SINIF YNETM SORUN DAVRANILARIN YNETM 1 Eitim Ortamnda

SINIF YÖNETİMİ SORUN DAVRANIŞLARIN YÖNETİMİ 1

Eğitim Ortamında Sorun Davranışlar • Öğrencilerin sınıf içerisindeki davranışları sorun davranış olarak adlandırabilmek için dört temel ölçüt sıralanmaktadır: – – Davranışın öğrencinin kendisinin yada sınıftaki arkadaşların öğrenmesini engellemesi. Davranışın öğrencinin kendisini yada arkadaşlarının güvenliğini tehlikeye sokması. Davranışın okulun araç ve gereçlerine yada arkadaşlarının eşyalarına zarar vermesi. Davranışın öğrencinin diğer öğrencilerle sosyalleşmesini engellemesi. 2

Sınıfta sıklıkla gözlenen sorun öğrenci davranışları aşağıdaki gibi özetlenebilir. • Derse devam etmeme ya da derslere geç gelme. • Derse hazırlıksız gelme. • Sınıfta uygun olmayan yer ve zamanda konuşma. • Arkadaşlarına, kendisine ve eşyalarına zarar verme. • Derste hayal kurma ya da ders dışı bir etkinlikle uğraşma. 3

Siz, geçmiş veya şu andaki öğrencilik yaşantılarınızda, hangi sorun davranışlarda bulunduğunuzu hiç düşündünüz mü? 4

Sınıf İçi Sorun Davranışların Nedenleri • Öğretmen, sınıf denilen organizasyonun yönetim ve düzenlenmesinden sorumludur. • Unutulmamalıdır ki, sorun davranışların çoğunun kökeni sınıfın dışındadır. 5

Sınıftaki Fiziksel Düzenlemelerden Kaynaklı Nedenler • Yapılacak olan eğitimin biçimi ve düzeyi dersin amacı gibi değişkenler, fiziksel ortamın organize edilişinde dikkate alınmalıdır • Fiziksel ortamın uygunluğu etkili bir sınıf yönetiminin ve öğrenme-öğretme sürecinin ayrılmaz bir parçasıdır 6

Sınıfın Yapısından Kaynaklı Nedenler Öğretmenin amaçları gerçekleştirirken, sınıfta hangi yönetim anlayışıyla bulunduğu öğrencilerde oluşabilecek sorun davranışlar açısından ele alınması gereken bir durumdur. 7

Demokratik yönetim anlayışının da, sınıfta uygulanışı aşağıdaki kriterlerin dikkate alınmasıyla mümkün görünmektedir. • Öğrencinin, duygusal, zihinsel ve düşünsel gelişiminin dikkate alınması, • sınıf kurallarının, eğitim yöntemlerinin, dersin amaçlarının vb. etkinliklerin demokratik bir biçimde tartışılması, • karar seçeneklerinin olumlu ve olumsuz yönleri ele alınarak, sınıf üyelerinin karara katılımına fırsatlar yaratılması, • öğretmenin daha çok yol göstericilik rolünü oynaması, • öğrencilere eşit söz hakkı verilmesi ve azınlıkta kalan düşüncelerin açıklanmasına özel bir çaba gösterilmesi, • öğrencilere kendi haklarını koruma ve başkalarının haklarına saygı gösterme davranışının kazandırılması; ve bu davranışın yaşam tarzı haline getirilmesi, • öğrencinin öğrenme, düşünme ve davranma özgürlüğünün en az düzeyde sınırlanması, • okulun iç ve dış etmenlerin etkileştiği bir sistem olarak algılanması. 8

Sınıfın Yapısından Kaynaklı Nedenler • Öğretmenin eğitim görevi, nasıl eğiteceğiöğreteceği ile ilgilidir. • Koşullara uygun etkin bir öğretim stratejisi geliştirmek. • Sınıfta uygulanması gereken kuralların belirlenmesi ve niteliği • Sınıf ilişki düzeni 9

Sorun davranışların nedenleri arasında yer alan bir diğer konu da iletişimdir • Öğretmen niçin iletişim kurar? • İletişim içinde olan öğretmen şu soruları sorması ve yanıtlaması gerekir – Göndereceğim mesaj sonrası ne olmasını bekliyorum? – Çevremi etkilemek anlamında neyi başarmak istiyorum? – Gireceğim iletişim sonucu olarak öğrencilerimin neye inanmalarını, ne söylemelerini, ne yapmalarını istiyorum? – Psikolojik anlamda öğrencilerimde hangi etkiyi oluşturmak ve onlardan hangi tepkiyi almak istiyorum? 10

Eğitim Programlarından Kaynaklı Nedenler • Geleneksel yaklaşım öğrencinin hangi dersleri okuyacağı, çağdaş yaklaşım ise öğrencinin neyi, nasıl öğreneceği ile ilgilenmektedir • Eğitim programları Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilmektedir; ve temel alınan disipline göre öğretimde uyulması gereken temel ölçütlerin çerçevesini belirlemektedir. EĞİTİM PROGRAMINDAN KAYNAKLI HANGİ TÜR SORUNLARLA KARŞILABİLİR? 11

Öğretim Yöntemleri ve Tekniklerinden Kaynaklı Nedenler • Öğretme-öğrenme sürecinde en yaygın olarak kullanılan yöntemler nelerdir? • Teknikler nelerdir? Her yöntemin avantajları ve dezavantajlarının olduğu bilinmelidir. • Sınıfta araç-gereç kullanımından kaynaklı sorunlar 12

Öğretmenden Kaynaklı Nedenler • Öğretmen mesleki yeterlilikleri ve becerileri kazanarak sınıfa öğretmek için girer • Eğer öğretme süreci zevkli hale getirilemezse, direnme, düşük motivasyon, dikkat süresinin azlığı, ilgisizlik, hatta öfke ve sistemden bir an önce kurtulma davranışları ortaya çıkar • Öğretmenin konuşma becerisi • Öğretmenin dinleme becerisi Öğretmen-öğrenci ilişkisinin niteliği, herhangi bir şeyin öğretilmesinde temel etkendir 13

Öğretmenden Kaynaklı Nedenler • Öğretmen ve hoşgörü • Öğretmen ve korku • Öğrenci davranışlarını yönetme • Ödül ve ceza 14

Öğrenciden Kaynaklı Nedenler • Öğrencilerin farklı geçmiş yaşantıları, farklı ilgi ve yetenekleri, değerleri, tutumları, inançları ve farklı kişilik yapıları vardır. • Bireysel özelliklerinden kaynaklı bu davranışlar aşağıdaki gibi ele alınabilir: • Öğrencinin, öğretmenine aşırı biçimde bağımlı olması, sınıf içi hiç bir çalışmasını öğretmenine göstermeden ve denetletmeden yapamaması, sürekli öğretmenin ilgisini çekmeye çalışması ve arkadaşlarının dikkatini bozması, • öğrencinin, dikkatini yöneltmede ve yoğunlaştırmada güçlük çekmesi, • öğrencinin, başarılı olamadığı durumlarda kolaylıkla mutsuz olması, • çalışmalarında savruk ve dağınık olması, • diğer arkadaşlarını çalışırken rahatsız etmesi, onların çalışmalarını bölmesi, • öğrencinin, okula, arkadaşlarına ve öğretmenlerine karşı olumsuz tutum içinde olması, • öğrencinin, kişisel öz bakım ve temizlik alışkanlıklarını yeteri kadar geliştirememesi, • öğrencinin, içine kapalı ve az konuşkan olması, • arkadaşlarına, okula ve öğretmenlere karşı saldırgan bir tutum içinde olması, • kendi arkadaşlarını öğretmene şikayet etmesi, • kendisini okul öğrenmelerine karşı güdüleyememesi. 15

Sınıf Dışı Nedenler • aileden kaynaklı nedenler, • oyun ve arkadaş çevresinden kaynaklı nedenler, • yaşantı ve kültürden kaynaklı nedenler, • medya ve diğer iletişim araçlarından kaynaklı nedenler, • okul yönetiminden kaynaklı nedenler, • okul yerleşimi ve ulaşımdan kaynaklı nedenler, • veli, okul, öğretmen ilişkilerinden kaynaklı nedenler, • ekonomik yetersizliklerden kaynaklı nedenler, • araç gereç yetersizliğinden kaynaklı nedenler, • rehberlik hizmetlerinin yetersizliğinden kaynaklı nedenler. 16

Aileden Kaynaklı Nedenler • Öğrenci, ailesinden alışageldiği davranış kalıplarıyla işe başlar. • Öğrencinin ailesinin ona davranış biçimi, öğrencinin sınıftaki duruşunu belirlemede önemli rol oynamaktadır. • Öğrencilerin aileden kaynaklı olduğuna inanılan sorun davranışlar, ancak aile işbirliği içinde çözülebilir. 17

Oyun ve arkadaş çevresinden kaynaklı nedenler • Çocuk her gün birlikte yaşadığı, oynadığı veya ara sıra birlikte bulunduğu akranlarının, sevdiği kimselerin davranışlarından büyük oranda etkilenir ve onların davranışlarını taklit eder. • Eğer bu çevre bozuk, uyumsuz davranışlar gösteren kişilerden oluşmuş ise çocuk çevresinin değerlerini ve davranışlarını alışkanlık haline getirebilir. • Bu durumda öğretmen neler yapabilir? 18

Yaşantı ve kültürden kaynaklı nedenler • Çocuk ailenin ve içinde yaşadığı çevrenin görgü ve kurallarını öğrenerek büyür. • Okuldaki kültürleme süreci genel kabul görmüş görgü ve kurallar üzerine kuruludur. • Kültürel çatışmada öğretmen neler yapabilir? 19

Medya ve diğer iletişim araçlarından kaynaklı nedenler • Televizyon, bilgisayar, sinema, gazete, dergi, resimli hikaye, roman, afiş vb. yayınlar da çocuğun davranışlarını etkilemektedir. • Olumsuz etkiler olarak, okuldaki başarının düşmesi, arkadaşlarına olur olmadık zamanlarda vurmak, yetişkinlerle agresif konuşmalar, sık görülen kabuslar, sağlıksız besinlerin tüketiminin artması, sigara veya içki içme gibi durumlar, sorun davranışlar olarak karşımıza çıkıyor. • Öğretmen neler yapabilir? 20

Okul yönetiminden kaynaklı nedenler • Çocuğun sorun davranışlarına kaynaklık eden kurumlardan birisi de iyi düzenlenmemiş okuldur. • Okul, çocuk için öncelikle arkadaşlık kurabileceği ve oyun oynayabileceği, sonra bu kazanımlarını öğrenimlerle pekiştireceği bir yer olmalıdır. 21

Okul yerleşimi ve ulaşımdan kaynaklı nedenler • Eğitimin özellikle son yıllarda karşımıza çıkan önemli sorunlarından biri de okula ulaşım sorunudur. • Sabahın çok erken saatlerinde, büyük şehir trafiğinde okula ulaşmaya çalışan öğrenci daha başlangıçta genellikle uykusunu alamamış ve yorgun olarak sınıfa girmektedir. • Bu durum kırsal kesimde sonucu aynı ancak biçimi farklı bir şekilde karşımıza çıkmaktadır. • Bir diğer sorunlu uygulama da taşımalı eğitimdir. • Buralarda görevli öğretmenlerin sınıfta oluşabilecek sorun davranışlar konusunda daha bir duyarlılıkla hareket etmeleri gerekmektedir. 22

Veli, okul, öğretmen ilişkilerinden kaynaklı nedenler, • Öğretmen diğer öğelerle olduğu gibi ailelerle de ilişki içinde kendi amaçlarını gerçekleştirmeye çalışır. • Çocuğuna ilgi göstermeyen veliden dolayı öğrenci, sınıfın içinde bazı sorun davranışlar gösterebilir. • Okul yönetimi ve öğretmen neler yapmalıdır? 23

Ekonomik yetersizliklerden kaynaklı nedenler • Yeme, içme, barınma, giyinme, dinlenme, eğlenme, öğrenme, hatta sevme ve sevilme, bir grup tarafından kabul edilme vb. belirli bir gelirle gerçekleştirilir. • Yoksulluktan kaynaklı istenmeyen durumlar öğretmen tarafından bilinmeli ve bu duruma göre davranılmalıdır. 24

Araç gereç yetersizliğinden kaynaklı nedenler • İstendik davranış değişikliği, etkili bir iletişim ortamının oluşturulması, bu ortamın en etkili iletişim araç ve gereçleriyle zenginleştirilmesi ile mümkündür. • Öğretmen tüm olumsuzluklara rağmen araç-gereç üretmedeki becerisini göstererek bu durumda oluşabilecek sorun davranışların etkisini azaltabilir. 25

Rehberlik hizmetlerinin yetersizliğinden kaynaklı nedenler. • Bu etkinliğin amacı, öğrencinin öğretimden en iyi seviyede yararlanması için gerekli ortamı kurabilmektir; bunun da ötesinde öğrencinin kendini gerçekleştirmesinde yardımcı olmaktır. • Bu servisler, öğrenciye kişisel sorunlarının çözümü için gerekli olan olgusal bilgileri sağlayan, onların kendilerini tanıyarak, bir güçlüğü gidermede seçeneğe yönelmelerine yardım eden kurumlardır. 26

Sorun Davranışların Önlenmesine Yönelik Yaklaşımlar • Sorun davranışların önlenmesinde öncelikle öğretmen gerçek nedenlere inebilecek mesleki ve sosyal yeterliliği gösterebilmelidir • Davranış modellerine göre kabul edilemez bir davranış, sorunların birbiri ardına gelmesiyle meydana gelebilir. 27

Sorun Davranışı Göz Ardı Etmek • Sorun davranış, diğer önemli sorun davranışlara kaynaklık etmiyorsa veya yanlışlıkla yapılmışsa görmezlikten gelinebilir. • Öğretmen davranışı gördüğünü ve onaylamadığını bazı mimiklerle veya uygun diğer tepkilerle belirtmelidir. • Göz ardı etme şu durumlarda yararlıdır: – Davranışın ciddi etkileri olmadığında, – Dersin iyi gidişi ve derse katılım bozulmadığında, – Sorun davranış diğerleri tarafından desteklenmediği bir başka deyişle sürdürülme olasılığı olmadığında, – Sorun davranış ders boyunca birkaç kez tekrarlanmadığında ve dersi amaçlarından saptırmadığında. 28

Çevre Koşullarını Değiştirmek – Etkinliği değiştirmek – Yardım sağlamak – Düzenlemeyi değiştirmek – Dikkat dağıtıcıları kaldırmak – Çocukların durum değiştirmesine izin vermek – Mizah yada komiklik yapmak 29

Ilımlı kontrol tekniklerini kullanma • İşaret vermek • Hareket etmek • Dokunmak • Yapılacak görevleri hatırlatmak ve davet etmek • Sonuçlarla ilgili hatırlatıcılar 30

Akran Grup Etkisini Kullanma Sınıfta öğretmenin pekiştirmediği bir davranış, öğrencinin arkadaşları tarafından destekleniyorsa bazı güç durumlar oluşabilir. Bu çatışmaya düşmemek için öğretmenin gurup içinde istediği davranışı gösteren çocukları ödüllendirip, tüm gurup üyelerini istediği davranışı gerçekleştirmeye yöneltmeleri gerekir. 31

Sert Kontrol Tepkileri Bu önlemlerin sınıftaki sevgi atmosferini tehlikeye düşürdüğü ve arzu edilen ortamın tekrar kurulabilmesi için alındığı unutulmamalıdır. “Her öğrenci güvenilmezliği kanıtlanıncaya kadar güvenilirdir. ” 32

İşlemler için uyarma • Bunun bir uyarı olduğunu açıkça söyleyin ve çocuğun dikkatini çekin • Çocuğa ait olan farklı davranışı belirleyin • Razı olmamasının sonuçlarının onun açısından neler olacağını açıklayarak belirtin • Sınıfta gerçekleşen asıl işe dikkat çekme • Uyarıdan sonra hemen konuya dönme • Çocuğa son bir uyarı verme 33

Yaptırım • Yaptırım, sorun davranış uygun ılımlı tekniklerin kullanılmasına rağmen öğrenme ve öğretme etkinliklerini kesecek veya ciddi hasarlara yol açacak nitelikte ise devreye sokulmalıdır. • Yaptırım, davranışla orantılı olmak durumundadır • Yaptırım uygulamada dikkat edilmesi gereken bir durum da, yaptırım aracı olarak kullanılan eylemlerin geçerliliğidir • Okulda fiziksel yaptırımlara yer vermemek gerekir. 34

35

36