Seksueel grensoverschrijdend gedrag en beleid Het vlaggensysteem en
Seksueel grensoverschrijdend gedrag en beleid Het vlaggensysteem en Raamwerk
Een voorbeeld + Een jongen van 12 wordt in het zwembad betrapt met een erectie… × Beoordeling zal verschillen ngl × Wie dit bekijkt: toezichter, ouder van de jongen, ouder van een getuige, de jongen zelf… × Concrete context: andere aanwezigen, soort zwembroek… × Wie de jongen is: intelligentie, ander gedrag of voorvallen, eenmalig of herhaald, besef van de situatie… × Hoe je dit bekijkt: ‘hij had ook een rood hoofd!’
Magdat? + Twee dertienjarige meisjes zitten in de slaapkamer op bed. Ze strelen elkaar tussen en over de bovenbenen en vinden het fijn.
Een begeleider staart naar een meisje (13 j) haar borsten en maakt een seksueel getinte opmerking. Steekkaart 15
Oké? + Twee jongens van 9 en 17 jaar masturberen elkaar in het hokje van het zwembad
Wat houdt beleid in? + Duidelijke visie op wat oke is en wat niet + Die goed onderbouwd is + Die gedeeld wordt door alle betrokkenen + Die structureel is verankerd in afspraken, richtlijnen, …. + In praktijk wordt gebracht + Een betere praktijk met zich meebrengt + Voor alle betrokkenen
Wat is nu het probleem? + Onduidelijkheid over wat kan en wat niet × Verschillen in visies op seksueel gedrag × De discussie is vaak geladen en persoonlijk + Er is een groot gevoel van verantwoordelijkheid × Men wil vooral risico’s vermijden × Seksuele ontwikkeling krijgt moeilijk ruimte × Overreactie of laisser faire + Gebrek aan open communicatie × Pedagogisch vacuüm
Beleid? Een beleid op drie niveaus: Reactiebeleid Preventiebeleid Kwaliteitsbeleid
niveaus + Reactiebeleid: hoe te handelen na een incident om verdere schade te beperken of te voorkomen + Preventiebeleid: hoe kunnen we risico’s in kaart brengen en schade voorkomen + Kwaliteitsbeleid: Hoe kunnen we ontwikkeling en groei vrijwaren en stimuleren? + Acties kunnen zich zowel op individueel niveau als op structureel niveau situeren
Waar situeert zich deze situatie?
Situatiebeschrijving + Hoort dit bij ontwikkeling? Belangrijk om niet te problematiseren + Wat kan en wat kan niet in diverse contexten + Wat zijn afspraken? + Hoe reageren? + Waar ligt de grens? + Hoe communiceer je hierover met de kinderen? + Wat vertel je aan de ouders?
Aspecten van beleid Kwaliteit: + Visie die rekening houdt met seksuele ontwikkeling + Educatie ook op informele momenten + Afspraken en huisregels: waar is er privacy en mogelijkheid tot experimenteren + Gedragscode en competentie voor leraars: wanneer en hoe kom je tussen? + Hoe communiceer je en met wie? preventie: + Hoe voorkom je moeilijkheden?
Waar situeert zich deze situatie? Steekkaart 15
Situatiebeschrijving + Ook non contactvormen kunnen grensoverschrijdend zijn + Hoe ervaart de jongere dit? + Kan de jongere ergens terecht met zijn verhaal? + Hoe wordt de klacht opgevolgd, wanneer wel of geen aangifte? + Gedragscode voor begeleiders?
Aspecten van beleid Kwaliteit: + Informele contacten zijn ook seksuele vorming (visie) + Omgangsregels Preventie: + Laagdrempelige klachtenregeling voor de jongere + Handelingsprotocol: welke stappen zet de instelling + Aanspreekpunt integriteit + Competenties en gedragscode van begeleiders
Reactie: + Communicatie met betrokkenen + Wat met plegers? + Doorverwijzing naar hulp
Waar situeert zich deze situatie. + Twee jongens van 9 en 17 jaar masturberen elkaar in het hokje van het zwembad
Situatiebeschrijving + Gaan jongeren over de grens? + Context oke? + Hoe reageren? + Zorg voor slachtoffers, zorg voor pleger + Afspraken en protocol (stappenplan) + Sancties? + Nazorg? + Communicatie met alle betrokkenen?
Aspecten van beleid Kwaliteit +Hoe werken aan goede afspraken? Preventie: +Voorlichten over risico’s +Accommodatie en toezicht regelen Reactie +protocol bij incidenten: goed de procedure volgen +Aanspreekpunt integriteit: kan helpen de zorg en communicatie te coördineren +Communicatie naar ouders
Beleidsmatrix seksuele en lichamelijke integriteit in: kwaliteit Zorg/educatie Huisregels/ accommodatie Deskundigheid medewerkers Communicatie preventie reactie
Instrumenten per beleidsdomein kwaliteit preventie reactie Zorg/educatie RSV vlaggensysteem RSV Vlaggensysteem API RSV Vlaggensysteem handelingsprotocol Huisregels/ accommodatie Checklist omgangsregels API Deskundigheid medewerkers Competentie. CL gedragscode Competentie. CL Gedragscode API Communicatie Visietekst Communicatie & API Wegwijzer Visietekst Handelingsprotocol Wegwijzer Communicatie &API
Beleid = boom + Kruin= resultaten en effecten (vruchten) + Takken= duurzame interventies + stam= gedeelde visie + wortels= uitgangspunten
Wat kan het vlaggensysteem betekenen? + Attitudes en competenties van de doelgroep: × weerbaarheid wil verhogen × Verhogen van zelfsturing en verantwoordelijkheid + Attitudes en competenties van begeleiders × Werkt met generiek kader dat flexibel kan worden toegepast op steeds nieuwe situaties × Werkt met concrete voorbeeldsituaties × ‘triggert’ en daagt uit × Vult pedagogisch tekort in + Beleid: × Reflectie op beleidskader
Bedoeling vlaggensysteem intermediair 1. Seksueel gedrag correct inschatten + Erkennen van seksuele ontwikkeling + Objectiviteit en neutraliteit te bevorderen + Criteria en argumenten aan te bieden 2. Gesprek te stimuleren + Nuancering en normalisering + Gemeenschappelijke taal 3. Pedagogisch adequaat reageren + Instrumenten en methodieken gepast gebruiken
Doelstellingen doelgroep + Seksueel gedrag correct kunnen inschatten × Criteria kunnen gebruiken × Ontwikkeling × competenties + Kunnen communiceren over seksueel gedrag × Vragen stellen × Wensen en grenzen communiceren × Ongewenste SG kunnen weigeren × Hulp kunnen vragen
+ Handelingsrepertoire ifv grotere interactiecompetentie hebben × Verschillende reactiemogelijkheden × Zicht hebben op effecten en gevolgen × oplossingsstrategieën
Wat is Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag? + Opdracht: beoordeel de situaties op het gevoel en noteer je score + Groen - - - Geel - - - rood - - - zwart + Helemaal oké + Omschrijf je gevoel helemaal niet oké
Mag dat? + Twee jongens van 14 logeren bij elkaar. Ze laten hun erectie zien.
Oké? + Meisje van 15 heeft steeds onbeschermde seks met wisselende partners omdat ze een baby wil
Oké? + Jongens van 13 (zwakbegaafd en auti) tonen hun piemel aan spelende kinderen. Voor hen is het een grap, voor de kinderen niet.
Is dit oké? + Een meisje van 14 wordt via facebook uitgescholden omdat ze lesbisch is.
Oké? + Een jongen van 15 zoekt contact via internet en stuurt op vraag een naaktfoto van zichzelf naar een man van 27 jaar
Een meisje van 15 MVB masturbeert in bad
Magdat? + Een groepje van 17 jarige jongens masturberen zich samen. Ze hebben veel lol.
Oke? + Meisjes van 15 hebben onbeschermde anale seks omdat ze maagd willen blijven. Hun lief wil geen condoom gebruiken
Grensoverschrijdend of niet? + Verschillen in beoordeling × Ngl persoonlijke aanvoelen en visie × Ngl de persoon over wie het gaat × Ngl de context
Beoordelen van seksueel gedrag + Groene vlag: aanvaardbaar en positief seksueel gedrag + Gele vlag: occasioneel licht grensoverschrijdend gedrag + Rode vlag: zorgwekkend grensoverschrijdend gedrag + Zwarte vlag: zwaar seksueel grensoverschrijdend gedrag
6 beoordelingscriteria + Toestemming (wederzijds) + Vrijwilligheid + Gelijkwaardigheid + Gepast voor Leeftijd of ontwikkeling + Gepast voor Context + Zelfrespecterend
Consent of wederzijdse toestemming In kindertaal: + Als we het allebei goed en prettig vinden, dan is het ok. + Ik moet goed vragen of het ok is + Als ik het niet wil, dan moet ik dat zeggen en het niet doen. + Als mijn vriend/in zegt dat hij/zij niet wil, dan mag ik niet aandringen
Toestemming … + Afhankelijk van × mate waarin men grenzen voelt × Duidelijkheid van aangeven van grenzen × Mate van communicatie (verbaal of non verbaal) over grenzen × Mate van ambivalentie × Mate van ervaren druk om gedrag te stellen
Vrijwilligheid In kindertaal: + Ik doe het alleen omdat ik het zelf wil + Ik doe het niet om de ander een plezier te doen of omdat ik bang ben dat de ander boos zal worden + Ik mag niet aandringen als de ander niet wil
Vrijwilligheid…. + Afhankelijk van × Mate van druk, dwang, aandringen, … × Sociale druk en groepsdruk × Beloning, betaling, secundaire winst × Erbij horen, willen meedoen × Mate waarin men kan ontsnappen × Verwachting van negatieve consequenties indien men weigert
Gelijkwaardigheid In kindertaal: + Seksueel getint contact met iemand die veel ouder, sterker of slimmer is, is niet ok + Seksueel getint gedrag met iemand die veel jonger of zwakker is ook niet.
Gelijkwaardigheid… + Mate van misbruik van macht × Door overwicht op fysiek, psychisch, sociaal vlak × Andere ontwikkelingsfase en noden × Emotioneel ontwikkelingsniveau × Verschil in noden
Gepast voor Leeftijd of ontwikkeling In kindertaal: + Ik doe geen dingen waar ik te oud of te jong voor ben + Zie normatieve lijst
Ontwikkeling… + Mate van harmonisch of disharmonisch ontwikkelingsprofiel + Grote mate van individuele verschillen in tempo, snelheid en ervaringen + Evolueert nog steeds vb nieuwe media gebruiken + Inschatting: beter met een ontwikkelingsnabije partner wegens meer kans op gelijke noden + 20 % norm
Aangepast aan context In kindertaal: + Ik hou rekening met mijn omgeving en doe geen dingen die anderen zouden kunnen storen of chockeren. + Anderen houden ook rekening met wat jij storend vindt.
Context… + Moeilijker naarmate × Privacy niet geregeld is × Meer verzorging × Er meer toezicht nodig is × Er meer onveiligheid is × Professionalisering minder goed is × Traditionele regels × vijandigheid
Zelfrespecterend In kindertaal: + Ik doe mezelf geen pijn. + Ik denk na over de schadelijke gevolgen van mijn gedrag voor mezelf
Zelfrespect… + Meer in gevaar bij × Fysieke schade of risico × Emotionele afwijzing, vernedering, blaam, schaamte, schuld × Sociale uitsluiting, kans op repecussies, pesterijen of negatieve gevolgen × Gewetensnood
Schema + Grensoverschrijding op één van de criteria voldoende + Mate van grensoverschrijding bepaalt de kleur van de vlag + Steeds beoordeling van verantwoordelijke + Herhaald gedrag-rodere kleur + Urgentie vanaf Rood + Seksueel misbruik: grijze zone
vlaggen groen geel rood zwart toestemming OK +- OK --OK vrijwilligheid OK +- OK --OK gelijkwaardig heid OK +- OK --OK Leeft/ontw. adequaat OK +- OK --OK Contextadequaat OK +- OK --OK Zelfrespect OK +- OK --OK
Ernstiger wanneer… + Meer schade × Mate van angst, gebrek aan steun, isolatie, herhaling, dwang of misleiding, ongelijkwaardigheid, mate van fysiek contact, . . + Privacynorm overschreden wordt + Meer afwijkt van “gemiddelde” ontwikkeling + Pleger gevolgen kan inschatten
Definitie + Seksueel grensoverschrijdend gedrag is seksueel gedrag dat op één van de criteria niet voldoet (bleek grijs) + Seksueel misbruik is seksueel gedrag (donker grijs) × Dat duidelijk zonder wederzijdse toestemming × Zonder vrijwilligheid × Zonder gelijkwaardigheid tussen de partners gebeurt.
Stuurwiel
Hoe reageren als begeleider? + Groen: accepteren en eventueel uitleggen + Geel: accepteren, uitleggen, begrenzen en alternatieven bieden, signaleren, coachen + Rood: verbieden, uitleggen en controleren, eventueel bemiddelen, melden, straf of interventie aankondigen, coachen + Zwart: verbieden, uitleggen, tussenkomen met straf of/en begeleiding of andere interventie, melden
groen geel rood zwart Bekijk/benoem/ bevraag Opbouw Bekijk/benoem/ bevraag Bespreek gevoelens bevestig Bevestig +oké Leg uit Begrens/leid af Verbied - oké Verbied -oké Leg uit Observeer interventie Observeer goed Straf/verwijs door/hulp Observeer extra
Raamwerk Seksualiteit en Beleid Kwaliteit, preventie en reactie in jouw organisatie september 2012
Seksualiteit en sgg in beleid http: //www. seksuelevorming. be/projecten/vlaggensy steem http: //www. seksuelevorming. be/materiaal/raamwerk -seksualiteit-en-beleid-integrale-jeugdhulp http: //www. seksuelevorming. be/achtergrond/seksual iteit-en-beleid/implementatie-van-je-beleid
Dank u Erika. Frans@sensoa. be www. seksuelevorming. be
- Slides: 61