Shkolla e mesme Vasil Kamami Fusha Shkencat e

Shkolla e mesme “ Vasil Kamami” Fusha : Shkencat e Natyres Lenda : Kimi Klasa : 10 (A – E) Tema: 1, Oksidet 2, Kripërat, përftimi i kripërave të patretshme me precipitim. Mesuesja e lendes : Luljeta Sinani

Rezultatet e të nxënit 1. Dallon grupimet kryesore te oksideve. 2. Përshkruan menyren e perftimit te oksideve dhe kriperave. 3. Përkufizon osidet acide, bazike, amfotere dhe asnjanese, kriperat. 5. Analizon reaksionet tipike te oksideve, kriperave dhe vetite e tyre. 6. Shpjegon dallimet midis oksideve acide dhe bazike. Fjalët kyçe: Oksid, oksid acid, oksid bazik, oksid amfoter, oksid asnjanes, kripera, precipitim.

Oksidet dhe vetite e tyre. Oksidet jane perberje dyjare qe perbehen nga dy elemente: Njeri prej tyre eshte oksigjeni dhe elementi tjeter eshte nje metal ose jometal. psh Cu. O, CO 2. Oksidet sipas vetive te tyre i klasifikojme ne kater grupe: okside bazike, acide, amfotere dhe asnjanese. 1. Oksidet bazike formohen nga bashkeveprimi i nje metali me oksigjenin, psh Na + O 2 → Na 2 O Sa me aktiv te jete metali aq me shpejt ai bashkevepron me oksigjenin. Oksidet bazike bashkeveprojne me ujin dhe japin baza dhe bashkeveprojne me acidet dhe japin kripe dhe uje, psh. Ca. O + H 2 O → Ca(OH)2 Na 2 O + HCl → Na. Cl + H 2 O 2. Oksidet acide formohen nga bashkeveprimi i nje jometali me oksigjenin, psh S + O 2 → SO 2 Sa me aktiv te jete jometali aq me shpejt ai bashkevepron me oksigjenin. Oksidet acide treten ne uje dhe japin acide, oksidet e jometaleve me tipike treten me shpejt ne uje. psh SO 3 + H 2 O → H 2 SO 4

Oksidet amfotere Karakteristike e oksideve amfotere eshte se ato bashkeveprojne si me bazat ashtu dhe me acidet dhe japin kripe dhe uje. Gjate bashkeveprimit me bazat ai sillet si oksid acid, ndesa gjate bashkeveprimit me acidet ai sillet si oksid bazik, psh. Al 2 O 3 + HCl → Al. Cl 3 + H 2 O Al 2 O 3 + Na. OH → Na 3 Al. O 3 + H 2 O Oksidet asnjanese Karakteristike e oksideve asnjanese eshte se ato nuk bashkeveprojne as me bazat dhe as me acidet. Keto okside nuk shfaqin as veti acide as veti bazike, psh. CO, NO Detyre shtepie. Lexoni reaksionet e mesiperme( te perftimit dhe bashkeveprimit oksideve) duke i shprehur me fjale.

Kriperat dhe karakteristikat e tyre. Kriperat jane perberje jonike qe perbehen nga joni (+) dhe jone (-) dhe me struktura kristalore. Psh Na. Cl perbehet nga Na+ dhe Cl-. Ne pergjithesi kriperat treten ne uje. Molekulat e ujit ( molekula polare) kane aftesi te shkepusin jonet e kripes, duke mundesuar tretjen e saj dhe formimin e tretesires perkatese. Na. Cl tretet ne H 2 O dhe formon tretesiren e kripes, Na. Cl shperbashkohet ne uje ne kationin e natriumit, Na+ dhe anionin klorur, Cl-. Keto tretesira percjellin elektricitetin. 1. Kriperat i ndajme ne tre grupe sipas treteshmerise ne uje: -Kripera te treteshme ne uje klorur natriumi, Na. Cl, - Kripera pak te treteshme ne uje karbonati kalciumit, Ca. CO 3 - Kripera te patreteshme ne uje fosfati i kalciumit, Ca 3(PO 4)2 2. Kriperat perftohen nga bashkeveprimi i metaleve me acidet, psh Mg + HCl → Mg. Cl 2 + H 2 Bashkeveprimi i bazave me acidet Na. OH + HCl → Na. Cl + H 2 O Bashkeveprimi i oksideve bazike me acidet. K 2 O +HCl → KCl + H 2 O 3. Kriperat e patreteshme perftohen me ane te precipitimit Gjate perzierjes se tretesirave te dy kriperave te treteshme perftohet precipitati i nje kripe te patreteshme. Kjo mundesohet nga forca ose ngarkesa me te medha te bashkeveprimit te joneve te kripes kundrejt forcave te terheqjes se molekulave te ujit ndaj joneve te kripes. Psh. Nese perziejme tretesitat e Ca. Cl 2 me Na 2 CO 3 formohet precipitati i Ca. CO 3 i cili vecohet nga tretesira me ane te filtrimit.