Skuteczne sposoby wspierania umiejtnoci komunikowania si z pomoc

Skuteczne sposoby wspierania umiejętności komunikowania się z pomocą AAC. Zespół Szkół „Krok za krokiem” w Zamościu Stowarzyszenie na rzecz Propagowania Wspomagających Sposobów Porozumiewania się „Mówić bez Słów – ISAAC Polska” Agnieszka Pilch aacpilch@gmail. com

Komunikacja jest jednym z najcenniejszych umiejętności, jakie posiadamy jako ludzie i zbyt często uważamy, że gdy mowa jest zagrożona, to podobnie może na tym ucierpieć zdolność do interakcji. Ale… AAC oferuje dziecku i jego rodzicom możliwość interakcji, które nie byłyby możliwe do osiągnięcia z powodu dysfunkcji mowy.

Czy AAC wpływa na rozwój naturalnej mowy? AAC nie powstrzyma rozwoju lub używania naturalnej mowy. AAC może wpłynąć na lepszy rozwój mowy. AAC jest częścią „totalnego” systemu komunikacji. AAC poprawia zdolność dziecka do komunikowania tego co chcą, kiedy chcą i komu chcą. Modeluj używanie AAC w trakcie rozmowy (pamiętaj, że mowa otacza dziecko przez cały rok) zanim wymówi pierwsze słowo. „Komunikacja jest podstawową zdolnością człowieka. Ludzie muszą mieć możliwość do komunikowania się, aby realizować swój potencjał społeczny, edukacyjny, emocjonalny, zawodowy. Każdy ma potencjał do komunikacji. ” (Międzynarodowy Projekt Komunikacyjny 2016) http: //keycomm. weebly. com

Dla Rodziców świadomość, że mogą nigdy nie usłyszeć, jak ich dziecko mówi jest bardzo przygnębiająca Ale… o wiele bardziej smutnym losem byłaby zupełna niemożność poznania dziecka – jego emocji, poczucia humoru, myśli o życiu i jego inteligencji.

Zadanie AAC Wspomagające i Alternatywne Metody Porozumiewania się tzw. AAC, pozwalają osobom z poważnymi problemami w porozumiewaniu się na osiąganie takiego poziomu jakości życia, który byłby dla nich dostępny, gdyby nie mieli żadnych ograniczeń komunikacyjnych. http: //aac. unl. edu/yaack/ 5

Aby uczenie się i używanie AAC było efektywne: Musi ona być elementem codziennego życia nie „zadaniem” wykonywanym od czasu do czasu. Dorothy Fraser

Komunikacja w Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych „Komunikacja” oznacza języki, tekst wyświetlany, pismo Braille’a, komunikację dotykową, duży druk, dostępne multimedia, jak również środki przekazu: pisane, słuchowe, wyrażane prostym i zrozumiałym językiem, czytane przez lektora oraz wspomagające i alternatywne sposoby komunikacji, środki i formaty, łącznie z dostępną technologią informacyjną i komunikacyjną; „Język” odnosi się zarówno do języka mówionego jak i migowego oraz innych form przekazu niewerbalnego;

Artykuł 9 Dostępność 1. Aby umożliwić osobom niepełnosprawnym samodzielne życie i pełne uczestnictwo we wszystkich sferach życia, Państwa. Strony podejmą stosowne kroki celem zapewnienia osobom niepełnosprawnym dostępu, na równych zasadach z innymi obywatelami, do środowiska fizycznego, transportu, informacji i komunikacji międzyludzkiej, w tym technologii i systemów komunikacyjnych i informacyjnych, oraz do innych udogodnień i usług oferowanych całemu społeczeństwu, zarówno w środowiskach miejskich, jak i wiejskich. Te działania, włącznie z rozpoznawaniem i usuwaniem przeszkód i barier na drodze do dostępności, będą dotyczyć między innymi:

Artykuł 21 Wolność ekspresji i wyrażania poglądów oraz dostęp do informacji Państwa-Strony podejmą wszelkie właściwe działania umożliwiające osobom niepełnosprawnym egzekwowanie swoich praw do wolności słowa i wyrażania poglądów, w tym swobody uzyskiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i idei na równych zasadach z innymi członkami społeczeństwa, za pomocą wszelkich środków komunikacji międzyludzkiej, określonych w artykule niniejszej Konwencji, w tym poprzez: (b) Akceptowanie i umożliwienie korzystania w sytuacjach oficjalnych z języka migowego, pisma Braille’a, wspomagających i alternatywnych sposobów komunikacji oraz wszelkich innych środków, sposobów i formatów komunikacji wybranych przez osoby niepełnosprawne;

Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF-CY) Kondycja zdrowotna (WHO) Health condition [zaburzenie/choroba wg ICD] Funkcje i struktura ciała Aktywność Uczestnictwo Czynniki środowiskowe Czynniki osobowe /postawy, /strategie dostępność śr. fiz. , technologii, wsparcia, usług…/ radzenia sobie/ WHO, 2001, 2007 10

USTAWA z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe Art. 1 5) dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej; 6) możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną, niedostosowaną społecznie i zagrożoną niedostosowaniem społecznym, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami; 7) opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych; 11

AAC a nauczanie uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół - Podstawa programowa - Szkoły Podstawowej i PDP mówi wyraźnie o konieczności stosowania wspomagających i alternatywnych sposobów porozumiewania się 12

Szkoła podstawowa Cel kształcenia: Ważne jest, aby uczeń: 1) mógł porozumiewać się z otoczeniem w najpełniejszy sposób, werbalnie lub pozawerbalnie z wykorzystaniem znanych sposobów porozumiewania się (także wspomagających i alternatywnych metod komunikacji – AAC) Zadania szkoły: 3) rozwijanie motywacji do porozumiewania się z drugą osobą (rówieśnikiem, dorosłym), komunikowania potrzeb i stanów emocjonalnych za pomocą mowy lub wspomagających bądź alternatywnych metod komunikacji 4) wspieranie rozwoju komunikacji na każdych zajęciach i we wszystkich sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych; 7) wykorzystywanie naturalnych sytuacji życia codziennego do nauki rozumienia, oraz nabywania języka (przyswajania i uczenia się) i rozwijania umiejętności komunikacyjnych uczniów, w tym także umiejętności czytania i pisania w dostępnej modalności, jak również zdobywania elementarnych umiejętności matematycznych, przydatnych w codziennym życiu; 21) korzystanie z technologii informacyjnej i komunikacyjnej, z uwzględnieniem urządzeń i programów specjalistycznych, zwłaszcza umożliwiających lub 13 ułatwiających komunikowanie się;

Zajęcia rozwijające komunikowanie się powinny służyć nabywaniu języka i umiejętności porozumiewania się w bliskim i dalszym środowisku w mowie, w piśmie i w każdy możliwy dla ucznia sposób (także z zastosowaniem wspomagających i alternatywnych metod komunikacji – AAC). Dla każdego ucznia komunikującego się werbalnie, ale niezrozumiałego poza kontekstem oraz dla każdego ucznia niekomunikującego się werbalnie zespół winien opracować indywidualny system komunikacji, w tym zestaw pomocy do komunikowania. Powinien on być dostępny na wszystkich zajęciach w szkole, w domu i w środowisku otwartym. Nauczyciele tworzą indywidualne pomoce z udziałem ucznia, pamiętając przy tym, że komunikacja jest procesem otwartym i baza pojęciowa ucznia rozwija się wraz z wiekiem i czasem nauki. Zestaw pomocy do komunikowania się powinien być zatem rozwojowy i odpowiadać indywidualnym potrzebom i możliwościom ucznia.

Treści Ja – w rozmowie: 1) przyswajanie języka i doskonalenie rozwoju mowy; 2) uczenie się porozumiewania się w formie dialogu; poznawanie zasad prowadzenia rozmowy; 3) wdrażanie do komunikowania się z zastosowaniem wspomagających i alternatywnych metod komunikacji – AAC: gesty, mimika, zdjęcia, obrazy, znaki przestrzenno-dotykowe, symbole, pismo, urządzenia i oprogramowanie wspomagające komunikację (dla uczniów niekomunikujących się werbalnie lub ze znacznymi ograniczeniami w tym zakresie); 4) udział w wydarzeniach klasowych i szkolnych, także z zastosowaniem urządzeń głosowych – prostych komunikatorów, urządzeń wysokiej technologii;

PDP Zajęcia rozwijające komunikowanie się mają służyć dalszemu rozwijaniu języka i umiejętności porozumiewania się w bliskim i dalszym środowisku w mowie, jak i w każdy możliwy dla ucznia sposób (jeżeli jest to potrzebne uczniowi także z zastosowaniem wspomagających i alternatywnych metod komunikacji – AAC), również z wykorzystaniem odpowiednich pomocy do komunikacji, technologii informacyjno-komunikacyjnej. Uczeń powinien mieć możliwość doświadczania komunikowania się z różnymi osobami, także w instytucjach, punktach usługowych, miejscach pracy.

AAC w edukacji Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym § 6 ust. 1 pkt. 2 IPET określa: (2) zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, a w przypadku ośrodków, także wychowawców grup wychowawczych prowadzących zajęcia z wychowankiem w tym ośrodku, ukierunkowane na poprawę funkcjonowania ucznia, w tym – w zależności od potrzeb – na komunikowanie się ucznia z otoczeniem z użyciem wspomagających i alternatywnych metod komunikacji (AAC), oraz wzmacnianie jego uczestnictwa w życiu przedszkolnym lub szkolnym, w tym w przypadku: § 6 ust. 2 W ramach zajęć rewalidacyjnych w programie należy uwzględnić w szczególności rozwijanie umiejętności komunikacyjnych przez: 1) naukę orientacji przestrzennej i poruszania się oraz naukę systemu Brailleʼa lub innych alternatywnych metod komunikacji – w przypadku ucznia niewidomego; 2) naukę języka migowego lub innych sposobów komunikowania się, w szczególności wspomagających i alternatywnych metod komunikacji (AAC) – w przypadku ucznia niepełnosprawnego z zaburzeniami mowy lub jej brakiem; 3) zajęcia rozwijające umiejętności społeczne, w tym umiejętności komunikacyjne 17 – w przypadku ucznia z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera.

AAC w edukacji Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 roku w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych § 6. 1. Wniosek o wydanie orzeczenia lub opinii zawiera: 9) informację o stosowanych metodach komunikowania się – w przypadku gdy dziecko lub uczeń wymaga wspomagających lub alternatywnych metod komunikacji (AAC) lub nie posługuje się językiem polskim w stopniu komunikatywnym Orzeczenie Dodatkowe informacje (w zależności od potrzeb podaje się dodatkowe istotne informacje o dziecku lub uczniu, w szczególności o wspomagającej lub alternatywnej metodzie komunikacji (AAC), którą posługuje się dziecko lub uczeń) 18

Kompetencje poznawcze Co to jest? Jaki kolor ma filiżanka? Jaki napój jest w filiżance? Skąd to wiemy? Czy ta herbata jest gorącą? ………………

Kompetencje komunikacyjne herbata

Potencjalni użytkownicy AAC • • • Alzheimer/Demencja Parkinson Spektrum autyzmu Niepełnosprawność intelektualna Udar/wylew Mózgowe porażenie dziecięce Uszkodzenie mózgu Wieloraka niepełnosprawność Stwardnienie boczne zanikowe Inne 2. 5 23. 2% 22. 1% 18. 9% 13. 3% 9. 9% 4. 5% 2% 2% 1% ( Prader-Willi, Huntington’s disease, Williams syndrome, Head and neck cancer, Cleft palate, Multiple Sclerosis, Locked-in syndrome, Muscular Dystrophy, Angelman syndrome Myasthenia Gravis, Rett syndrome, Craniofacial abnormalities Friedreich’s ataxia)

Współpraca

Sfera Społeczna AAC - Gdzie rozmawiać? - Z kim rozmawiać? - O czym rozmawiać? Funkcje komunikacyjne i umiejętność dialogu Zasady dobrej rozmowy … Przygotowanie rozmówców, środowiska …

Międzynarodowy Miesiąc AAC - Koncert w Zamojskim Domu Kultury z wystawą sprzętu i pomocy AAC - Akcja w lokalnych mediach

Użytkownik AAC w Szkole - Stworzenie systemu komunikacyjnego, przygotowanie pomocy do komunikacji i ustalenie strategii AAC Przewidzenie sytuacji, w których uczeń będzie się komunikował, także poza lekcjami Przygotowanie środowiska i przeszkolenie nauczycieli i asystentów Przygotowanie pomocy dydaktycznych, uwzględniających specyficzny sposób komunikacji ucznia Włączenie rodziny ucznia