SOLK Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten Gert Dedel

SOLK Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten Gert Dedel

• Wat is SOLK? • Vanuit welk model is behandelen vormgegeven? • Welke behandeling is mogelijk? Gert Dedel

Gert Dedel

Gert Dedel

SOLK • 10 tot 15% van de jongeren in Nederland klachten heeft zoals hoofdpijn, vermoeidheid, spierpijn, duizeligheid of buikklachten (Janssens 2011) • Impact op het dagelijkse functioneren, zoals de mate van schoolverzuim, is groot (Eminson 2007; Janssens 2011). • De klachten blijken vaak voor te komen bij kinderen en jongeren met angst- en stemmingsproblemen (Eminson 2007; Janssens 2011; Just e. a. 2004; Masi e. a. 2000). 6 november 2015 Gert Dedel .

In dagelijks leven. • • • Schooluitval en schoolprestaties Sport niet meer kunnen beoefenen Afname sociale activiteiten Overdag slapen Spanningen in gezin, op school, met vrienden Somberheid en depressie Gert Dedel

Gedrag en leerproces Instandhouding van ziektegedrag staat sterk onder invloed van de reacties uit de omgeving. • Vier vormen van bekrachtiging liggen ten grondslag aan de leerprocessen: 1. Positieve bekrachtiging. 2. Negatieve bekrachtiging/vermijdingsleren. 3. Niet meer bekrachtigen van gezond gedrag. 4. Negatieve straf. • • Bevorderen van normaal gedrag werkt volgens dezelfde processen. Gert Dedel

Psychologische basisbehoeften Self Determination Theory (Deci & Ryan, 1985; Deci & Ryan, 2000 en Ryan & Deci, 2000) • Competentie: voor vol worden aangezien/geloof en plezier hebben in eigen kunnen • Relatie: welkom zijn/je veilig en gewaardeerd voelen • Autonomie: ruimte krijgen/zelf mogen kiezen en verantwoordelijk zijn • De kwaliteit van de interactie bepaalt, volgens Stevens (2004), de kwaliteit van het pedagogische klimaat. Gert Dedel

Biopsychosociaal verklaringsmodel Verkeerde attributies Kwetsuur Aangeleerde hulpeloosheid Terugtrekken uit school en sociale bezigheden Aandacht op symptomen Fysieke deconditionering Pijn Angst en vermijding Behoedzaam bewegen Gereduceerde fysieke activiteit Gefaalde behandeling Boosheid, frustratie Familie Gert Dedel

Impact pijnklachten op functioneren op school Aanwezigheid op school en beperkingen in het functioneren op school hangen samen met: • Kind factoren: – Pijn intensiteit – Depressieve symptomen • Ouder factoren: – Pijn catastroferen bij ouders – Beschermende respons ouders Logan et al, 2012 Gert Dedel

Wie is er beperkt door pijn? Negatief: • Catastroferen (Vervoort et al, 2009 and 2010) • Pijn gerelateerde angst (Simons et al, 2012) • Pijn intensiteit (Gauntlett-Gilbert, Eccleston, 2007) • Depressie (Gauntlett-Gilbert, Eccleston, 2007) Positief: • Positieve verwachtingen over mogelijkheden (Huguet et al, 2009) Gert Dedel

Wat beperkt terugkeer bij CVS. • • • Depressie en angst symptomen Focus op ziekte en afhankelijkheid Minder ervaren autonomie en succes Externe locus of control Ontbreken aan (h)erkenning Gert Dedel

Gevolgen model • Veronderstelling: oorzaak van klachten niet bekend > dus niet behandeld kan worden > bij lang bestaande klachten > wat herstel verhinderd is belangrijker. • Inventariseren van de klacht en de gevolgen voor dagelijks leven. • Interventies gericht op opheffen instand houdende gevolgen. • 81% van de patienten accepteerd behandeling op basis van dit model • Wetenschappelijk onderzoek: effectief (Sumapithala, et al. 2000) Gert Dedel

Klacht Deelsverklaarde of onverklaarde klachten, subjectief beleefde of observeerbare klachten, aard, lokalisatie, intensiteit, ontstaan, verloop, begeleidende verschijnselen, verloop van een doordeweekse dag Ideeën over de klacht Van het kind, van de ouders, van andere belangrijke personen in en rond het gezin(huisarts, specialist), over de oorzaak Automatische cognities in reactie op de klachten Cognitieve en emotionele gevolgen Aandacht en concentratie problemen: leerproblemen Stemming: Angst Somberheid Depressieve klachten Boosheid Lichamelijke gevolgen Sociale gevolgen In en doorslaap problemen Schoolverzuim Verzet tegen beperkingen: Forceren en doorgaan ondanks klachten Verandering eetpatroon Sociale isolatie Verslechterde conditie Onderlinge relatie ouders Vermijden van activiteiten die leiden tot toename van klachten Spierspanning Spierkracht Mobiliteit Hulpzoekgedrag Gedragsmatige gevolgen Terugtrekken uit sociale situaties Conflicten Interactie met leeftijdsgenoten en ouders: Adviezen In de gaten gehouden worden Afname fysieke activiteiten Toename van bepaalde mentale activiteiten Lichaamssignalen negeren of juist monitoren Maatregel om klachten te verminderen: medicijnen, hulpmiddelen Gert Dedel

Casus • 17 jaar eindexamen VWO • Chronische hoofdpijn – Huisarts > neuroloog > geen medische oorzaak > psycholoog > stressfactoren en licht depressieve klachten • Kniepijn na snowboarden – 2 x orthopedisch onderzoek > geen oorzaak voor de pijn • Vermoeidheid – Niet hele dagen naar school en veel verzuim Gert Dedel

Casus • 7 maanden krukken, volleybal gestopt • VAS score 8 voor kniepijn en 6 voor hoofdpijn • Weinig bewegen, kan niet meedoen met gym • Ouders uit elkaar, omgangregeling • Veel geweld in het gezin, stalking • Moeizame sociale contacten en weinig vrienden Gert Dedel

Klacht Hoofdpijn elke dag al jaren lang Kniepijn sinds maart 2014 Ideeën over de klacht Negatieve ideeën over verloop en oplossingen Piekert veel, ervaart stress Cognitieve en emotionele gevolgen Verdrietig Depressief Onzeker Verminderde concentratie Gedragsmatige gevolgen Doorzetter en niet stoppen Weet niet goed hoe de klacht te beïnvloeden Niet kunnen gymmen en volleyballen Lichamelijke gevolgen Sociale gevolgen Lopen met krukken Afname conditie Sociale contacten Vermindering kracht Geen vrienden Vermoeidheid Gert Dedel

Casus • Doel: over 3 maanden normaal kunnen lopen en traplopen en weer kunnen volleyballen. • Subdoelen: – Somberheid verminderen – Kracht verbeteren – Conditie verbeteren – Verminderen onzekerheid Gert Dedel

Gedragsgeoriënteerd! • • Gedragsverandering. Uitgangspunt: hier-en-nu situatie. Instandhoudende factoren. Realiseren van voorwaarden voor herstel: – Voelen en bewaken van de eigen grenzen. – Structureel inbouwen van herstelmomenten. – Voldoende beweging. – Verbeteren van persoonlijke effectiviteit. Gert Dedel

Wat staat centraal? • Verlaagde lichamelijke en mentale belastbaarheid. • Inspanningstolerantie. • Sensitisatie. • Verstoorde stress-responsverwerking. • Concrete doelen Gert Dedel

Hoe? • Bewegen is bij kinderen en jongeren met functionele klachten omgeven met negatieve associaties en gedachten: ‘als ik ga bewegen word ik nog vermoeider of krijg ik nog meer pijn’. • • • Educatie Graded Activity Graded Exercise Graded Exposure Ontspanningsoefeningen Cognitieve Gedrags Therapie Gert Dedel

Educatie • Verklaringsmodel, instandhoudende factoren en behandelaanpak • Gericht op het faciliteren van de bereidheid tot gedragsverandering • Verandering van activiteitenniveau ondanks de pijn of vermoeidheid • Psychosociale factoren • Welke winst kan behaald worden Gert Dedel

Behandelmogelijkheden • Graded activity: – Gestructureerde behandelvorm. – Geleidelijk opbouwen van activiteiten. – Tijdcontingent. • Graded exercise: – Geleidelijke opbouw van bewegen en conditie om daarmee activiteiten mogelijk te maken. – Niet ondanks alles trainen: lichamelijke signalen in de gaten houden, rustig opbouwen. • Graded Exposure: – Systematisch blootstelling aan bewegen. – De angst om te bewegen is vaak ook sterk verhoogd. – Vermijding leidt tot het handhaven of verergeren van de angst voor de pijn. Gert Dedel

Stressreductie – Verminderen stress – Inzicht krijgen – Ontspannen – Slapen • • • Ontspanningsoefeningen Autogene training Mindfulness Methode Jacobson Yoga Cycling therapy Gert Dedel

Cognitieve Gedrags Therapie • Psycho educatie: – De jongere weet dat er twee soorten pijn (organische en functionele pijn) en kent het verschil tussen beide. – Kader om te begrijpen wat er in hem of haar omgaat. • Cognitieve technieken: – Samenhang zien tussen eigen gedrag, gedachten en gevoelens. – Moeilijke situaties en hinderlijke gedachten worden opgespoord. • Probleemoplossings technieken: – moeilijke situatie herkennen en analyseren en verschillende oplossingsalternatieven kunnen bedenken en evalueren. Gert Dedel

Psychologische behandeling • Systeemtherapie • EMDR Gert Dedel