SLAM MEDENYET Hazrlayan Fadime ALTINER MEDENYET Uygarlk Bir

İSLAM MEDENİYETİ Hazırlayan Fadime ALTINER

MEDENİYET (Uygarlık): Bir ülke veya toplumun, maddi ve manevi varlıklarının, düşünce, sanat, bilim, teknoloji ürünlerinin tamamını ifade eder. Dünya Tarihi Boyunca Kurulan Medeniyetler • • Mısır Yunan Sümer Roma Sasani Çin İSLAM MEDENİYETİ

Hz. Peygamber Dönemi Dört Halife Dönemi İSLAM MEDENİYETİNİ TEMSİL EDEN BELLİ BAŞLI DEVLETLER Emeviler Abbasiler Selçuklular Osmanlı Devleti

İSLAM MEDENİYETİ İslam medeniyetin özü Allah’ın tek ve mutlak yaratıcı olması demek olan TEVHİD ‘dir. M. 7. yüzyılda Hicaz topraklarında doğan İslam Medeniyeti Türk, Fars, Hint ve Berberi gibi pek çok milletin kültürlerini kendi içinde barındıran ve devam eden büyük bir medeniyettir. İslam medeniyeti diğer medeniyetlerin miraslarından tevhide uygun olanını almış, aykırı olanını ya ıslah etmişler ya da reddetmişlerdir.

İSLAM MEDENİYETİNİN ÖZELLİKLERİ İnsanı merkeze alan bir medeniyettir. İnsan yeryüzünde Allah’ın halifesidir ve yaratılmışlar içinde en üstün varlıktır. Amacı dünya ve ahiret mutluluğuna kavuşmaktır. Bu yüzden bilim, sanat ekonomi gibi alanlardaki çalışmalara önem vermiştir. Bireysel sorumluluk yanında toplumsal sorumluluklarda önemlidir. Adalet ve hoşgörü medeniyetidir. Hz Peygamberin (s. a. v) Yahudi, hristiyan ve müşriklerle imzaladığı Medine Antlaşması, Hz. Ömer’in Kudüs’ü , Fatih’in İstanbul’u fethinde farklı dinden olan insanlara gösterdiği hoşgörü önemli örneklerdendir

Doğuşu ve gelişmesi esnasında İslam Medeniyeti, dört medeniyet veya kültürle karşılaştı. Bunlar: Bizans (Yunan) İran Hind Çin

Etkilediği Medeniyetler Balkan Toplulukları: Balkanlarda İslam Kültürü oluşmuştur. Avrupa: Endülüsler aracılığıyla Avrupanın içlerine kadar uzanmıştır. Haçlı Seferleri: İslam dünyasının en yeni ve gelişmiş bilgi ve tekniğini Avrupaya aktardılar. Müslüman filozofların fikirleri Batıyı etiklemiş Reform ve Rönesansın doğmasına neden olmuştur. Çin : Hz. Osman zamanında başlanmış. hekimlik ve mimaride Hindistan: Emeviler ve Gazneliler (Gazneli Mahmut) Hindistana yaptığı seferler ve fetihler burada İslamın yayılmasına zemin hazırlamıştır.

Toplumsal Yapı Devlet Yönetimi İSLAM MEDENİYETİ Ekonomik Hayat İlim ve Düşünce Sanat ve Mimari Kurumlar

1. TOPLUMSAL YAPI Hz. Peygamber ve dört Halife döneminde çoğunluk Araplardan oluşmakta idi. Sonradan Türkler, İranlılar ve Berberiler gibi farklı milletler dahil oldu. İslam toplumlarında Müslümanların yanı sıra Yahudi, Hristiyan, Mecusi, Budist, güneşe ve yıldızlara tapanlar gibi çok farklı topluluk bir arada can ve mal güvenliği içerisinde yaşamıştır. Gayrimüslimler genelde ticaretle meşgul olmuşlar. Karşılığında devlete cizye(şahıs vergisi), haraç(arazi vergisi), ve ticaret vergisi vermişlerdir. Kardeşlik hukuku ön planda idi. İslamiyet’e göre bütün Müslümanlar kardeş kabul edilmiş ve aralarında eşitlik sağlanmıştır. İslam dini köleliğe karşı çıkmış ve köleyi bir ticari mal değil, insan olarak kabul etmiştir. Köle azat etmeyi bir ibadet saymış ve bazı günahların kefareti olarak belirlemiştir. Bunu amaçla Hz Peygamber kendi kölesini azat etmiş ve bunu tavsiye etmiştir.

İslam dini, alimlere büyük değer vermiştir. İslam dünyasında ulemalar halk nezdinde her zaman itibar görmüştür. Dini bayramlar ön planda olmuş. Ramazan ve Kurban Bayramı hep coşkuyla kutlanmıştır. İslam dini aileyi toplumun temeli kabul etmiş: Ailenin sağlam bir şeklide kurulmasına önem vermiş. İslam hukukuna göre gerek insanlık gerekse kulluk açısından kadın ve erkek arasında bir farklılık olmamış. Birbirinin eşi tamamlayıcısı olarak tanımlanmıştır. Kadına ekonomik alanda tasarruf yetkisi verilmiştir.

Halk Şehirde Yaşayanlar Esnaf ve Askerler Tüccarlar Köylüler Memurlar Konar-Göçerler (Göçebeler)

2. DEVLET YÖNETİMİ İslam dini yönetim anlayışı konusunda serbest bırakmıştır. İslam medeniyetinde Hz. Muhammed hem peygamber hem devlet başkanı idi. İslam devletinin ilk başkenti Medine’dir. Peygamber Efendimiz (s. a. v) döneminde teşkilatlı bir oldu olmayıp eli silah tutan herkes askerdi. Hz. Ömer döneminden itibaren teşkilatlı bir orduya geçilmiştir. Dört halife döneminde istişarelerle devlet başkanları seçilmiş. Daha sonra ki dönemlerde saltanat ve cumhuriyet şeklinde devam etmiştir.

3. EKONOMİ İslam Devletinin Gelirleri 1. Zekat 2. Öşür 3. Haraç 4. Cizye 5. Ganimet 6. Gümrük Vergisi

Zekat: Varlıklı müslümanlara farz olan bir ibadettir. Hz. Peygamber döneminde Hz. Osman zamanına kadar zekat devlet tarafından toplanıyor ve muhtaçlara dağıtıldı. Zamanla Müslümanların sorumluluğuna bırakıldı. Öşür : Müslümanlardan onda bir oranında alınan ürün vergisi. Haraç : Müslüman olmayan halktan alınan arazi ve gelir vergisi Cizye : Müslüman olmayan halktan askerlik yapmamalarından dolayı alınan vergi, Hz. Peygamber zamanında yürürlüğe konulan hür ve ergen olan gayrimüslim erkeklerin yılda bir kez ödedikleri vatandaşlık vergisidir. Çocuklar, kadınlar, din adamları, engelliler ve maddi imkanı olmayanlardan cizye alınmazdı. Ganimet : Savaşlarda elde edilen malların genel adı. Bu malların beşte biri hazineye verilirdi. Gümrük vergisi : İç ve dış ticaretten alınan bir vergidir. ilk defa Hz. Ömer zamanında İslam dünyasında devletin genel maliyesini temsil eden kuruluşa Beytü’l Mal denmiştir.

İSLAM DEVLETİNİN GİDERLERİ Zekat Giderleri Fakirler, düşkünler, zekat görevlileri, müellefe-i kulub, kölelere, borçlular, muhtaçlar ve Allah yolunda olanlara harcanır. Ganimet Giderleri Yetimler, ihtiyaç sahipleri ve yolda kalmış oların ihtiyaçları, dini hizmetler ganimet gelirlerinden karşılanır. Diğer Giderler Devlet görevlilerinin maaşları, ordunun ihtiyaçları, eğitim giderleri, ziraat ve bayındırlık işleri genel bütçeden karşılanır.

Müslümanlar her dönemde ticarete büyük önem vermişlerdir. “Rızkın onda dokuzu ticarettedir. ” H. Şerif Bu amaçla ticaret yolları, kervansaraylar yaptırılmış. Kara ticaretinin yanında deniz ticareti de önem kazanmıştır. İslam dünyasında sanayi alanında öne çıkan sanayi kolu dokumacılıktır. Bunun yanında ipek, pamuk, gül suyu üretimi yaygınlaşmıştır. Ayrıca dericilik, cam sanayi, kiremit, tuğla ve silah imalatı, kağıt imalatı da yaygın olan sanayi kollarıdır. Para olarak ilk zamanlar Bizans altın dinarını ve Sasanilerin gümüş dirhemini kullanmışlar sonraki zamanlarda kendi dirhemlerini bastırmışlar. Ekonominin durumuna göre parlak dönemlerde altın sikkeler kullanılmıştır.

4. İLİM VE DÜŞÜNCE İslam dininin yayılması ve yapılan fetihler sonucunda Arapça bütün İslam dünyasının ortak bir dili haline geldi. Arapça’nın ortak bir dil durumuna gelmesinde, Arapça’nın Kuran dili olması ve ibadetlerin Arapça olarak yapılmasının büyük bir önemi vardı. Kur’an-ın ilk emri “Oku!” olduğu için İslam dini ilmi kutsal saymış ve ilim elde etmeyi de ibadet kabul etmiştir. Tarih boyunca ilme ve ilim adamlarına değer verilmiştir. Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam İlimleriyle sürekli meşgul olunmuştur. Bunun yanında pozitif ilimere de önem verilmiştir.

Yunus Emre Ahmet Yesevi Mevlana Hacı Bektaşi Veli Tasavvuf (Nefis terbiyesi ve manen yükselme) konusunda çok ilerleme sağlanmış. Pek çok mutasavvıf yetişmiştir. Cüneydi Bağdadi, Beyazid-i Bestami, İbni Arabi, Ahmet Yesevi, Mevlana, Hacı Bektaş Veli, Yunus Emre ve Hacı Bayram Veli gibi meşhur tasavvufi şahsiyetler ön plana çıkmıştır.

Kur’an-ı Kerim’de gökyüzüne ve yıldızlara dikkat çekmesi üzerine Astronomi alanında çok büyük gelişmeler kaydedilmiştir. Rasathaneler kurulmuştur. İslam bilim adamları ayrıca Fizik, Kimya, Matematik, Coğrafya alanında önemli katkıları olmuştur. Peygamber Efendimiz ilk öğretmen olarak Mescidinin yanına yaptırdığı Suffede eğitim öğretim vermeye başlamış, kadınlara ayrıca mescitte onlar için özel zaman ayırmıştır. Bunların giderlerini kendisi ve Müslümanlardan karşılamıştır. Kendi yetiştirdiği öğretmenleri farklı bölgelere göndermiştir.

İlk zamanlarda eğitim-öğretim için camiler kullanılmış sonraki dönemlerde sıbyan mektebi ve Medreselerde devam etmiştir. İslam dünyasında yaygın eğitim kurumlarından biri de kütüphanelerdir Emeviler zamanında halk kütüphaneleri kurulmuş sonraki zamanlarda kurulan her medreseye birer kütüphane açılmış. Eğitim-öğretim Haçlı Seferleri ve Moğol saldırıları ile belirli dönemlerde sekteye uğramıştır. Son zamanlarda akli ilimlerin ihmal edildiği gözlemlenmiştir.

Din ve Hukuk Dersleri Fıkıh Kelam Hadis Tefsir Kuran MEDRESELERDE OKUTULAN DERSLER Dil ve Edebiyat Dersleri Farsça Nahiv Hitabet Şiir Cerh. Tadil Tarih Edebiyat Felsefe Dersleri Felsefe Mantık Pozitif Bilimler Dersleri Tıp Cerrahi Riyaziye Hesap hendese (geometri) Müsellesat (trigonome tri)

. Nizamü’l- Mülk tarafından Bağdat “ta kurulan bu medreseye kurucusundan dolayı “ Nizamiye medreseleri” adı verilmiştir.

5. SANAT VE MİMARİ İslam toplumlarında minyatür, hat, tezhip, ebru, mimari ve musiki gibi sanat dalları meşhurdur. Resim ve heykelcilikle uğraşılmamış bunun yeri mimari eserlerde oymacılık, nakkaşlık, kakmacılık, çinicilik ve cam işçiliğinde önemli gelişmeler olmuştur. Ayrıca hat ve minyatür alanında gelişmeler yaşanmıştır. Sanat alanında ayrıca “Kur’an-ı seslerinizle güzelleştirin. “ Hadisi şerif gereğince musikiye önem verilmiştir. Kur’an okuma, mevlit, ezan, kamet, naat, salatü selam, tekbir, ilahi ve kaside başta olmak üzere eserler ortaya konmuştur. Mimari alanda ise cami, medrese, hamam, kervansaray gibi eserler ortaya konmuştur. Medreselerin kurulması düşüncesi ve mimarisi Türklere aittir. Müslümanların inşa ettiği mimari eserlerden bazıları Hastaneler, saraylar, türbelerdir.

İslam Dinini yaymak için yapılan fetihler aynı zamanda İslam sanatının gelişmesini de sağlamıştır. Çünkü fethedilen ülkelerdeki sanat anlayışı İslam sanatını da etkiliyordu. Bunun sonucunda farklı sanat anlayışlarından oluşan yeni ve daha gelişmiş bir İslam sanatı ortaya çıkmış oldu. İslam Sanatı İran, Bizans ve Türk sanatından etkilenmiştir. Emeviler döneminin en önemli eseri Halife Abdülmelik’in Kudüs’te yaptırdığı Kubbetüs-Sahra’dır. Şam’da Emevi Camii, Kuseyr-i Amra Camii, Fustat’ta Amr b. n As Camii, Kudüs’te el-Aksa Camii ve Fas’ta Kutubiye Camii diğer Emevi eserleri arasındadır. Endülüs Emevileri’nin Kurtuba Camii ve El-Hamra Sarayı yapılmıştır. Bu mimaride “arabesk” denilen süsleme sanatı kullanılmıştır. Kurtuba Camii “den bir örnek

6. KURUMLAR İdari kurumların başında Halifelik gelmektedir. Vezirlik: devlet yönetiminde halifeden sonra gelen en yüksek makamdır. Kadılık başlangıçta halife tarafından atanmış. Emevilerden sonra valiler tarafından tayin edilen adlı bir makamdır. Kadıların Müslüman, zeki, hukuk bilgisine sahip olması şartı aranmıştır. Her dönemde rüşvet ve adam kayırma gibi yollara düşmemesi için yüksek maaşlar ödenmiştir. Mahkeme yeri olarak Peygamberimiz döneminde mescitler kullanılmış. Hz. Ömer zamanından itibaren özel adliye binaları yapılmıştır. Müslüman toplumlarının en önemli güvenlik kurumu ordudur. İslam tarihinde ilk askeri teşkilat Peygamber efendimiz tarafından kurulmuştur Genel ahlak ve kamu düzenini korumak için hisbe teşkilatı kurulmuş. Hz. Ömer zamanında bekçilik sistemi kurulmuş. Hz. Ali döneminde ise bekçilik sistemi geliştirilerek polis teşkilatı haline getirilmiştir.

HUKUK Şeri hukuk Örfi hukuk Kadı’l Kudat Ordu Davalarına Kazaske r Divanı Mezalime Sultan

Sosyal Dayanışma Kurumları ve Vakıflar İslam’ın cemaatla namaz, oruç, hac, kurban, zekat ve sadaka gibi birçok emri toplumsal dayanışmayı güçlü bir şekilde teşvik eden ibadetler sebebiyle toplumda sosyal dayanışma her zaman diri olmuştur. Sadaka-i Cariye anlayışı gereğince Vakıflar kurulmuştur. Bir diğer dayanışma kurumu da ahilik teşkilatıdır. Esnaf ve sanatkarların eleman yetiştirmesini, işleyiş ve kontrollerini düzenleyen kurum olarak 13. Yy dan 20. Yy başlarına kadar devam etmiş. Yerini daha sonra Esnaf Sanatkarlar Odası, Sanayi Ticaret Odaları, Mesleki Teknik Eğitim Merkezlerine bırakmıştır.

Ahilik Teşkilatı �Ahilik kurumunun misyonu konukseverlik, yardımseverlik, bir sanat ve meslek sahibi olmak , üyelerini gündüz tezgah ve atölyelerde iş başında eğitmek, geceleri ise ahi zaviyelerinde sosyal ve ahlaki yönden bilinçlendirmektir.

İSLAMİ BİLİMLER TEFSİR: Abdullah ibn Abbas, Abdullahibn. Mes’ud, Ubey b. Kab, El-Ferra, Taberi , Kurtubi, Zemahşeri , İbn’ül Arabi , Fahruddin Razi , İbn-i Kesir KELAM: İmam El Gazali ve Muhyiddin Arabî, Ebu Hasan el. Eş’âri, İmam Ebu Mansur Maturidî KIRAAT: Kuran-ı Kerim’in doğru okunması öğreten ve açıklayan bilim dal ıdır FIKIH: El-Basrî , Ebu Hanife , İmam Malik , İmam Şafii , Ahmet İbn-i Hanbel HADİS: Hadis bilimi konusunda çalışmalar yapan başlıca bilginler şunlardır: Malik bin Enes, İmam Buhari, İmam Tirmizi, İmam Müslim, Ebû Davut, İbn-i Mâce, Neseî

POZİTİF (AKLİ )BİLİMLER TIP: Ebu Bekir er-Razi , İbn-i Sina, Huneyn bin Ihsak , Masaveyh, Razi, MATEMATİK: Harezmi (İlk cebir kitanbını yazdı) , İbn-i Cemşid, Biruni, Ömer Hayam, Sabit bin Kurra , ASTRONOMİ: El- Battani, Ali Kuşçu, Harizmi, Ömer Hayam, Fezârî, El. Bettanî Hâzin, Ebu’l-Vefa KİMYA: Cebir bin Hayyan, El-Maksidi , Razî, Makdisî , İbni Sina TARİH: Mesudi, Taberi, İbn-i Haldun COĞRAFYA: İbn-i Batuta, İbn-i Havkal

İbni Sina”temsili resmi Harezmi temsili resmi Tıp , İslam medeniyetleri içerisinde en çok öne çıkan bilim dallarındandır. İbni Sina “nın el-Kanun Fi”t-Tıp eseri latinceye çevrilerek gerek Doğu , ”da gerek Batı”da uzun yıllar temel ders kitabı olarak okutulmuştur. Zekeriya Razi tıpta klinik gözlemlere önem vermiş çiçek ve kızamık hastalıklarının ilk bilimsel tanımlarını yapmıştır. Zehravi ise cerrahi alanında bilgiler vermiş et-Tasrif eseri Batı için başvuru kaynağı olmuştur. İbnül”n-Nefis ise küçük kan dolaşımını ilk keşfeden kişi olmuştur. Bilimsel anlamda matematik alanında en çok öne çıkan müslüman bilim adamı HAREZMİ “dir. Grek ve Hint matematik geleneklerini birleştirererk cebir bilminin temellerini atmıştır. Hisabul –cebr vel mukabele adlı eseri Liber Algorismi adıyla latinçeye çevrilmiştir. A yrıca BİRUNİ Hint adlı eseriyle Hint kıtasını müslümanlara tanıtmıştır. MESUDİ , İDRİSİ ve PİRİ REİS “in dünya haritaları meşhurdur. Yine SEYDİ ALİ REİS “İN Miratü”l-Memalik eseri de meşhurdur.

TEŞEKKÜRLER…