SEKSUALNO KOBIETY I MCZYZNY Opracowaa Monika Haligowska KOBIECO
SEKSUALNOŚĆ KOBIETY I MĘŻCZYZNY Opracowała: Monika Haligowska
KOBIECOŚĆ
BIOLOGICZNE UWARUNKOWANIA SEKSUALNOŚCI KOBIETY Płeć żeńska jest płcią pierwotną, tzn. że w początkowym okresie rozwoju płodowego człowiek jest istotą żeńską. Dopiero z czasem zaczyna się różnicować płciowo. Proces formowania się narządów płciowych rozpoczyna się od 7 tygodnia życia płodowego.
BIOLOGICZNE UWARUNKOWANIA SEKSUALNOŚCI KOBIETY • W płodzie żeńskim zanikają przewody Wolffa (moczowody pierwotne, przewody przednerczowe), a przewody Mullera rozwijają się w macicę i jajowody. • Guzki płciowe tworzą zewnętrzne narządy płciowe. • Brak antygenu H – Y (1955 r. ) – rozwój płodu w kierunku żeńskim. • Różnicowanie płciowe jest procesem niezwykle złożonym, na który wpływają m. in. : testosteron płodowy, estrogeny, progesteron, neuroprzekaźniki (układ serotoniny i dopaminy).
BIOLOGICZNE UWARUNKOWANIA SEKSUALNOŚCI KOBIETY • Badania populacji kobiet (L. Dennerstein, 1983 r. ): hormony znacząco wpływają na zachowania seksualne kobiet: - estrogeny wywierają pozytywny wpływ na pożądanie, przyjemność, lubricatio, częstotliwość orgazmów; niedobór estrogenów może prowadzić do zaburzeń seksualnych.
BIOLOGICZNE UWARUNKOWANIA SEKSUALNOŚCI KOBIETY • Badania Schreinera – Engeka i wsp. (1982 r. ): u kobiet z wysokim poziomem testosteronu występuje znacznie wyższy poziom przekrwienia naczyń pochwy, pobudliwości seksualnej. Dokładniejsze badanie życia seksualnego: kobiety o niższym poziomie testosteronu mają lepsze wyobrażenia o własnym ciele, są bardziej aktywne, mają bogate życie seksualne. Zaś kobiety z wyższym poziomem testosteronu silniej reagują na bodziec erotyczny. • Badania Persky’ego i wsp. (1982 r. ): zarówno estrogeny, jak i hormony androgenne determinują zachowania seksualne kobiet. • Na życie seksualne u kobiet wpływa mechanizm socjo – psycho – endokrynny.
UWARUNKOWANIA POTRZEB SEKSUALNYCH KOBIET • biologiczne: - temperament seksualny sterowany genetycznie (jedne kobiety mają wyższy poziom potrzeb seksualnych, aktywności seksualnej, inne – mniejszy lub znikomy); - poziom hormonów, zwł. testosteronu i estrogenów; kobiety o wyższym poziomie testosteronu w surowicy krwi są bardziej pobudliwe seksualnie i szybciej reagują na bodźce erotyczne; - cykl miesięczny, np. więcej kobiet odczuwa wzrost potrzeb seksualnych w pierwszej połowie cyklu, a u części kobiet w okresie owulacji, u innych – przed miesiączką;
UWARUNKOWANIA POTRZEB SEKSUALNYCH KOBIET • teraźniejszość związku: ma znaczny wpływ na poziom potrzeb seksualnych kobiet; - stabilność, barwność, urozmaicenie życia codziennego, stwarzanie nastroju, - atrakcyjność zachowań partnera, - satysfakcja z życia małżeńskiego i rodzinnego, - stan wypoczynku i relaksu; o monotonia i rutyna we współżyciu seksualnym w większym stopniu rzutują na potrzeby seksualne kobiet w porównaniu z mężczyznami; o w przypadku kobiet większa jest trwałość przyzwyczajeń do ulubionych form współżycia seksualnego, zakodowanych form reakcji i bodźców;
POTRZEBY SEKSUALNE KOBIET Są zróżnicowane, wieloaspektowo uwarunkowane oraz bardziej złożone niż w przypadku mężczyzn. Ujawniają pewną odmienność w porównaniu z mężczyznami. Większy jest wpływ wymiaru czasu przeszłego i przyszłego (wizja związku, więzi z partnerem, życia) na aktualny odbiór osoby partnera. Zmienność i stopniowy rozwój struktury potrzeb wraz z upływem życia, powodują, że kobieta jest dla mężczyzny, ale też dla siebie kimś nieodgadnionym, tajemniczym.
SEKSUALIZM polega na: reaktywności seksualnej, zachowaniach i potrzebach seksualnych, postawach wobec seksu, partnerstwie, integracji seksu z całą osobowością, miłością; w tym wszystkim niezwykle ważna jest osoba partnera. Seksualizm jest rozwojowy, zmienia się, ulega przeobrażeniom = jest dynamiczny, twórczy.
PRAWIDŁOWOŚCI DOT. SEKSUALIZMU KOBIETY • rozwija się wraz z upływem wieku; największe możliwości seksualne kobieta osiąga w wieku 30 lat; • zdolność osiągania orgazmu rozwija się stopniowo, podlega możliwym zmianom: - część kobiet zaczyna doznawać orgazmu po pewnym okresie stałej aktywności seksualnej, - inne w ciąży, - a jeszcze inne po porodzie; • w wielu związkach istnieje urozmaicenie życia seksualnego;
PRAWIDŁOWOŚCI DOT. SEKSUALIZMU KOBIETY • twórcze rozwijanie się kobiety przekłada się na twórcze przeobrażenie sfery seksualnej; • pierwsze doświadczenia uczuciowe i seksualne u kobiet ulegają zakodowaniu, utrwalaniu się, jednak poziom trwałości tych uwarunkowań jest zależny od poziomu atrakcyjności partnera, więzi partnerskiej; często w nowym, bardziej udanym pod względem uczuciowym związku, powstają nowe, bardziej bogate i konkurencyjne do poprzednich uwarunkowania, przeżycia i doznania;
PRAWIDŁOWOŚCI DOT. SEKSUALIZMU KOBIETY • u niektórych kobiet (mniejszości) ich pierwsze uwarunkowania seksualne są trwałe i w niewielkim stopniu ulegają zmianie; • partnerzy wzajemnie warunkują przebieg istniejącej pomiędzy nimi więzi seksualnej i chwila obecna ich kontaktu ma większe znaczenie; • w życiu seksualnym kobiety ważne znaczenie ma poziom atrakcyjności partnera, więź uczuciowa z nim, miłość, styl codziennego bycia razem;
PRAWIDŁOWOŚCI DOT. SEKSUALIZMU KOBIETY • seksualizm w przypadku kobiety bardziej jest zorientowany na osobę niż na technikę współżycia; • na seksualizm kobiety wpływają: przebieg małżeństwa, warunki życiowe, poziom satysfakcji z życia codziennego, jego barwność; jest on zmienny, ulega wpływom nastrojowości, sytuacji; • ciało kobiety ujawnia ukryte emocje, postawy wobec partnera, następstwa codziennego życia, co wyraża się również w zmienności w życiu seksualnym; • ciało i seksualizm kobiety są jednym z ważniejszych wyrazów więzi uczuciowej, komunikacji interpersonalnej, stąd większa zmienność i uleganie wpływom;
PSYCHOLOGIA KOBIETY
KONCEPCJE KOBIECOŚCI • Do XX w. kobiecość była definiowana w kategoriach płci biologicznej i zespołu specyficznych wrodzonych cech psychicznych: intuicja, uczuciowość, bierność, altruizm, kierowanie się „sercem”, potrzeba macierzyństwa. Kreowany był model kobiety, która jest podporządkowana mężczyźnie, psychicznie niedojrzała (kieruje się emocjami, a nie rozumem, ulega impulsom, nastrojom), jej samorealizacja sprowadza się do roli matki i żony.
KONCEPCJE KOBIECOŚCI • TEORIA RÓŻNIC PŁCI: teorie socjobiologiczne: biologiczne uwarunkowania różnic płci są decydujące, są przyczyną specyficznej inności płci w zakresie biologii i zachowań. Obraz kobiecości oparty na badaniach mózgu i wielu badaniach empirycznych: - mózg kobiet jest mniej wyspecjalizowany, działa jednak jako całość, jest bardziej harmonijny; - większy poziom integracji emocji i poznania, dzięki czemu kobieta ma przewagę w relacjach międzyludzkich, intuicyjnej ocenie ludzi, umiejętności rozpoznawania sygnałów niewerbalnych, szybszym uczeniu się mowy; - ma trudności w oddzieleniu emocji
KONCEPCJE KOBIECOŚCI • TEORIA RÓŻNIC PŁCI: - zmysły: kobiety mają większą gamę wrażliwości percepcyjnej, integrację wzrokową i werbalną; lepsze widzenie w ciemnościach, większa wrażliwość na kolor czerwony, na bodźce dotykowe, węchowe, lepszy słuch muzyczny, większa wrażliwość na ból, lepsze znoszenie bólu; - zdolności językowe: emocjonalność, dbałość o konkrety, wcześniejsze mówienie, szybsze uczenie się języków obcych, częstsze wypowiadanie się w trybie przypuszczającym, w mowie – więcej pytań i przepraszania; - są bardziej konserwatywne, konformistyczne wobec norm i autorytetów, lękliwe, wstydliwe, empatyczne, ekstremalne w ocenach, czują się bardziej podobne dla osób znaczących i bliskich,
KONCEPCJE KOBIECOŚCI • TEORIA RÓŻNIC PŁCI: - faworyzują innych, częściej oceniają pozytywnie, mają wyższy poziom trafności w postrzeganiu innych, bardziej zwracają uwagę na urodę i atrakcyjność; - myślenie: bardziej zależne od niuansów emocjonalnych, w podejmowaniu decyzji – częściej zastanawiają się dłużej i odczuwają potrzebę konsultowania; - po 40 roku życia: pod wpływem przemian hormonalnych, stają się bardziej samowystarczalne, agresywne, nastawione na role zawodowe, wykonywanie zadań, chcą mieć większy wpływ na bieg wydarzeń;
ROZWÓJ PSYCHOSEKSUALNY KOBIETY • rodzice dużą wagę przywiązują do płci dziecka jeszcze przed jego urodzeniem, już wtedy ujawniają własne oczekiwania; • Klaus i Kennel: istnieje pewien krytyczny okres zaraz po porodzie, gdy tworzy się więź uczuciowa między rodzicami i noworodkiem; często zależy ona od płci dziecka, a jej skutki pozostają na całe życie; • wiele matek po urodzeniu córek ma poczucie tożsamości płciowej z nimi, a synów postrzegają jako „obcych”, „innych”, bardziej odpowiadających ojcom; kobiety mające trudności z identyfikacją w roli kobiecej, dominujące, potrafią okazywać więcej radości z faktu urodzenia syna;
ROZWÓJ PSYCHOSEKSUALNY KOBIETY • pierwsze reakcje wobec płci dziecka są zróżnicowane i ujawniają różne oczekiwania i postawy, które w przyszłości rzutują na więź uczuciową wobec dziecka oraz na styl jego wychowania; • ok. 6 miesiąca życia dziecko staje się zdolne do wyraźnego rozróżniania środowiska, może ujawniać strach przed obcymi, rozpoznaje osoby z grona rodzicielskiego; • do 2 roku życia: ustalenie rodzaju płci; w wieku 2 lat dziecko powinno mieć ustaloną płeć i powinno być przygotowane do pełnienia określonej roli społecznej i płciowej;
DOJRZAŁOŚĆ EROTYCZNA KOBIETY • 22 – 25 lat do okresu pokwitania: wiek dojrzały, „pełnia kobiecości”; • 25 – 30 letnie kobiety: realizują się w rolach: partnerki, żony, matki, w roli zawodowej i społecznej; • 30 – 35 rok życia: szczyt seksualności u kobiet (Gremlich);
PRZEJAWY DOJRZAŁOŚCI EROTYCZNEJ KOBIETY: - rozkwit biologiczny; - powstanie więzi partnerskiej, trwałego związku uczuciowości, radości z macierzyństwa; - życie seksualne: dogłębne i pełne poznanie własnej mapy ciała, możliwości przeżyć i doznań seksualnych, stworzenie optymalnej „sztuki miłości” dostosowanej do potrzeb i oczekiwań kobiety, uatrakcyjnienie współżycia; - pełna akceptacja siebie, znajomość JA, kierowanie się systemem wartości, który wiąże seks, płciowość z celem i sensem życia, z komunikacją z partnerem; - fenomen orgazmu - przeżycie, do którego kobieta
DOJRZAŁOŚĆ SEKSUALNA KOBIETY: • w wieku dojrzałym dochodzi do integracji płci i zmysłowości z pragnieniem miłości, opiekuńczości i czułości; • UDANY ZWIĄZEK PARTNERSKI: - szeroki wachlarza akceptowanych przez obojga partnerów zachowań seksualnych, - rozwój koleżeństwa w życiu seksualnym, któremu towarzyszy przyjemne odprężenie i wzrost samooceny związanej z możliwością kochania i bycia kochaną; • seksualność kobiety w ciąży: - początek ciąży: mniejsza wrażliwość seksualna; - drugi trymestr ciąży: wzrost potrzeb seksualnych; - w 3 trymestrze ciąży pożądanie zaczyna się zmniejszać, współżycie ograniczać;
DOJRZAŁOŚĆ SEKSUALNA KOBIETY: • ok. 35 r. ż: szczyt możliwości seksualnych kobiet, przy jednoczesnym zmniejszaniu się potrzeb seksualnych u mężczyzn; w tym okresie kobiety zaczynają być mniej obciążone czynnościami rodzicielskimi, stają się aktywniejsze, rosną u nich potrzeby, także seksualne; • źródła możliwych konfliktów w relacji: - mężczyzna w tym okresie reaguje wolniej, często wymaga pobudzenia ze strony partnerki, zaś ona pobudza się szybciej i bardziej pragnie współżycia; - potrzeby adoracyjne, poczucie atrakcyjności; oboje partnerzy oczekują wzmocnień, adoracji, podkreślenia swojej atrakcyjności;
ZNACZENIE ŻYCIA SEKSUALNEGO DLA ZDROWIA PSYCHOSOMATYCZNEGO KOBIET : Zakres następstw dla zdrowia jest większy w przypadku kobiet, tj. kobiety gorzej znoszą długotrwałą abstynencję seksualną po okresie udanego współżycia. • WIEK: potrzeby seksualne rozwijają się u kobiet w miarę upływu lat, a ich najwyższy poziom przypada na 30 – te lata życia i utrzymują się na stałym poziomie do okresu przekwitania. U kobiet wraz z upływem lat rośnie znaczenie potrzeb biologicznych w życiu seksualnym. • PROKREACJA: potrzeba ta znacznie częściej motywuje do współżycia właśnie kobiety. Część kobiet odczuwa potrzeby seksualne do okresu zajścia w ciążę; później zanikają one (fenomen specyficznie kobiecy).
ZNACZENIE ŻYCIA SEKSUALNEGO DLA ZDROWIA PSYCHOSOMATYCZNEGO KOBIET : • UWARUNKOWANIA SEKSUALNE: - doświadczenia seksualne w większym stopniu wpływa na potrzeby i zachowania seksualne kobiet; dotyczy to zarówno typu, form tych kontaktów oraz towarzyszących im emocji; następstwa wynikają zarówno z pozytywnych, jak i negatywnych pierwszych doświadczeń seksualnych. • SAMOOCENA W ROLI SEKSUALNEJ: poczucie zewnętrznej atrakcyjności, przejawy adoracji, ocena ze strony partnera, otoczenia.
KOBIETA W „JESIENI ŻYCIA” • okres przekwitania i stopniowego starzenia się; • Aktualnie większość badanych kobiet w wieku poprzekwitaniowym ceni sobie aktywność seksualną i kojarzy się z zachowaniem zdrowia, dobrego samopoczucia. • Coraz więcej osób wydłuża u siebie aktywność seksualną.
ZNACZENIE ŻYCIA SEKSUALNEGO DLA ZDROWIA PSYCHOSOMATYCZNEGO KOBIET : • WSPÓŁŻYCIE jako element zaspakajający różnorodne potrzeby psychiczne i biologiczne, ale w danym okresie trwania związku ukierunkowane na prokreację. Takie podejście częściej dostarcza satysfakcji kobiecie. Chciana ciąża w przypadku kobiet może nasilać potrzeby seksualne; u mężczyzn – efekt odwrotny. • UWARUNKOWANIA WYCHOWAWCZE: w większym stopniu rzutuje na poziom potrzeb seksualnych kobiet. Konflikty z rodzicami, nieudane małżeństwo rodziców bardziej wpływają na przyszłość seksualną
KOBIECOŚĆ Maria Braun - Gałkowska: Cechy kobiecości wysoko korelujące z udanym życiem partnerskim: • inteligencja, • refleksyjność, • logiczność, • zaufanie do ludzi, • samokontrola, • praktyczność, • dominacja w drobnych sprawach domowych.
MĘSKOŚĆ
BIOLOGICZNE UWARUNKOWANIA SEKSUALNOŚCI MĘŻCZYZNY Fazy rozwoju płodowego, podczas których kształtuje się płeć męska: 1) O płci decyduje moment połączenia plemnika z komórką jajową. Chromosom Y plemnika łącząc się z chromosomem X komórki jajowej determinuje płeć męską. Płeć męska jest zdeterminowana nie tylko przez chromosom Y, ważny jest też antygen H – Y (powiązany z krótkim odgałęzieniem chromosomu Y). 2) Zostaje zdeterminowana płeć gonad i gruczołów płciowych pod kontrolą określonych genów. Z niezróżnicowanych komórek powstają gonady męskie (jądra). Temperament seksualny w dużym stopniu może mieć uwarunkowanie genetyczne.
BIOLOGICZNE UWARUNKOWANIA SEKSUALNOŚCI MĘŻCZYZNY 3) Działanie testosteronu doprowadza do wykształcenia się wewnętrznych narządów męskich. Testosteron wpływa także na biologiczny zegar podwzgórza mózgu i in. struktur ośrodkowego układu nerwowego. Jeżeli poziom testosteronu jest optymalny, to w 3 – 4 miesiącu życia płodowego różnicują się zewnętrzne narządu płciowe (członek, moszna). Musi jeszcze zadziałać czynnik X – syntetyzowany przez jądra płodowe, prowadzi do uwstecznienia przewodów Mullera.
BIOLOGICZNE UWARUNKOWANIA SEKSUALNOŚCI MĘŻCZYZNY 4) Między 4 a 7 miesiącem życia następuje rozwój płci neuronalnej. Ośrodki zlokalizowane w ośrodkowym układzie nerwowym różnicują się w kierunku męskim lub żeńskim. Wpływ na nie mają androgeny i estrogeny. Wysoki poziom androgenów determinuje męski kierunek funkcjonowania tych ośrodków. Wiele zależy także od proporcji obu tych grup hormonów. W fazie rozwoju płodowego rozwijają się złożone mechanizmy ukierunkowujące płeć oraz orientację seksualną (hetero-, homo-, biseksualne zachowania oraz transseksualność).
BIOLOGICZNE UWARUNKOWANIA SEKSUALNOŚCI MĘŻCZYZNY Płeć jest więc ukierunkowywana przez estrogeny, androgeny, in. hormony, enzymy i neuroprzekaźniki. Rozwój prenatalny płci odbywa się nie tylko „wewnętrznie”, bowiem wpływ na nią mają też czynniki zewnętrzne. Badania Serbina i Sprafkina (1987) dowodzą, że podawanie kobietom hormonów podczas ciąży wpływa na specyficzne formy zachowań. Np. podawanie matce progesteronu, estrogenu w przypadku płodu płci męskiej wpływa na późniejszy rozwój żeńskich zachowań (Lammer, 1986 r. ).
RODZINNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU MĘSKOŚCI • jeżeli dziecko jest chciane, akceptowane, wtedy już w okresie prenatalnym wywierany jest na nie wpływ psychiczny; rodzice wykazują odpowiednie staranie o optymalny przebieg ciąży; • dzieci niechciane już na tak wczesnym etapie życia bywają odrzucane i zaniedbywane;
RODZINNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU MĘSKOŚCI • nastawienie rodziców do płci dziecka; przyjmowana postawa wobec dziecka zależna jest od tego, na ile płeć dziecka zgodna jest z oczekiwaniami rodziców; reakcja rodziców na płeć dziecka już na wczesnym etapie jego rozwoju jest jednym z najważniejszych mechanizmów kreowania go w przyszłej roli seksualnej i uzewnętrzniania uczuć wobec niego; zdarza się, że rodzice, którzy są zawiedzeni płcią dziecka, przez długi okres nie mogą jej zaakceptować i traktują dziecko niezgodnie z jego płcią biologiczną; mogą nawet wychowywać dziecko w taki sposób, jakby należało do przeciwnej płci;
RODZINNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU MĘSKOŚCI POZIOMY PRZEBIEGU PROCESU IDENTYFIKACJI CHŁOPCA Z PŁCIĄ: • bazą dla naśladownictwa i identyfikacji są rodzice (wzór i model konkretnych ról seksualnych); ten niezwykle złożony proces przebiega przez wiele lat; jeśli syn jest odrzucany lub rodzice pełnią role w sposób odwrócony lub role płciowe są u nich nieokreślone, wówczas syn może identyfikować się z matką, z ojcem lub z obojgiem rodziców lub też odrzuca ich, negując jakiekolwiek podobieństwo do nich (zwykle w okresie pokwitania);
RODZINNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU MĘSKOŚCI POZIOMY PRZEBIEGU PROCESU IDENTYFIKACJI CHŁOPCA Z PŁCIĄ: • rodzice pozostając ze sobą w interakcji, stanowią „matrycę” późniejszych kontaktów międzyludzkich, w tym kontaktów z płcią przeciwną; udane pożycie małżeńskie rodziców, wzajemne okazywanie sobie szacunku wpływa na naśladowanie tego w kontaktach dziecka z innymi; • rodzice odnosząc się do płci dziecka i jego osoby jako takiej, wyrażają określone oczekiwania dziecka wobec innych osób; np. nadopiekuńczość matki wobec syna, wyręczanie go we wszystkim, może spowodować, że będzie on miał podobne oczekiwania wobec przyszłej żony;
RODZINNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU MĘSKOŚCI POZIOMY PRZEBIEGU PROCESU IDENTYFIKACJI CHŁOPCA Z PŁCIĄ: • pozycja ojca w rodzinie – niezwykle ważny czynnik kierujący poczucie męskiej wartości i znaczenie; im ta pozycja jest słabsza, tym większe może być zniewieścienie syna, nieokreśloność jego męskości w dorosłym życiu lub też – zgodnie z zasadą przeciwieństw – syn nadmiernie dąży do wyrażania prymatu własnej osoby i narzucania swojej woli; • rodzice kreują u dziecka system wartości i postawy wobec drugiej płci;
ROZWÓJ PSYCHOSEKSUALNY MĘŻCZYZNY • ważny jest udział w tym procesie obojga rodziców; - niedostatek kontaktu z matką i z ojcem negatywnie wpływa na rozwój chłopca; - konsekwencje braku więzi z matką: zaburzenia emocjonalne u dziecka, niezaspokojenie potrzeb psychicznych; na skutek tego mężczyzna przyjmuje wobec kobiet rolę DZIECKA, które domaga się opiekuńczości, zastąpienia matki lub też podejmuje rolę DOROSŁEGO, ale połączoną z chłodnym nastawieniem wobec kobiet; inne kobiety są niejako „karane” za niedosyt uczuć z dzieciństwa;
ROZWÓJ PSYCHOSEKSUALNY MĘŻCZYZNY - konsekwencje niedostatku kontaktu z ojcem: trudności w przystosowaniu do życia, trudności z rolą męską, wyższy poziom agresywności, chwiejność, lękliwość; BADANIA: Rembowski (1972 r. ): badania na populacji 370 dzieci. • w rodzinach matki są bardziej preferowane przez dzieci niż ojcowie, co wynika m. in. z tego, że ojcowie często mniej zajmują się dziećmi, mniej poświęcają im uwagi, dają mniej uczuć;
BADANIA: Badania dotyczące relacji między rodzicami a synami: w przypadku synów szczególnie ważny jest kontakt z ojcem. Pospiszyl (1980 r. ): brak ojca lub niewłaściwe sprawowanie przez niego roli rodzicielskiej wywołać może bardzo głębokie i często nieodwracalne zaburzenia w jednej z podstawowych sfer zachowania się człowieka – zachowań związanych z płcią.
BADANIA: Im bardziej ojcowie mają poczucie własnej męskości i wywierają odpowiedni do tego nacisk na dziecko, tym większe będzie poczucie męskości u synów i bardziej kobiece zachowanie córek. Ojcowie pełniący role przypisywane tradycyjnie matkom wpływają na słabą identyfikację synów z rola męską. Postrzeganie męskości ojca i atrakcyjności jego osobowości jest większe w przypadku, kiedy ojcowie mają większy zakres kompetencji, a zachowania żon konkurencyjne w stosunku do mężów osłabiają proces maskulinizacji synów.
ROZWÓJ MĘSKOŚCI Obok rodziców na rozwój męskości duży wpływ ma rodzeństwo. Struktura rodzinna oddziaływuje na kreowanie męskości także poprzez wpływ rodzeństwa. BADANIA: • Optymalny jest kontakt rodzeństwa różnej płci. • W przypadku rodzin mających samych synów korzystnie na rozwój męskości wpływa kontakt młodszych synów ze starszymi. Starsi synowie, obok ojca, są kolejnymi wzorcami do identyfikacji. • Jeśli w rodzinie syn jest dzieckiem najmłodszym i ma wyłącznie starsze od siebie siostry, to ten model może zakłócić proces identyfikacji z płcią.
ROZWÓJ MĘSKOŚCI BADANIA: • W rodzinach mających samych synów, jeśli młodsi synowie są bardziej akceptowani przez rodziców, wówczas najstarszy syn może też mieć problemy natury emocjonalnej mogą u niego pojawić się postawy rywalizacyjne (kompleks Kaina), przenoszące się później na relacje z mężczyznami.
ROZWÓJ MĘSKOŚCI W rodzinach wielopokoleniowych o bliskich więziach, synowie mają więcej wzorców do identyfikacji. Synowie – jedynacy formują własną męskość w zawężonym polu i wiele tu zależy od ich kontaktów z ojcem, atrakcyjności ojca w roli męskiej i stopnia otwartości rodziny wobec innych ludzi.
ROZWÓJ MĘSKOŚCI BADANIA: Hargreavex i Colley (1986 r. ): ocena rozwoju psychoseksualnego synów w zależności od okresu rozwojowego. Synowie w kontaktach z ojcami przechodzą przez dwie fazy kryzysowe: • okres edypalny, • pokwitanie: syn musi przyjąć własną tożsamość płciową, „odpępowić się”, a nawet wyrazić sprzeciw wobec ojca w celu wyboru własnej niezależności;
ROZWÓJ MĘSKOŚCI W okresie pokwitania „ważna jest pozycja ojca. Jeżeli ojcowie są „wielcy”, tzn. zajmują wysoką pozycję w hierarchii społecznej, połączoną z odpowiednią kompetencją, wówczas „przekroczenie” pozycji ojca może okazać się trudne i frustrujące, rywalizacja z ojcem może być niełatwa, zanim dojdzie do poczucia własnej wartości u syna. Niekiedy rywalizacja z takim „wielkim” ojcem przebiega w sferze seksualnej, a zdobycze „kobiet” są drogą potwierdzenia poczucia własnej męskiej wartości”. (Lew – Starowicz, 2001)
WYMIAR MĘSKOŚCI W zakresie modeli męskości istnieje duża rozbieżność – od tradycyjno – patriarchalnego do partnersko – egalitarnego. • Podejście patriarchalne (J. Guitton): czyn, działanie, analityczny umysł, jest silniejszy w stosunku do przedmiotu, a słaby wobec siebie. • L. Nye: zasadnicze różnice między płciami ujawniają się w sferze seksu. Mężczyźni są bardziej popędliwi, ujawniają większe potrzeby seksualne, seks jest dla nich barometrem satysfakcji życiowej.
MĘSKOŚĆ Badania: Cechy dot. męskości wysoko korelujące z udanym związkiem partnerskim: - wysoka inteligencja, - refleksyjność, - poczucie odpowiedzialności, - samowystarczalność, - zaufanie do ludzi, - samokontrola, - stałość przekonań, - niezależność od mody, środowiska. Cechy korelujące z nieudanym związkiem partnerskim: niedojrzałość emocjonalna, pobudliwość, brak wytrwałości, niezręczność w zachowaniu, naiwność, trudność w kontakcie, podejrzliwość.
MĘSKOŚĆ z perspektywy potrzeb i oczekiwań kobiet CECHY „IDEALNEGO MĘŻCZYZNY”: - atrakcyjność fizyczna: wyższy wzrost niż partnerski, brak nadwagi, czystość ciała, zgrabna sylwetka – „przystojność”; - stałość cech charakteru, przekonań, konsekwencja, dojrzałość, poczucie odpowiedzialności, umiejętność wczuwania się, takt; - delikatność w ars amandi, umiejętność odczytywania oczekiwań kobiety, widzenia w niej – poza obiektem seksualnym –matki, żony, przyjaciela; - zdolność uatrakcyjnienia życia, posiadanie zainteresowań, fascynowanie się pasjami; - zdolność współpracy i pomocy w codziennym życiu;
MĘSKOŚĆ dla wielu mężczyzn oznacza: • potencja seksualna • atrakcyjna budowa płciowa • potrzeba dominacji • twardość Dla mężczyzn wychowywanych w obecnym matriarchacie kulturowym MĘSKOŚĆ to: • dążenie do sprawienia satysfakcji kobiecie, • spełnianie oczekiwań kobiety.
KOBIECOŚĆ – MĘSKOŚĆ Różnice między płciami – cechy typowe dla danej płci (A. Campbell) KOBIETA MĘŻCZYZNA - mają więcej fobii, lęków; - bardziej dbają o zdrowie; - są mniej agresywne; - częściej stosują pośrednie formy agresji (plotkowanie, unikanie, psucie reputacji); - agresja wobec innych wynika z zazdrości, rywalizacji, dbania o reputację seksualną; - są nastawione na współpracę; - są empatyczne; - w ocenie mężczyzn częściej kierują się oceną innych kobiet; - cenią u mężczyzn: dobre perspektywy finansowe, ambicję, pracowitość, inteligencję; - są bardziej agresywni, rywalizujący; - przeceniają swoje zalety; - cenią u kobiet: młody wiek, atrakcyjność, symetryczne piersi; - mniej dbają o zdrowie; - są skłonni do zachowań ryzykownych;
KOBIECOŚĆ – MĘSKOŚĆ Badania dotyczące stereotypów RÓL PŁCIOWYCH wykazały, że aktualnie mamy do czynienia nie tyle z kobiecością – męskością, co z typami osobowości występującymi u obu płci: • męską, • kobiecą, • androgynią, • niezróżnicowaniem płci. Kobieta / mężczyzna mogą być: męska/i, kobieca/y, androgyniczna/y, niezróżnicowana/y.
TYPY OSOBOWOŚCI WYSTĘPUJĄCE U OBU PŁCI 1) osobowości kobiece, 2) osobowości męskie, 3) osobowości androgyniczne, 4) osobowości niezróżnicowane.
TYPY OSOBOWOŚCI WYSTĘPUJĄCE U OBU PŁCI • - osobowości kobiece: wysoki poziom podporządkowania się, przyjacielskość, konformizm, schematyzm kobiecości, potrzeba bycia w grupie, rozmów z in. , nawiązywania kontaktów z ludźmi; KOBIECE KOBIETY: częściej są konformistyczne, mało aktywne, ekstrawertywne, oceniane są jako atrakcyjne fizycznie, podporządkowujące się. KOBIECY MĘŻCZYŹNI: często ujawniają niski poziom aspiracji, są bardziej liberalni, zamykają się w sobie, są niepewni.
TYPY OSOBOWOŚCI WYSTĘPUJĄCE U OBU PŁCI • - osobowości męskie: wysoki poziom dominacji, agresywność, aktywność, egocentryzm, niski poziom lęku, podporządkowania, kierują się schematami męskości; MĘSCY MĘŻCZYŹNI: dominacja wewnętrznego systemu kontroli, konserwatyzm, częściej atletyczny typ budowy, podatność na picie alkoholu. MĘSKIE KOBIETY: ekstrawersja, potrzeba dominacji, wyrażania własnego zdania.
TYPY OSOBOWOŚCI WYSTĘPUJĄCE U OBU PŁCI • - osobowości androgyniczne: wyższy poziom socjalizacji, wyższy poziom postaw prospołecznych, są częściej oceniane pozytywnie przez innych, dążą do egalitarnych związków; ANDROGYNICZNI MĘŻCZYŹNI: spokojni, pogodni, łagodni, uspołecznieni, identyfikujący się z niestereotypowymi matkami. ANDROGYNICZNE KOBIETY: bardziej uporządkowane, częściej wybierają nietypowe dla kobiet zawody i kwalifikacje, ukrywają swoje sukcesy, uzewnętrzniają niepowodzenia, lubią dominować, częściej są mocno zbudowane.
TYPY OSOBOWOŚCI WYSTĘPUJĄCE U OBU PŁCI • - osobowości niezróżnicowane: ujawniają niższy poziom potrzeby dominacji, niższy poziom socjalizacji, częściej są wyalienowane, negatywna samoocena, podatne na depresję, stres; MĘŻCZYŹNI: często identyfikują się z kobiecymi matkami. KOBIETY: częściej są pesymistyczne, bierne, chwiejne emocjonalne, podatne na zaburzenia nerwicowe i uzależnienie od alkoholu.
TYPY OSOBOWOŚCI WYSTĘPUJĄCE U OBU PŁCI W oparciu o liczne badania ustalono, że W kulturze Zachodu ok. 50 % populacji stanowią osobowości męskie i kobiece, 30 % ujawnia cechy androgyniczne, ok. 10 – 15 % cechy niezróżnicowania płci.
TYPY OSOBOWOŚCI WYSTĘPUJĄCE U OBU PŁCI Wpływ na wystąpienie ww. czterech typów osobowości mają: • proces wychowawczy, • wzajemne interakcje między płciami – następstwo wzajemnie kierowanych wobec siebie oczekiwań i potrzeb ze strony obu płci, np. zapotrzebowanie kobiet na kobiecych mężczyzn sprzyja wzrostowi takiej właśnie populacji. (Lew – Starowicz, 2001)
ZACHOWANIA SEKSUALNE W ŚWIETLE BADAŃ
BADANIE Z ZAKRESU ZDROWIA SEKSUALNEGO I OGÓLNEGO SAMOPOCZUCIA z 2010 r. Z badania 608 kobiet i mężczyzn w Polsce wynika, że dla większości respondentów seks jest bardzo ważny w życiu, Internet jest głównym źródłem informacji o seksie… Celem programu badawczego: poznanie, w jaki sposób satysfakcja seksualna wpływa na związek i ogólne samopoczucie. Badana populacja obejmowała 1893 mężczyzn i 1887 kobiet z 9 krajów, w tym z Polski.
BADANIE Z ZAKRESU ZDROWIA SEKSUALNEGO I OGÓLNEGO SAMOPOCZUCIA z 2010 r. Średni wiek badanych: mężczyźni – 44, 8; kobiety – 45, 7. 79% mężczyzn i 91% kobiet było w stałym związku. W badaniu zastosowano 5 -stopniowe skale oceniające satysfakcję i znaczenie życia seksualnego.
BADANIE Z ZAKRESU ZDROWIA SEKSUALNEGO I OGÓLNEGO SAMOPOCZUCIA z 2010 r. Wyniki badań: • 76% mężczyzn i 60% kobiet ocenia seks jako bardzo ważny w ich życiu. U mężczyzn seks jest na 3 miejscu priorytetów życiowych (za zdrowiem i związkiem uczuciowym), a u kobiet na 8 miejscu – dla nich większe znaczenie ma: więź uczuciowa, poczucie bliskości, wzajemne zrozumienie, szacunek, pociąg do partnera.
BADANIE Z ZAKRESU ZDROWIA SEKSUALNEGO I OGÓLNEGO SAMOPOCZUCIA z 2010 r. Wyniki badań: • Wysoki poziom satysfakcji z seksu deklaruje 59% mężczyzn i 44% kobiet. Badani stwierdzają często, że są w dobrym zdrowiu, dobrze czują się w związku, mogą uzyskać w życiu to, czego chcą.
BADANIE Z ZAKRESU ZDROWIA SEKSUALNEGO I OGÓLNEGO SAMOPOCZUCIA z 2010 r. Wyniki badań: • U kobiet z wiekiem stopniowo spada znaczenie seksu i satysfakcja z niego, natomiast u mężczyzn znaczenie seksu rośnie, a poziom satysfakcji spada, szczególnie po 60 r. ż.
BADANIE Z ZAKRESU ZDROWIA SEKSUALNEGO I OGÓLNEGO SAMOPOCZUCIA z 2010 r. Wyniki badań: • Częstotliwość stosunków seksualnych w miesiącu zmniejsza się stopniowo wśród mężczyzn, a znacząco wśród kobiet począwszy od 40 r. ż. • 45% mężczyzn i 32% kobiet twierdzi, że są bardzo zainteresowani możliwością lepszego seksu.
BADANIE Z ZAKRESU ZDROWIA SEKSUALNEGO I OGÓLNEGO SAMOPOCZUCIA z 2010 r. Wyniki badań: • Zarówno u mężczyzn, jak i kobiet wyższy poziom zadowolenia z seksu jest silnie związany z wyższym poziomem zadowolenia z ogólnego stanu zdrowia, miłości, związku, życia rodzinnego, sytuacji finansowej, roli płciowej i partnerskiej.
BADANIE Z ZAKRESU ZDROWIA SEKSUALNEGO I OGÓLNEGO SAMOPOCZUCIA z 2010 r. Wyniki badań: • Kobiety bardzo zadowolone z seksu częściej przyznają, że seks podnosi u nich poczucie własnej wartości, pomaga im zwalczać stresy i ma dobry wpływ na ich zdrowie. • Znaczenie dobrego seksu w związku rośnie wraz z wiekiem u obu płci. • U mężczyzn, zadowolenie z dobrego seksu w związku, spada po 60 r. ż. , natomiast u kobiet nie ujawniono związku pomiędzy wiekiem a satysfakcją seksualną.
BADANIE Z ZAKRESU ZDROWIA SEKSUALNEGO I OGÓLNEGO SAMOPOCZUCIA z 2010 r. Wyniki badań: • Średnia częstotliwość stosunków seksualnych w ostatnim miesiącu w przypadku mężczyzn poniżej 40 r. ż. wynosi 13, 9 x a u kobiet 11, 3 x. U badanych powyżej 60 r. ż. częstotliwość stosunków spada – u mężczyzn 9, 7 x, a u kobiet do 7, 8 x.
Z wielu badań wynika, że ważność seksu w życiu większa jest u mężczyzn niż u kobiet. Polacy są umiarkowanie usatysfakcjonowani z życia seksualnego. Wniosek, że u kobiet z wiekiem, znaczenie i satysfakcja z seksu stopniowo spada, być może w dużym stopniu wynika z pogorszenia sprawności seksualnej partnera i pogodzenia się z losem.
WIEDZA O SEKSIE • Tylko co 10 młody Polak wiedzę o seksie uzyskuje od rodziców. BADANIA CBOS Z 2008 r. : • podstawowym źródłem wiedzy młodych Polaków o seksie są rówieśnicy (55 %) oraz Internet (43, 9 %), następnie nauczyciele (34, 9%), i czasopisma młodzieżowe (32, 6%).
SEKS WŚRÓD MŁODZIEŻY SONDAŻ CBOS z 2008 r. : • Ponad połowa młodzieży w wieku 13 -21 lat stwierdziła, że do pierwszego zbliżenia często dochodzi pod wpływem emocji. • Co 10 -ty ankietowany przyznał się do seksu z przypadkowym, nieznanym partnerem. • 30 % badanych nastolatków nie stosowało wtedy żadnej antykoncepcji. • Spośród tych, którzy mają już za sobą inicjację seksualną, aż 27 % przyznało się do stosunku z przygodnie poznaną osobą.
SEKS WŚRÓD MŁODZIEŻY SONDAŻ CBOS z 2008 r. : • 23 % przyznaje, że pod wpływem alkoholu „urwał im się film" i nie są pewni, czy uprawiali wtedy seks. • Stale się obniża wiek inicjacji seksualnej. Przed ukończeniem 15 r. ż. ma ją za sobą 16, 8 % dziewcząt i 27, 3 % chłopców. „Nastolatki są najbardziej wyzwoloną seksualnie grupą wiekową”.
BADANIA NAD SEKSEM WŚRÓD NASTOLATKÓW RAPORT „Seksualności Polaków” z 2011 r. Informacje o przemianach w obyczajowości seksualnej młodzieży. GŁÓWNE POWODY ZNACZĄCYCH PRZEMIAN W OBYCZAJOWOŚCI SEKSUALNEJ MŁODZIEŻY: (Zbigniew Izdebski) a) przeniesienie kontaktów z innymi ludźmi do świata wirtualnego, b) wpływ mediów, c) liberalizacja norm obyczajowych, d) presja środowiska rówieśniczego, e) swoista moda.
BADANIA NAD SEKSEM WŚRÓD NASTOLATKÓW RAPORT „Seksualności Polaków” z 2011 r. • stopniowe obniżanie granicy wiekowej rozpoczynania kontaktów seksualnych; • kontakty seksualne w grupie 15– 17 lat szybciej rozpoczynają dziewczęta – 28% z nich zadeklarowało, że odbyło stosunek, wśród chłopców – 22%;
BADANIA NAD SEKSEM WŚRÓD NASTOLATKÓW RAPORT „Seksualności Polaków” z 2011 r. Badanie OBOP na grupie w wieku 15– 59 lat, w ramach Ogólnopolskiego Programu Zdrowia Seksualnego. • to właśnie wśród młodzieży w wieku 15– 17 lat najpopularniejsze są płatne usługi seksualne; 20% osób w wieku 15– 17 odpowiedziało twierdząco na pytanie „Czy kiedykolwiek korzystał/a Pan/Pani z usług agencji towarzyskiej lub innych osób świadczących usługi seksualne za wynagrodzenie (pieniądze, mieszkanie, towary)? ”. W grupie wiekowej 18– 24 odpowiedź tę wskazało 16% respondentów. Dla całej badanej grupy (15– 49 lat) było to 14%.
KONSEKWENCJE ZMIAN W OBRĘBIE DOŚWIADCZEŃ SEKSUALNYCH MŁODZIEŻY • obniżanie się wieku inicjacji seksualnej; • skutki medyczne: zarażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową (choroby weneryczne, AIDS), zachorowania na nowotwory narządów rodnych, ciąże i ich komplikacje z powodu niedostatecznego rozwoju fizycznego matek; • skutki psychologiczne: - związek między doświadczeniem wczesnej inicjacji seksualnej a późniejszymi problemami, w tym m. in. zwiększonym ryzykiem depresji, pojawieniem się myśli i prób samobójczych (Wróblewska, 2007)
KONSEKWENCJE ZMIAN W OBRĘBIE DOŚWIADCZEŃ SEKSUALNYCH MŁODZIEŻY • skutki psychologiczne: - młody wiek w momencie podjęcia życia seksualnego, zwł. przez dziewczęta, może powodować późniejsze problemy psychiczne (np. w postaci niskiej samooceny); - wczesna inicjacja seksualna może przyczynić się do podejmowania innych ryzykownych zachowań, w tym współżycia z wieloma partnerami; - ciąża w nastolatek może spowodować: rezygnację z dalszej edukacji, trudności w rozwijaniu kariery zawodowej, podwyższone ryzyko aborcji, negatywne konsekwencje dla poczętego dziecka (m. in. : wcześniactwo, niska waga urodzeniowa, większa umieralność w okresie niemowlęcym); (Wróblewska, 2007)
ATRAKCYJNOŚĆ Dane z Raportu seksualności Polek z 2005 r. Atrakcyjność kobiet dla mężczyzn wg kobiet: • 76 % - wygląd i uroda, • 59 % - osobowość, • 37 % - inteligencja, • 32 % brak zahamowań i otwartość na sprawy seksu, • 11 % - nie wiem.
ATRAKCYJNOŚĆ Dane z Raportu Seksualności Polek z 2005 r. Atrakcyjność mężczyzn dla kobiet wg kobiet: • 71 % - dbałość o troskliwość w stosunku do kobiety, • 67 % - wygląd, • 63 % - osobowość, • 42 % inteligencja, • 18 % - brak zahamowań i otwartość na sprawy seksu, • 8 % - nie wiem.
LITERATURA: M. Braun-Gałkowska (1985). Miłość aktywna: psychiczne uwarunkowania powodzenia małżeństwa. Warszawa Instytut Wydawniczy PAX. M. Braun – Gałkowska (2008). Psychologia domowa. Lublin, Wyd. KUL. Z. Izdebski (2000). Polskie seksolatki. Charaktery nr 8. Z. Izdebski, A. Ostrowska (2003). Seks po polsku. Zachowania seksualne jako element stylu życia Polaków. Warszawa Wyd. Muza SA. Z. Lew – Starowicz (2001). Encyklopedia erotyki. Warszawa Wyd. Muza. Z. Lew – Starowicz (2010). Kobiecość – męskość w: A. Długołęcka, Z. Lew – Starowicz (red. ). Jak się kochać? Edukacja seksualna dla każdego. Warszawa Wyd. Świat Książki.
LITERATURA: Z. Lew – Starowicz, B. Kasprzycka (2011). O kobiecie. Warszawa Wyd. Czerwone i Czarne. Z. Lew – Starowicz, K. Romanowska (2012). O mężczyźnie. Warszawa Wyd. Czerwone i Czarne. Z. Lew – Starowicz (2011). Badanie z zakresu zdrowia seksualnego i ogólnego samopoczucia. Raport z badań 2010 r. Przegląd Seksuologiczny nr 28. M. Marczak (2011). Przemiany postaw i zachowań seksualnych młodzieży w: (red. ) G. inniewicz, M. Mijas. Seksualność człowieka. Wybrane zagadnienia. Kraków Wyd. UJ. W. Wróblewska (2007). Nastoletni Polacy seksualności – aspekty demograficzne, społecznie i kulturowe. Wychowawca nr 07 – 08. wobec
- Slides: 85
