SOMUT CEZANIN BELIRLENMESI zgr KKTADEMR SUTA VE CEZADA

SOMUT CEZANIN BELIRLENMESI Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR

SUÇTA VE CEZADA KANUNİLİK İLKESİ Küçüktaşdemir � Suç failine suçun işlendiği zaman kanunda öngörülen cezanın verilmesini ifade eder. � Böylelikle kanunda açıkça yazılmadıkça cezalar değiştirilemez ve suç işlendikten sonra yürürlüğe giren daha ağır bir cezayı öngören sonraki bir yasayla failin cezalandırılması önlenir. � Amaç, keyfiliğin önüne geçmektir. 2

CEZALAR Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR ADLİ PARA CEZASI HAPİS CEZALARI Müebbet Hapis Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Süreli Hapis Kısa Süreli Uzun Süreli

Belirli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma GÜVENLİK TEDBİRLERİ Müsadere Çocuklara Yönelik Güvenlik Tedbirleri Akıl Hastalarına Yönelik Güvenlik Tedbirleri Tekerrür Yabancılara Yönelik Güvenlik Tedbiri (Sınır Dışı Edilme) Tüzel Kişilere Yönelik Güvenlik Tedbirleri Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR 4

SUÇTA VE CEZADA KANUNİLİK İLKESİ �Her suç için uygulanacak ceza yasada soyut olarak belirtilir. �İlk zamanlarda bu ilke katı bir biçimde uygulanmıştır. �Sonraki zamanlarda alt ve üst sınırlar yasayla saptanmış ve bu sınırlar içinde takdir hakime bırakılmıştır. �Daha sonraki zamanlarda ise cezanın bireyselleştirilmesi için takdiri indirim nedenleri ve infazda bireyselleştirmeyi sağlayan çeşitli kurumlara yer verilmiştir. Küçüktaşdemir 5

SOMUT CEZANIIN BELİRLENMESİ Küçüktaşdemir 1. BASAMAK 2. BASAMAK 3. BASAMAK 4. BASAMAK 5. BASAMAK • Suçun düzenlendiği • Temel cezanın, • Varsa olası kast veya • Suçun nitelikli • Bu basamakta, önceki basamaklara göre belirlenen maddedeki, gösterilen alt ve üst bilinçli taksir göz (ağırlaştırıcı veya seçimlikse para veya sınırlar arasında önüne alınarak temel hafifletici) halleri teşebbüs, iştirak, zincirleme hapis cezaları belirlenmesidir. ceza artırılır veya bulunuyorsa göz suç, haksız tahrik, yaş arasında belirleme indirilir. önüne alınır. Birden ceza üzerinden sırasıyla küçüklüğü, akıl hastalığı ve cezada indirim yapılmasını yapmak. Hakim fazlası aynı anda gerektiren şahsi sebeplere takdir yetkisini bulunuyorsa cezada ilişkin hükümler ile takdiri kullanır. (istisnası önce arttırmaya tekerrür hükümleri) sonra indirmeye indirim nedenleri uygulanarak sonuç ceza belirlenir. gidilir. 6

SOMUT CEZANIN BELİRLENMESİ � SEÇİMLİK CEZALARDA NEDEN PARA CEZASI YERİNE HAPİS CEZASINA HÜKMETTİĞİNİ HAKİM GEREKÇELİ AÇIKLAMALIDIR. � SANIĞN SABIKA KAYDINDA GEÇMİŞ HÜKÜMLÜLÜKLERİNİN BULUNMASI TEKERRÜR UYGULAMASINDA DİKKATE ALINIR; TEMEL CEZANIN BELİRLENMESİNİN ÖLÇÜTLERİNDNE DEĞİLDİR! � KANUNUMUZDA CEZALARIN İÇTİMAI SÖZ KONUSU DEĞİLDİR BU NEDENLE HER SUÇ AYRI HESAPLANIR. Küçüktaşdemir 7

TEMEL CEZANIN BELİRLENMESİ Hakim, somut olayda alt ve üst sınırlar arasında cezayı belirlerken failin eyleminden kaynaklı aşağıdaki kıstasları somut suça göre göz önüne almak zorundadır: Suçun işleniş biçimini, Suçun işlenmesi nde kullanıln araçlar, • Örn. Eşini birden fazla defa bıçaklayan • Örn. Ateşli silah kişi Suçun işlendiği zaman ve yeri, Suçun Küçüktaşdemir konusu önem ve değerini, Meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığı, • Örn. Kişiye yakınları yanında suç işlenmesi • Manevi değeri yüksek bir saat. • Tamamlanmış suçlar için dikkate alınır. Maddi veya manevi zarar olabilir. Failin kast veya taksire dayalı kusurunun ağırlığını, • Failin suç işlemede gösterdiği kararlılık. Taksirde neticenin öngörülebilme kolaylığı esas alınır. Failin güttüğü amaç ve saiki • Örn. nefret saikiyle. Suçun nitelikli halini oluşturuyorsa burada göz önüne alınmaz. (Taksirli suçlar için de) 8

ÇİFTE DEĞERLENDİRME YASAĞI Küçüktaşdemir � TEMEL CEZANIN BELİRLENMESİ İÇİN KANUNDA ÖNGÖRÜLEN UNSURLAR EĞER SUÇUN UNSURLARINI OLUŞTURUYORLARSA (Örn. Nitelikli hallerini) TEMEL CEZANIN BELİRLENMESİNDE GÖZ ÖNÜNE ALINMAZLAR. �Bu doğrultuda, aynı nedenin hem haksız tahrik hem de takdiri hafifletici neden olarak ele alınması mümkün değildir. � «TCK md. 61/3: Birinci fıkrada belirtilen hususların suçun unsurunu oluşturduğu hallerde, bunlar temel cezanın belirlenmesinde ayrıca göz önünde bulundurulmaz. » 9

CEZANIN VERİLMESİ, HESAPLANMASI VE TOPLANMASI 2. Aşama: Hükümde yer alan cezanı türü belirlenir ve faile uygulanır. Cezanın alt ve üst sınırları arasında temel ceza belirlenirken: 1. Aşama: Uygulanacak madde hükmü bulunur. • Suçun işleniş biçimi • Suçun icrasında kullanılan araçlar • Suçun işlendiği zaman ve yer • Suçun konusunun önem ve değeri • Meydana gelen zarar ve tehlikenin ağırlığı • Failin kast veya taksire dayalı kusurluluğu • Failin güttüğü saik ve amaç 3. Aşama: Failin olası kastla veya bilinçli taksirle suçu işlemişse temel ceza üzerinden arttırma veya azaltma yapılır. Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR 4. Aşama: Eğer bir den fazla artırım ve indirim nedeni varsa ÖNCE ARTTIRIM SONRA DA İNDNRİM YAPILIR 5. Adım: Sonuç cezanın belirlenmesinde varsa şu hükümler sırasıyla uygulanır: • 1. Teşebbüs • 2. İştirak • 3. Zincirleme Suç • 4. Haksız Tahrik • 5. Yaş Küçüklüğü • 6. Akıl Hastalığı • 7. Şahsi indirim nedenleri • 8. Takdiri indirim nedenleri(EN SON) 10

TAKDİRİ İNDİRİM NEDENLERİ � Hakim takdiri indirim nedenlerini uygulamak zorunda değildir. � Takdiri indirim nedenlerinin ortak özellikleri: 1. Hakimin bir takdir yetkisi vardır. 2. Hakime tanınan takdir yetkisi sadece cezanın indirilebilmesi içindir. 3. Geneldirler. Hakim bu nedenleri her suça uygulayabilir. 4. Bu nedenler kanunda sınırlı sayıda belirlenmemişlerdir. Failin, geçmişi, geleceği, mesleği, davranışları gibi nedenler hakimin takdirine etki edebilir. Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR 11

TAKDİRİ İNDİRİM NEDENLERİ � Hakimin dayanılan nedenler bakımından denetlenebilir bir takdir yetkisi vardır. Yani gerekçeli olması zorunludur. Bu gerekçe açıklayıcı, aydınlatıcı, diğer gerekçelerle tutarlı makul bir gerekçe olmalıdır. � TAKDİRİ İNDİRİM NEDENİNDEN YARALANMAK İÇİN ADLİ MAKAMLARA YARDIMCI OLMAK ŞART DEĞİLDİR. � Küçüktaşdemir Birden çok takdiri indirim nedeni olayda bulunsa da hakim ancak bir kez takdiren indirime gidebilir. � Sadece sanığın yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlığı ve davranışları hem takdiri indirim nedeni olabilirken hem de kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırımlara çevrilme nedeni olabilir. 12

MAHSUP � «Ceza muhakemesi bağlamında, kesinleşmiş mahkumiyet dışında, şüphelinin veya sanığın hürriyetinin sınırlandığı sürenin mahkum olduğu cezadan tamamen veya kısmen indirilmesi işlemi, genel olarak tutukluğun mahsubu olarak isimlendirilir. » İçel �Mahkumiyetten önce kişisel özgürlüğü sınırlayan bir sürenin olması ○ Örn. Tutuklama ○ Birden fazla suçtan dolayı yargılama yapılıyorsa, bunlardan bir veya birkaçından beraat alınmışsa, mahsup, kalan diğer suçlar için ancak bu suçların beraat edilen hükmün kesinleşmesinden önce işlenmeleri halinde mümkündür. �Bir ceza mahkumiyetinin bulunması Küçüktaşdemir ○ Güvenlik tedbirlerinde mahsup söz konusu olmaz. ○ Mahkumiyet kararı verildikten sonra mahsup işlemi yapılır. (1 gün 100 Tl sayılır. ) 13

CEZALARIN İÇTİMAI GERÇEK İÇTİMA DENİR. BİRDEN FAZLA SUÇ BİRDEN FAZLA CEZA VARDIR. TCK’DA CEZALARIN İÇTİMAYILA İLGİLİ HÜKÜM YOKTUR. BİR KİMSENİN BİRDEN FAZLA CEZAYA HÜKÜMLÜLÜĞÜ DURUMU CEZALARIN İNFAZI AŞAMASINDA GÖZ ÖNÜNE ALINIR. • CEZALARIN HER BİRİ BAĞIMSIZDIR. • PRATİK OLMASI ADINA SEMBOLİK BİR TOPLMA İŞLEMİDİR. • KOŞULLU SALIVERME BAKIMINDAN BİR TAKIM SONUÇARI VARDIR. (Örn. CGİTK, md. 107/4) Küçüktaşdemir 14

ADLİ SİCİL KANUNU ADLİ SİCİL KAYDI Adli sicil bilgileri ilgili kişilere verilebilir. Burada silinen kayıtlar arşiv kaydına alınır. Silinme Şartları: • İnfazın tamamlanması • Ceza mahkumiyetini bütün sonuçlarıyla ortadan kaldıran etkin pişmanlık veya şikayetten vazgeçme • Ceza zamanaşımının dolması • Genel af ARŞİV KAYDI Arşiv kayıtlarının silinmesi daha ağır şartlara bağlanmıştır. (Bkz. Adli Sicil Kanunu md. 12) Adli para cezasına mahkumiyet ve hapis cezasının ertelenmesine yönelik hükümler doğrudan buraya kaydedilir. 18 yaşından küçüklülerle ilgili sicil ve arşiv kayıtları ancak yargılama makamlarına açıktır. Küçüktaşdemir 15

MAHKUMİYET SAYILMAYAN HALLER �ADLİ SİCİL KANUNU’NUN 12. MADDESİ UYARINCA ARŞİ VE ADLİ SİCİL KAYITLARININ SİLİNMESİ ○ SIRF ASKERİ SUÇLARDAN VERİLEN MAHKUMİYETLER �KISA SÜRELİ HAPİS CEZASINA UYGULANAN SEÇENEK YAPTIRIMLAR �ÖNÖDEME �GENEL AF �KESİNLEŞMEMİŞ KARARLAR �DÜŞME KARARI VERİLEN HALLER �HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI Küçüktaşdemir 16

HATIRLANMASI GEREKEN BAZI HUSUSLAR � HAPİS CEZASININ ERTELENMESİYLE İLGİLİ OLARAK �GÜVENLİK TEDBİRLERİ ERTELEMEYE KONU OLMAZ �SOMUT CEZA ESAS ALINIR �BİRDEN ÇOK SUÇ NEDENİYLE BİRDEN FAZLA CEZAYA HÜKMEDİLDİYSE HER MÜSTAKİL SUÇ VE CEZASI AYRI ESAS ALINIR. �HEPSİ ERTELENEBİLİR NİTELİKTEYSE YA HEPSİ YA HİÇBİRİ ERTELENİR �ERTELEME HALİNDE, DENETİM SÜRESİ İÇİNDE YENİ BİR SUÇ İŞLENİRSE TEKERRÜR HÜKÜMLERİ UYGULANIR. Küçüktaşdemir 17

HATIRLANMASI GEREKEN BAZI HUSUSLAR � ADLİ PARA CEZALARI SÖZ KONUSU OLDUĞUNDA, � BİREYSELLEŞTİRMEYE YÖNELİK ARTTIRIM VE İNDİRİMLER GÜN ÜZERİNDEN YAPILIR � KISA SÜRELİ HAPİS CEZASI ADLİ PARA CEZASINA ÇEVRİLMİŞ VE BU PARA CEZASI ÖDENMEMİŞSE ○ CGTİK’NUN 106. MADDESİNE GÖRE KİŞİ KAMUYA YARARLI BİR İŞTE ÇALIŞTIRILIR ○ HAPİS CEZASINA MAHKUM OLMAKTAN DOĞAN SONUÇLAR ORTAYA ÇIKMAZ. ASIL MAHKUMİYET ADLİ PARA CEZASIDIR. � ÖNGÖRÜLEN BİR ADLİ PARA CEZASININ TAKSİTLERİ ÖDENMEMESİ HALİNDE ÖNGÖRÜLEN HAPİS TAZYİK HAPSİDİR. HUKUKİ SONUÇLARI BAKIMINDAN ADLİ PARA CEZASI ESAS ALINIR. ○ HÜKÜMLÜ HAPİS YATTIĞI GÜNLERE KARŞILIK GELEN PARAYI ÖDERSE HAPİSTEN ÇIKAR. Küçüktaşdemir 18

HATIRLANMASI GEREKEN BAZI HUSUSLAR HAK YOKSUNLUKLARI (Diğer güvenlik tedbirlerinden farklı olarak hak yoksunluklarında failin tehlikeliliğinin değil kusurunun esas alınması eleştirilmektedir. ) CEZA MAHKUMİYETİNİN KANUNİ BİR SONUCU (FER-İ) OLARAK ORTAYA ÇIKANLAR (TCK md. 53/1) HAKMİN ZORUNLU OLARAK HÜKMETMESİYLE ORTAYA ÇIKAN HAK YOKSUNLUKLARI (TCK md. 53/5) HAKİMİN TAKDİRİNDE OLAN HAK YOKSUNLUKLARI HÜKÜMDE AÇIKÇA GÖSTERİLMESE BİLE KENDİLİĞİNDEN ORTAYA ÇIKAR. BİRİNCİ FIKRADA SAYILAN HAKLARIN KÖTÜYE KULLANILMASIYLA İŞLENEN KASTILI BİR SUÇTAN HAPİS VEYA ADLİ PARA CEZASINA MAHKUMİYET HALİNDE MAHKEME YOKSUNLUĞA AYRICA KARAR VERMEK ZORUNDADIR. CEZANIN İNFAZINDAN SONRA DA SÜREBİLİR. Sürücü ehliyeti bu kapsama girmez. Taksirli bir suçtan mahkum edilmek şarttır. (TCK md. 53/6) Küçüktaşdemir 19

HATIRLANMASI GEREKEN BAZI HUSUSLAR � BİR KİŞİNİN SUÇU MESLEK EDİNDİĞİNİN KABULÜ İÇİN DAHA ÖNCE KESİNLEŞMİŞ BİR MAHKMUİYETİNİN BULUNMASI ŞART DEĞİLDİR. � DELİL OLARAK DOSYADA SAKLANMASI GEREKEN EŞYANIN MÜSADERESİNE KARAR VERİLEMEZ. � HAZIRLIK HAREKETLERİ AŞAMASINDA KALAN BİR EYLEMDEN DOLAYI EŞYANIN BİZZAT KENDİSİ MÜSADEREYA TABİ DEĞİLSE MÜSADERE KARARI VERİLEMEZ. � TEKERRÜRE İLİŞKİN SÜRELER CEZANIN İNFAZINDAN SONRA BAŞLAR. � KISA SÜRELİ HAPİS CEZASI SÖZ KONUSU OLDUĞUNDA SADECE BİR SEÇENEK YAPTIRIM UYGULANABİLİR. � YABANCILARIN SINIR DIŞI EDİLMESİNDE YETKİ İÇİŞLERİ BAKANLIĞINA AİTTİR. Küçüktaşdemir 20

KAYNAKÇA � HAFIZOĞULLARI/ÖZEN: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, US-A Yayıncılık, Ankara Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR � HAKERİ: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet, Ankara � DEMİRBAŞ: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Y. , Ankara � İÇEL: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Beta, İstanbul 21