Sociobiologij a Prof dr Darko Polek Pravni fakultet

Sociobiologij a Prof. dr. Darko Polšek Pravni fakultet Zagreb dpolsek@public. srce. hr

Što je sociobiologija? “Postoji jedna granica, možda bliža praksi suvremenih društava negoli što to želimo priznati, iza koje biološka evolucija počinje kulturnu evoluciju povlačiti natrag k sebi… Pitanje više nije je li ljudsko socijalno ponašanje genetski uvjetovano; ostaje samo pitanje do koje mjere…” Edward Wilson n Hibridna disciplina koja sadrži spoznaje iz etiologije, ekologije i genetike… na razini populacije - Wilsonova “nova sinteza” Isti sadržaj: q za sociobiologiju evolucijsku psihologiju i bihejvioralnu ekologiju

Što je darvinizam danas? n Kratka povijest darvinizma (i Velike sinteze) n Kratka povijest sociobiologije

Ernst Mayrov prikaz darvinizma Prva činjenica Eksponencijalni porast Populacija (plodnost) Prvi zaključak Borba za opstanak među jedinkama Druga činjenica Zapaženo stanje ravnoteže populacija Četvrta činjenica Jedinstvenost jedinke Drugi zaključak Diferencijalno preživljavanje Prirodni odabir Treća činjenica Ograničenost resursa Peta činjenica Nasljednost većeg dijela pojedinačne varijacije Treći zaključak Tijekom mnogih naraštaja: evolucija

Načela populacijske genetike n n n Prirodne vrste odnos veličine skupine i načina reprodukcije vrste (grupna selekcija i srodnička selekcija) Hardy-Weinbergovo načelo n n n Prirodna selekcija i spolna selekcija R- i k-selekcija Fitness (kao funkcija reprodukcije)

Klasične sociobiološke teme n n n n Agresivnost Spolnost i spolno odabiranje Roditeljski ulog Srodnička selekcija Recipročni altruizam Rasprava o ljudskoj prirodi “Isplativost” ponašanja/teorija igara

Spolnost i spolno odabiranje n n n O “razlogu” spolnosti (koristi i štete) Triversova teza o ograničavajućem spolu Različite spolne strategije Spolni dimorfizam “Ženski izbor” Načelo paunovog perja/kljova/rogova n n Iz koje proizlaze diferencijalne strategije Ženske strategije: q “Hi-man” i “home-bliss” Muške strategije: q investicija prije sparivanja (agresivnost), q ali ne i poslije… “loši očevi” Udvaranje i silovanje

Agresivnost (I) n n n Grupno-selekcionističko i srodničkoselekcionistički stav prema agresivnosti i teritorijalnosti Daly-Wilsonovo očekivanje: da će muški spol na vrhuncu reproduktivne dobi biti najskloniji kriminalnom ponašanju: Empirijski potvrđeno: 90% svih kriminalnih djela čine muškarci u dobi između 18 -35 godina.

Diferencijalni roditeljski ulog n n n Razdoblja plodnosti Trivers: Muška i ženska ljubomora (krivulja) q n n “Born to rebel” Ostvarenje interesa djeteta: q Resursi i spolnost q n Prema roditeljima Prema srodnicima Hamiltonova formula i teorija “sebičnoga gena”

Teorija sebičnog gena n Hamiltonovo načelo inclusive fitness (Dawkinsova teorija sebičnog gena): q q žrtvovanje za srodnike u mjeri genetske srodnosti (srodnička selekcija) Maksimalizacija dobiti za gen: činiti sve da se umnoži identičan genski pool n Izračunavanje koeficijenta srodnosti Hamiltonova formula: [b=1 -k(c)]

Agresivnost (II) n Agresivnost djeteta i prema djetetu: q q Različiti interesi roditelja i djeteta Krivulja različitih interesa (do puberteta, tj. reproduktivne dobi) interesi zajednički U pubertetu se razdvajaju interesi n Infanticid q q Daly-Wilson: očekivanje: da će očusi biti agresivniji… empirijska potvrda Razlike u vrstama infanticida… n n Kada nema resursa Kada je riječ o novoj spolnoj reprodukciji

Recipročni altruizam n Trivers: “recipročni” altruizam: q Žrtva samo u onoj mjeri u kojoj nam to jedinka može uzvratiti n n “pozitivno” samo ako donosi korist u budućnosti Trivers-Willardova hipoteza

Isplativost ponašanja/ Teorija igara (Maynard-Smith i Axelrod) n n n Ravnoteža strategija i populacija (igra: jastrebovi i golubovi) ravnoteža: monogamija neravnoteža: poligamija q n Kulturne reakcije na biološku zadanost Značaj igre “zatvorenikove dileme” za recipročni altruizam

Igra zatvorenikove dileme (jednokratna) (u godinama zatvora) Ivica Šuti pjevaj n Marica Šuti 0, 2 0 0, 2 20 pjevaj 20 0 11 11 Oba igrača završavaju s “pjevaj” = Pareto minimum

Zatvorenikova dilema (višestruka s poznatim krajem) Početni dogovor P U S Č P S 1 1 1 Marica 1 1 1 Ivica

Zatvorenikova dilema ponovljena s poznatim krajem II P U S Č P S Ivica 1 1 1 0 Marica 1 1 1 n Igra završava kao i jednokratna Zatvorenikova dilema

Povratak na sebično-genska objašnjenja n n Brak kao optimalna “matrica isplate” Izračun optimalnih strategija s obzirom na broj jedinki istoga spola u populaciji Izračun subjektivnih optimalnih strategija s obzirom na tuđe strategije Monogamija, poligamija i poliandrija kao funkcija “populacijske matrice isplate” n Populacijski: q Kulturološke reakcije (Levi-Strauss (ekonomija) kao funkcija sociobiološke situacije q Levirat, avunkulat, q Pleme Nu (matrijarhat) -

Zaključci za socijalni rad n Neposredni: q q Očekivanje agresivnosti u biološki zadanim (populacijskim) situacijama: rat, teritorijalnost… Očekivanje agresivnosti među partnerima Očekivanje agresivnosti u roditeljsko-dječjim konfliktima n Posredni: q q Infanticid maltretiranje djece Silovanje “adopcija”/altruizam-