SINIF YNETM DR LHAN GNBAYI AKDENZ NVERSTES ETM
SINIF YÖNETİMİ DR. İLHAN GÜNBAYI AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ BÖLÜMÜ EĞİTİM YÖNETİMİ VE DENETİMİ A. B. D. igunbayi@akdeniz. edu. tr ANTALYA
DERS İÇERİĞİ • • • Sınıfta İlk ders Öğrenciyi tanımanın önemi Sınıf içi davranışlar Öğrenci davranışlarını etkileyen etmenler Sınıfta ödül ve cezanın yeri ve önemi Derste süre kullanım Olumlu öğrenme ortamı oluşturma Sınıfta iletişim ve ilişkiler Sınıf düzeni Sınıfta yaratıcılık Öğretmenin liderlik özelikleri
I. SINIF YÖNETİMİNİN ÖZELLİKLERİ • ÖĞRETİM VE EĞİTİM • İnsanların öğrenim düzeylerinin göstergesi diplomaları eğitim düzeylerininki ise davranışlarıdır. Doğruyu bilen ama bu davranışları uygun koşullarda yapmayan insan , öğrenmiş ama eğitilmemiştir.
NASIL BİR İNSANA İHTİYAÇ VARDIR? • Bilgiyi taşıyan ama kullanmayan değil, nasıl öğreneceğini bilen, gerçek bilgilere ulaşabilen, bildiği gibi davranan, düşünerek yeni bilgiler üretebilen, sorun çözen insanlara gereksinim vardır.
• ÇABUK UNUTULMAYAN VE UYGUN KOŞULLARDA DAVRANIŞA DÖNÜŞEN BİR ÖĞRENME SAĞLANMALIDIR! • Nitelikli bir öğrenmenin sağlanıp, bu bilgilerin uygun koşullarda davranış olarak gösterilebilmesinin yanı sıra, öğrenilenlerin yinelenmesi, somutlaştırılması, yapılarak deneyim ve alışkanlık sağlanması, gerekliliğine inanılıp düşünsel olarak da eyleme hazır bulunmalıdır.
• ÖĞRETMENLERİN SINIF YÖNETİMİ BECERİLERİNİN BULUNMASI GEREKİR! • Öğretmenler, bilgi taşıyıcı ve aktarıcı değil, bilgi kaynaklarına giden yolları gösterici, kolaylaştırıcı bir eğitim lideri olmalıdır. Okullarımızın bir örnek ve sınırlanmış yapıları buna uygun olarak değiştirilmeli, yalnızca yaptığını doğru yapan değil, doğru olanı yapan insanlar yetiştirilmelidir.
OKULUN ÜÇ TEMEL İŞLEVİ • • • Öğrencileri dış çevrenin güçlüklerinden korumak, onlara yaşamı kolaylaştırmaktır. Dış çevrede kolay rastlanabilecek olan istenmeyen davranışları okuldan içeri sokmayarak, öğrenci davranışlarını temizlemektir. Dengeleme; bütün öğrenciler tek tip önlük giyerler; aynı öğretmenlerden yaralanırlar; aynı sıralarda otururlar.
SINIF YÖNETİMİ VE BOYUTLARI SINIF YÖNETİMİ • Sınıf yaşamının bir orkestra gibi yönetilmesidir. • İçinde öğrenmenin gerçekleştiği bir çevrenin oluşturulabilmesi için gerekli olanak ve süreçlerin, öğrenme düzeninin, ortamının, kurallarının sağlanması ve sürdürülmesidir. • Öğretmen ve öğrencilerin çalışma engellerinin en aza indirilmesi, öğretim zamanının uygun kullanılması, etkinliklere öğrencilerin katılımının sağlanmasıdır. • Sınıftaki kaynakların, insanın ve zamanın yönetilmesidir.
SINIF YÖNETİMİ ETKİNLİKLERİNİN BOYUTLARI • • Sınıf ortamının fiziksel düzeni; sınıf alanın çeşitli etkinlikler için bölünmesi, ısı, ışık, gürültü düzenekleri, renkler, temizlik, estetik, eğitsel araçlar, oturma düzeni, öğrencilerin gruplanması. Plan-program etkinlikleri; amaçlar esas alınarak planların yapılaması, kaynakların belirlenerek dağılımının sağlanması, araç sağlama, yöntem seçme, değerlendirme.
• • • Zaman düzeni; sınıf içinde geçirilen zamanın etkinliklere dağılımı, zamanın ders dışı etkinliklerle harcanmaması, sıkıcılığın önlenmesi, öğrencinin zamanın çoğunu okulda-sınıfta geçirmesinin sağlanması. İlişki düzenlemeleri; sınıf kurallarının belirlenip benimsetilmesi, sınıf yaşamını kolaylaştırmaya yönelik öğrenci-öğrenci, öğrenci-öğretmen ilişki düzenlemeleri. Davranış düzenlemeleri; sınıf ortamının istenen davranışı sağlayabilir hale getirilmesi, sınıf ikliminin olumlaştırılması, sorunlar ortaya çıkmadan önlenmesi, yapılmış istenmeyen davranışların değiştirilmesi.
SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ • Model seçimi ve kullanımı, amaçlara kaynaklara, ve gereksinimlere ve tarafların özelliklerine göre değişir. • TEPKİSEL MODEL: İstenmeyen bir düzenleniş sonucuna veya bir davranışa tepki olan sınıf yönetimi modelidir; amacı istenmeyen durum ve davranışın değiştirilmesidir. Etkinlikler bireye dönüktür ve ödül-cezayı içerir.
• • • ÖNLEMSEL MODEL: Planlama düşüncesine bağlı, geleceği kestirme, istenmeyen davranış ve sonucu, olmadan önleme yönelimlidir. Etkinlikler kültürel sosyalleşme süreci olarak ele alınır ve daha çok gruba yöneliktir. GELİŞİMSEL MODEL: Sınıf yönetiminde öğrencilerin, fiziksel, duygusal, deneyimsel gelişim düzeylerinin gerektirdiği uygulamaların gerçekleştirilmesi esas alınır. SORU: 12 yaş dolayı öğretmen ve ana-baba için niçin sıkıntı yıllarıdır?
ÖĞRENCİLERİN GELİŞİM BASAMAKLARI • 0 -10 yaş: Nasıl öğrenci olunacağının öğrenildiği zamandır. • 10 -12 yaş: Öğrenciler olgunlaşma yolunda ve öğretmeni hoşnut etmeye isteklidir. • 12 -15 yaş: Öğrenciler zevk ve destek almak için birbirlerine bakarlar, hakim olma görüntüsü verirler. Sınıf yönetimi kurallarının nedenlerini ararlar. • 15 yaş sonrası: Öğrenciler kim olduklarını, nasıl davranmaları gerektiğini anlamaya başlarlar, sosyalleşirler, akıllanırlar, Yönetim sorunları azalır.
• BÜTÜNSEL MODEL: Önlemsel sınıf yönetimine öncelik verme, gruba olduğu kadar bireye de yönelme, istenen davranışa ulaşabilmek için • İstenmeyenin nedenlerini ortadan kaldırma vardır. SINIF YÖNETİMİNDE ETKİLİLİK • Sınıf yönetimi karaları, öğrencileri kontrolden çok, eğitimin kalite ve sürekliliğini sağlamaya yönelik olmalıdır. İyi bir sınıf yönetimi, iyi bir öğretime bağımlıdır. Bu anlamda sınıf yönetimi araç, kaliteli bir eğitim amaçtır.
Sınıf Yönetiminin Özellikleri • Çok yönlü ve uzun çabalar isteyen güç bir iştir. • Öğrencilerin gelişim evrelerine göre uygulamalar değişir. • Sınıf ve öğrenci özellikleri değiştikçe yönetsel uygulamalarda farklılaşmaktadır. • SORULAR: Etkili bir sınıf yönetiminin kritik öğesi kimdir? • İyi bir sınıf yönetimi sağlamanın birincil gereği nedir? • Etkili bir şekilde yönetilen sınıf nasıl olur?
SINIF YÖNETİMİNİN SINIF DIŞI DEĞİŞKENLERİ • Uygun davranış ancak uygun koşullarda gerçekleşir. Uygun çevre sağlamak koşuluyla, değiştirilemeyecek davranış olmadığı söylenebilir. Çevre değişkenleri bir davranışın hem güdüleyicisi olabileceği gibi, engelleyicisi de olabilir. • UZAK ÇEVRE • Uzak çevre öğrenciyi zaman etkileyen diğer öğelerden oluşur. Bunlar kendi toplumunun yaşama biçimlerinden, çeşitli araçlarla edindiği, diğer ülkelerin yaşama biçimlerine kadar uzanır.
Yakın Çevre • Öğrencinin her gün içinde bulunduğu çevredir. Sınıf, okul, aile, boş zaman geçirme alanları buna örnek olarak verilebilir. Okul çevresinin kültürel yapısı sınıfı etkiler. Öğretmenin sınıf yöneticisi olarak rolü sokak çevresinin etkilerinin olumlularından yararlanıp, olumsuzlarını önleyebilmektir. Bu iki türlü sağlanabilir: – Sınıf içi etkinlikleri çevreye taşıyarak – Çevreyi okula taşıyarak.
Aile
Aile • Eğitim ailede başlar. Temel kişilik davranışları büyük ölçüde ailede elde edilir. Sonradan okulun bunları değiştirmesi güçtür. Uygun çözüm önceden aileyi etkilemektir. Öğrenci davranışlarını etkileyen aile özellikleri şunlardır: – – – Ailedeki birey sayısı Gelir durumu Eğitim durumu Ailede çatışma Aile baskısı
• Ailenin çeşitli özellikleri, öğrencilerin sorunlarının çözümünde öğretmen için doğrudan ve birincil kaynaktır. Öğrenciden beklenen davranışlar aileye iletilmeli, öğrenmenin artıp, sınıf sorunlarının azalması böylece sağlanmalıdır.
OKUL
OKUL • Sınıfın en yakın dış çevresi, üst sistemi olan okulun, her özelliği ve durumu, sınıf içini etkiler. Okulun sosyo-ekonomik durumu, öğrenci sayısı, öğretmenin sınıfta kalış süresi ile öğrenci başarısı arasında ilişki bulunmuştur. Öğrenci davranışlarını etkileyen okul özellikleri şunlardır: • Okulun fiziksel yapısı • Okuldaki öğrenci sayısı • Okulun sahip olduğu eğitsel olanaklar • Okulun yönetim yapısı ve yöneticilerin özellikleri
SORULAR • Öğrenciler okuldaki yaşamları konusunda söz hakkına sahip olmalımıdır? • Nasıl bir okula sahip olmalıyız? • Niçin öğretmenler okul değişkeninin önemli bir öğesidir? • Okul yönetimi bir sınıfı şubelere ayırırken nasıl bir yol izlemeli?
II. DERS DÖNEMİ ÖNCESİ SINIF HAZIRLIKLARI • SINIF ORTAMIYLA İLGİLİ HAZIRLIKLAR • Bir sistemin yer aldığı mekanın özellikleri ile, sistemin araç, süreç ve hedeflerinin uyuşum içinde olması gerekir. Sınıf ortamının çeşitli özelliklerini beş maddede özetleyebiliriz: • Çok Boyutluluk: Öğrencilerin çokluğu ve farklılığı nedeniyle, bir tek olay bile, öğrencilerin özelliklerine göre değişen çok sonuca yol açar.
• Eşzamanlılık: Sınıfta aynı anda birden çok olay olur. Öğretmen bir öğrenciyi dinlerken öbürünü izler, yeni bir soru düşünür, zamanı kontrol eder. • Anındalık- Çabukluk: Sınıftaki olaylar beklemez, anında yanıt ister. • Kestirilmezlik: Sınıftaki olaylar en beklenmedik anda ortaya çıkar.
• Açıklık: Yanlışlar, beceriksizlikler, ortamda oluşan her şey sınıftakiler tarafından görülür. • Uzun Sürelilik: Bütün bir dönem boyunca, hergün sınıf içinde bulunulur. Bu özellik, davranışları yönlendirici normlar ve deneyimler oluşturmak için öğretmene fırsat tanır.
FİZİKSEL ORTAMIN ETKİLERİ • Sınıf etkinliklerinin yeraldığı ortam, öğrencinin, öğretmenin en yakın çevresi, sürekli etkileyici çevresidir. Bu ortam, öğrenci güdüsünü, devamını, öğretmen öğrenci ilişkisinin kalitesini etkiler. • FİZİKSEL ORTAMIN DEĞİŞKENLERİ • ÖĞRENCİ SAYISI: Bir sınıftaki öğrenci sayısı sınıf düzeyi ve dersin niteliğine göre faklılık gösterebilir. Sınıfın öğenci sayısının ideal ölçülerde olması eğitim sürecini olumlu yönde etkiler.
• IŞIK: Sınıfta görme ve okumanın rahatça yapılacağı aydınlık bir ortamın bulunması gerekir. • ISI: Ortama uygun giyinen bir insanın ne üşüyeceği nede terleyeceği bir ısının olması gerekir. • RENK: Renkler öğrencilerin fiziksel ve davranışsal durumunu etkilemektedir. Nefes alışımız, kan basıncı, nabız, kas etkinliği, renklerle değişebilmektedir.
• GÜRÜLTÜ: Rahatsız edici, işitmeyi engelleyici, dikkati dağıtıcı, fiziksel ve ruhsal sağlığı bozucu bir değişkendir. Sınıf içi, sınıf dışı olmak üzere iki türlü görülebilir. • TEMİZLİK: Sınıfta yerlerin, duvarların, pencerelerin, sıra ve masaların, eşyaların, havanın temiz olması, sağlık, albeni, fizksel ve düşünsel rahatlık açısından gereklidir. • GÖRÜNÜM( ESTETİK): Sınıfın görünümündeki güzellik ve uyum, öğrencinin moral ve enerjisini artırır.
Fiziksel Ortamın Düzenlenmesi • Sınıf, ustaca düzenlenmiş bir çevre olmalıdır, çünkü; davranış değiştirmenin çok etkili bir yolu, çevreyi değiştirmektir. • SINIFIN ANA BÖLÜMLERİ: Sınıf, öğrencilerin, sesizce oturup ders dinlediği bir müze değil, arkadaşlarıyla birlikte araştırmalar yaptığı bir laboratuar olmalıdır. Gereksinimlere dönük bir eğitim, sınıftaki öğrenci farklılıklarının gereksinimlerine yanıt verecek bölümlerden oluşmasına yol açar.
• ÖĞRENCİLERİN OTURMA DÜZENİ: Sınıf düzeni gibi, oturma düzeni de sınıf yönetimini ve eğitsel çabaları destekler veya engeller. Öğrenciler, cinsiyet, boy, görme, işitme, ilgi süresi, temizlik, ekonomik ve sosyal durum açılarından farklıdır. Bu farklar, onların sınıfta yerleşimleri için öğretmene ipucu verirler. Bazen bir öğrencinin bile yerini değiştirmek sınıfı değiştirebilir. Görme-işitme, öğrenci psikolojisi ve grup psikolojisi de öğrencilerin oturacakları yeri belirliyebilir.
• SIRA-MASA DÜZENLERİ: Sınıf düzeni, öğrenmeye yardım edici, konu ve yönteme uygun, öğretmen ve öğrencilerin birbirlerine ve kaynaklara ulaşmasını kolaylaştırıcı, trafik akışına yardımcı, öğrenci katılımını artırıcı olmalıdır. • A- Klasik Düzen: Öğrencilerin çoğunun birbirini görmediği, enselerini gördüğü, yerleşim düzenidir. Dikkati öğretmene çeker, öğrenci katılımı ve iletişimini sınırlar.
Klasik Düzen
Klasik Düzen
• B- Bireysel Düzen: Derin düşünmeyi kolaylaştırır, her öğrencinin kendi düzeyinde, hızında çalışmasına, paket öğretime olanak sağlar. Öğrencilerin birbirlerinin yüzünü göremeyeceği şekilde bir düzenleme esastır. • C- Çok Grup Düzeni: Öğrencinin, dersin, konunun özelliklerine göre sınıfta değişik gruplar oluşturulur. Bu düzen öğrencilerin yardımlaşarak öğrenmesine, liderlik özelliklerini geliştirmesine, işbirliğini, katılmayı, yardımlaşmayı, tartışmayı, dinlemeyi becerebilmesine, yaparak ve yaşayarak eğitilmesine olanak tanır.
Bireysel Düzen
Bireysel Düzen
Çok Grup Düzeni
Çok Grup Düzeni
• D-Tek Grup Düzeni: Sınıfın tamamını bir grup olarak ele alır. Öğrencilerin tümüne söz alma, dinleme konuşma, tartışma, beden diliyle iletişim, herkesi her an görebilme fırsatı verir. Bu düzende, atnalı, köşeli U, çember modellerinden biri seçilebilir.
Tek Grup Düzeni
Tek Grup Düzeni
DERS DÖNEMİ ÖNCESİ ÖĞRETMENCE, FİZİKSEL DÜZENLENİŞ KONUSUNDA YAPILMASI GEREKENLER: • Lavobo, tuvalet, duş ve oyun alanlarının temizlik ve bakımının sağlanması, • Sınıfın ısınma, aydınlanma, havalandırma, düzeneklerinin hazır hale getirilmesi, • Sınıf dışından gelecek gürültüye önlem alınması, • Sınıf alanına uygun sayıda öğrenci veya öğrenci sayısına uygun sınıf seçimi,
• • Sınıf araçlarının sayı, kalite kullanıma uygunluk açılarından hazırlanması, Ders araç ve gereçlerinin belirlenip sağlanması, Öğrenme ve ilgi merkezlerinin düzenlenmesi, Oturma alanı dışında, gösteri canlandırma gibi etkinlikler için boş alan ayrılması,
• • • Sınıfta giriş-çıkış, değişik etkinlik alanlarına geçiş için, öğrenci akış düzeninin kurulması, yangın gibi olağan dışı durumlar için çıkış düzeninin belirlenmesi, Sınıf bölümlerinin ve oturma düzeninin geçici planının yapılması, Öğrenci listesinin sağlanması ve kişisel bilgilerin edinilmesi.
PLAN PROGRAM HAZIRLIKLARI • Öğretmen her dönem öncesinde, o süre içinde yapması gereken işleri planlar. Sınıf düzenide öncelikle programın gücüne ve sürekliliğine bağlıdır. • SORU: Aynı sınıf düzeyinde eğitim yapan veya aynı dersi okutan diğer öğretmenlerle işbirliği planlama açısından niçin gereklidir?
PROGRAM DÜZENİ • Eğitim bakanlığı, okullar, yöneticiler, öğretmenler, dersler, programlar ve bunlar için ayrılan kaynakların hepsi belirlenen amaçları gerçekleştirmenin araçlarıdır. • Her öğretmen okutacağı dersin amaçlarını gerçekleştirmeye çalışmakla görevlidir. • Programda amaç içerik bağlantısının kurulması için, hem o yaş çocuğunun gelişim özelliklerinin, hem o dersi, alacak öğrencilerin, özelliklerinin, hazır oluş düzeylerinin bilinmesi gerekir. • SORU: İyi bir program nasıl olmalı?
Bir ders programının değerlendirilmesinde yanıt aranması gereken sorular: • • Öğrenciyi çalışmaya isteklendiriyor mu? Birlikte çalışmayı içeriyor mu? Bağımsız çalışmalara yer vermiş mi? Araç yeterli ve uygun mu?
• • • Öğrencinin ön hazırlıklarını içeriyor mu? Öğretmenin ön hazırlığı yeterli mi? Öğrenilecekler uygulamaya dönük mü? Uygun bir mantıksal sıra izlenmiş mi? Etkinliklerin planlanışı uygun mu?
EĞİTİM PLANLARI • Planlama yapmada dikkat edilmesi gereken üç anahtar nokta; • Sıra: İçeriğin mantıksal ve tutarlı bir düzen içinde verilmesidir. • Süreklilik: Planın öncesiyle ve sonrasıyla bağlantılı olması. • Bütünlük: Bir derste kazanılanların başka derslerdeki etkinliklerde kullanılmasıdır.
BİR DERS PLANININ DÖRT DİLİMİ VARDIR: • • Hazırlık: Hedef davranışlarla ilgili gerekli insan ve madde kaynaklarının hazırlanmasıdır. Uygulama: Ders içeriğinin öğrenciye aktarılması. – – – Giriş Kazanım Kullanım Denetleme: Geri bildirim ve düzeltme. Pekiştirme: Hedef davranışların alişkanlık haline getirilmesi.
SINIFIN İLİŞKİ DÜZENİ • Sınıfın ilişki düzeni öğretmenlik ve öğrencilik görevleri ile bunların kimlerce, nasıl yerine getirileceği ile ilgilidir. • Amacı destekleyici ilişkileri, öğrenci katılımını, morali, konuya ilgi, akademik yararlılığı artırmaktır.
SINIFTA İLK GÜNLER • Sınıf düzeni oluşturmada balayı ve deneme dönemi olan ilk bir kaç gün kritik zamandır. • Öğretmen geleceğe ilişkin davranış tiplemesini ve öğrencilerden beklentilerini kararlılıkla ortaya koymalıdır.
İLİŞKİ POLİTİKALARI VE TİPLERİ • • DÜZENLİLİK DEĞİŞKENLİK Kuralcı Esnek Monoton İlgi Uyandırıcı Görev odaklı Yenilikçi Sert Yumuşak Yönlendirici Yaratıcı Öğrenci özellikleri öğrenci ilişki düzenine ilişkin politikayı belirler.
SINIFTAKİ İLİŞKİ YAPISI VE SINIFIN SOSOYAL ORTAMININ OLUŞTURULMASI • • • GÖREV YÖNELİMLİ İşbirlikçi Sosyal YARIŞMACI Rekabete Dayalı Bireysel
TANIŞMA • Öğretmen öğrenci etkileşimi • Öğrencilerin niyetini anlamak ve yorumlamak • Öğrencilerin öğretmenin niyetinden emin olmasını sağlamak • Yanılgıya düşmeden planlama yapabilmek iyi bir tanışma ile sağlanabilir. • Her öğrencinin tanınma ihtiyacı vardır • SORU: İlk tanışmanın derinliği hangi boyutlarda olmalıdır?
TANIŞMA • İşbirliği havası yaratır, istenmeyen davranışları önler, grup havası oluşturur. • Öğrenciye ismiyle seslenmesi onun saygı gereksinimini karşılar. • Sınıfı yönlendirmede sınıf liderleri ile ilişki kurmak gerekir. • Öğretmenin öğrencileri daha iyi tanımasını sağlar. • SORU: Öğretmenin ciddi olmasının ölçütü nedir?
SINIF KURALLARI • Kurallar önceden verilmiş hazır karalardır. Deneyimlere dayanarak, gelecekte belirli durumlarda nelerin nasıl yapılmasının iyi olacağının, nelerin beklendiğini, uyulmadığında nelerin olacağını açıklayarak yöneticinin işini kolaylaştırır.
SINIF KURALLARI • Öğrenciye davranışını önceden düzenleme şansı tanır. • Yansızlığı sağlar. • İnsanları göreve yöneltir. • Kurallara uymak yaşamak için yemek anlayışında olmalıdır. • Kurallar en alt düzey beklenen davranışları belirttiği için çaba düşüklüğü yaratabilir.
SINIF KURALLARI • Kurallar grupça konmalı ve az sayıda olmalıdır. • Kurallar gerektiğinde değiştirilebilmelidir. • Kurallar görev yönelimli davranışları artırmalıdır. • Amaca hizmet etmeyen kural gereksizdir. • Sınıfta kurallar öğretmenin liderliğinde öğrencilerce ilk günden belirlenmelidir.
SINIF KURALLARI • Kurallar belirlendikten sonra öğrencilere öğretilmeli ve örnek uygulamalar yapılmalıdır. • Kuralların denetimine ilişkin öğretmen algısı her alanı kapsamalıdır. • Öğrencinin kuralları bilmesi kendine güven, moral ve başarısı üzerinde etkili olur. • Alt sınıflarda yazılı üst sınıflarda sözlü olabilir. • Kurallar ilişkin davranışın değiştirilmesi sürecinde engelleme yerine öğrencinin mantığına seslenilmelidir.
SINIF İÇİNDE ÖĞRETMEN • Öğretmen sınıfın ilişki düzeninin kurulması ve düzeltilip geliştirilmesinde yol gösterici bir liderdir, sınıf iklimin hem yaratıcısı hem de etkilenenidir. • KATI GEVŞEK • Program merkezli Öğrenci merkezli • Öğretmen merkezli Kurallar birlikçi • Yetkeci Demokratik
SINIFTA ÖĞRETMENİN YERİ • Öğretmenin sınıfta ne zaman nerede bulunacağı amaçlarına ve yaptığı etkinliğin türüne göre değişir. • Öğretmen sınıfta olup bitenlerden sürekli farkında olacak şekilde yerini belirlemelidir. • Öğretmenin sınıfta dolaşması amaçsız olmamalıdır.
ÖĞRETMENİN ÖRNEK OLMASI • Öğrencinin göstermesi gereken davranışlar konusunda ona en yakın örnek görüntü öğretmendir. • Öğretmenin derse bağlılığı ve ilgisi • Öğretmenin tutarlılığı • Öğretmenin örnek davranışları kendisinin de göstermesi • Öğretmenin iyi giyimi • Soğukkanlı ve sabırlı olmak
ÖĞRETMENİN ÖRNEK OLMASI • • Beklentiye dayalı kaygı Karşılıklı güvenin sağlanması Başarı beklentisi Deneyimli ve yeterli öğretmen Lider Ciddi ve kararlı ama esnek Olumsuzdan çok olumlu beklentileri vurgulama • Adalet
SINIFTA GÜÇ İLİŞKİSİ • Öğretmen ve öğrenci en az bir ders dönemi birliktedirler. Öğretmen ve öğrencinin dikkat, sabır, hoşgörü ve barışı yaşatması gerekir. • Öğretmen gücünü, öğrencilerle açık, içten, yanılabileceğini kabul eden, iyi ilişkiler kurarak, sınıfın havasını sosyal açıdan iyi yapılandırmalıdır.
SINIF YÖNETİMİNDE LİDERLİK • 10 -11 yaşlarındaki çocuklarla liderlik biçimleri ile grup ilişkileri ve verimliliği üzerinde yapılan araştırmalarda üç çeşit liderlik tipi ortaya çıkmıştır. • Bu deneyde, Kurt Lewin ve arkadaşları, çocuklar arasında maske yapma görevlerini kapsayan bir araştırma yürütmüşlerdir. • Yönetimde, insanca davranışlar ve duyguların önemini ortaya koymuştur.
OTORİTER
OTORİTER • Grup üyelerine otoriter davranan, onlara ne şekilde maske yapacaklarını ve nasıl çalışacaklarını gösteren, iş ve görevleri kendisi belirleyen ve yaptıran otoriter öğretmen tipidir. • Bu gruptaki üyeler lideri dinlemişler ve verilen görevleri yapmışlar. • Lider işin başından ayrıldığında grup üyelerinin verim ve iş motivasyonu düşmüş, lideri eleştirmişler, yapılan işi sorgulamışlar ve hatta maske yapımını bırakmışlardır. • Bu grupta verimlilik çok yüksek olmuş. ancak yapılan maskelerin kalitesi kötü olmuş.
LİBERAL • Grup üyelerine tam bir serbestlik tanıyan ve herkesin dilediği maskeyi dilediği biçimde yapabileceğini bildiren lider (Öğretmen): • Grup üyeleri maskeyi nasıl yapacaklarını, ne biçimde yapacaklarını ve benzeri konularda liderden bilgi istemişler ve bağımsız hareket edememişler. • Grup üyeleri bireysel davranmışlar, teknik bilgi alışverişi ve işbirliği yapılmamış. • Hem yapılan iş miktarı (verimlilik) ve hem de yapılan işin kalitesi çok kötü olmuş.
DEMOKRATİK VE KATILIMCI
DEMOKRATİK VE KATILIMCI • Demokratik ve katılımcı bir yönetim biçimi ortaya koyan lider: • Grup üyelerine rehberlik yapmış, onların faydalı ve yaratıcı fikirlerinden istifade etmiş, yol gösterici öğütlerde bulunmuş ve tam bir işbirliğini gerçekleştirmiş. • Grup üyeleri duygusal yönden birbirleriyle kaynaşmış, yakın ve dostça ilişkiler kurulmuş ve bunu deneyin sonuna kadar sürdürmüşler. • Lider işin başından ayrıldığında maske yapımını sürdürmüşlerdir. Bu grupta verimlilik iyi olarak (ancak otokratik liderinkinden biraz daha az) gerçekleşmiş. • Yapılan maskelerin kalitesi diğerlerinden daha üstün olmuş.
SINIF YÖNETİMİNDE LİDERLİK Kurt Lewin - Liderlik Araştırması Grup Lider Davranışı No. İzleyen Davranışı İş Sonucu Grup Lider Davranışı 01. No. Otoriter İzleyen Davranışı Önderi ve işi sorgulama, eleştiri Önderi ve işi sorgulama, İş Sonucu Verimlilik yüksek Kalite düşük Verimlilik yüksek 01. (İş ve görevleri belirleyen, tanımlayan, yaptıran) Otoriter eleştiri 02. Liberal (Serbestiyetçi) Bireysel davranış, teknik 02. (Herkesin dilediği gibi iş yapmasına Liberal (Serbestiyetçi) bilgi Bireysel davranış, teknik alış-verişi ve işbirliği olanak tanıyan) (Herkesin dilediği gibi iş yapmasına bilgi duygusal alış-verişi ve işbirliği olanak tanıyan) yok; kaynaşma yok; duygusal kaynaşma yok Demokratik ve 03. Demokratik ve Katılımcı (Yön verici, yol gösterici, yaratıcı fikirlere açık, işbirlikçi) Kalite düşük Verimlilik düşük Kalite düşük Duygusal kaynaşma, uzun Verimlilik iyi (Otoriterden Duygusal kaynaşma, uzun Verimlilik iyi az) süreli dostça ilişkiler Kalite yüksek Oktay Koç
DEMOKRATİK ORTAM • • • Demokrasi; Güç paylaşımı Grubun kendisince yönetilmesi Niteliğin sayıya feda edilmemesi Tartışma – uzlaşma - anlaşma – inandırma yöntemlerinin kullanılmasıdır.
DEMOKRATİK ORTAM • Öğrencilere yasal metinlerin çerçevesi dışına çıkmayarak, kendilerini yönetme fırsatı verilmelidir. • Öğretmen ne yetkeci ne de serbest bırakıcı olmalıdır. • Öğrenci kuralları içselleştirmelidir.
• • • DEMOKRATİK ORTAM Kişilere olumlu tutum İşten zevk alma Az başarı artışı YETKECİ Yüksek Başarı Artan Gerilim Olumsuz. Tutum(Grupve Öğretmene) SERBEST Başarısız Etkisiz
KLASİK SINIF YÖNETİMİ • • Program merkezli Öğretmen merkezli Klasik oturma düzeni Dikey iletişim Otokratik yönetim Boyun Eğme Yapısalcı
NEO-KLASİK SINIF YÖNETİMİ • • • Sosyalleşme Özdeşleşme Yatay iletişim Samimiyet İşbirliği Akran Denetimi
MODERN SINIF YÖNETİMİ • • Sistem yaklaşımı İlerlemecilik Sorun çözme becerisi Öğrenci merkezli Demokratik Okulda öğrenme Sözel, yazılı ve sözsüz iletişim
OKULDA ÖĞRENME MODELİNİN BAŞLICA DEĞİŞKENLERİ Öğrenci Nitelikleri Bilişsel Giriş Davranışları (Genel-IQ. . . - ve Özel-Ön Bilgi) %50 Duyuşsal Giriş Davranışları (İlgi, İsteklilik, İnanç, Öz Güven %25 %50+%25=65 Öğretim Öğrenme Ürünleri Öğrenme Ünitesi veya Üniteleri (İpuçları, Etkin Katılım, Pekiştireçler, Dönüt ve Düzeltme %25 % 90 Öğrenme Düzeyi ve Çeşidi Öğrenme Hızı Duyuşsal Ürünler
POST-MODERN SINIF YÖNETİMİ • • Fenomenoloji Yeniden kurmacılık Yaratıcılık Birey odaklı Her yerde öğrenme Çoklu zeka Sürdürülebilirlik Yerellik, geleneksellik
EĞİTİMDE SINIF YÖNETİMİDE FELSEFİ AKIMLAR EĞİTİM FELSEFESİ EĞİTİMLE İLGİLİ TÜM KURAM VE UYGULAMALARI BÜTÜNCÜL BİR BAKIŞ AÇISI İLE ELE ALARAK DEĞERLENDİREN BİR DİSİPLİNDİR. FELSEFİ AKIM TEMSİLCİ EĞİTİM HEDEF KAPSAM EĞİTİM DURUMLR. SINAMA DURUMU DAİMİCİLİK FELSEFESİ: İDEALİZM REALİZM M. J. ADLER BİLİNÇLİCE TANRIYA ULAŞMA SÜRECİ AKLA UYGUN VE ÖLÇÜLÜ OLMA FELSEFE MATEMAT. TEOLOJİ SOKRATİK TARTIŞMA TAKLİT VE ÖRNEK ALM AKLA DAYALI VE ELİTİ SEÇEN SINAV ESASİCİLİK FELSEFESİ: REALİZM BEGLEY KANDEL HORNE TOPLUMSALAŞTIRMA SÜRECİ TOPLUMUN DEĞERLERİ DOĞAL KANUNLAR TARİH SOSYOLOJİ BİYOLOJİ DİL, FİZİK. . . EZBERLEME TEKRAR DENEY, ARŞ GÖZLEM EZBER ÖLÇEN VE ELİTİ SEÇEN SINAV İLERLEMECİLİK FELSEFESİ: PRAGMATİZM DEWEY W. KİLPAT RİCT PROBLEM ÇÖZÜCÜ İNSAN YETİŞTİRME SÜRECİ YAŞAMLA İLGİLİ İLKELER YAŞAMDA UĞRAŞILARI KAPSAYAN TÜM DERSLER PROBLEM ÇÖZEREK SINAMAYANILMA İLE ÖĞR. PROBLEM ÇÖZÜCÜ UYGULAMA YA DAYALI SINAV YENİDEN KURMACILIK FELSEFESİ: PRAGMATİZM G. S. COUNTS YAŞAMI YENİDEN KURACAK İNSANLAR YETİŞTİRME SÜRECİ BARIŞ KARDEŞLİK DÜNYA VATANDAŞLIĞI TÜM DERSLER PROBLEM ÇÖZME SINAMA YANILMA YOLUYLA ÖĞRENME PROBLEMİ ÇÖZÜP ÇÖZMEDİĞİNİ YOKLAYAN SINAV
SINIFIN İKİ YANI • • • A- FORMAL Formal yan sınıfın yapısını yansıtır, formal iletişim yoluyla işler, kesinlik ve verim gösterir. Bireyler görevliler (öğretmen ve öğrenci) olarak kabul edilir. Amaçlardan çok araçlara önem verilir. İletişim kanallı, işbirliği dıştandır. Sınırlama fazla olur, fakat formal yan genel ve açıktır.
SINIFIN İKİ YANI • • • B- İNFORMAL Kişiler arası ilişkilerden meydana gelir ve informal iletişim yoluyla işler. Bireyler kişiler olarak kabul edilir. Araçlardan çok amaçlara önem verilir. İfadeler serbest, işbirliği içtendir. Sınırlama azdır, fakat informal yan özel ve kapalıdır.
İLETİŞİM SÜRECİ MODELİ Dönüt Gönderici Fikir Şifreleme Alıcı Mesaj Gönderme (Kanal) Gürültü Şifre Kabul Anlama Değişme Çözme
ÇOK YÖNLÜ İLETİŞİM SÜRECİ 1. Mesaj Gönderici: İletişim, hem gönderici hemde alıcı tarafından anlaşılabilir şekilde sonradan şifrelenmiş bir düşünce veya fikre sahip olan göndericiyle başlar. 2. Mesaj İletmede Kanal Kullanımı: Bilgi, göndericiyi alıcıya bağlayan bir kanal üzerinde iletilir. Mesaj sözlü veya yazılı olabilir ve insancıl veya mekanik araç kullanılarak iletilebilir. 3. Mesaj Alıcı: Alıcının şifreyi çözebilmesi açısından gönderici tarafından gönderilen mesajı almaya hazır olması gerekir. 4. İletişim Neticesinde Değişme: Bir örgütteki iletişimin amacı değişmeyi sağlamaktır. Yani mesajı alanın mesajı gönderenin isteği doğrultusunda davranış değişikliğinde bulunmasıdır
ÇOK YÖNLÜ İLETİŞİM SÜRECİ 5. GÜRÜLTÜ: Etkili iletişim sürecini engelleyen göndericide, alıcıda ve kanalda bulunabilen düzenlerdir. a) Psikolojik: Verici ve alıcının görüş çerçeveleri, duygu ve heyecanlar, klişeleşmiş kavramlar, b) Semantik: Konuşma ve yazı dilindeki karışıklık veya inceliklerin neden olduğu farklar ve anlaşmazlıklar, c) Statü: Verici ve alıcının sosyal ve formal statüleri, akademik ve mesleksel gelişme farkları, kaynak sorunu ve ayırımı, d) Korunma: Vericinin bazı yüklenmeler altına girmesi durumunda önceden hazırlayacağı savunma mekanizmaları, e) Alan: İletişim merkezleri ile birimleri arasındaki uzaklık, f) Hiyerarşi: Üst ast ilişkilerinde çatışmalar, yetkinin oldukça az veya aşırı derecede aktarılması, fazla dar yahut geniş kontrol alanı, g) Uyutma: Karar sürecine katılma olanağı verilmeyen uygulayıcıların, emirleri savsaklaması veya önemsiz sayması, h) Sınırlama: Örgüt amaçları ve görevleri gereği, bazı kapsamın sınırlanması veya gizli tutulması.
ÇOK YÖNLÜ İLETİŞİM SÜRECİ 6. Dönüt: Bir alıcı, bir mesajın kodlarını çözdükten sonra ve ona bir anlam verdikten sonra bir kaynak durumuna dönüşür. • Diğer bir deyimle, almış olduğu mesajı cevaplandırmak üzere gönderici olarak bir mesaj hazırlayıp bunu bir kanal vasıtasıyla eski göndericiye iletir. Buna iletişim mekanizmasında geri besleme veya dönüt denir. • Dönüt, iletişime yön veren bir amacın gerçekleşip gerçekleşmediğine dair göndericiye bilgi verir.
KURUMLARDA BİÇİMSEL İLETİŞİM AKIŞI Yatay Yukarı Aşağı Çapraz
AŞAĞI DOĞRU İLETİŞİM • Aşağı doğru iletişim sınıf hiyerarşisindeki üstlerden (öğretmenlerden) astlara (öğrencilere) doğru olan iletişim türüdür. Aşağı doğru iletişim örgütsel etkililik açısından zorunludur ve sınıf yönetiminde uygulamada baskın olan iletişim boyutudur. Bu tür iletişim özellikle otoriter iklime sahip sınıflarda yaygın olarak görülür. • Aşağı doğru iletişimde genellikle yazılı iletişim araçları kullanılmalı, yalın bir dille kaleme alınmalı ve yalnızca gerekli olan noktaları kapsamalıdır.
YUKARI DOĞRU İLETİŞİM • Yukarıdan aşağıya iletilenlerin (ders içeriği, kararlar, ödevler, görüşler, istekler) öğrenciler tarafından benimsenme derecesinin öğretmen tarafından bilinmesini sağlar. • Öğrencileri önemli katkılarda bulunmaya özendirir. • Öğretmen istenmedik durumların doğmasını, engellemesini sağlar. • Öğrencilerin öz değer duygularının gelişmesini ve dersin ve okulun amaçları ile özdeşleşmelerini olanaklı kılar.
YUKARI DOĞRU İLETİŞİMİN ENGELLERİ • Öğretmenin soyutlanması, • Öğretmenin eleştiri ve kötü haber işitmek istememesi, • Yukarı doğru iletişim sağlama konusunda öğrencilerin daha önce yaşadığı olumsuz deneyimleri.
YATAY VE DİAGONAL İLETİŞİM • Yatay iletişim benzer ve aynı sınıf seviyesindeki öğrencilerin arasında bilgi akışı şeklidir. • Diagonal (Çapraz) iletişim ise doğrudan birbirleriyle ilgisi olmayan farklı seviyelerdeki öğrenciler arasındaki bilgi akışıdır. • Bu tür iletişimden, bilgi akışını hızlandırmada, anlamayı geliştirmede ve de amaçların başarısı açısından çabaları eşgüdümlemede yararlanılır. • Yatay ve diagonal iletişim yararlı enformasyon öğrenciler tarafından paylaşılmasını ve öğrencilerin sosyal bir grup bütünlüğü oluşturmalarını olanaklı kılar. • Biçimsel iletişim, sınıfın formal yapısı içinde yer alan öğretmen ve öğrencilerin ders amaçları doğrultusunda eşgüdümlü olarak eylemde bulunmaları için birbirleriyle bütünleştirme rolünü üstlenir. Sınıfın etkiliği ve öğrencilerin yeterliliği açısından gereklidir
İNFORMAL İLETİŞİM • Öğretmen tarafından planlanmayan ve sınıf içerisindeki öğrenciler ve klikler arasında da işleyen iletişim kanallarıdır. • İnformal iletişim kanallarının çoğu görevin yapılmasıyla doğrudan bağlantılı değildir. Öğrenciler çok çeşitli sebeplerden dolayı birbirleriyle iletişimde bulunurlar. • Öğrenciler öğretmenlerine söyleyemeye çekindiklerini birbirlerine söyleyebilirler. İnformal iletişim kanalları öğrencilerin can sıkıntılarını ve ders baskısını azaltmalarına da olanak sağlar.
İNFORMAL İLETİŞİMİN OLUMLU VE OLUMSUZ YANLARI • En iyi durumda, informal iletişim sistemi formal olarak iletilmesi düşünülmemiş olan önemli enformasyonun ve düşüncelerin iletilmesini, iyi insan ilişkilerini geliştirici ilişki ve arkadaşlıkları geliştirir ve öğrenciler arasında birlik ve beraberliği sağlar. • En kötü durumda, informal iletişim sistemi öğrenciler tarafından kendi bireysel amaçları doğrultusunda kullanılır, öğretmen ve öğrenciler için önemli olan enformasyon engellenir, çarpıtılır. Sınıf yönetiminde öğretmene karşı grupların oluşmasında etkili olabilir.
K J C E F G B D H C I A B A J Tek Standard Dedikodu B C I D F A Küme
C E K I G H F B x D J A Olasılık
İNFORMAL İLETİŞİM TİPLERİ • Tek Standard: A kişisinden B kişisine ve B kişisinden de C kişisine tekrarlanan iletişim zinciridir. Bu tür iletişim kanalında önemli ölçüde saptırma ve kişiye göre gizleme olur. • Dedikodu: Bir gönderici bir mesajı herkese iletmeye yönelir. • Olasılık: Rast gelelilik bir kuraldır. A kişisi diğerleriyle rastgele iletişimde bulunur ve iletişim zinciri daha sonra benzer bir esasta devam eder.
İNFORMAL İLETİŞİM TİPLERİ • Küme: Davis’e göre en yaygın olanıdır. Burada A seçim yaparak diğerleriyle iletişimde bulunur. Fakat bu kişilerin hepsi mesajı diğerlerine tekrarlamaz ve üçüncü seviyede bilgiyi alanların hepside mesajı başkasına iletmez.
İNFORMAL İLETİŞİMİN ÖZELLİKLERİ • İletme hızı. İnformal iletişim son derece hızlı bir iletişim kanalı olarak bilinir. • Seçicilik derecesi. Davis'in araştırması, informal iletişimin, farklı yapılardan meydana gelen bir iletişim kanalı olduğunu ve gizli enformasyonu koruduğunu ortaya çıkarmıştır. • İşlerlik yeri. İnformal iletişim esas olarak sınıf, okul ve ders ve tenefüs saatlerinde işlevseldir. • Formal iletişimle bağlantı. Davis informal iletişimin genellikle formal iletişim kanallarıyla birlikte faaliyet gösterdiğini ve iki iletişim sisteminin birbirini tamamladığını belirtmiştir İletişim kanallarının her ikisi bize sınıf yapısının şekli konusunda net bir fikir verir. Bu bakımdan kurumsal iletişim sınıf yapısının önceden planlandığı şekliyle işlemesini sağlayan bir yönetsel süreç olduğunu söyleyebiliriz.
SINIFTA İLETİŞİM • • Sınıfta paylaşım iletişimle olur. İletişim tek yönlü olmamalıdır. İletişim dili açık ve anlaşılır olmalıdır. Uygun seslenme düzeyi olmalıdır. Yargılayıcı değil, betimleyici dil kullanılmalıdır. İletişimde beden dili de kullanılmalıdır. Uygun yerde ve zamanda uygun dil (saygılı ve alaycı olmayan) kullanılmalıdır. • Cesaretlendirici bir dil kullanılmalıdır.
ZAMAN YÖNETİMİ • Sınıfta zamanın tümü eğitsel amaçlara yönelik etkinliklere yönelik olmalıdır. • İyi bir planlama ve zamana bağlama etkili zaman yönetiminin anahtarıdır. • Zaman yönetiminde temel ilke sınıf yönetimi araç, etkili eğitim ve öğretim amaç şeklinde olmalıdır.
SINIFTA KORKU VE KAYGI • Öğretmen her sözü ve eyleminin, farklı öğrencileri nasıl etkileyebileceğini önceden düşünüp, uygun davranmalıdır. • Öğretmen düşünce ve eylemlerinde açık olmalıdır. • Kurallı okul yaşamı kaygı nedeni olabilir. • Arkadaş desteği ve kabülünün olmaması
SINIF İKLİMİNİN ÖĞELERİ • • • Öğrencilerin ilgisi Öğrencilerin benimsememesi Öğrenci bağlılığı Öğrenci ilişkileri Öğrenci işbirliği Öğretmen desteği Çalışma düzeni Öğretmen denetimi Yenilik
KAYNAKÇA • Münevver, Y. ve Günbayı, İ (Editör). (2006) Sınıf Yönetimi. İstanbul: Lisans Yayıncılık. • Günbayı, İ (Editör). (2011) Sınıf Yönetimi. 1. Baskı, İstanbul: Lisans Yayıncılık. • Günbayı, İ (Editör). (2014) Sınıf Yönetimi. 2. Baskı, İstanbul: Lisans Yayıncılık. • Günbayı, İ. (1994) Örgütsel İletişim. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Slides: 106
