SNF SCOPES Project WORKPLACE RISK ASSESSMENT Skopje Jan

SNF SCOPES Project WORKPLACE RISK ASSESSMENT Skopje, Jan 27 -Feb 01, 2008 Ljupcho Pejovski Tutunski Kombinat AD Skopje – part of IMPERIAL TOBACCO PLC CROUP Security and OHS&E Manager Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 1

3. 12 OCCUPATIONAL HEALTH, SAFETY AND THE ENVIRONMENT POLICY It is the policy of Imperial Tobacco Group PLC to exercise responsible care for employees and others involved in its business activities; to minimise the adverse impact of its products, activities and services on the natural environment; and as a minimum standard to comply with any relevant legislation within the territories in which it operates. The aim of this policy is to achieve good business practice in Occupational Health, Safety and the Environment (OHS&E) management across all the Group’s operations. In compliance with this policy, the Group will: > Set OHS&E objectives, targets and action plans > Systematically identify OHS&E hazards and assess risks > Eliminate, or reduce and effectively control, those risks > Report on and seek continual improvement in OHS&E performance > Provide suitable and sufficient resource > Provide training to develop relevant competencies and skills > Effectively communicate with and involve employees at all levels > Encourage business partners to achieve high levels of OHS&E performance. The Group will meet its obligations by ensuring: > The Chief Executive’s Committee: Provides strategic direction and leadership on OHS&E issues Monitors and reviews OHS&E performance Considers OHS&E in its business decisions Nominates a named Director to ensure that: OHS&E issues are properly addressed Performance is reported to the PLC Board Future strategy is agreed with the PLC Board. > The Group OHS&E Manager: Provides professional leadership and competent OHS&E advice Reports to the Chief Executive’s Committee on Group OHS&E performance. > The Group Medical Adviser provides professional leadership and competent occupational health advice. > Heads of Business Operations: Organise, plan and implement Group Policy and associated standards in their areas of responsibility, including allocation of clear accountability for OHS&E Document and maintain effective OHS&E management systems Review and report on performance to the Group OHS&E Manager. > All Managers and Supervisors implement operational plans, arrangements and risk control systems within their area of responsibility. > All Employees: Co-operate with and use the control systems provided Report danger, unsafe actions and conditions Take care of themselves, others and the environment. Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 2

KORPORATIVNI STANDARDI I PRIRA^NICI Þ 19 STANDARDI od koi - 5 od oblasta na upravuvawe so problematikata so OHS&E - 10 od oblasta na bezbednost i zdravje i - 4 od oblasta na za{tita na `ivotna sredina Þ 7 PRIRA^NICI koi detalno objasnuvaat del od gorenavedenite standardi Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 3

OSNOVNO KORPORATIVNO NA^ELO Postojano podobruvawe Politika Pregled ili revizija Merki i korekcii Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 Planirawe Implementacija 4

ZA USPE[NO REALIZIRAWE NA IDENTIFIKACIJATA NA RIZICI NA RABOTNI MESTA POTREBNO E: n Dobro izrabotena sistematizacija na rabotni mesta n. Dobro izrabotena organizaciona postavenost (organizaciona {ema) n Dobro izraboteni opisi na rabotni mesta n Svesnsot, odlu~nost i obvrska na menaxerskiot tim n Odli~na komunikacija na site nivoa vo kompanijata n Organiziran trening na timot koj }e ja pravi identifikcijata n Podgotovka na site vraboteni za zna~ajnosta i uspe{nosta na identifikacijata za kompanijata i za vrabotenite n Analiza na site povredi vo poslednite 5 godini n. Analiza na site opasnosti koi bile blisku do povreda (near miss accident) n Precizno i dobro izvr{eni merewa na mikroklimatskite uslovi vo rabotnata sredina n. Celosno po~ituvawe na zakonskata regulativa, evropskite direktivi kao i sozdavawe na razni prira~nici, proceduri, pravila i dr. n. Transparentna, otvorena i aktivna razmena na mislewa pome|u doktorite specijalisti po medicina na trud, inspektorite po bezbednost i zdravje i stru~nite lica za bezbednost i zdravje Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 5

Pet ~ekori procenka na rizik na rabotno mesto 1 Ident ifiku vawe na pote ncija lnite opas nosti 2 Odre duva we koj i kako mo`e da bide povr eden 3 Revidir awe na procen kata na rizikot i pravew e na prome ni dokolk ue potreb no Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 Proc enuv awe (eval uacij a) na rizik ot i odre duv we na merk i za kontr ola 4 Doku ment irawe na ona {to e utvrd eno (prav ewe na zapis ) 5 6

Pet ~ekori procenka na rizik na rabotno mesto 1 Ident ifiku vawe na pote ncija lnite opas nosti 2 Odre duva we koj i kako mo`e da bide povr eden 3 Revidir awe na procen kata na rizikot i pravew e na prome ni dokolk ue potreb no Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 Proc enuv awe na rizik ot i odre duv we na merk i za kontr ola 4 Doku ment irawe na ona {to e utvrd eno (prav ewe na zapis ) 5 7

Identifikuvawe na potencijalnite opasnosti n Pri procenka na rizikot se zemeni vo predvid aktivnostite na site vraboteni kako i lokacii na tie aktivnosti n Barawata na OHSAS 18001 predviduvaat pri identifikacijata na rizicite da se zemat vo predvid site aspekti (pri~ini) Na koj na~in ? n Razgledana e sekoja grupa i podgrupa vo kompanijata kade {to se vr{e{e identifikacija na rizikot i na toj na~in vklu~eni se site vraboteni kako i site kapaciteti (ma{ini, alati, osn. sredstva i dr. ) n Zemeni se vo predvid retkite i ne rutinski (ne sekojdenevni) aktivnosti Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 8

Identifikuvawe na potencijalnite opasnosti Identifikacijata na rizikot e napraven so koristewe na strukturen i logi~en pristap pri {to e napravena podelba na site rabotni aktivnosti i operacii na grupi i podgrupi Na koj na~in ? Grupi Podgrupi Administracija Lanec na nabavki Proizvodstveni procesi Distribucija i transport Funkcionalen menexment Nabavka na repromaterijali Priprema Uskladi{tuvawe Restorant i higiena Uskladi{tuvawe Izrabotka Proda`ni aktivnosti Fotokopirawe Manuelno rakuvawe Pakuvawe Transport Odr`uvawe Manuelno rakuvawe Kontrola na kvalitet Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 9

Identifikuvawe na potencijalnite opasnosti Ne se isklu~uni rizicite koi mo`at da se pojavat kako rezultat na nekoja kriti~na situacija Na koj na~in? n Utvrdeni se i potencijalnite rizici koi nastanuvaat kako rezultat na nekoja kriti~na nesekojdnevna situacija. Primer. Istekuvawe na hemikalija, po`ar, izlevawe, poplava, zemjotres, udar na grom, prekin na elektri~na energija i dr. n Ne se zaboravni postoe~kite merki za kontrola na kriti~nite situacii i merki za namaluvawe na istite. Primer: Detektori za dojava na po`ar, sprinkler sistemi, sistemi za ventilacija, postapki vo slu~aj na odredeni kriti~ni situacii (ISO 9001, ISO 14001) i dr. Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 10

Identifikuvawe na potencijalnite opasnosti Razli~ni tehniki mo`at da bidat koristeni vo procesot na procenka na rizicite Za identifikacija na rizikot vo TKS se upotrebeni tehnikite na: Inspekcija / Analiza na rabotnoto mesto Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 ^ek lista 11

Identifikuvawe na potencijalnite opasnosti ISKUSTVA PRI IDENTIFIKACIJA NA RIZIKOT SO POMO[ NA INSPEKCIJA/DETALNA ANALIZA NA RABOTNOTO MESTO n Inspekcija/analiza na rabotnoto mesto kako tehnika mo`e da bide efikasna tehnika za utvrduvawe na rizicite samo vo slu~aj dokolku e sprovedena od iskusni lica so potpolno poznavawe na rabotnite operacii, mnogu dobra komunikacija na site nivoa, kako i celosna sorabotka na celokupniot personal n Efikasna tehnika za identifikacija na rizicite na rabotnite mesta vo kompanijata dokolku operaciite na lokacijata ne se slo`eni i dokolku rizicite se mali, o~igledni i lesno prepoznatlivi n Vo slu~aj identifikuvanite rizicite se zna~itelni (signifikantni) potrebno e da se koristat drugi strukturni metodi za identifikacija na rizicite. Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 12

Identifikuvawe na potencijalnite opasnosti ^ek lista Opasni materii - Toksi~ni? - Zapalivi? -Eksplozivni? n Vo ~ek listata treba da se stavat site potencijalni rizici koi treba da se zemat vo predvid Ma{ini n Mo`e da se koristi kako potsetnik pri identifikacija na rizikot Sredstvo za transport n Mo`e isto taka da go olesnuva kompletiraweto na procena na rizikot, so naveduvawe na drugi faktori od zna~ewe (broj na lu|e koi {to se izlo`eni na rizikot, kontrolni merki i dr. ) Manelno rakuvawe -Rotira~ki delovi? -Ostri ivici, no`evi? -Sloboden/~ist pristap? -Pritisok? -Temperatura? M I R P -Te`ina na predmetot? -Odale~enost i visina? R E -Sposobnost na voza~ot? -Ostrina na ivicite? Drugi opasnosti na rabotnoto mesto - Bu~ava? - Pra{ina? - Rabota na visina? Najdobri ~ek listi se onie koi se razvieni od strana na licata koi se direkno involvirani vo rabotnite procesi na kompanijata, pri {to celosno gi pokrivaat site potencijalni rizici i reflektiraat site rabotnite operacii. Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 13

Pet ~ekori procenka na rizik na rabotno mesto 1 Ident ifiku vawe na pote ncija lnite opas nosti 2 Odre duva we koj i kako mo`e da bide povr eden 3 Revidir awe na procen kata na rizikot i pravew e na prome ni dokolk ue potreb no Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 Proc enuv awe na rizik ot i odre duv we na merk i za kontr ola 4 Doku ment irawe na ona {to e utvrd eno (prav ewe na zapis ) 5 14

Odreduvawe koj i kako mo`e da bide povreden Pri sproveduvaweto na identifikacijata na rizicite na rabotnite mesta zemeni se predvid site vraboteni koi mo`at da bide pogodeni/zasegnati od rizikot, kako i vremetraewe na ekspozicija na rizikot Na koj na~in n Napraveni se identifikacija na site grupi na lu|e koi mo`at da bidat izlo`eni na rizikot, vklu~itelno i lu|eto koi ne se sekojdnevno prisutni (direktor, rakovoditel i dr, ) n Proceneto e vremetraeweto na ekspozicijata na lu|eto od rizikot i dali e toa od zna~ewe n Procenet e brojot na lu|eto koi se izlo`eni na rizikot kako i procentot na izlo`enost na rizikot za vreme na rabotata Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 15

Pet ~ekori procenka na rizik na rabotno mesto 1 Ident ifiku vawe na pote ncija lnite opas nosti 2 Odre duva we koj i kako mo`e da bide povr eden 3 Revidir awe na procen kata na rizikot i pravew e na prome ni dokolk ue potreb no Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 Proc enuv awe (eval uacij a) na rizik ot i odre duv we na merk i za kontr ola 4 Doku ment irawe na ona {to e utvrd eno (prav ewe na zapis ) 5 16

EVALUACIJA NA RIZIKOT MATRICA ZA EVALUACIJA NA RIZIK Te`inata na riziikot Fatalni R E M RI Golemi P Nezna~itelni <1 vo 20 godini 1 vo 10 godini Retko Povremeno 1 vo mesecot 1 vo god. ^esto Verojatnosta na rizikot (frekvencija) Mal rizik Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 Sreden rizik Visok rizik 17

Kontrola i evaluacija Izbranite kontrolni merki treba da go zapazat sledniot hierarhiskiot redosled 1 Eliminirawe na rizikot 2 Namaluvawe na ekspozicija na rizikot Namaluv Koristewe na administrativni alatki 3 awe na e Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 fektivnos 4 Obezbeduvawe na li~na za{tita 5 Podgotvka za spravuvawe so posledicite ta/izboro t 18

Kontrola i evaluacija Vidot na kontrolata na rizikot mo`e da bide diktiran od postoe~kata zakonska regulatriva, odredeni standardi ili dobri praktiki, proceduri i dr. Na koj na~in n Evropskite direktivi od oblasta na bezbednost i zdravje pri rabota n Zakonska regulativa od oblasta na bezbednost i zdravje pri rabota n Grupa na kompaniski interni standardi i prira~nici n Me}unarodni standardi za dobra praktika n Prira~nici i proceduri , trening i edukacija i dr. Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 19

Pet ~ekori procenka na rizik na rabotno mesto 1 Ident ifiku vawe na pote ncija lnite opas nosti 2 Odre duva we koj i kako mo`e da bide povr eden 3 Revidir awe na procen kata na rizikot i pravew e na prome ni dokolk ue potreb no Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 Proc enuv awe (eval uacij a) na rizik ot i odre duv we na merk i za kontr ola 4 Doku ment irawe na ona {to e utrde no (prav ewe na zapis ) 5 20

Zapisi za izvr{enata procenka na rizikot Mnogu e va`no da se napravi zapis za sekoja faza za izvr{enata procenka na rizicite vo ednostavna i jasno definirana forma Tema na procenuvawe na rizik: Data: Procenuv a~i: Identifikacija na opasnosti: R E Broj na lica koi se opfateni so rizikot: M I R Evulacija na rizik: P Kontrola I potrebni aktivnosti: Potpis: Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 Data na povtorna revizija: 21

Zapisi za izvr{enata procenka na rizikot Zapisite za procenka na rizikot treba da se diskutiraat, dokumentiraat i registriraat Na koj na~in n Vo zavisnost od kompaniskata politika za dokumentacija (ISO 9001) materijalite za procenka na rizikot treba da se registriraat i dokumentiraat i toa: - Vo pi{ana forma (potpi{ano od vraboteniot i provereno ili avtorizirano od soodvetniot rakovoditel) - Vo elektronska forma (so kopija na hartija potpi{ano od vraboteniot i provereno ili avtorizirano od soodvetniot rakovoditel) n Site zna~ajni rizici i potencijalni kontrolni merki treba da se: - Diskutiraat i analiziraat so vrabotenite koi se opfateni so identifikuvaniot rizik - Dokumentiraat so opredelen plan na aktivnosti za implementacija, so odreduvawe na odgovorni lica - Rakovodat so cel da se osigura nivna implementacija Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 22

Zapisi za izvr{enata procenka na rizikot Va`no e da se soop{tat rezultatite od procenkata na rizikot na site onie koi se izlo`eni od istiot ili se zasegnati od dadenite preporaki Na koj na~in n Va`no e site vraboteni da ja razberat prirodata na rizikot na koj se izlo`eni kako i va`nosta na to~na implementacija na merkite za ubla`uvawe n Informaciite za kompletnata procenka na rizikot, vklu~itelno so detali za naodite i preporakite treba da se soop{tat to relevantnite osobi preku soodvetni kanali na informirawe (kako {to se nedelni ili mese~ni sostanoci) n Dokolku preporakite sodr`at zna~ajni promeni vo rabotniot proces ili oprema, neophodno e da se organizira zadol`itelna edukacija Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 23

1 Ident ifiku vawe na pote ncija lnite opas nosti 2 Odre dete koj i kako mo`e da bide povr eden 3 Revidir ajte ja va{ata procen ka na rizikot i naprav ete prome ni dokolk u se potreb ni Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 Proc enet e go rizik ot i odre dete merk i za kontr ola 4 Doku ment irawe na ona {to e utvrd eno (prav ewe na zapis ) 5 24

Razleduvawe i revidirawe Procenkata na rizikot treba da se revidira za da se potvrdi nejzinata validnost i za da se potvrdi deka identifikuvanite rizici soodvetno se kontroliraat Na koj na~in n Povremenata revizija na procenkata na rizikot pretstavuva dobra praktika zatoa {to: - Ja odr`uva vidlivosta na zna~ajnite rizici i nudi mo`nost za potvrda na efektivnosta na postoe~kite kontroli - E klu~en izvor na informacii vo procesot na delovnoto planirawe, osobeno za planirawe na za{titata pri rabota i vo tekot na postavuvawe na celite n Ako se planiraat zna~itelni promeni vo tehnolo{kiot proces, rabotnite operacii, organizacionata struktura i dr. neophodno e da se razgleda procenata na rizicite i dokolku e potrebno treba da se revidira: - Zna~itelnite promeni mo`at da go promenat profilot na rizikot na nekoja aktivnost ili na lokacijata - Neophodno e da se odredi kako predlo`enata promena ke vlijae na postoe~kiot rizik i da se prevzemat ponatamo{ni ubla`uva~ki merki dokolku e potrebno Regional Winter School Skopje, Jan 27 – Feb 01, 2008 25