SEKTOR FINANSW PUBLICZNYCH ZAJCIA NR 3 Sektor Finansw

SEKTOR FINANSÓW PUBLICZNYCH ZAJĘCIA NR 3

Sektor Finansów Publicznych • Art. 9. Sektor finansów publicznych tworzą: 1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały; 2) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki; 2 a) związki metropolitalne; 3) jednostki budżetowe; 4) samorządowe zakłady budżetowe; 5) agencje wykonawcze; 6) instytucje gospodarki budżetowej; 7) państwowe fundusze celowe; 8) Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego; 9) Narodowy Fundusz Zdrowia; 10) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej; 11) uczelnie publiczne; 12) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne; 13) państwowe i samorządowe instytucje kultury; 14) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadańpublicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.

• Zmiany od 2010 roku: • zrezygnowano z podziału sektora na trzy podsektory • 1) rządowy, obejmujący organy władzy publicznej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, organy administracji rządowej, Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne oraz jednostki wymienione w ust. 1 pkt 3 -8, 10 i 12, dla których organem założycielskim lub nadzorującym jest organ administracji rządowej albo inna jednostka zaliczana do podsektora rządowego; • 2) samorządowy, obejmujący jednostki samorządu terytorialnego, ich organy oraz związki i jednostki organizacyjne wymienione w ust. 1 pkt 3, 4, 7, 8 i 12, dla których organem założycielskim lub nadzorującym jest jednostka samorządu terytorialnego; • 3) ubezpieczeń społecznych, obejmujący jednostki wymienione w ust. 1 pkt 9.

Konsolidacja finansów publicznych Wejście w życie ustawy o finansach publicznych z 2009 r. skutkowało likwidacją wielu dotychczasowych form organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych: • • • 1) państwowych i samorządowych gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych; 2) państwowych zakładów budżetowych; 3)rachunków dochodów własnych, za wyjątkiem wyodrębnionych rachunków dochodów jednostek budżetowych działających na mocy przepisów ustawy o systemie oświaty; 4)funduszy motywacyjnych; 5)samorządowych funduszy celowych.

• presja na tworzenie nowych form finansowania zadań publicznych jest nadal ogromna, czego dowodem jest np. zachowanie możliwości tworzenia wyodrębnionych rachunków dochodów przez państwowe jednostki budżetowe działające na mocy przepisów ustawy o systemie oświaty (art. 11 a Fin. Publ. U z 2009 r. ), choć początkowo przewidziano taką możliwość tylko dla samorządowych jednostek budżetowych (art. 223 Fin. Publ. U z 2009 r. ). • Przepis art. 11 a Fin. Publ. U z 2009 r. wszedł w życie 1. 1. 2011 r. , a w więc następnego dnia, kiedy miały być zlikwidowane wszystkie rachunki dochodów własnych, i został dodany do ustawy na mocy art. 30 ustawy z 26. 11. 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 238, poz. 1578 ze zm. ).

• Po co są tworzone JSFP ?

• Jednostki sektora finansów publicznych są tworzone po to, by realizować zadania publiczne. Zróżnicowanie form organizacyjno-prawnych jest naturalną konsekwencją olbrzymiej różnorodności zadań finansowanych ze środków publicznych. Wszystkie jednostki, którym powierzono wykonywanie zadań publicznych, rozliczają się z właściwym budżetem: państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego – dlatego mówi się o różnych formach "powiązania" lub "budżetowania".

• Czy wykaz instytucji zaliczanych do SFP na podstawie art. 9 ma charakter zamknięty ?

• Oczywiście Nie. Świadczy o tym pkt 14 artykułu 9 ("inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego"), który umożliwia pewne dywagacje interpretacyjne, związane z przynależnością (lub brakiem przynależności) pewnych instytucji do sektora finansów publicznych. Przykładem mogą być tutaj fundacje tworzone na podstawie ustaw. tj. Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich (ustawa z 5. 1. 1995 r. o fundacji – Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Dz. U. Nr 23, poz. 121 ze zm. ), Zakładów Kórnickich (ustawa z 18. 9. 2001 r. o fundacji – Zakłady Kórnickie, Dz. U. Nr 130, poz. 1451), Centrum Badania Opinii Publicznej (ustawa z 20. 2. 1997 r. o fundacji – Centrum Badania Opinii Publicznej, Dz. U. Nr 30, poz. 163 ze zm. ).

• Ponadto z treści przepisu art. 45 Fin. Publ. U z 2009 r. wynika zakaz tworzenia fundacji ze środków publicznych na podstawie przepisów ustawy z 6. 4. 1984 r. o fundacjach (tekst jedn. Dz. U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203 ze zm. ), ale wcale nie oznacza to, że utworzone na mocy odrębnej ustawy ze środków publicznych państwowe osoby prawne działające jako fundacje nie będą zaliczone do sektora finansów publicznych. Przepis art. 45 Fin. Publ. U z 2009 r. nie wyłącza bowiem takich fundacji z jednostek tworzących sektor finansów publicznych w rozumieniu art. 9 pkt 14 Fin. Publ. U z 2009 r. , a jedynie ogranicza przeznaczanie przez Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego środków publicznych na mienie fundacji (zob. A. Mierzwa, Wybrane zagadnienia prawa fundacyjnego, s. 157 i n. ).

Państwowe osoby prawne, o których mowa w art. 9 ust. 14 W ustawie budżetowej na rok 2017 znalazły się plany finansowe następujących państwowych osób prawnych: 1) Ośrodka Studiów Wschodnich im. Marka Karpia; 2) Instytutu Zachodniego im. Z. Wojciechowskiego; 3) Urzędu Dozoru Technicznego; 4) Transportowego Dozoru Technicznego; 5) Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej; 6) Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia; 7) Polskiego Klubu Wyścigów Konnych; 8) Centrum Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Brwinowie (zabrakło planów pozostałych jednostek doradztwa rolniczego); 9) Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej; 10) 23 parków narodowych; 11) Rzecznika Finansowego; 12) Polskiego Centrum Akredytacji; 13) Polskiej Organizacji Turystycznej; 14) Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych; 15) Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji; 16) ZUS; 17) Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. • • • • •

Samorządowe osoby prawne, o których mowa w art. 9 ust. 14 Fin. Publ. U • B. Wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego • C. Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

• Istotną wadą przepisu art. 9 Fin. Publ. U z 2009 r. jest możliwość zaliczania konkretnej jednostki do więcej niż jednego rodzaju jednostek sektora finansów publicznych.

• Wadę tę dobrze ilustruje przykład władzy ustawodawczej, którą sprawuje Sejm i Senat (art. 10 ust. 2 Konstytucji RP). Zgodnie z art. 9 Regulaminu Sejmu organami Sejmu są: Marszałek Sejmu, Prezydium Sejmu, Konwent Seniorów, komisje sejmowe. Można byłoby więc sądzić, że wszystkie ww. organy Sejmu są zaliczane do sektora finansów publicznych, ale tak nie jest.

• W praktyce jednostką sektora finansów publicznych jest wyłącznie jednostka budżetowa – Kancelaria Sejmu, która nie jest organem Sejmu, lecz wykonuje jedynie zadania organizacyjno-techniczne i doradcze związane z działalnością Sejmu i jego organów (art. 199 ust. 1 Regulaminu Sejmu).

• PROBLEM: • CZY KUL JEST W SEKTORZE FINANSÓW PUBLICZNYCH?

• Odpowiedź jest niejednoznaczna. Zgodnie z koncesją Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 6 września 1918 roku KUL został utworzony jako uniwersytet prywatny. W 1938 roku uzyskał pełne prawa oświatowe, takie jakie miały uniwersytety państwowe. Po wojnie uchylono tej ustawy. • Najważniejszy z aktów prawnych w zakresie szkół wyższych – ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym też nie rozstrzyga sporu. KUL – jak można wywnioskować z przepisów ustawy – jest uczelnią niepubliczną prowadzoną przez kościoły i związki wyznaniowe • Art. 1. 1. Ustawę stosuje się do publicznych i niepublicznych szkół wyższych. • 2. Ustawy nie stosuje się do szkół wyższych i wyższych seminariów duchownych prowadzonych przez kościoły i związki wyznaniowe, z wyjątkiem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, chyba że ustawa lub umowa między rządem a władzami kościołów lub związków wyznaniowych stanowi inaczej.

Art. 2. 1. Użyte w ustawie określenia oznaczają: 1) uczelnia - szkołę prowadzącą studia wyższe, utworzoną w sposób określony w ustawie; 2) uczelnia publiczna - uczelnię utworzoną przez państwo reprezentowane przez właściwy organ władzy lub administracji publicznej; 3) uczelnia niepubliczna - uczelnię utworzoną przez osobę fizyczną albo osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną; Niepubliczny charakter wydaje się więc przesądzać o tym, że KUL n i e n a l e ż y do SFP. Mimo tego jednak, KUL ma zagwarantowane i w specjalnej [ dwuartykułowej!!!] ustawie, a także w konkordacie zawartym m. RP a Stolicą Apostolską w 1993 roku. USTAWA z dnia 14 czerwca 1991 r. o finansowaniu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego z budżetu państwa. (1) (Dz. U. nr 61/91 poz. 295 ) Art. 1. Katolicki Uniwersytet Lubelski otrzymuje dotacje i inne środki z budżetu państwa na zasadach określonych dla uczelni publicznych, z wyjątkiem finansowania kosztów realizacji środków trwałych w budowie służących procesowi dydaktycznemu [UWAGA! ten fragment po przecinku uchylono jesienią 2007 roku]. • • USTAWA z dnia 14 czerwca 1991 r. o finansowaniu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego z budżetu państwa. (Dz. U. nr 61/91 poz. 295 ) Art. 1. (1) Katolicki Uniwersytet Lubelski otrzymuje dotacje i inne środki z budżetu państwa na zasadach określonych dla uczelni publicznych, z wyjątkiem finansowania kosztów realizacji środków trwałych w budowie służących procesowi dydaktycznemu [UWAGA! ten fragment po przecinku uchylono jesienią 2007 roku]. Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia i ma zastosowanie poczynając od roku budżetowego 1992.

Wspólnymi cechami JSFP jest: 1. pełnienie potrzeb publicznych 2. publiczny charakter zasilania finansowego [ w całości lub w przeważającej części z pieniędzy publicznych] 3. ograniczone możliwości prowadzenia DG, a jeśli – to działalność non profit [nie ukierunkowana na zysk, niekomercyjna] 4. publiczna własność majątku danego podmiotu

Kiedy podmioty nie należą do SFP? • 1) gdy są osobami fizycznymi, • 2) gdy wykonują niektóre zadania publiczne, lecz nie stanowi to ich wyłącznego celu działalności, • 3) gdy dla realizacji zadań publicznych nie korzystają ze środków publicznych.

• PROBLEM: • CZY SKARB PAŃSTWA NALEŻY DO SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH?

Wobec braku definicji normatywnej, Skarb Państwa jest utożsamiany z : 1. własnością państwową, powstałą wraz z wyodrębnieniem się skarbu publicznego, 2. działalnością gospodarczą państwa w sferze majątkowej, 3. podmiotowością państwa w sferze obrotu cywilnego, konstrukcją osoby prawnej, stworzonej na potrzeby uczestniczenia państwa w obrocie prawnym, 4. zasobami pieniężnymi państwa.

• Skarb Państwa = państwowa osoba prawna reprezentująca państwo w stosunkach finansowych i majątkowych z osobami fizycznymi i osobami prawnymi; jest to złożona, szczególna osoba prawna składająca się z wielu jednostek organizacyjnych, działających na różnych szczeblach zarządzania majątkiem państwowym

Uprawnienia Skarbu Państwa: 1. WŁADCZE a) #1 państwo jako imperium; państwo pełni funkcje regulacyjne, ustala reguły funkcjonowania podmiotów gospodarczych, stanowi i egzekwuje prawo oraz reguluje działanie instytucji nadzoru gospodarczego; główne funkcje państwa w tej mierze to: wytyczanie ogólnych zasad gospodarowania, praw i obowiązków stron oraz zapewniania ich przestrzegania przez wszystkie podmioty gospodarcze; w grę wchodzą tu nie tylko przepisy prawa gospodarczego, ale też np. normalizacyjne, techniczne [sprawy atestów, akredytacje instytucji nadzoru] b) wytyczanie i realizacja polityki gospodarczej rządu i jego działań interwencyjnych [ cła, podatki, subwencje, wieloletnie programy rozwoju] odpowiedzialność za infrastrukturę drogową, kolejową , sieciową #2 państwo jako fiskus = podmiot gromadzący dochody publiczne i finansującym wydatki publiczne za pomocą aparatu skarbowego, mogącego stosować przymus administracyjny; gdyż państwo jest zawsze w pozycji wierzycielskiej [nadrzędnej nad podatnikami czy innymi dłużnikami]

2. WŁAŚCICIELSKIE • • #3 państwo jako dominium; priorytet = zarządzanie majątkiem SP; na zasób majątkowy SP składają się: • rzeczy niezbędne do wykonywania funkcji ustrojowych państwa [ obrona, bezpieczeństwo, publiczna edukacja] – powierzone państwowym jednostkom organizacyjnym • grunty – prawie 12 mln ha [ ok. 38% terytorium państwa; osoby fizyczne posiadają 55%, osoby prawne 3%, JST 4%]; łączna wartość – około 280 mld zł • dobra kultury np. zasoby bibliotek publicznych; zabytki; muzealia – wszystkie rzeczy zgromadzone w muzeach, wykopaliska archeologiczne – bez wyceny • urządzenia infrastruktury – [drogi, mosty, wiadukty, różnego rodzaju obiekty budowlane] – 156 mld zł • zasoby naturalne – złoża kopalin, zasoby wód, lasy państwowe, częstotliwości radiowe i telewizyjne • zapasy i rezerwy państwowe – surowce, paliwa, maszyny, produkty lecznicze • monopole [ Totalizator Sportowy sp. z o. o. , Polski Monopol Loteryjny sp. z o. o. ] • finansowe składniki mienia SP, w tym zwłaszcza – akcje i udziały w spółkach handlowych, [PGE ENERGIA S. A. 99, 9%, Powszechny Zakład Ubezpieczeń SA 55, 1%, Mittal Steel Poland S. A. 25, 2%, Krajowa Spółka Cukrowa S. A 81, 1%, Polskie Linie Lotnicze LOT S. A. 68, 0%, Polskie Linie Kolejowe SA 22, 9%, Zarząd Morskiego Portu Gdynia S. A. 99, 4%, Bank Gospodarki Żywnościowej S. A. 43, 5%, Lubelski Węgiel Bogdanka SA 96, 8%, Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S. A. 98, 8%, Międzynarodowe Targi Poznańskie Sp. z o. o. 60, 0%, Huta STALOWA WOLA S. A. 82, 1%

• Spółki o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2005 r. Dz. U. Nr 260, poz. 2174) 1) Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo spółka akcyjna z siedzibą w Warszawie; 2) Grupa LOTOS spółka akcyjna z siedzibą w Gdańsku; 3) Naftobazy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Warszawie; 4) Polski Koncern Naftowy ORLEN spółka akcyjna z siedzibą w Płocku; 5) BOT - Górnictwo i Energetyka spółka akcyjna z siedzibą w Łodzi; 6) Kompania Węglowa spółka akcyjna z siedzibą w Katowicach; 7) Polskie Sieci Elektroenergetyczne spółka akcyjna z siedzibą w Warszawie; 8) PSE - Operator spółka akcyjna z siedzibą w Warszawie; 9) Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System spółka z o. o. z siedzibą w Warszawie; 10) Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych "Przyjaźń" spółka akcyjna z siedzibą w Płocku; 11) Przedsiębiorstwo Przeładunku Paliw Płynnych "Naftoport" spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Gdańsku; 12) PKP - Polskie Linie Kolejowe spółka akcyjna z siedzibą w Warszawie; 13) TP - Emitel spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Krakowie; 14) KGHM Polska Miedź spółka akcyjna z siedzibą w Lubinie; 15) Inowrocławskie Kopalnie Soli "Solino" spółka akcyjna z siedzibą w Inowrocławiu.

KONKLUZJA: • SP = podmiot prawa, który w imieniu państwa wykonuje władcze uprawnienia właścicielskie w stosunku do własności państwowej; • decyduje o stopniu, rozmiarach i charakterze prowadzonej przez państwo działalności gospodarczej; • działalność ta prowadzona jest w oparciu o stationes fiscii – jednostki organizacyjne działające w imieniu Skarbu Państwa, które gospodarują jego mieniem; jednostki te posiadające różne kompetencje finansowe i majątkowe, a są nimi np. organy administracji: urzędy, ministerstwa, jednostki publiczne zajmujące się działalnością kulturalną, socjalną, uczelnie] • w związku z powyższym niektórzy naukowcy twierdzą, że Skarb Państwa nie może być utożsamiany z państwem jako całością; SP nie bierze udziału w obrocie cywilnoprawnym jako całość, lecz jedynie przez swoje stationes fiscii

• z drugiej jednak strony – trzymając się wyłącznie przepisów KC – stwierdzić należy, że materialnoprawna konstrukcja zakładająca jednolitość Skarbu Państwa, jako osoby prawnej, wywiera w sferze przepisów proceduralnych ten skutek, że niezależnie od wielości wskazanych w pozwie i orzeczeniu sądowym państwowych jednostek organizacyjnych lub ich organów, z których działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, stroną pozwaną jest zawsze Skarb Państwa, a nie wskazane jednostki. Wymóg określenia w procesie właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wynika z konieczności określenia właściwości miejscowej sądu [KPC 29] zapewnienia należytej reprezentacji Skarbu Państwa [ KPC 67] i skonkretyzowania tej jednostki w orzeczeniu dla celów egzekucji sądowej [KPC 1060]

• Kodeks cywilny KC 33 : „Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym taką osobowość prawną nadają ustawy” KC 34. Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nie należącego do innych państwowych osób prawnych KC 40. § 1. Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych, chyba że przepis odrębny stanowi inaczej. Państwowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa. § 2. W razie nieodpłatnego przejęcia, na podstawie obowiązujących ustaw, określonego składnika mienia od państwowej osoby prawnej na rzecz Skarbu Państwa, ten ostatni odpowiada solidarnie z osobą prawną za zobowiązania powstałe w okresie, gdy składnik stanowił własność danej osoby prawnej, do wysokości wartości tego składnika ustalonej według stanu z chwili przejęcia, a według cen z chwili zapłaty. § 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do odpowiedzialności jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych osób prawnych.

• O tym, że Skarb Państwa został jednak zaliczony do jednostek sektora finansów publicznych, świadczy ostatecznie tytuł rozdziału 4 w dziale II Fin. Publ. U – "Ogólne zasady zaciągania zobowiązań przez inne niż Skarb Państwa jednostki sektora finansów publicznych".

• Formy i prawna podstawa tworzenia jednostek sektora finansów publicznych -art. 8 u. f. p.

• Art. 8. 1. Jednostki sektora finansów publicznych są tworzone w formach określonych w niniejszym rozdziale. • 2. Jednostki sektora finansów publicznych mogą być tworzone na podstawie niniejszej ustawy albo na podstawie odrębnychustaw.

• Artykuł 8 określa formy i prawną podstawę tworzenia jednostek sektora finansów publicznych. Wynikają z niego dwie zasadnicze reguły. Po pierwsze, jednostki s. f. p. mogą funkcjonować wyłącznie w formach określonych w ustawie o finansach publicznych. Katalog tych form jest zamknięty i obejmuje: Ø jednostki budżetowe, Ø samorządowe zakłady budżetowe, Ø agencje wykonawcze, Ø instytucje gospodarki budżetowej, Ø państwowe fundusze celowe Ø oraz państwowe lub samorządowe osoby prawne. Po wtóre, utworzenie jednostki s. f. p. musi mieć swoją podstawę prawną bądź w ustawie o finansach publicznych, bądź w ustawach odrębnych.

• Stwierdzenie, że jednostki sektora finansów publicznych mogą być tworzone w formach określonych w ustawie o finansach publicznych z 2009 r. , oznacza, że wskazane w ustawie podmioty są uprawnione tworzyć nowe jednostki, ale tylko wtedy, gdy wyraźny przepis prawa do tego je upoważnia, przy czym nowa jednostka sektora finansów publicznych może zostać utworzona tylko w formie przewidzianej w ustawie (wynika to z konstytucyjnej zasady legalizmu – art. 7 Konstytucji RP; szerzej zob. komentarz do art. 1).

• Podmiot tworzący nową jednostkę sektora finansów publicznych ma obecnie znacznie ograniczony, w stosunku do możliwości wynikających z ustawy o finansach publicznych z 2005 r. , katalog form jednostek organizacyjno-prawnych, w jakiej mogą być wykonywane zadania publiczne.

• W wypadku realizacji zadań państwowych może to być wyłącznie forma: ü jednostki budżetowej (art. 11– 13), ü wydzielonego rachunku dochodów jednostek budżetowych prowadzących działalność oświatową (art. 11 a) ü lub instytucji gospodarki budżetowej (art. 23– 28 i 32). Pozostałe formy jednostek sektora finansów publicznych wymagają do ich utworzenia przyjęcia odrębnej ustawy, przy czym w ustawie o finansach publicznych z 2009 r. wskazano niektóre formy organizacyjno-prawne, w których mogą te jednostki działać, zaliczając do nich: agencje wykonawcze (art. 18– 22 i 32), państwowe fundusze celowe (art. 29 i 32) oraz państwowe i samorządowe osoby prawne (art. 30– 32).

• W wypadku realizacji zadań samorządowych może to być natomiast wyłącznie forma jednostki budżetowej (art. 11– 12), samorządowego zakładu budżetowego (art. 13 – 15), wydzielonych rachunków dochodów jednostek budżetowych prowadzących działalność oświatową (art. 223) oraz samorządowe osoby prawne (art. 30– 31).

ZASADA ZUPEŁNOŚCI / POWSZECHNOŚCI BUDŻETOWEJ (Powiązanie JSFP z właściwym budżetem) • • • jest to postulat, aby budżet obejmował wszystkie dochody i wydatki jednostek sektora finansów publicznych (wszystkie dochody SFP mają trafiać do budżetu, a wszystkie wydatki SFP mają być finansowane z budżetu) W zbliżonym, ortodoksyjnym ujęciu: budżet państwa powinien obejmować całość dochodów i wydatków państwa żadna z dziedzin publicznej gospodarki finansowej nie może znajdować się poza budżetem ( bo nie będzie można skontrolować wykorzystania środków publicznych na te cele) zasada ta nie jest jednakowo bezwzględnie przestrzegana w tzw. sferze budżetowej; są różne sposoby jej realizowania w praktyce; istnieje bowiem kilka metod tzw. budżetowania, czyli rozliczania się danych jednostek organizacyjnych sfery budżetowej z właściwym sobie budżetem (budżetowanie brutto i netto)

Powiązania z budżetem (metoda brutto i netto) • Istota budżetowania brutto, w której w polskim systemie finansów publicznych funkcjonują jednostki budżetowe, polega na objęciu dochodów i wydatków planem budżetowym w pełnej wysokości. Całość dochodów gromadzonych przez jednostkę budżetową odprowadzana jest do budżetu, a jej wydatki, bez względu na wielkość zgromadzonych dochodów (lub nawet brak jakichkolwiek dochodów) - pokrywane są z budżetu w ramach limitu określonego w planie finansowym. • Forma ta umożliwia ścisłą ewidencję wydatków publicznych i ułatwia kontrolę wykonania budżetu zgodnie z preliminarzem. Wśród wad tej formy finansowania wymienia się brak bodźców do racjonalnego gospodarowania środkami publicznymi, zarówno po stronie dochodowej - poprzez pełną i terminową realizację dochodów publicznych, jak i po stronie wydatków. Brak motywacji do oszczędnego wydatkowania wynika z wygasania z upływem roku budżetowego kredytów budżetowych, a podstawą planów finansowych na następny rok budżetowy najczęściej są wielkości wydatków zrealizowanych w roku minionym

• Szczególną wobec gospodarki formę budżetowania stanowi tzw. budżetowanie netto (inaczej: gospodarka budżetowa netto, gospodarka pozabudżetowa). • W nauce skarbowości wskazuje się, że budżetowanie netto jest odstępstwem od zasady powszechności budżetu, zwanej także zasadą zupełności. Gospodarkę pozabudżetową na gruncie ustawy realizują samorządowe zakłady budżetowe. • Przychody uzyskane z działalności prowadzonej przez jednostkę organizacyjną korzystającą z tej metody finansowania nie są odprowadzane do budżetu, ale przeznaczone na sfinansowanie kosztów działania tej jednostki. Zakres budżetowania ograniczony jest do wyniku finansowego. Objęte systemem budżetowania netto samorządowe zakłady budżetowe mają w miarę stabilny system finansowania wydatków, pokrywający część kosztów ich działalności. Wadą gospodarki pozabudżetowej, zarówno na gruncie obowiązujących przepisów, jak i ustawy o finansach publicznych z 2005 r. , pozostaje nieponoszenie ryzyka gospodarczego i odpowiedzialności za wynik finansowy, co powoduje, że skutki błędnej decyzji ponosi budżet państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.

Ad. 1 Jednostki budżetowe • • • • Jednostki budżetowe stanowią najstarszą i najbardziej rozpowszechnioną formę organizacyjno-prawną gospodarki budżetowej. Jest to jedyna instytucja SFP, która spełnia wymogi klasycznej zasady zupełności budżetowej. Pojęcie jednostek budżetowych pojawiło się w prawie polskim w 1958 r. [ ustawa o prawie budżetowym] na określenie państwowej jednostki budżetowej, której dochody i wydatki objęte są budżetem w pełnej wysokości. Od tego czasu jurydyczna konstrukcja jednostki budżetowej nie uległa istotnym zmianom DEFINICJA USTAWOWA: UFP 11. Jednostkami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. przykłady jednostek budżetowych: * parki narodowe * szpitale * domy pomocy społecznej * szkoły * jednostki wojskowe * jednostki policji * więzienia *sądy * prokuratury * urzędy państwowe i samorządowe * niektóre SP ZOZ * niektóre uczelnie

• Kto tworzy jednostki budżetowe? UFP 12. 1. Jednostki budżetowe, z zastrzeżeniem odrębnych ustaw, tworzą, łączą i likwidują: • 1) ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych ustaw - państwowe jednostki budżetowe; • 2) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe. • 2. Tworząc jednostkę budżetową, organ, o którym mowa w ust. 1, nadaje jej statut, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej, oraz określa mienie przekazywane tej jednostce w zarząd.

• Tak jak w UFP 2005, tak jak i w UFP 2009 istnieją – choć w węższym wymiarze – odstępstwa od zasady budżetowania brutto, polegające na tym, że pewne dochody własne jednostki budżetowe mogą zatrzymywać na potrzeby własne. Jest to tzw. wydzielony rachunek dochodów ( Lipiec). • Instytucja wydzielonego rachunku dochodów, analogicznie jak zlikwidowane rachunki dochodów własnych, umożliwia elastyczniejszą względem rygorów budżetowych politykę i gospodarkę finansową jednostki budżetowej, zbliżoną do reguł prowadzenia działalności gospodarczej. Środki pozyskane z działalności ubocznej prowadzonej przez jednostkę budżetową (np. wynajem sali gimnastycznej, sal lekcyjnych, powierzchni na reklamy, zbiórki makulatury, opłaty z tytułu organizowanego wypoczynku) mogą zostać wykorzystane na pokrycie niektórych wydatków ponoszonych przez tę jednostkę (np. sfinansowanie inwestycji, wzbogacenie oferty edukacyjnej). • Oto te wyjątki:

• • • • Art. 11 a. 1. (3) Państwowe jednostki budżetowe, dla których organem prowadzącym są organy administracji państwowej, prowadzące działalność określoną w ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 59) gromadzą na wydzielonym rachunku dochody uzyskiwane: 1) ze spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej; 2) z odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie bądź użytkowaniu jednostki budżetowej; 3) z działalności wykraczającej poza zakres działalności podstawowej, określonej w statucie, polegającej między innymi na świadczeniu usług, w tym szkoleniowych i informacyjnych; 4) z opłat egzaminacyjnych, za wydawanie świadectw i certyfikatów, jak również za sprawdzanie kwalifikacji; 5) z tytułu odpłatności za wyżywienie i zakwaterowanie uczniów i młodzieży w bursach i internatach, ponoszonych przez rodziców lub opiekunów; 6) z dopłat bezpośrednich i innych płatności stosowanych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej, otrzymanych na podstawie odrębnych przepisów. 2. Decyzje o utworzeniu rachunku, o którym mowa w ust. 1, podejmują kierownicy państwowych jednostek budżetowych, po uzyskaniu zgody organu prowadzącego szkołę. 3. Dochody jednostek budżetowych, o których mowa w ust. 1, są przeznaczone na: 1) sfinansowanie wydatków bieżących i majątkowych; 2) cele wskazane przez darczyńcę; 3) remont lub odtworzenie mienia w przypadku uzyskania dochodów z tytułu wymienionego w ust. 1 pkt 2. 4. Dochody, o których mowa w ust. 1, wraz z odsetkami nie mogą być przeznaczone na finansowanie wynagrodzeń osobowych

• Art. 163. 1. Państwowe jednostki budżetowe mające siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, nadzorowane przez ministra właściwego do spraw zagranicznych, mogą gromadzić na wydzielonym rachunku bankowym dochody uzyskiwane z: • 1) odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie bądź użytkowaniu jednostki budżetowej; • 2) wpływów z najmu, dzierżawy lub sprzedaży składników majątkowych; • 3) tytułu odsetek od środków zgromadzonych na rachunku. • 2. Dochody, o których mowa w ust. 1, są przeznaczane na sfinansowanie wydatków bieżących i inwestycyjnych związanych z remontami i odtworzeniem mienia państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. • 3. Wydatki mogą być dokonywane do wysokości kwot zgromadzonych dochodów, w ramach planu finansowego obejmującego bieżące dochody i pozostałości środków z okresów poprzednich. • 4. Środki pieniężne gromadzone na wydzielonym rachunku bankowym, o których mowa w ust. 1, w zależności od potrzeb wskazanych przez ministra właściwego do spraw zagranicznych mogą być przekazywane na wydzielony rachunek bankowy do innej jednostki budżetowej mającej siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, podległej temu ministrowi.

• • • UFP. 223. 1. Samorządowe jednostki budżetowe prowadzące działalność określoną w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm. 8)) gromadzą na wydzielonym rachunku dochody określone w uchwale przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, pochodzące w szczególności: 1) ze spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej; 2) z odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie albo użytkowaniu jednostki budżetowej. 2. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określi w szczególności: 1) jednostki budżetowe, które gromadzą dochody; 2) źródła, z których dochody są gromadzone na rachunku; 3) przeznaczenie dochodów, z tym że dochody wraz z odsetkami nie mogą być przeznaczone na finansowanie wynagrodzeń osobowych; 4) sposób i tryb sporządzania planu finansowego dochodów i wydatków nimi finansowanych, dokonywania zmian w tym planie oraz ich zatwierdzania. 3. Wydatki z rachunku, o którym mowa w ust. 1, mogą być dokonywane do wysokości kwot zgromadzonych dochodów, w ramach planu finansowego. 4. Środki finansowe pozostające na rachunku, o którym mowa w ust. 1, na dzień 31 grudnia roku budżetowego, podlegają odprowadzeniu na rachunek budżetu jednostki samorządu terytorialnego w terminie do dnia 5 stycznia następnego roku.

Ad. 2 Samorządowe Zakłady Budżetowe Art. 14. Zadania własne jednostki samorządu terytorialnego w zakresie: 1) gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi, • 2) dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, • 3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, • 4) lokalnego transportu zbiorowego, • 5) targowisk i hal targowych, • 6) zieleni gminnej i zadrzewień, • 7) kultury fizycznej i sportu, w tym utrzymywania terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, • 7 a) pomocy społecznej, reintegracji zawodowej i społecznej oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, • 8) utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w tym w szczególności prowadzenia hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem, w celu ich ochrony poza miejscem naturalnego występowania, • 9) cmentarzy • - mogą być wykonywane przez samorządowe zakłady budżetowe. • •

• • • Art. 15. 1. Samorządowy zakład budżetowy odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając koszty swojej działalności z przychodów własnych. 2. Podstawą gospodarki finansowej samorządowego zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody, w tym dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, koszty i inne obciążenia, stan środków obrotowych, stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu oraz rozliczenia z budżetem jednostki samorządu terytorialnego. 3. Samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego: 1) dotacje przedmiotowe; 2) dotacje celowe na zadania bieżące finansowane z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3; 3) dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. 4. W zakresie określonym w odrębnych ustawach samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać dotację podmiotową. 4 a. Samorządowy zakład budżetowy może otrzymać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego środki finansowe wynikające z rozliczenia podatku od towarów i usług, z tym że ich wysokość nie może być wyższa niż wynikająca z rozliczenia tego podatku związanego z tym zakładem. 5. Nowo tworzonemu samorządowemu zakładowi budżetowemu może być przyznana jednorazowa dotacja z budżetu jednostki samorządu terytorialnego na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. 6. Dotacje dla samorządowego zakładu budżetowego, z wyłączeniem dotacji, o których mowa w ust. 3 pkt 2 i 3, nie mogą przekroczyć 50% kosztów jego działalności. 7. Samorządowy zakład budżetowy wpłaca do budżetu jednostki samorządu terytorialnego nadwyżkę środków obrotowych, ustaloną na koniec okresu sprawozdawczego, chyba że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego postanowi inaczej. 8. W planie finansowym samorządowego zakładu budżetowego mogą być dokonywane zmiany w ciągu roku w przypadku realizowania wyższych od planowanych przychodów i kosztów, pod warunkiem że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu jednostki samorządu terytorialnego ani zwiększenia dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Wnioski: • • • Zakłady budżetowe odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania, [a zatem mogą prowadzić działalność gospodarczą] pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych [więc jest to generalna zasada, od której są wyjątki – dotacje] Zakłady budżetowe prowadzą więc DG – odpłatnie wykonują pewne zadania – ale nie są one nastawione na osiągnięcie za wszelką cenę zysku; istniałyby nawet, gdyby tego zysku nie przynosiły. ; realizują bowiem zadania publiczne , a nie takie, których dokonują prywatni przedsiębiorcy Podstawą gospodarki finansowej zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy, obejmujący przychody i wydatki stanowiące koszty działalności oraz stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem. Rozliczanie ( budżetowanie) netto oznacza, iż zakłady budżetowe rozliczają się per saldo [saldo – finansowy rezultat danej działalności w postaci zysku lub straty]; są to wpłaty zaliczkowe, co kwartał; natomiast w terminie 15 dni od złożenia rocznego zeznania finansowego zakład musi dokonać wpłaty rocznej, jeśli suma tych wpłat ratalnych była niższa od rocznej nadwyżki finansowej; w sytuacji odwrotnej – gdy suma wpłat zaliczkowych jest wyższa niż obliczona na koniec roku nadwyżka finansowa, zalicza się część tych wpłat na poczet zobowiązań przyszłorocznych lub zwraca zakładowi budżetowemu

• PRZYKŁADY ( dawnych) ZAKŁADÓW BUDŻETOWYCH W POLSCE: • Centralny Ośrodek Sportu [ COS]; zadanie podstawowe = zapewnienie warunków materialnych i organizacyjnych dla centralnego szkolenia sportowców, przede wszystkim kadr narodowych i olimpijczyków: działalność komercyjna: mała gastronomia, wypożyczanie sprzętu sportowego, dzierżawa i leasing mienia; nadwyżka 524 tys. zł wpłacona w całości do budżetu • MON – 12 zakładów budżetowych, m. in. Centrala „Pokojowe Misje Wojskowe” powołana do obsługi finansowej jednostek znajdujących się poza granicami państwa, 9 zespołów wojskowych domów wypoczynkowych; działalność komercyjna: sprzedaż usług i rozmaitych wyrobów; brak nadwyżki • GOSPODARKA – 7 zakładów budżetowych np. Centralny Ośrodek Szkolenia Maszynistów [ we Włocławku, Wrocławiu, Radomiu, Mińsku], Centrum Konferencyjno – Szkoleniowe w Konstancinie Jeziornej, rozmaite ośrodki szkolenia i dokształcania kadr; zadanie podstawowe = szkolenia kursowe; działalność komercyjna = usługi hotelarskie i gastronomiczne • BUDŻETY WOJEWODÓW – np. Zakłady Stawy Milickie w Rudzie Sułowskiej

Ad. 3 AGENCJA WYKONAWCZA 1. 2. 3. jest PAŃSTWOWĄ osobą prawną tworzoną na podstawie ustawy działa w oparciu o roczny plan finansowy; jest on zatwierdzany przez ministra sprawujące nadzór nad agencją racjonalizacja wydatków: – plan agencji ustala się bez deficytu ( chyba, że stosowną zgodę wyrazi minister nadzorujący w porozumieniu z Ministrem Finansów) – zobowiązania agencji mogą być zaciągane, o ile przewidziano je w planie finansowym – zmiany w planie finansowym agencji dotyczące przychodów i kosztów mogą być dokonywane po uzyskaniu pozytywnej opinii sejmowej KFP – wszelkie zmiany w planie finansowym nie mogą zwiększać zobowiązań agencji ani pogarszać jej wyników finansowych ( chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej)

• Jak agencja wykonawcza rozlicza się z budżetem? • UFP 22. 1. Agencja wykonawcza jest obowiązana corocznie wpłacać do budżetu państwa, na rachunek bieżący dochodów państwowej jednostki budżetowej obsługującej ministra sprawującego nadzór nad tą agencją, nadwyżkę środków finansowych ustaloną na koniec roku, pozostającą po uregulowaniu zobowiązań podatkowych, z zastrzeżeniem ust. 3. • 2. Nadwyżkę, o której mowa w ust. 1, agencja wykonawcza przekazuje niezwłocznie po uregulowaniu zobowiązań wymagalnych z okresu sprawozdawczego, nie później jednak niż do dnia 30 czerwca roku następującego po roku, w którym nadwyżka powstała. • 3. W szczególnie uzasadnionych przypadkach wynikających z konieczności zapewnienia sprawnego i pełnego wykonywania zadań agencji wykonawczej Rada Ministrów może, na wniosek ministra sprawującego nadzór nad agencją wykonawczą, wyrazić zgodę, w formie uchwały, na niewpłacenie nadwyżki, o której mowa w ust. 1. • 4. Minister sprawujący nadzór nad agencją wykonawczą w porozumieniu z Ministrem Finansów określi, w drodze rozporządzenia, sposób ustalania nadwyżki, uwzględniając potrzebę zapewnienia ciągłości finansowania zadań agencji, dokonywania inwestycji niezbędnych do wykonywania zadań państwa oraz mając na względzie źródła finansowania zadań realizowanych przez agencję.

Ad. 4 Instytucje Gospodarki Budżetowej • W miejsce państwowych zakładów budżetowych powołano do życia nowy typ JSFP – INSTYTUCJĘ GOSPODARKI BUDŻETOWEJ (IGB) •

• STATUS: 1. państwowa osoba prawna, wpisywana do KRS 2. założyciel (1): minister lub Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów ( za zgodą rządu) 3. założyciel (2): organ autonomii budżetowej ( NFP 139/2) 4. założyciel (3) tzw. tryb uproszczony – przekształcenie gospodarstwa pomocniczego lub zakładu budżetowego w IGB ( ale tylko do końca 2010 r. ) 5. założyciel nadaje status IGB oraz powołuje jej dyrektora 6. w razie likwidacji organ założycielski przejmuje zobowiązania i należności IGB • ZASADY GOSPODARKI: 1. IGB tworzona jest dla realizacji zadań publicznych 2. odpłatnie wykonuje określone zadania 3. pokrywa koszty swej działalności oraz zobowiązania z uzyskanych przychodów 4. samodzielnie gospodaruje powierzonym mieniem z budżetu może otrzymywać fakultatywne dotacje

• RACJONALIZACJA WYDATKÓW: 1. zmiany w planie przychodów i kosztów nie mogą powodować zwiększenia dotacji z budżetu i pogorszenia planowanego wyniku finansowego 2. dodatkowo: • UFP 28/ 3. Instytucja gospodarki budżetowej w celu zaciągnięcia zobowiązania przewyższającego 30% rocznych przychodów jest obowiązana uzyskać zgodę organu wykonującego funkcje organu założycielskiego. • UFP 28/ 4. Instytucja gospodarki budżetowej może zbywać środki trwałe. Zbycie (najem, dzierżawa, użyczenie) aktywów może nastąpić wyłącznie na zasadach określonych przez organ wykonujący funkcje organu założycielskiego, z uwzględnieniem przepisów o gospodarce nieruchomościami.

• • IGB: 1) Centrum Obsługi Kancelarii Prezydenta RP - w tabeli 1; 2) Centrum Zakupów dla Sądownictwa Instytucji Gospodarki Budżetowej - w tabeli 2; 3) Centrum Usług Wspólnych - w tabeli 3; 4) Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej - w tabeli 4; 5) Centralnego Ośrodka Informatyki - w tabeli 5; 6) Centrum Usług Logistycznych - w tabeli 6; 7) Centralnego Ośrodka Sportu - w tabeli 7; 8) Zakładu Inwestycji Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego - w tabeli 8; 9) Zachodniej Instytucji Gospodarki Budżetowej „Piast" - w tabeli 9; 10) Bałtyckiej Instytucji Gospodarki Budżetowej „Baltica" - w tabeli 10; 11) Pomorskiej Instytucji Gospodarki Budżetowej „Pomerania" - w tabeli 11; 12) Mazowieckiej Instytucji Gospodarki Budżetowej „Mazovia" - w tabeli 12; 13) Podkarpackiej Instytucji Gospodarki Budżetowej „Carpatia" - w tabeli 13; 14) Profilaktycznego Domu Zdrowia w Juracie - w tabeli 14; 15) Centrum Badań i Edukacji Statystycznej GUS - w tabeli 15

Ile kosztują IGB? • Centrum Obsługi Kancelarii Prezydenta RP ( 48 160 mln zł – z tego na same wynagrodzenia 20 500 mln zł: plan na 2017) • Podkarpackiej Instytucji Gospodarki Budżetowej „Carpatia„ ( 40 307 mln zł) • Profilaktycznego Domu Zdrowia w Juracie ( 1 568 mln zł)

• FUNDUSZE CELOWE

Fundusze Celowe –art. 29 • Państwowy Fundusz celowy jest formą organizacyjną sektora finansów publicznych tworzoną na podstawie odrębnej ustawy, którego przychody pochodzą ze środków publicznych, a koszty ponoszone są na realizację wyodrębnionych zadań państwowych. Państwowe fundusze celowe nie mają osobowości prawnej. Są to rachunki bankowe, którymi dysponują odpowiedni ministrowie wskazani w ustawie tworzącej fundusz. Do państwowych funduszy celowych nie zalicza się funduszy, których jednym źródłem przychodów, z wyłączeniem odsetek od rachunku bankowego i darowizn, jest dotacja z budżetu państwa.

Państwowe Fundusze Celowe art. 29 u. f. p. • Stanowi odejście od klasycznych reguł charakteryzujących budżet Państwa czyli zasady powszechności i jedności materialnej oraz formalnej (jeden akt- jeden budżet). Ponadto jak stwierdził TK praktyka tworzenia funduszy celowych powoduje krępowanie gospodarki budżetowej co uniemożliwia elastyczne i efektywne gospodarowanie środkami publicznymi.

• Według UFP 29 : • 1. Państwowy fundusz celowy jest tworzony na podstawie odrębnej ustawy. • 2. Przychody państwowego funduszu celowego pochodzą ze środków publicznych, a koszty są ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań państwowych.

• Definicja powyższa nie jest jednak precyzyjna: jest wiele instytucji w polskim systemie prawnym, które są finansowane z dochodów publicznych i realizują zadania publiczne, a mimo to nie są funduszami celowymi [ np. Bankowy Fundusz Gwarancyjny, Narodowy Fundusz Zdrowia, Fundusz Kościelny, Fundusz Promocji Mleczarstwa, Fundusz Pomocy Postpenitencjarnej]

• Generalnie: fundusze celowe to wyodrębnione z budżetu państwa ( mają własny plan finansowy, są gromadzone na odrębnym rachunku bankowym, ) pule środków finansowych na realizację określonych zadań publicznych; są one klasycznymi przykładami zasady funduszowania; kiedy źródło dochodów jest ściśle powiązane z celem wydatków, nie ma tzw. wspólnego kotła.

• tylko jedna forma organizacyjna: rachunek bankowy • 29 / 3. Państwowy fundusz celowy nie posiada osobowości prawnej. • 29/ 4. Państwowy fundusz celowy stanowi wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje minister wskazany w ustawie tworzącej fundusz albo inny organ wskazany w tej ustawie. •

Zalety Funduszy Celowych • 1. SZYBKOŚĆ REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH skupienie się tylko na wybranych zadaniach 2. CIĄGŁOŚĆ REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH: mniej rygorystyczne zasady gospodarowania środkami publicznymi, brak ograniczeń typowych dla gospodarki budżetowej np. NFP 181 – tu: nie ma wygasania wydatków, niewydaną resztę zaplanowanych środków można przenieść na rok następny NFP 52 – tu: nie ma [przynajmniej tak rygorystycznej] dyrektywności wydatków; uzyskane środki „ponad plan” można przeznaczać na zwiększenie wydatków 3. PEWNOŚĆ REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH:

Minusy Funduszy Celowych • 1. NARUSZENIE ZASADY RÓWNOŚCI WSZYSTKICH POTRZEB PUBLICZNYCH wszystkich potrzeb publicznych, gdy przy permanentnym niedoborze środków publicznych dotuje się tylko wybrane zadania 2. DUBLOWANIE realizacji zadań publicznych, gdy jest ono w tym samym czasie finansowane i z budżetu i ze środków funduszu celowego [ zacieranie granic kompetencyjnych] 3. OBCIĄŻENIE DLA SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH: Ø ROZPROSZENIE środków publicznych, którymi dysponują ministrowie i kierownicy urzędów centralnych; stąd = częste rozmycie odpowiedzialności za gospodarne wydawanie pieniędzy publicznych; zbyt rozrośnięty system funduszy celowych uniemożliwia prowadzenie jednolitej polityki finansowej [bo wymyka się spod kontroli, co skutkowało kilkoma poważnymi aferami gospodarczymi] zmniejszając rozmiary SFP Ø OGROMNE KOSZTY FINANSOWE, które pochłania administracja funduszu celowego, jego inwestycje i częstokroć „podejrzane” powiązania z niektórymi jednostkami z i spoza SFP Ø WYŁĄCZENIE NIEKTÓRYCH RYGORÓW DYSCYPLINY BUDŻETOWEJ – ogólnie słabsza kontrola i nadzór, słabsza egzekwowalność należności FC, nieprawidłowe dokonywanie zamówień publicznych, zastanawiająca aktywność niektórych FC na rynku kapitałowym [ obligacje skarbowe, giełda, lokaty bankowe]

• ! Podstawą gospodarki Funduszy Celowych jest roczny plan finansowy, który w formie załącznika jest dołączony do ustawy budżetowej. Ustawodawca co do zasady przewidział możliwość dokonywania zmian w palnie funduszu ale tylko w zakresie zwiększenia wysokości prognozowanych przychodów i odpowiednio kosztów!

• do 2005 roku istniało 12 funduszy, w 2005 roku powołano 13 nowych + jest jeszcze 11 F. C obsługiwanych przez BGK. • W roku 2017 r. funkcjonuje 29 funduszy celowych i ich plany stanowiły załącznik nr 13 do ustawy budżetowej na rok 2017 r. Ostatni z nowoutworzonych funduszy celowych nosi nazwę Funduszu Zapasów Agencyjnych i powstał 22 lipca 2014 r.

Zrealizowane w 2016 roku przychody PFC wyniosły 251. 100, 6 mln zł i były wyższe o 5, 7% w porównaniu do 2015 r. oraz o 1, 6 % od zaplanowanych w ustawie budżetowej. W kwocie tej 90, 9% (228. 276, 2 mln zł) stanowiły przychody dwóch funduszy, tj. Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) i Funduszu Emerytalno-Rentowego (FER), które odpowiadają za realizację zadań państwa, gwarantowanych ustawowo w zakresie systemu ubezpieczeń społecznych (w 2015 r. było to 91, 2%). Kolejne 6, 7% (16. 826 mln zł) stanowiły przychody Funduszu Pracy (FP) i Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Na pozostałe 25 funduszy przypada 2, 4% (5. 998, 4 mln zł) przychodów funduszy celowych ogółem.

• Koszty poniesione w 2016 r. przez PFC wyniosły 248. 825, 5 mln zł i były wyższe o 2, 8% w porównaniu do 2015 r. oraz niższe o 2, 3% od kosztów planowanych. W kwocie tej 91, 6% (228. 042, 0 mln zł) stanowiły koszty dwóch funduszy, tj. FUS i FER, których przychody stanowiły równie wysoki udział w przychodach ogółem PFC.

• Okazuje się więc, że łączne wydatki FC stanowią niemal drugi budżet! Dlatego też obecnie możemy powiedzieć, że nie zwyciężyła koncepcja zaprzestania wyprowadzania środków finansowych państwa poza gospodarkę stricte budżetową, a wręcz przeciwnie gospodarka funduszowa (pozabudżetowa) zyskała na znaczeniu – Pytanie czy z pożytkiem dla finansów publicznych?

• Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli rozdrobnienie gospodarki finansowej sektora finansów publicznych działającej w formie państwowych funduszy celowych wpływa na zwiększenie kosztów administrowania zgromadzonymi środkami i nie sprzyja kontroli dyscypliny finansów publicznych.

Funduszu Ubezpieczenia Społecznego • Obecnie FUS i jego sytuacja finansowa ulega stopniowemu pogorszeniu. Pomimo udzielenia FUS dotacji z budżetu państwa w wysokości 42, 965 mld zł oraz nieoprocentowanej pożyczki 4, 2 mld zł oraz rekompensaty kwoty składek do OFE w kwocie 3, 098 mld zł Planowany deficyt FUS wyniesie: 2017 : 56, 3 mld zł 2018: 58, 4 mld zł 2019: 61, 4 mld zł 2020: 64, 3 mld zł 2021: 68, 7 mld zł

• Przychody FUS pochodzą głównie ze składek ubezpieczeniowych i są uzupełniane dotacjami z budżetu państwa. W 2015 r. przychody wyniosły 196. 114, 8 mln zł, w tym składki na ubezpieczenie społeczne wyniosły 144. 163, 5 mln zł.

• Koszty funduszu poniesione w 2016 roku wyniosły 208. 075, 0 mln zł (99, 6% planu po zmianach). W porównaniu do 2015 r. wydatki były wyższe o 6. 357, 6 mln zł, tj. o 3, 2%. Główną pozycją kosztów FUS, stanowiącą 86, 1% ogólnej kwoty, stanowiły koszty emerytur i rent łącznie z dodatkami. Wypłaty z tego tytułu w 2016 r. wyniosły 179. 066, 5 mln zł, tj. o 4. 500, 7 mln zł (o 2, 6%) więcej od wykonania niż w roku poprzednim o 1, 2% mniej niż planowano. Z kwoty tej sfinansowano: − świadczenia emerytalne w wysokości 132. 274, 4 mln zł (z tego: z funduszu emerytalnego – 130. 801, 5 mln zł i z funduszu rentowego – 1. 473 mln zł); wydatki na emerytury były niższe o 1. 416, 4 mln zł (o 1, 1%) od planu w wyniku niższej niż zakładano waloryzacji świadczeń (wskaź- nik 100, 24% wobec zakładanego 100, 5%) oraz mniejszej o 0, 5% w stosunku do planu liczby świadczeń, − świadczenia rentowe w wysokości 40. 989, 2 mln zł (z tego: z funduszu rentowego – 37. 109, 7 mln zł i z funduszu wypadkowego – 3. 879, 6 mln zł; wydatki na renty były niższe o 725, 9 mln zł (o 1, 7%) od planu na skutek niższej niż zakładano waloryzacji świadczeń oraz mniejszej o 1, 0% w stosunku do planu liczby świadczeń, − dodatki do emerytur i rent w wysokości 5. 802, 8 mln zł.

• Przeciętna miesięczna wypłata świadczenia emerytalnorentowego w 2016 r. wyniosła 2. 004, 20 zł309 i była niższa od planowanej o 0, 6% oraz wyższa o 1, 9% w stosunku do roku poprzedniego. Wynika to głównie z przeprowadzenia w marcu 2016 r. waloryzacji wskaźnikiem 100, 24%, której miesięczny skutek wyniósł 35, 9 mln zł. W 2016 r. przeciętna miesięczna liczba osób pobierających świadczenia emerytalno-rentowe wynosiła 7. 391, 9 tys. (bez osób mających prawo także do świadczenia rolniczego) i była o 0, 6% niższa od planowanej. Liczba wypłaconych emerytur i rent wzrosła w ujęciu rocznym (grudzień 2016/grudzień 2015 r. ) o 64 tys. osób.

• Koszty pozostałych świadczeń (22. 543, 8 mln zł) stanowiły 10, 8% kosztów roku 2016. Główną pozycję pozostałych świadczeń (47, 1%) stanowiły zasiłki chorobowe, których koszty wyniosły 10. 615, 2 mln zł, tj. 99% planu po zmianach. Jednocześnie kwota wydatków na zasiłki chorobowe wzrosła w stosunku do 2015 r. o 8% na skutek wzrostu podstawy obliczania zasiłku w wyniku wzrostu wynagrodzeń i na skutek wzrostu liczby dni zasiłkowych. Składki, które w 2016 r. wpłynęły do Funduszu (153. 202, 8 mln zł) pokryły transfery dla ludności jedynie w 76% (w 2015 r. w 73, 6%, w 2014 r. w 70, 2%, w 2013 r. w 66, 9%).

• W celu utrzymania płynności finansowej w 2016 r. , podobnie jak w latach poprzednich, FUS wykorzystywał nieoprocentowaną pożyczkę z budżetu państwa w wysokości 1. 000 mln zł (w 2015 r. było to 5. 524, 1 mln zł). W związku z przypadającą na 31 marca 2016 r. spłatą zobowiązania w kwocie 39. 151, 9 mln zł z tytułu pożyczek, udzielonych FUS z budżetu państwa latach 2009– 2014, Zakład Ubezpieczeń Społecznych w porozumieniu z Ministerstwem Finansów ustalił nowy termin spłaty na dzień 31 marca 2017 r. Zadłużenie FUS na koniec 2013 r. z tytułu wspomnianych pożyczek wynosiło 30. 877, 5 mln zł, na koniec 2014 r. wynosiło 39. 801, 9 mln zł, na koniec 2015 r. wynosiło 45. 326, 0 mln zł, a na koniec 2016 r. wzrosło do 46. 326 mln zł. W celu zachowania płynności finansowej do końca 2016 r. nie dokonywano spłaty pożyczek.

Fundusz Emerytalno-Rentowy dane za 2015 r. • Zrealizowane w 2015 r. przychody Funduszu Emerytalno-Rentowego wyniosły 20. 385, 2 mln zł (99, 6% planu po zmianach) i były wyższe od przychodów osiągniętych w 2014 o 4, 4%. Dotacja z budżetu państwa wyniosła 17. 037, 4 mln zł i stanowiła 83, 6% przychodów. Przychody własne Funduszu pochodzące głównie ze składek emerytalno-rentowych wyniosły 1. 461, 9 mln zł i były niższe niż w 2014 r. o 0, 1% (2, 1 mln zł).

• Koszty realizacji zadań Funduszu Emerytalno. Rentowego wyniosły 19. 865, 9 mln zł i były o 404, 5 mln zł (o 2, 1%) wyższe niż w 2014 r. Dominującą pozycję kosztów stanowiły transfery na rzecz ludności (15. 186, 9 mln zł), w tym wypłaty emerytur i rent rolnych w wysokości 14. 969, 2 mln zł, które były wyższe o 490, 6 mln zł (o 3, 4%) w porównaniu do roku poprzedniego.

• Stan środków Funduszu na koniec 2015 r. wynosił 562, 7 mln zł i był o 519, 3 mln zł wyższy (prawie 13 razy) od stanu na koniec 2014 r. (43, 4 mln zł). Przyczyną był wzrost środków pieniężnych o 517, 5 mln zł.

• Liczba emerytów otrzymujących świadczenia z KRUS od 2012 r. systematycznie zmniejszała się. Według stanu na koniec 2012 r. wynosiła 1. 005 tys. 341, a na koniec 2015 r. 942 tys. Liczba rencistów otrzymujących świadczenia z KRUS wynosiła 262 tys. w 2012 r. i 260 tys. w 2015 r. Przeciętna emerytura finansowana z Funduszu w 2015 r. wynosiła 1. 054, 5 zł i była wyższa o 44, 0 zł od emerytury w 2014 r. (1. 010, 5 zł). Przeciętna renta w 2015 r. wynosiła 978, 2 zł i była wyższa o 36, 3 zł od renty w 2014 r. (941, 9 zł).

• Wydatki na wypłatę świadczeń emerytalnorentowych dla rolników (tj. emerytury, renty, zasiłki pogrzebowe i pozostałe świadczenia) wzrosły z 15. 321, 7 mln zł w 2014 r. do 15. 822, 9 mln zł w 2015 r. , tj. o 501, 2 mln zł, przy jednoczesnym wzroście transferów z budżetu państwa do KRUS o 939, 1 mln zł, tj. z 14. 344, 9 mln zł w 2014 r. do 15. 284, 0 mln zł w 2015 r.

Fundusz Pracy • Przychody Funduszu Pracy w 2015 r. wyniosły 10. 888, 2 mln zł i były niższe od planu o 2, 9% (o 324, 8 mln zł). W porównaniu do przychodów zrealizowanych w roku 2014 były one niższe o 0, 3%. Główne źródło przychodów stanowiły wpływy z obowiązkowej składki na Fundusz Pracy w wysokości 9. 979, 4 mln zł (91, 7%) i środki z Unii Europejskiej w wysokości 640, 8 mln zł (5, 9%) stanowiące głównie refundację wydatków poniesionych z tytułu finansowania projektów systemowych powiatowych urzędów pracy

• Koszty Funduszu Pracy wyniosły 10. 934, 1 mln zł i były niższe od planowanych o 1. 154, 0 mln zł (9, 5%). W porównaniu do roku 2014 były one niższe o 1, 3%. W strukturze kosztów Funduszu Pracy największy udział 45, 2% (4. 945, 8 mln zł) stanowiły wydatki na zasiłki i świadczenia, które były niższe od poniesionych w 2014 r. o 567, 1 mln zł, tj. o 10, 3%. Koszty poniesione zostały głównie na: − zasiłki dla bezrobotnych wraz ze składką na ubezpieczenie społeczne w kwocie 2. 624, 8 mln zł (w 2014 r. - 2. 951, 6 mln zł), − zasiłki i świadczenia przedemerytalne w wysokości 2. 321, 0 mln zł (w 2014 r. -2. 405, 6 mln zł).

• W 2015 r. z Funduszu Pracy średniomiesięcznie wypłacano zasiłki dla 231, 6 tys. bezrobotnych, tj. o 30, 6 tys. (o 12%) mniej niż w 2014 r. , natomiast zasiłków i świadczeń przedemerytalnych wypłacono 2. 250, 5 tys. , tj. o 100, 4 tys. mniej (o 4, 0%) niż w 2014 r. Aktywizacją zawodową w ramach aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu objęto 516, 5 tys. osób, tj. więcej niż w 2014 r. o 2, 3%, w tym: ze szkoleń skorzystało 67, 6 tys. osób, staże odbyło 212, 5 tys. osób, działalność gospodarczą podjęło 47, 1 tys. osób, doposażono stanowiska pracy dla 45 tys. osób.

• Na koniec 2015 r. w ewidencji urzędów pracy zarejestrowanych było 1. 563, 3 tys. osób bezrobotnych, w ciągu roku ich liczba zmniejszyła się o 261, 8 tys. osób. Stopa bezrobocia rejestrowanego w końcu 2015 r. wyniosła 9, 8% i była o 1, 6 punktu procentowego niższa od stanu na koniec 2014 r.

PROBLEM: FINANSOWANIE OPIEKI ZDROWOTNEJ W POLSCE [ NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA] • Do roku 1998 obowiązywał w Polsce budżetowy model finansowania służby zdrowia. Usługi medyczne świadczone były przez państwowe zakłady opieki zdrowotnej, działające w formie jednostek budżetowych, a więc finansowane było bezpośrednio z budżetu państwa. Osoby uprawnione do świadczeń publicznej służby zdrowia [ czyli wszyscy obywatele] miały prawo do bezpłatnej opieki medycznej. Oprócz wydatków na finansowanie placówek służby zdrowia, dużą część wydatków budżetowych stanowiły wówczas dopłaty do leków – tak by niektóre kategorie leków można było otrzymać za darmo lub po obniżonej cenie. Apteki wydające te lekarstwa zwracały się bezpośrednio o refundację tychże środków do Ministra Zdrowia.

• Od 1. 01. 98 r. , wraz z wejściem w życie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym przeprowadzono zasadniczą reformę służby zdrowia, oddzielając świadczenie usług medycznych od ich finansowania. Główne cechy tej reformy: • większość publicznych zakładów opieki zdrowotnej przekształcona została w samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej [ SPZOZ], będące osobami prawnymi prowadzącymi własną gospodarkę finansową • finansowanie opieki zdrowotnej wyodrębniono z budżetu państwa tworząc kasy chorych = instytucje mające zapewnić osobom uprawnionym do świadczeń zdrowotnych dostępu do nich poprzez kontraktowanie i finansowanie usług medycznych przez publiczne i niepubliczne placówki zdrowotne • ustanowiono nowy rodzaj danin publicznych - składki na ubezpieczenie zdrowotne, które miałyby napełniać budżet kas chorych, w zamian podatnik potrąca je od swojego PIT; za niektóre grupy ubezpieczonych [ rolników indywidualnych i bezrobotnych] składkę opłaca państwo

• z dniem 1 kwietnia 2003 roku kasy chorych przekształcono w oddziały wojewódzkie Narodowego Funduszu Zdrowia,

• Czy NFZ jest Funduszem Celowym?

• Nie nie jest!. Narodowy Fundusz Zdrowia jest państwową jednostką organizacyjną mającą osobowość prawną. W skład NFZ wchodzą centrala Funduszu i oddziały wojewódzkie. Organami Funduszu są Rada, Prezes, rady oddziałów wojewódzkich i dyrektorzy oddziałów wojewódzkich. Fundusz zarządza środkami finansowymi pochodzącymi głównie ze składek na ubezpieczenie zdrowotne. Głównym jego zadaniem jest kontraktowanie i opłacanie świadczeń zdrowotnych w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.

NFZ • Jednostki publicznej służby zdrowia – Narodowy Fundusz Zdrowia i SPZOZ z podsektora rządowego i podsektora samorządowego – zakończyły 2015 r. z deficytem wynoszącym około 300 mln zł. Jednocześnie wzrosło zadłużenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej – z 10, 3 mld zł na koniec 2014 r. do 10, 9 mld zł na koniec III kwartału 2015 r. Z danych tych wynika, że problem zadłużenia tych podmiotów jest wciąż nierozwiązany, a zadłużenie, zamiast się zmniejszać, w 2015 r. wzrosło do rekordowego poziomu.

• Przyczyną takiego stanu może być chroniczne niedofinansowanie publicznej służby zdrowia. Z danych Komisji Europejskiej wynika, że w Polce na publiczną służbę zdrowia przeznacza się zaledwie 4, 6% PKB, podczas gdy w Unii Europejskiej – średnio 7, 2%. Ponadto z obliczeń wykonanych w Najwyższej Izbie Kontroli na podstawie danych otrzymanych z Ministerstwa Finansów wynika, że do NFZ i SPZOZ (po wyeliminowaniu przepływów między tymi jednostkami) wpływa z zewnątrz coraz mniej środków w relacji do PKB. W 2010 r. dochody netto tych jednostek stanowiły 5, 9% PKB, a w 2015 r. – już tylko 5, 0% PKB. W takich warunkach jednostkom publicznej służby zdrowia jest niezwykle trudno utrzymać jakość usług na dotychczasowym poziomie, a jeśli to się dzieje, to często kosztem zwiększenia lub utrzymania wysokich zobowiązań.

Jakie plany na przyszłość? • Na miejsce Narodowego Funduszu Zdrowia ma powstać Urząd Zdrowia Publicznego (od 1 stycznia 2018 roku), natomiast regionalne zadania związane z finansowaniem świadczeń zdrowotnych będą realizowane przez Wojewódzkie Urzędy Zdrowia (ich powstanie planuje reforma).

• Granice SFP ?

• !!!!!!!![ Misiąg] Istnieje w Polsce kilkanaście instytucji działających na styku sektora prywatnego i publicznego lub też takich, których forma prawna działalności nie pozwala ich na zakwalifikowanie do SFP, mimo, że charakter działalności wskazywałby na celowość takiego zaliczenia.

• PAŃSTWOWE GOSPODARSTWO LEŚNE LASY PAŃSTWOWE: • jest to państwowa j. o. n. m. o. p. która sprawuje zarząd nad lasami Skarbu Państwa z wyjątkiem lasów w parkach narodowych, lasów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej SP oraz lasów w użytkowaniu wieczystym na mocy innych przepisów [ obszar, którym gospodaruje PGLLP to prawie 25% terytorium kraju] • zadania PGLLP: podstawowe = urządzenie, ochrona i zagospodarowanie lasów, powiększenie upraw leśnych, sprzedaż drewna; uboczne = gospodarowanie zwierzyną i płodami leśnymi, tudzież sprzedaż choinek, igliwia i kory, nasion, sadzonek; dodatkowe = utrzymywanie pracowników Służby Leśnej • przychody są pozyskiwane z własnej działalności, dodatkowo liczyć można na dotację z budżetu państwa [ np. realizacja programów zwiększania lesistości]; organy PGLLP mogą również zaciągać kredyty bankowe lub pożyczki z NFOŚi. GW; zobowiązania są zaciągane w imieniu SP, jako że PGLLP nie ma osobowości prawnej • w PGLLP funkcjonuje Fundusz Leśny

• 2. FUNDUSZE BGK • • 3. MIĘDZYNARODOWY INSTYTUT BIOLOGII MOLEKULARNEJ I KOMÓRKOWEJ W WARSZAWIE • • 4. JEDNOSTKI WIELONARODOWE MON: • WIELONARODOWY KORPUS PÓŁNOCNO – WSCHODNI [ trzy dywizje: polska, niemiecka i duńska] • LITEWSKO – POLSKI BATALION SIŁ POKOJOWYCH • POLSKO – UKRAIŃSKI BATALION SIŁ POKOJOWYCH

• PARTENRSTWO PUBLICZNO-PRYWATNE

• PODSTAWA PRAWNA: • Ustawa z 19 grudnia 2008 roku o partnerstwie publiczno – prywatnym ( Dz. U z 2009 r. , Nr 19, poz. 100) • [Cenkier] Ustawa ta – będąca kompromisem między różnymi wariantami regulacji zasad PPP - od bardzo zachowawczych do liberalnych – była bardzo krytykowana między innymi za zbyt skomplikowane procedury analityczne, brak stosownych rozporządzeń wykonawczych. Podnoszono np. że w Polsce od początku lat 90 – tych dokonano wielu tego typu inwestycji pomimo braku specjalnej ustawy o PPP [ wtedy brano pod uwagę przepisy ustawy o finansach publicznych i prawa zamówień publicznych] Wtedy jednak pojawiały się problemy przekraczania ustawowych granic zadłużania się JST, co miało dla nich niebagatelne znaczenie [ RIO!]

• NAJWAŻNIEJSZE CECHY PPP: WSPÓŁPRACA / KOOPERACJA PARTNERA PUBLICZNEGO I PRYWATNEGO, przynosząca KORZYŚĆ INTERESOWI PUBLICZNEMU [ chodzi o to, by ten konkretny model PPP dla wykonania jakiegoś projektu publicznego byłby zdecydowanie lepszy – finansowo i rzeczowo – niż alternatywny model realizacji zadania publicznego np. model budżetowy czy model funduszowy] PPP 1 Przedmiotem partnerstwa publiczno-prywatnego jest wspólna realizacja przedsięwzięcia oparta na podziale zadań i ryzyk pomiędzy podmiotem publicznym i partnerem prywatnym. • Strony umowy o PPP Partner prywatny ---------------------- Podmiot publiczny [JSFP]

• W porównaniu z ustawą o PPP z 2005 roku zrezygnowano z akcentowania korzyści, jako warunku nawiązania współpracy: Partnerstwo publicznoprywatne może stanowić sposób realizacji przedsięwzięcia, jeżeli przynosi to korzyści dla interesu publicznego przeważające w stosunku do korzyści wynikających z innych sposobów realizacji tego przedsięwzięcia. • 2. Korzyścią dla interesu publicznego jest w szczególności oszczędność w wydatkach podmiotu publicznego, podniesienie standardu świadczonych usług lub obniżenie uciążliwości dla otoczenia.

• Korzyści te można osiągnąć dzięki m. in. wiedzy i doświadczeniu sektora prywatnego w zarządzaniu projektami, co może mieć korzystny wpływ na terminowe zakończenie projektu i w ramach założonego budżetu. Wstępny podział ról: • partner publiczny jest zobligowany do określenia użytecznego celu inwestycji i dopilnowania standardów jej wykonania. Precyzuje cel i oczekiwane efekty, a nie sposób ich osiągnięcia. Może on wnieść wkład własny [ np. darowizna, użyczenie, najem, dzierżawa] lub uiszczać wynagrodzenie na rzecz podmiotu prywatnego

• partner prywatny ma określić: kto i jak zrealizuje daną inwestycję, odpowiada za terminowe wykonanie, sprawy technologiczne i zdobycie środków na sfinansowanie inwestycji • DŁUGOTERMINOWOŚĆ UMOWY [ niekiedy nawet na kilkadziesiąt lat; a więc żadne fluktuacje polityczno – parlamentarne nie mają tu znaczenia, skoro państwo / JST wiąże się z konkretnym przedsiębiorcą na 15 -20 lat aż do momentu finalizacji danego zadania] Przywileje dla partnera prywatnego: • PPP. 12. 1. W razie sprzedaży przez podmiot publiczny albo spółkę nieruchomości będącej wkładem własnym, partnerowi prywatnemu przysługuje prawo pierwokupu, które może być wykonane w ciągu dwóch miesięcy od dnia zawiadomienia go o treści umowy zawartej z osobą trzecią, chyba że umowa o partnerstwie publicznoprywatnym przewiduje dłuższy termin.

TRYB POSTĘPOWANIA w przedmiocie PPP: • 1/ i n f o r m a c j a o planowanej realizacji w ramach PPP w Biuletynie Zamówień Publicznych i Biuletynie Informacji Publicznej PPP 5. Podmiot publiczny, po zamieszczeniu ogłoszenia w Biuletynie Zamówień Publicznych albo opublikowaniu ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, o których mowa w ustawach wymienionych w art. 4, dodatkowo zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej informację o planowanym partnerstwie publicznoprywatnym. • 2/ złożenie w n i o s k u przez partnera prywatnego

• • • • 3/ prawna analiza wniosku z zachowaniem zasad racjonalnego zarządzania środkami publicznymi: PPP 4. 1. Jeżeli wynagrodzeniem partnera prywatnego jest prawo do pobierania pożytków z przedmiotu partnerstwa publiczno-prywatnego, albo przede wszystkim to prawo wraz z zapłatą sumy pieniężnej, do wyboru partnera prywatnego i umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym stosuje się przepisy ustawy z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi w zakresie nieuregulowanym w niniejszej ustawie. 2. W przypadkach innych niż określone w ust. 1, do wyboru partnera prywatnego i umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym stosuje się przepisy ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych, w zakresie nieregulowanym w niniejszej ustawie. 3. W przypadkach, w których nie ma zastosowania ustawa z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi ani ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych, wyboru partnera prywatnego dokonuje się w sposób gwarantujący zachowanie uczciwej i wolnej konkurencji oraz przestrzeganie zasad równego traktowania, przejrzystości i proporcjonalności, przy odpowiednim uwzględnieniu przepisów niniejszej ustawy, a w przypadku wniesienia przez partnera publicznego wkładu własnego będącego nieruchomością, także przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami

• 4/ ekonomiczna a n a l i z a w n i o s k u przez podmiot publiczny [ np. w zakresie ryzyka związanego z realizacją przedsięwzięcia, aspektów ekonomiczno – finansowych, porównania korzyści m. PPP a innym sposobem realizacji przedsięwzięcia] PPP 6. 1. Najkorzystniejszą jest oferta, która przedstawia najkorzystniejszy bilans wynagrodzenia i innych kryteriów odnoszących się do przedsięwzięcia. 2. Kryteriami oceny ofert są: 1) podział zadań i ryzyk związanych z przedsięwzięciem pomiędzy podmiotem publicznym i partnerem prywatnym; 2) terminy i wysokość przewidywanych płatności lub innych świadczeń podmiotu publicznego, jeżeli są one planowane. 3. Kryteriami oceny ofert mogą być również w szczególności: 1) podział dochodów pochodzących z przedsięwzięcia pomiędzy podmiotem publicznym i partnerem prywatnym; 2) stosunek wkładu własnego podmiotu publicznego do wkładu partnera prywatnego; 3) efektywność realizacji przedsięwzięcia, w tym efektywność wykorzystania składników majątkowych; 4) kryteria odnoszące się bezpośrednio do przedmiotu przedsięwzięcia, w szczególności jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, poziom oferowanych technologii, koszt utrzymania, serwis.

• 5/ z g o d a MF, jeśli przedsięwzięcie będzie dotowane z budżetu państwa w kwocie > 100 000 zł. PPP 18. 1. Sfinansowanie przedsięwzięcia z budżetu państwa w kwocie przekraczającej 100. 000 zł wymaga zgody ministra właściwego do spraw finansów publicznych z wyłączeniem środków przeznaczonych na finansowanie programów operacyjnych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Udzielając zgody minister właściwy do spraw finansów publicznych uwzględnia wpływ planowanych wydatków z budżetu państwa na bezpieczeństwo finansów publicznych.

• 6/ / zawarcie u m o w y Typ 1: (nienazwany) PPP. 7. 1. Przez umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym partner prywatny zobowiązuje się do realizacji przedsięwzięcia za wynagrodzeniem oraz poniesienia w całości albo w części wydatków na jego realizację lub poniesienia ich przez osobę trzecią, a podmiot publiczny zobowiązuje się do współdziałania w osiągnięciu celu przedsięwzięcia, w szczególności poprzez wniesienie wkładu własnego. 2. Wynagrodzenie partnera prywatnego zależy przede wszystkim od rzeczywistego wykorzystania lub faktycznej dostępności przedmiotu partnerstwa publiczno-prywatnego. 3. Umowa o partnerstwie publiczno-prywatnym określa skutki nienależytego wykonania i niewykonania zobowiązania, w szczególności kary umowne lub obniżenie wynagrodzenia partnera prywatnego lub spółki

• Typ 2: spółka PPP 14. 1. Umowa o partnerstwie publiczno-prywatnym może przewidywać, że w celu jej wykonania podmiot publiczny i partner prywatny zawiążą spółkę kapitałową, spółkę komandytową lub komandytowo-akcyjną. Podmiot publiczny nie może być komplementariuszem. 2. Cel i przedmiot działalności spółki nie może wykraczać poza zakres określony umową o partnerstwie publicznoprywatnym. 7/poinformowanie o umowie Ministra Gospodarki Umowa o PPP jest nieważna w razie pominięcia punktów 1 i 3

• • • • • FORMY WSPÓŁPRACY W RAMCACH PPP: kontraktacja usług [ najprostszy sposób PPP - np. zlecenie przez gminę wykonywania określonych usług firmie prywatnej, np. wywóz śmieci, odczyt liczników zużycia energii czy gazu] kontrakt menedżerski [ oddanie w zarząd prywatny część majątku publicznego np. przedsiębiorstwo komunalne; właścicielem nadal jest podmiot publiczny, a podmiot prywatny otrzymuje wynagrodzenie za sprawne zarządzanie] umowa dzierżawy / leasingu [ prywatny wykonawca uiszcza opłatę dzierżawną np. dot. wodociągów miejskich, a w zamian ma prawo zarządzania tą siecią i czerpania stąd zysków; oprócz tego musi zadbać o odpowiednie nakłady inwestycyjne] spółka kapitałowa [ instytucja przewidziana w polskiej ustawie art. . 19 – podmiot publiczny i prywatny wnoszą wkłady na pokrycie udziałów; po stronie publicznej należą one do Skarbu Państwa, w imieniu którego podmiot publiczny wykonuje prawa z tych udziałów / akcji; w umowie PPP ustalany jest termin i warunki, na jakich podmiot publiczny nabędzie, po zakończeniu wykonywania umowy PPP udziały lub akcje należące do partnera prywatnego] umowa typu BOOT - najpopularniejsza w Europie, jest to forma koncesji, stosowana najczęściej, gdy podmiot publiczny nie ma możliwości zagwarantowania [ np. przez kredyt / pożyczkę] wystarczająco dużych środków na sfinansowanie kosztownej inwestycji BOOT [ Build / Own / Operate / Transfer] – po finalizacji projektu [ build ] prawa własności przechodzą na operatora czyli partnera prywatnego [ own] , który ma prawo użytkowania [ operate] jednak po upływie określonego terminu musi zrzec się własności [ transfer] na rzecz podmiotu publicznego.

• • Przykłady PPP można było odnaleźć na wiele lat przed uchwaleniem ustawy z 2005 r. I tak np. ustawa o autostradach płatnych z 1994 r. wśród podmiotów uczestniczących w budowie autostrad wyliczała: koncesjonariuszy [ prywatni inwestorzy, którzy po przetargu podpisali umowę z właściwym organem administracji publicznej] budżet państwa Krajowy Fundusz Drogowy [ BGK] inni ofiarodawcy AUTOSTRADY 38. 1. Budowę autostrad, z zastrzeżeniem ust. 2, finansuje się: 1) ze środków własnych spółek oraz uzyskanych przez nie kredytów bankowych i pożyczek, a także ze środków pochodzących z emisji obligacji, w tym obligacji przychodowych; 2) ze środków pochodzących z budżetu państwa ustalanych corocznie w ustawie budżetowej; 3) ze środków Funduszu; 4) z innych źródeł. Ustawa ta nie precyzowała wzajemnych powiązań między tymi podmiotami – ale z treści modelowej umowy koncesyjnej wynika, że miała ona pewne cechy PPP [ np. przedsiębiorca, który ubiegał się o koncesję musiał posiadać określony stopień sfinansowania budowy bez poręczeń – bo przecież wypłaty z tytułu poręczeń / gwarancji dokonane przez Skarb Państwa powiększą nasz dług publiczny!]

• Port Lotniczy w Warszawie • Przykładem tym jest znana w całym kraju inwestycja, a mianowicie Międzynarodowy Port Lotniczy na Okęciu w Warszawie. Ze względu na fakt, że inwestycja ta była pierwszym przedsięwzięciem pilotażowym typu PPP w krajach kandydackich i miała miejsce w latach 19901992. • Założenia projektowe wynikały ze śmiałej dla lat 90. prognozy wzrostu usług transportowych, przewidującej dynamiczny wzrost w latach 2002 -2020.

• Wyłonienie partnera prywatnego, jakim okazała się firma Hochtief, odbyło się zgodnie z procedurą obowiązującą we wczesnych latach 90. , która różni się od obecnej, nie zmienia to jednak faktu, że projekt był realizowany przez międzynarodową prywatną firmę budowlaną i finansowany przez współpracujący z nią City. Bank. Ze względu na dużą wartość inwestycji i jej międzynarodowe znaczenie Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) wsparł przedsięwzięcie budowy nowego terminalu Nr 1 pożyczką w wysokości 50 mln euro udzieloną Przedsiębiorstwu Porty Lotnicze (PPL). PPL należało wówczas w 100% do Skarbu Państwa, można więc przyjąć, że pożyczka udzielona została podmiotowi publicznemu, co również różni tę inwestycje od większości obecnych projektów PPP, gdzie podmiot prywatny jest beneficjentem podobnych pożyczek i kredytów. • Projekt, zrealizowany w latach 90. , okazał się niewystarczający dla zaspokojenia potrzeb dynamicznie rozwijającego się sektora usług transportu lotniczego. W świetle nowych prognoz potrzebna jest dalsza, poważna rozbudowa portu lotniczego, w związku z czym EBI zdecydował o udzieleniu PPL następnej pożyczki w wysokości 200 mln euro.

• Przykłady PPP obecnie?