Sejm i Senat Dr hab Ryszard Balicki Zasada
Sejm i Senat Dr hab. Ryszard Balicki
Zasada podziału władz Art. 10. • 1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. • 2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.
Sala obrad
Klasyfikacja funkcji parlamentu • funkcja wyborcza (elective function); • funkcja wyrażania poglądów (expressive function); • funkcja wychowawcza (teaching function); • funkcja informacyjna (informing function); • funkcja prawodawcza (the function of legislation). – W. Bagehot, The English Constitution, 2 nd Edition, London 1867
Funkcje parlamentu wg Konstytucji RP Kontrolna Ustawodawcza 5
Funkcje Sejmu „model klasyczny” Ustawodawcza Kreacyjna Kontrolna 6
Funkcje Sejmu Ustrojodawcza Ustawodawcza Kontrolna Współkształtowanie polityki państwa Kreacyjna 7
Funkcja ustrojodawcza polega na określaniu zasad ustroju politycznego i społecznogospodarczego. Jest ona definiowana zarówno jako możliwość dokonywania zmian w konstytucji jak również możliwość uchwalenia nowej konstytucji. 8
Funkcja ustawodawcza jest najważniejszą kompetencją organu przedstawicielskiego Sprawowana jest przez Sejm i Senat na zasadzie wyłączności 9
Funkcja kontrolna Funkcja ta polega na kontroli sprawowanej przez Sejm nad działalności innych organów państwowych (w szczególności Rady Ministrów). Kontrola taka może być wykonywana: • przez Sejm działający in pleno, • przez komisje sejmowe, • przez parlamentarzystów działających indywidualnie. Sejm, w realizacji funkcji kontrolnej dysponuje również wyspecjalizowanym organem, jaki jest Najwyższa Izba Kontroli. 10
Funkcja kontrolna realizowana na posiedzeniu plenarnym absolutorium za wykonanie budżetu państwa, interpelacje, zapytania poselskie oraz pytania w sprawach bieżących • kierowane do Premiera lub poszczególnych ministrów, wyrażanie Radzie Ministrów wotum nieufności • większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na premiera, wyrażanie wotum nieufności ministrowi • większością ustawowej liczby posłów na wniosek co najmniej 69 posłów, wyrażanie wotum zaufania - na wniosek Premiera - Radzie Ministrów • większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, rozpatrywanie sprawozdań • m. in. prezesa NIK, KRRi. TV, GIODO, wysłuchanie corocznej informacji RPO w sprawie stanu przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.
Funkcja kontrolna realizowana przez komisje sejmowe rozpatrywanie sprawozdań i informacji przedkładanych przez ministrów, uchwalanie dezyderatów i opinii skierowanych, między innymi, do: • • Rady Ministrów członków Rady Ministrów (indywidualnie), Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Sejm może też powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy
Funkcja kontrolna realizowana przez posłów Posłowie mają prawo uzyskiwać informacje i wyjaśnienia co do spraw związanych z wykonywaniem obowiązków poselskich od: • członków Rady Ministrów, • organów, • instytucji i przedsiębiorstw państwowych i samorządu lokalnego
Współkształtowanie polityki państwa prawo do uchwalenia ustawy budżetowej (historyczna „władza nad sakiewką”) uprawnienie Sejmu do ogłaszania stanu wojny i decydowania o zawarciu pokoju (art. 116 Konstytucji RP) wyrażanie zgody na przedłużenie stanu wyjątkowego i stanu klęski żywiołowej (art. 230 ust. 1 oraz 232 Konstytucji RP) uchylenie rozporządzenie Prezydenta RP o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego (art. 231 Konstytucji RP) wyrażanie zgody na ratyfikację lub wypowiedzenie umów międzynarodowych (art. 89 i 90 Konstytucji RP).
Funkcja kreacyjna Kompetencje kreacyjne polegają na powoływaniu przez Sejm innych organów państwowych. Kompetencje te możemy podzielić na: wykonywane samodzielnie przez Sejm (np. powołanie składu Trybunału Konstytucyjnego), wykonywane przez Sejm z uczestnictwem Senatu (powołanie prezesa NIK, RPO, GIODO) 15 wykonywane przez Sejm na wniosek innych organów (np. powoływanie na wniosek prezydenta Prezesa NBP).
Funkcja europejska? Traktat akcesyjny • Parlament narodowy jako przegrany procesu integracji? Traktat z Lizbony • Mechanizm informowania parlamentów narodowych w sprawach UE • Badanie przestrzegania zasady pomocniczości: • Kontrola ex ante • Kontrola ex post (skarga do TS UE) • Udział parlamentów w procedurach „kładki” (uproszczona zmiana traktatów) 16
Postępowanie legislacyjne jest zespołem czynności podejmowanych przez parlament i inne uprawnione podmioty, których celem i ostatecznym efektem jest dokonanie regulacji określonej sfery stosunków społecznych w formie ustawy.
Konstytucyjna regulacja procesu legislacyjnego określenie podmiotów powołanych do podejmowania inicjatywy ustawodawczej; ujecie posiedzenia plenarnego Sejmu jako miejsca ostatecznego uchwalania ustaw; jawność obrad parlamentu jako istotny i niezbędny element trybu ustawodawczego; ogólne zasady wnoszenia poprawek do projektów ustaw w trakcie ich rozpatrywania przez Sejm; regulamin Sejmu jako dokument szczegółowo normujący tryb ustawodawczy, oraz instytucję pilnych projektów ustaw.
Proces legislacyjny Postępowanie legislacyjne jest procesem sekwencyjnym, dzieli się na zwarte okresy, charakteryzujące się swoistymi odrębnościami, potocznie zwane etapami procesu ustawodawczego. Przejście do kolejnego etapu nie jest możliwe bez spełnienia warunków określonych w etapie poprzedzającym. Spełnienie warunków koniecznych do prowadzenia dalszej pracy nad projektem ustawy uzewnętrznia się poprzez podjęcie decyzji politycznej
Etapy postępowania Inicjatywa ustawodawcza (przygotowanie projektu i jego złożenie przez upoważniony podmiot) postępowanie w Sejmie (procedura trzech czytań), postępowanie w Senacie (rozpatrzenie przedłożonego przez Sejm projektu ustawy), ewentualne ponowne postępowanie sejmowe (w wypadku podjęcia przez Senat uchwały o odrzuceniu ustawy lub zgłoszeniu do niej poprawek), procedura kontroli prewencyjnej, w związku rozpatrzenie ewentualnym wnioskiem prezydenta do TK, rozpatrzenie ewentualne wniosku prezydenta o ponowne rozpatrzenie ustawy (weto prezydenckie), podpisanie ustawy przez prezydenta i zarządzenie jej ogłoszenia
Inicjatywa ustawodawcza Posłowie Rada Ministrów 15 posłów Komisja Sejmowa Prezydent RP 100 obywateli Senat Marszałek Sejmu
Postępowanie w Sejmie • I czytanie Odrzucenie projektu Posiedzenie Sejmu Komisja Sejmowa Praca w komisjach merytorycznych Odrzucenie projektu II czytanie - posiedzenie Sejmu (sprawozdanie Komisji, debata, zgłaszanie poprawek ) Odrzucenie projektu III czytanie - posiedzenie Sejmu (dodatkowe sprawozdanie Komisji, głosowanie ) Uchwalenie ustawy
Postępowanie w Senacie Senat nie zgłasza poprawek Senat zgłasza poprawki Senat wnosi o odrzucenie Brak stanowiska w ciągu 30 dni Marszałek Sejmu - do Prezydenta RP Marszałek Sejmu – do ponownego postępowania w Sejmie
Sejm – rozpatrzenia stanowiska Senatu Komisja sejmowa (sprawozdanie) Odrzucenie wniosku Senat u wnosi o odrzucenie Odrzucenie poprawek Senatu Przyjęcie wniosku Senat o odrzucenie ustawy Koniec postępowania Marszałek Sejmu przekazuje Prezydentowi RP
Prezydent RP Weto zawieszające Podpisuje Wniosek do TK Orzeczenie Sejm: ponowne uchwalenie 3/5 głosów Prezydent podpisuje Niezgodna z Konstytucją Koniec postępowania Publikacja w Dzienniku Ustaw Zgodna z Konstytucją Prezydent podpisuje
Sala obrad
Dziękuję i do zobaczenia
- Slides: 27