Seminarium II V rok stomatologii Choroby zakane bony

Seminarium II V rok stomatologii

�Choroby zakaźne błony śluzowej jamy ustnej �Zakażenia bakteryjne �Zakażenia grzybicze Plan seminarium

� � � Zachorowanie pierwotne nie zależy od odporności organizmu Dochodzi do zakażenia drogą kropelkową lub przez kontakt Okres wylęgania (różny, z reguły dłuższy dla RNA wirusów) Nagłe objawy początkowe Wspólną cechą większości chorób wirusowych jest występowanie pęcherzyków jako wykwitów pierwotnych Wyjątki: mięczak zakaźny (guzki), brodawczak (grudki, guzki) różyczka (plamy) i odra (grudki). Zakażenie ogólnoustrojowe – podwyższona T, zmęczenie, bóle głowy, mogą być bóle mięśniowe, powiększone węzły chłonne � Wcześniejsze zachorowanie – łagodniejsze objawy � Leczenie z reguły objawowe � Cechy zakażeń wirusowych

�DNA - Parvowirusy Papovawirusy (papillomawirusy) Adenowirusy Herpeswirusy Herpetowirusy Pokswirusy WIRUSY RNA - Pikornawirusy - Reowirusy - Togawirusy - Ortomyksowirusy - Paramyksowirusy - Rabdowirusy - Buniawirusy - Arenawirusy - Coronawirusy - Retrowirusy

Wirusy DNA

Wśród wirusów wywołujących zmiany w jamie ustnej wirus herpes simplex odgrywa szczególną rolę gdyż zakażenie tym wirusem jest jedną z najpowszechniejszych infekcji występujących wśród populacji ludzkiej. Podstawowe cechy: - Neurowirulencja - Latencja - Reaktywacja Herpeswirusy

�Infekcja następuje we wczesnym dzieciństwie �Zakażenie drogą kropelkową i przez kontakt �Wirus latentny, reaktywowany w trakcie epizodów immunosupresji �W stanach ciężkiej immunosupresji (HIV, Gv. H, NA) cięższy przebieg Herpesvirus – najczęstsze cechy wspólne

• Czynnik etiologiczny: HSV 1 lub HSV 2, powstaje w wyniku pierwotnej infekcji wirusowej. Kolokwialny podział zasięgu zakażeń to „nad pasem” (HSV-1) i „pod pasem” (HSV-2) • Najczęściej występuje we wczesnym dzieciństwie 1 -6 rok życia (HSV-1), nastolatki (HSV-2) Zapalenie opryszczkowe jamy ustnej

�Bardzo częste �W okresie 1 -4 roku życia �Przypisywane i mylone z ząbkowaniem Zakażenie bezobjawowe

Objawy ogólne – nagły początek, wysoka temperatura, złe samopoczucie, bóle mięśniowe, bolesne powiększenie węzłów chłonnych • Do tygodnia powstają objawy miejscowe w jamie ustnej – ciężki stan zapalny dziąseł • Po 2 -3 tygodniach choroba ustępuje, wirusy bytują w zwojach czuciowych nerwu trójdzielnego i rzadziej w zwojach współczulnych • Herpetic stomatitis

�Pęcherzyki, początkowo pojedyncze i liczne, potem się zlewają w nieregularne kształty, pękają tworząc bolesne nadżerki �Obrzęk i stan zapalny dziąseł Objawy miejscowe

�Powikłania ◦ zapalenie spojówek i rogówki ◦ zanokcica opryszczkowa palca ◦ zakażenie naskórka zwane wysypką Kaposiego Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej

�Nowe typy serologiczne (mutacja wirusa) �Pierwotne zakażenie HSV-1 w dzieciństwie, potem HSV-2. Przebycie choroby daje odporność, ale. . .

�Czynnik etiologiczny: HSV 1 lub HSV 2, powstaje w wyniku aktywacji wirusa przy spadku odporności organizmu (stres, przemęczenie, silne nasłonecznienie, silne wyziębienie, choroby współistniejące) � Epidemiologia: występuje w różnych grupach wiekowych Opryszczka nawracająca

� Objawy kliniczne: zmiany pojawiają się na wardze dolnej lub górnej na granicy czerwieni warg i skóry, w okolicy kątów ust. Pojawienie się pęcherzyków poprzedzają objawy prodromalne (pieczenie, tkliwość, napięcie, mrowienie, zaczerwienienie). Pęcherzyk utrzymuje się około 2 dni. Zejściem wykwitu pierwotnego jest nadżerka i strup, który powstaje tylko w obrębie czerwieni warg i skóry. Bardzo rzadko może przybierać postać nadżerki w jamie ustnej (u pacjentów z immunosupresją), zwykle wtedy utrzymuje się dłużej. Opryszczka nawracająca

�Czynnik etiologiczny: Herpes Varicella Zoster (VZV) �Dotyczy głównie dzieci powyżej 9 miesiąca życia. U dorosłych występuje rzadziej, choć przebieg jest cięższy. �Wysoka zakaźność, przenoszenie drogą kropelkową i przez kontakt bezpośredni �Objawy kliniczne: Okres wylegania wynosi od 2 do 3 tyg. Ospa wietrzna

�Przed objawami w jamie ustnej pojawiają się ogólnoustrojowe objawy ostrej infekcji wirusowej. Występuje osutka skórna, głównie na twarzy i tułowiu, ale także na owłosionej skórze głowy. �Na podniebieniu i łukach podniebiennych powstają pęcherzyki które przekształcają się w nadżerki. Nie ma nasilenia zmian zapalnych dziąseł �Choroba trwa ok. 7 dni. Wirusy pozostają przez całe życie w tkance nerwowej. Ospa wietrzna

�Czynnik etiologiczny: Herpes Varicella Zoster (VZV). �Dochodzi do aktywacji wirusów bytujących w OUN, na skutek spadku odporności organizmu (choroby towarzyszące, napromienianie, immunosupresja, sterydoterapia, chemioterapia) �Dotyczy głównie osób starszych. Półpasiec

�Objawy kliniczne: Występują ogólnoustrojowe objawy ostrej infekcji wirusowej, powstają pęcherzyki a następnie nadżerki najczęściej wzdłuż przebiegu II i III gałęzi n. trójdzielnego, rzadziej wzdłuż przebiegu n. twarzowego i n. językowo gardłowego (stąd nazwa wirusa – zoster to po łacinie „pas”) Występują objawy skórne (wysypka, obrzęk) oraz bardzo silne dolegliwości bólowe. �Może powodować następczą neuralgię lub porażenie Półpasiec

� Czynnik etiologiczny: Ebstein-Barr Wirus (EBV) � Przebieg objawowy choroby dotyczy najczęściej wieku młodzieńczego � Zakażenie drogą kropelkową. Bardzo długi okres inkubacji (20 -40 dni) � Objawy kliniczne: objawy ostrej infekcji wirusowej, jednostronne powiększenie węzłów chłonnych podżuchwowych i szyjnych. Postać zależnie od nasilenia objawów: gruczołowa (pow. węzłów i śledziony), anginowa (ból gardła) i gorączkowa. Postać wrodzona i nabyta. Nie ma wykwitów w jamie ustnej Mononukleoza zakaźna

• Czynnik etiologiczny: Ebstein-Barr Wirus (EBV) • Występuje u osób z obniżona odpornością, u chorych z AIDS • Najczęściej występuje w Afryce Równikowej (patrz wyżej) • Złogi limfatyczne w tkankach (gł. kość żuchwy) Chłoniak Burkitta

Czynnik etiologiczny: Ebstein-Barr Wirus (EBV) • Jest to nadmierne rogowacenie z przerostem brodawek nitkowatych bocznej powierzchni języka i dziąseł, opisywany jako obraz ręcznika frotte, dotyczy chorych z HIV (obecność pogarsza rokowanie) • Leukoplakia włochata

�Czynik etiologiczny: Cytomegalowirus (CMV) �Zwykle infekcja w młodym wieku �Zakażenie drogą kropelkową przez krew i przez kontakt, 20 -40 dniowy okres inkubacji �Jednorazowe zakażenie, wirus pozostaje w postaci latentnej �Zwykle zakażenie bezobjawowe �Objawowe – ostra infekcja wirusowa i zapalenie gardła Cytomegalia

Czynnik etiologiczny – pokswirus Długi okres wylęgania (do 1, 5 miesiąca). Wykwitem pierwotnym są guzki, z których po ucisku wydobywa się kaszowata treść. Lokalizacja obejmuje głównie skórę twarzy w okolicy oczu, na ramionach, rzadziej na wardze dolnej, języku i policzkach. Mięczak zakaźny

� Ponad 70 typów wirusa � Brodawczak jest to najczęstsza łagodna zmiana nowotworowa jamy ustnej powstająca z nabłonka. Uszypułowane guzki o kształcie kalafiorowatym. Dotyczą języka, i policzka w linii zgryzu lub braków zębowych. Może ulec zezłośliwieniu � Kłykciny kończyste - podobne do włókniaków uszypułowane wykwity, rzadkie w jamie ustnej. � Brodawki pospolite - grudki różnej wielkości, okrągłe lub nieregularne, o gładkiej lub pobrużdżonej powierzchni, zwykle pozbawione cech zapalnych. Dotyczą skóry twarzy, rąk, stóp, błony śluzowej jamy ustnej. Okres wylegania wynosi tydzień. Duża zakaźność, urazy sprzyjają powstawaniu wykwitów. � Ogniskowy przerost nabłonka (focal epithelial hyperplasia FEH, choroba Hecka) - są to płaskie guzki układające się niekiedy w skupienia, występuje rodzinnie. Papillomawirusy (HPV)

Wywołują zapalenie błony śluzowej gardła, krtani oraz zmiany ślinianek przyusznych z odczynem zapalnym węzłów chłonnych. Skutkiem infekcji pierwotnej jest kumulacja wirusa w tkance limfatycznej Adenowirusy

Wirusy RNA

�Etiologia – wirusy Coxsackie A (picornaviridae) �Małe dzieci, do 7 r. ż. (brudne ręce, droga kropelkowa) �Pierwotna replikacja bezobjawowa w ww. chł, objawy na etapie wiriemii �Wylęganie 2 -14 dni, trwanie choroby 3 -5 dni, zakaźność do 2 tygodni po wyzdrowieniu �Objawy – wymienione + jak angina. Mogą być wymioty, może być sztywność karku. Na tylnej ścianie gardła i łukach podniebiennych pęcherzyki Herpangina Zahorskiego

Herpangina - przykłady

�Etiologia – wirus Coxsackie A, B i enterowirusy (gorzej rokuje) �Wylęganie 3 -6 dni �Objawy wymienione. Po 1 -2 dniach pęcherzyki w jamie ustnej (5 -10) i w pobliżu paznokci na dłoniach i stopach �Zmiany utrzymują się 1 -2 dni Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej

�Etiologia – wirus choroby pyska i racic (picornaviridae) �Okres wylęgania 4 -8 dni �W piśm. ang. nazywana chorobą stóp i jamy ustnej (lub racic i jamy ustnej) �Zakażenie odzwierzęce – bezpośrednie lub pośrednie �Objawy trwają około 14 dni �Duży ślinotok Pryszczyca

�Choroba rozpoczyna się nagłym wzrostem temperatury oraz cechami ostrej infekcji wirusowej. Pojawiają się wielopostaciowe wykwity na skórze oraz powiększenie węzłów chłonnych. �Wyróżnia się postać skórna, śluzówkową, śluzówkowo-skórna, żołądkowo-jelitową. �Powstają bolesne pęcherze na bocznych powierzchniach palców dłoni i stóp w obrębie wałów paznokciowych. W jamie ustnej powstają pęcherzyki które przekształcają się w nadżerki. Pryszczyca

�Etiologia - togawirus �Choroba wieku dziecięcego �Okres wylęgania – 14 dni �Powiększenie węzłów chłonnych podżuchwowych, potylicznych i karkowych, sztywność karku. Na skórze powstaje osutka. Na zapalnie zmienionej błonie śluzowej podniebienia miękkiego i tylnej ścianie gardła pojawiają się wybroczyny (teleangiektazje). Różyczka

� Etiologia: paramyksowirus � Dotyczy dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, zwłaszcza pod koniec roku � Okres wylęgania wynosi 10 - 14 dni. � Oprócz objawów ostrej infekcji wirusowej występują kaszel, zapalenie spojówek, wysypka skórna. W jamie ustnej na zapalnie zmienionej błonie śluzowej w okolicy zębów trzonowych pojawiają się drobne punktowe wykwity koloru żółtobiałego, pojedyncze lub mnogie - plamki Fiłatowa-Koplika. Znikają po 3 dniach. Grzbietowa powierzchnia języka bywa pokryta nalotem. Odra

� Etiologia: wirus nagminnego zapalenia przyusznic (paramyksowirus) � Epidemiologia: Występuje w każdym wieku, najczęściej u dzieci powyżej 1 rż. Należy do najczęstszych infekcji wirusowych gruczołów ślinowych � Obraz kliniczny: okres inkubacji wynosi 14 -21 dni. Objawom ostrej infekcji wirusowej towarzyszy jedno lub obustronny obrzęk ślinianek przyusznych, oraz zapalenie bony śluzowej jamy ustnej. Chorzy zgłaszają bolesność podczas jedzenia oraz ból gardła. � Ustępuje po 7 -14 dniach. � Zachorowanie daje odporność � Komplikacje – zapalenie jąder, trzustki, opon mózgowych Świnka

Etiologia : Wirus ludzkiego upośledzenia odporności typ 1 i 2 (HIV 1/2), Retrovirus � Na całym świecie zakażonych jest ponad 10 mln. osób, zwłaszcza w Afryce. � Dane z 2004 AIDS – Aquired Immuno. Deficiency Syndrome

Kategorie Kliniczne Liczba komórek CD 4 A B C >500/mm³ (>29%) A 1 B 1 C 1 200499/mm³ (14%-28%) A 2 B 2 C 2 <200/mm³ (<14%) A 3 B 3 C 3 Klasyfikacja CDC (Center for Diseases Control and Prevention)

�utrata wagi ciała > 10% �przewlekła biegunka �gorączka > 1 miesiąca �możliwość występowania ◦ nawracającej opryszczki ◦ półpaśca ◦ kandydozy błon śluzowych i gardła, ◦ świądu skóry ◦ powiększenia węzłów chłonnych Objawy kliniczne pierwszego okresu po zakażeniu (kategoria kliniczna A)

�Następuje tzw. przewlekła limfadenopatia � Zakażenie bezobjawowe. Mogą być powiększone węzły chłonne powyżej 1 cm za wyjątkiem węzłów pachwinowych. W badaniach laboratoryjnych jest odwrócony stosunek limfocytów CD 4/CD 8 (prawidłowo CD 4/CD 8=2/1), utrata limfocytów CD 4 �Typ I - 9 komórek CD 4/tydzień; typ II - 6 komórek CD 4/tydzień; typ III - 3 komórki CD 4/tydzień. Kategoria kliniczna A cd.

� Pojawiają się niezagrażające życiu infekcje oportunistyczne: zakażenie Herpes pneumocystozowe zapalenie płuc infekcje Salmonella dysplazja lub rak in situ części pochwowej szyjki macicy � na błonie śluzowej jamy ustnej: - zakażenie Candida albicans - leukoplakia włochata - ANUG i ANUP - Kategoria kliniczna B

� Uwaga! Objawy poniższe dotyczą także całej grupy 3 wszystkich kategorii! � Pełnoobjawowy zespół AIDS � Pojawiają się dowolne infekcje oportunistyczne. Patognomoniczne dla AIDS są: nietypowe zakażenia oportunistyczne encefalopatia związana z zakażeniem HIV zespół wyniszczenia spowodowany HIV nowotwory (mięsak Kaposiego, chłoniaki, inwazyjny rak szyjki � macicy) - Kategoria kliniczna C

Typowy obraz kliniczny AIDS:

Leukoplakia włochata (EBV)

Leukoplakia włochata (EBV)

Sarcoma Kaposi (HHV 8)

� Afty opryszczkopodobne Rumień wysiękowy wielopostaciowy � Nekrotyczno wrzodziejące zapalenie dziąseł � Osutka polekowa � Inne choroby wirusowe � CHOROBY WIRUSOWE - Różnicowanie

�ogólne ◦ Leki przeciwgorączkowe – Panadol, salicylany ◦ Acyclovir 5 x 200 mg/d, Immunoglobulina (zwłaszcza u pacjentów z immunosupresją indukowaną lub nawracającym HSV) ◦ Leki przeciwbólowe ◦ Witamina B 1 a 50 -100 mg ◦ Amizepin a 200 mg 2 -3 x dziennie Leczenie chorób wirusowych

�Doprowadzenie j. ustnej do właściwego stany higienicznego �Miejscowe antyseptyki (CHX) �Podawanie płynów �Sterydoterapia miejscowa �Niesterydowe leki przeciwzapalne do użytku miejscowego �Leki przeciwbólowe miejscowo �Właściwa dieta – łagodna, miękka Leczenie chorób wirusowych

Zakażenia bakteryjne

�Etiologia: bakterie nieswoiste �Konieczne obniżenie odporności – bądź ogólne, bądź „miejscowe” (czyli zahamowanie mechanizmów obronnych) �Objawy: nietypowe – wzrost T, pieczenie, czasem ból, zaczerwienienie, obrzęk, fetor ex ore, obłożenie języka, zmianom z geguły towarzyszą poważne zmiany zapalne w przyzębiu �Leczenie – eliminacja czynnika sprawczego, poprawa higieny, środki przeciwbakteryjne, leczenie objawowe Nieżytowe zapalenie jamy ustnej

�Etiologia – bakterie swoiste (Borellia Vincenti, Spirochaetae , Fusobacteriae) – FLORA OPORTUNISTYCZNA �Konieczne zaburzenie odporności – im większe, tym gorsza postać (ANUG? ANUP, Angina Plau-Vincenta, noma) �Objawy – ból, objawy ogólne, owrzodzenia w jamie ustnej, fetor ex ore �Leczenie przyczynowe i objawowe Wrzodziejące zapalenie dziąseł i jamy ustnej

Ostre paciorkowcowe zapalenie jamy ustnej

� Pierwotna – 8 dni do 2 mies. - rzadko w jamie ustnej, głównie dzieci. Płytkie, nebolesne owrzodzenie o nieregularnych brzegach. Dno pokryte ziarniną lub białm nalotem. Węzły chłonne twarde, powiększone, niebolesne, mogą rozmiękać, zrastać się ze skórą – przetoki � Wrzodziejąca – (właściwa) – miejscowo na błonie śluzowej obrzęk i zaczerwienienie, następnie powstaje owrzodzenie pokryte gęstą wydzieliną. Różowe dno z żółtawymi ciałkami Trelata. Znaczna bolesność. Ślinotok. � Toczniowa – na zapalnie zmienionej, sinoczerwonej błonie śluzowej drobne guzki – różowe – żółte – grupują się – rozpad – owrzodzenia - perforujące Gruźlica jamy ustnej

�I-rzędowa - owrzodzenie, nadżerka, guzek lub strup w miejscu wniknięcia do ustroju. �W przypadku owrzodzenia lakierowane dno �Owrzodzenie na bł. śl. owalne, na dziąśle półksiężycowate �Szybko pojawia się twardy naciek podstawy. �Powiększone węzły chłonne. Trwa 6 -8 tyg. �II-rzędowa (9 tydz. od zakażenia) �Osutka kiłowa. W jamie ustnej plamy, grudki i krosty (tzw. plamy mleczne lub opalowe) otoczone rąbkiem zapalnym �Nie dają dolegliwości, choć są zakaźne Kiła jamy ustnej

� 3 -5 lat od zakażenia �Kilaki – guzki na wargach i podniebieniu miękkim o lakierowanej powierzchni �III fazy rozwoju kilaka – nacieczenie, rozmiękanie, wydzielenie [guzek – owrzodzenie – perforacja lub blizna (języka)] Kiła jamy ustnej III-rzędowa

Zmiany w przebiegu innych zakaźnych chorób bakteryjnych

Zakażenia grzybicze

�Saprofity (najczęściej C. albicans) �Typowych objawów brak, może w ogóle nie być objawów obiektywnych �Zawsze przy zgłaszaniu przez pacjenta pieczenia i/lub suchości jamy ustnej, w pierwszej kolejności wykluczamy grzybicę �Stany zmniejszające odporność ogólną i „miejscową” oraz noszenie protez zwiększa ryzyko wystąpienia choroby �Rozpoznanie – wymaz �Leczenie na podstawie mykogramu!!!!! Zakażenia grzybicze

�Najczęstsza postać, tzw. drożdżyca. B. często u pacjentów zakażonych HIV. Przyjmuje się, że występowanie u osób młodych i dorosłych nie noszących uzupełnień ruchomych jest markerem zmian chorobowych w ustroju. �Wykwity w jamie ustnej w postaci „zsiadłego mleka”, dające się zetrzeć odsłaniają rumieniową powierzchnię z krwawiącymi punktami Kandydoza ostra rzekomobłoniasta

�Tzw. kandydoza poantybiotykowa, wynik zakłócenia równowagi bakteryjno-grzybiczej. �Dochodzi do powstawania plam na skutek złuszczania nabłonka w wyniku rozplemu grzybni �Język – typowa lokalizacja zmian przyjmowaniu doustnym Ab �Mogą powstawać pęknięcia i nadżerki �U pacjentów z HIV jest pierwszym etapem zakażenia grzybiczego, przed wystąpieniem „stadium rzekomobłoniastego” Kandydoza ostra zanikowa (rumieniowa)

�Rzekomobłoniasta – zmiany identyczne jak w postaci ostrej, rzadko spotykana w klinikach ambulatoryjnych, gdyż przyczyna jest przewlekły zły stan ogólny �Zanikowa (rumieniowa) – protetyczne zapalenie jamy ustnej – grzybicza stomatopatia protetyczna Kandydoza przewlekła

�Omówione przy �Przyczyny: - zapaleniach warg obniżenie zwarcia; infekcja grzybicza; infekcja bakteryjna; cukrzyca; niedobór witamin B W grzybiczym zaczerwienienie lub pęknięcia, odczyn rumieniowy silniejszy w środku niż na obwodzie. W bakteryjnym strupy Zapalenie kątów warg