Sistemi Monetar Dr Jetmir Likaj Sistemi monetare Sistemi

Sistemi Monetar Dr. Jetmir Likaj

Sistemi monetare • Sistemi monetar (valutor) gjate zhvillimit historik ka pasur transformim dhe zhvillim shume te hovshem dhe te pabarte ne periudha te ndryshme. • Sistemi monetar bashkekohor paraqet rregullimiin monetar me dispozita juridike me te cilat caktohet se cka eshte: 1. Njesia monetare ne nje shtet si dhe 2. Rregullon te gjitha qeshtjet (problemet) qe kan te bejne me parate ne ate shtet.

Kuptimi i sistemit monetare • Shteti nepermes sistemin monetare e percakton : 1. Njesine monetare e cila cilesohet si para ne kufujt shteterore 2. Cakton dispozitat me te cilat pjesetaret e qarkullimit monetare detyrohen qe ato njesi monetare ti perdorin - ne raportin e brendshem te kembimit - ne raportin e jashtem te kembimit ndaj parave shteteve tjera te

Qarkullimi i parase dhe masa (sasia) monetare • Ecurite ekonomike varen shume prej qarkullimit te parave dhe prej kryerjes se drejt te funksionit te saj. • Per kete arsye studimi i qarkullimit te parave eshte nje ceshtje me me rendesi e teorise monetare dhe kreditore. • Qeshtja e furnizimit te ekonomise me para, eshte qeshtje kryesore e politikes manetare-kreditore.

Qarkullimi i parase dhe masa (sasia) monetare • Sasia monetare eshte elementi kryesore I likuiditetit te ekonomise perkatese te procesit te riprodhimit te zgjeruar. • Prandaj, po qe se shkalla e rritjes se sasise se parave rritet me ngadal sesa eshte rritja e shkalles se produktit vendor, atehere ajo eshte shenje e politikes monetare me ndikim deflacionist ne proceset ekonomike, si dhe anasjelltas.

Instrumetet Financiare • Banka Qendrore i shfrytezon instrumentet e ndryshem financiar percaktimin e politikave monetare-kreditore. • Instrumentet financiare jan te ndryshem, por me rendesi kryesisht jane: 1. 2. 3. 4. 5. Paraja e gatshme Depozitat ne te pare Depozitat e kursimit Depozitat investive dhe Kredite

Agregatet Monetar • Ne baze te parimit te likuiditetit eshte bere kategorizimi I agregateve moentare ne kater grupe: I. III. IV. Sasia (masa) monetare Paraja kuazi Mjetet tjera likuide dhe Mjetet jolikuide

I. Sasia (masa) monetare • Sadia (masa) monetare eshte agregat monetar i cili varesisht prej kritereve te cilat perdoren gjate percaktimit mund te jete me e madhe ose me e vogel. • Ne teorine dhe praktiken monetare, kryesisht perdoren dy kritere per caktimin e sasise monetare. • Kriteri i mjeteve te pageses - mjete te cilat mund te perdoren pa kurrfar veshtiresie • Kriteri i likuiditetit - parat e gatshme dhe depozitat e paafatizuar.

II. Paraja kuazi • Paraja kuzi eshte agregat i ri i potencialit monetar, te cilat kane ngjashmeri me parate dhe nje shkalle mjaft te lart te likuiditetit. - depozitat e kursimit te paafatizuar - depozitat tjera te paafatizuar • Keto depozita sipas deshires se pronatit mund te shnderrohen ne para te gatshme ne cdo koh.

III. Mjetet tjera likuide • Mjetet tjera likuide jane kategoria e trete e potencialit monetar, te cilat sipas kriterit te funksionalitetit e kan nje shkalle me te ulet te likuiditetit. • Ne kete kategori te mjeteve perfshihen: - depozitat e kufizuara - depozitat e afatizuara dhe fleteobligacionet deri ne nje vit - mjetet e fondeve te ndryshme

IV. Mjetet monetare jolikuide • Mjetet monetare jolikuide jane agregate moentare te cilat per pronaret e tyre paraqesin mjetet e bllokuara, d. m. th. Shfrytezimi i tyre eshte i ndaluar. • Ne mjetet jolikuide hyjne: - depozitat e afatizuar mbi nje vit - depozitat e organizatave financiare nderkombetar te banka qendrore.

Mjetet monetare sipas likuiditetit M 1 = Sasia (masa) monetare M 2 = Sasia monetare (M 1) + “Paraja Kuazi” M 3 = Sasia monetare dhe “Paraja kuazi” M 2 + Mjetet tjera likuide. PM = Mm + Pq + Ml + Mj - PM- Potencili monetare - Mm– Masa monetare - Pq – Paraja kuazi - Ml – Mjetet monetare tjera likuide - Mj – Mjetet monetare jolikuide Pm – Mj = Vm (vellimi monetar)

Kuptimi i mases monetare • Problemi kryesor i Bankes Qendrore eshte rregullimi i agregatit te pare monetare- sasise se mases monetare. • Masa monetare sipas metodologjise se Bankes Qendrore perfshine: • Parate e gatshme - parate efektive • Parat depozitare

Struktura e agregateve monetaer duket keshtu: I. Masa Monetare (M 1) 1. Parat e gatshme ne qarkullim 2. Parat depozitare III. Mjetet tjera likuide (Ml) 1. Depozitat e kufizuar 2. Depozitat e afatizuar 3. Mjetet e fondeve te ndryshme (fondi rezerve) II. Paraja Kuazi (Pq) 1. Depozitat e kursimit 2. Depozitat tjera te paafazituar ( ne te pare) IV. Mjetet jolikuide (Mj) 1. Depozitat e kufizuara mbi nje vit, 2. Depozitat e bllokuara I+II+III=Vellimi monetare (VM)ose(M 3) I+II+IV= Potenciali Monetar (PM)

Agregatet Monetare ne Gjermani • Sipas bankes qendrore te Gjermanise egzistojne tri koncepte te mases monetare: 1. M 1 =Parat e gatshme + Depozitat ne te pare 2. M 2 =M 1 + Depozitat e kursimit 3. M 3 =M 2+ Depozitat e kursimit ne afat gjer ne kater vite

Mekanizmi I transaksioneve ne mes te sektorit jobankar dhe te sektorit te bankave: Bilanci I sektorit te bankave • Aktiva 1. Kredite afatshkurter (Ksh) 300 2. Kredite konsumuese (Kk) 100 3. Kredite investuese (Ki) 600 • Pasiva 1. Parate e gatshme (Pg) 2. Depozitat ne te pare (Pd) 3. Depozitat e kursimit (Dk) 4. Depozitat investive (Di) Gjithsej: 1000 100 200 500 1000