Savremeni socijalni problemi socijalne nejednakosti Petak 04 Mart

Savremeni socijalni problemi – socijalne nejednakosti Petak, 04 Mart 2011 Dopuna: petak 25. mart 2011 Mr Vojin Vidanovic vojin. vidanovic@fpn. bg. ac. rs www. youtube. com/user/vojinvidanovic 79

Sadržaj prezentacije l Uvodni segment 1. Definicija socijalnih problema 2. Definicije soc. Politike 3. Savremeni socijalni problemi 4. Istaknuti savremeni soc. Problemi globalni 5. Social issues l Socijalne nejednakosti 1. Odlike i shvatanja 2. Definicije Berković / D. Lakićević 3. Nejednakost kao fenomen 4. Definicija M. Lakićević 5. Social inequalities – def. 2004 6. Social inequalities – properties

Sadržaj prezentacije l Nezaposlenost 1. Nezaposlenost shvatanja 2. Definicija nezaposlenosti 3. Nezaposlenost – globalni prikaz l Siromaštvo 1. Definicija siromaštva 2. Karakteristike siromaštva 3. Siromaštvo – globalni prikaz l Socijalni problemi i razvoj 1. Problemi kao faktor razvoja 2. Socijalni problemi u vreme krize l Korisna literatura

Uvodni segment

Definicija socijalnih problema l Socijalni problemi je pojam koji je prvobitno imao značenje koje ukazuje na posledice nezadovoljenja potreba ljudi zbog nepovoljnih socijalnoekonomskih uslova života, čime se produkuju „socijalni slučajevi”. Među najčešće socijalne probleme se ubrajaju: nezaposlenost, siromaštvo, agresivno pon ašanje, kriminalitet, alkoholizam, poremećeni porodični odnosi, kao i zaštitamanjinskih grupa. Savremena shvatanja ističu da su socijalni problemi objektivni događaji ili situacije koje nepovoljno deluju na životne i radne uslove ljudi.

Definicija socijalnih problema l Nastajanje „socijalnih slučajeva”, pa time i socijalnih problema, je normalna činjenica imanentna prirodi čoveka i društva. Zato je moguće ovakve okolnosti preventivno smanjivati, neke od njih suzbiti, dok se kod nekih od njih organizovanim društvenim intervencijama mogu sprečavati samo nepovoljne posledice. Socijalni problemi, kao skup nepoželjnih manifestacija po pojedinca i grupe, su kompleksni i često dugoročno destabilizujući za društvenu zajednicu, što zahteva kompleksne mere socijalne politike za njihovo prepoznavanje, prevenciju i rešavanje.

Definicije soc. politike l E. Vajs daje nešto širu definiciju socijalne politike „Socijalna politika je svesna delatnost društva kojom se razrešavaju socijalne protivurečnosti, usmeravaju socijalne pojave i procesi ka socijalnom razvoju i rešavaju socijalni problemi“. Ovakvo određenje socijalne politike može biti primenljivo u bilo kom društvu. E. Vajs dalje ističe da je socijalna politika „deo ukupne razvojne politike čiji su krajnji ciljevi sve bolje i potpunije zadovoljavanje ljudskih potreba, raspodela po principu radnog doprinosa i solidarnosti, humanizacija životnih i radnih uslova itd. “ [1]. l [1] Vajs, E. (1984): Dezintegracija ekonomske i socijalne politike, mogućnosti i zablude socijalne politike na raskršću naših protivrečja, CMU, Beograd

Definicije soc. politike l Prema shvatanju S. Pejanović [1] pod sintagmom socijalna politika podrazumeva s jedne strane organizovana delatnost države i drugih političkih subjekata radi uspostavljanja određenog sistema sigurnosti građana, upravljanja socijalnim službama, neutralisanja društvenih konflikata, delovanja u pravcu, poboljšavanja društvenog i ličnog standarda, pomoći i zaštiti onih slojeva društva koji nisu u mogućnosti da sami organizuju elementarne uslove vlastite egzistencije i slično. S druge strane, teorijska delatnost čiji je osnovni zadatak da analizira aktuelnu socijalnu situaciju, postojeće socijalne protivurečnosti i način i sredstva njihovog razrešavanja, da predlaže odgovarajuće socijalne reforme, analizira problematiku ljudskih potreba, kritički preispituje političke i ekonomske odluke i mere sa stanovišta njihovog mogućeg uticaja na socijalni položaj pojedinih kategorija stanovništva. l [1] Pejanović, S. (2008): Socijalna politika, III dopunjeno i prerađeno izdanje, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju

Definicije socijalne politike l Tako na primer, E. Puljiz [1] navodi da je „Socijalna politika organizovana delatnost države i drugih društvenih činioca kojoj je cilj prevladavanje socijalnih rizika, romoć siromaš nim i isključenim pojedincima i socijalnim grupama, ujednačavanje životnih šansi te, uopšteno, unapređivanje socijalne dobrobiti gradana. Socijalna politika u svom delovanju polazi od društvenih vrijednosti kao što su solidarnost, socijalna pravda, jednakost, socijalna sigurnost, socijalna kohezija”. Instrumenti socijalne politike su zakoni i drugi propi si, kao i razni programi i mere za njenu praktičnu primenu. l [1] Puljiz, V. , Bežovan, G. , Šućur, Z. i Zrinščak, S. (2005): Socijalna politika, Pravni fakultet, Zagreb

Definicije socijalne politike l U Nemačkoj termin “socijalna politika” ima šire značenje od srodnog termina u Velikoj Britaniji (gde je uobičajen pojam “socijalna administracija”). U Nemačkom poimanju socijalna politika naglašava interese društva kao celine, pa nastoji da održi društveni sklad i koheziju. l U „Rečniku socijalnog rada”[1] socijalna politika se definiše kao široka i raznolika oblast javne politike čiji je osnovni cilj da obezbedi ekonomski održiv, a istovremeno socijalno prihvatljiv nivo zaštite od raznih vidova društvenih i individualnih štetnih efekata na sve članove društva i da na taj način promoviše jednakost, socijalnu koheziju i uključivanje. l [1] Vidanović, I. (2006): „Rečnik socijalnog rada”, autorsko izdanje, Beograd

Definicije socijalne politike l l Milosavljević navodi da socijalna politika obuhvata mnoštvo pojava savremenih društava, da je kao organizovana i svesna drištvena delatnost pod uticajem mnogih društvenih (ekonomskih, ideoloških, političkih i dr. ) faktora. Za socijalnu politiku kaže da je skup organizovanih, dogovorenih i planiranih aktivnosti i mera preko kojih se, na principima solidarnosti i uzajamnosti, socijalističkog humanizma, jednakosti u dužnostima i pravima, nagrađivanju prema radu i uzajamne odgovornosti, obezbeđuje zadovoljavanje i podstiče razvoj raznovrsnih i svestranih ljudskih potreba, obezbeđuje socijalna sigurnost pojedinaca, društvenih grupa i društvene zajednice u celini; omogućava i podstiče razvoj ljudskih i drugih sposobnosti i afirmacija ljudskog stvaralačkog rada; stvaraju humani odnosi među ljudima i podstiče novi kvalitet ljudskog zajedništva; stvaraju uslovi za prevazilaženje različitih vidova društvenih nejednakosti i posebno otklanjaju uzroci i teškoće u zadovoljavanju ljudskih potreba, razvoju čovekovih moći i mogućnosti i obezbeđivanju osnove socijalne sigurnosti za sve građane. Posebno je značajno što autor ističe da se preko socijalne politike stvaraju humani odnosi među ljudima i podstiče novi kvalitet ljudskog zajedništva. Socijalnu politiku vezuje za društveni razvoj stvaralačkih i drugih potencijala svakog građanina. Pravilno navodi da se ciljevi i zadaci socijalne politike realizuju kroz razne oblasti društvene delatnosti[1]. [1] Milosavljević, M. (1984): Socijalna sigurnost u samoupravnom društvu, Beograd

Rekapitulacija l Objasniti pojam socijalnih problema l Navesti barem jednu definiciju soc. Politike l Objasniti razlike u shvatanju socijalne politike

Savremeni socijalni problemi

Istaknuti savremeni soc. Problemi globalni l Socijalne nejednakosti l Nezaposlenost l Eksploatacija rada l Siromaštvo l Glad (neishranjenost) l Nizak obrazovni stepen stanovništva

Socijalni problemi (eng. Social issues) l Abortus l Starenje l Asimilacija l Smrtna kazna l Cenzura l Građanska prava l Feminizam l LGBT prava l Degradacija prirodne sredine. . .

Socijalne nejednakosti

Odlike i shvatanja l Teorijski i praktičan problem savremene nauke i društva l Neoliberali – nejednakost uslov razvoja l Marksisti – nejednakosti uzrok krize, istorijska kategorija koju treba prevazići l Socijaldemokrate – svođenje konflikta na minimum l Uzrok: raspodela dobara unutar a ne između klasa

Definicije Berković / D. Lakićević l socijalne nejednakosti su sve razlike koje nastaju u životnim uslovima ljudi, one koje spadaju u područije materijalnih i nematerijalnih potreba, odnosno koje se zadovoljavaju u sferi lične i zajedničke potrošnje (E. Berković 1986) l. . . Onaj segment i onaj karakter razlika koje su strukturalne prirode i koji se tiču ekonomskog i socijalnog položaja ljudi, koji je društveno uslovljen i relativno stabilizovan, označava nejednakosti, to je ono što je problem, pa tu pojavu treba identifikovati kao socijalnu nejednakosti i nju sprečavati” (D. Lakićević 1984)

Nejednakost kao fenomen l Društveni fenomen koji zadire u dubinu društve i proizlazi iz njegove strukture i odnosa koji vladaju u njemu l SN označavaju nesklad i razdeobu društva u pristupu, stvaranju, raspolaganju i korišćenju društvenih i prirodnih dobara, što se u najekstremnijem obliku ispoljava u podelama stanovništva na klase, slojeve i grupe.

Definicija M. Lakićević l Socijalne razlike kao (ne) kvalitativan izraz socijalnih nejednakosti, ispoljavaju se u svum sferama društvenog života, a najznačajnije su u oblasti rada, raspodele, stanovanja, obrazovanja, zdravstva, socijalne zaštite, dakle u svim najvažnijim područjima života, ekonomske i socijalne sigurnosti (M. Lakićević 1995)

Social inequalities – def. 2004 l Social inequality refers to a situation in which individuals in a society do not have equal social status. Areas of potential social inequality include voting rights, freedom of speech and assembly, the extent of property rights and access to education, health care, quality housing and other social goods. l Shapiro, Thomas M. "The Hidden Cost of Being African American. " Oxford University Press 2004.

Social inequalities - properties l Social inequality is different from economic inequality, though the two are linked. Economic inequality refers to disparities in the distribution of economic assets and income. But neither economic and social inequality is class inequality. Class inequality is an inequality which is rooted in the structure of economic life, which corresponds to different economic functions, and which is perpetuated and accentuated by the principal social and legal institutions of the period. l Social inequality is linked to racial inequality and wealth inequality. The way people behave socially, through racism and other forms of discrimination, tends to trickle down and affect the opportunities and wealth individuals can generate for themselves. Thomas M. Shapiro presents a hypothetical example of this in his book, The Hidden Cost of Being African American, in which he tries to demonstrate the level of inequality on the "playing field for blacks and whites". One example he presents reports how a black family was denied a bank loan to use for housing, while a white family was approved. As being a homeowner is an important method in acquiring wealth, this situation created fewer opportunities for the black family to acquire wealth, producing social inequality

Rekapitulacija l Navesti nekoliko savremenih socijalnih problema l Navesti jednu domaću definiciju l Objasniti shvatanje socijalnih nejednakosti

Nezaposlenost

Nezaposlenost - shvatanja l Nezaposlenost je najteži ekonomski, socijalni i politički problem koji izaziva socijalnu nesigurnost, ličnu i porodičnu ugroženost, beznađe i besperspektivnost, asocijalna ponašanja i sl. l Zbog toga sve zemlje preduzimaju organizovane društvene mere, kako bi što veći broj radno sposobnih uključili u proces rada l Prema ILO (MOR) u nezaposlene ubrajamo osobe iznad određenog broja godina posmatrano u određenom periodu, koji su bez posla, a osposobljeni su za rad i traže posao

Definicija nezaposlenosti l Nezaposlenost, u ekonomskim terminima, pojavljuje se ako postoje kvalifikovani radnici koji su voljni raditi, ali ne mogu naći posao. Dakle, nezaposlene osobe su starije od 16 godina, sposobne i voljne raditi i aktivno traže posao, ali su bez posla. l Stopa nezaposlenosti je broj nezaposlenih radnika podeljen sa ukupnim brojem stanovništva sposobnog za rad (odnosno osobe između 16 i 65 godina).

Vrste nezaposlenosti l Ekonomisti identifikuju 3 različite vrste nezaposlenosti: l Frikcijska nezaposlenost l Strukturna nezaposlenost l Ciklična nezaposlenost l Frikcijska nezaposlenost nastaje zbog neprekidnog kretanja ljudi između regija i radnih mesta ili kroz različite faze životnog ciklusa. l l l Frikciona nezaposlenost korespondira sa nepopunjenim radnim mestima u istim zanimanjima i istim mestima. Potiče iz stalnog kretanja ljudi između zaposlenja i ulaska i izlaska iz kontigenta radne snage. Tačan broj nezapslenih po ovom osnovu zavisi od cirkulacije, brzine, efikasnosti onih koji traže zaposlenje i onih koji nude slobodna radna mesta. Osnovne karakteristike frikcione nezaposlenosti: 1) Pogađa relativno veliki broj ljudi, 2) Teži da bude kratkog roka, 3) Nemoguće je ostvariti nultu stopu nezaposlenosti. Dobra strana frikcione nezaposlenosti jeste činjenica da period potrage za poslom pruža mogućnosta otkrivanja koji se sve poslovi nude, koje sposobnosti se zahtevaju i na koji način su plaćene. [Strukturna nezaposlenost označava raskorak između ponude i potražnje za radnicima. Raskoraci mogu nastati zato što potražnja za jednom vrstom raste, dok se potražnja za nekom drugom vrstom smanjuju, a ponuda se ne prilagođava brzo. Ciklična nezaposlenost postoji kad je ukupna potražnja za radom niska. Kako ukupna potrošnja pada, nezaposlenost raste praktično svuda.

Vrste nezaposlenosti Promatrajući volju radnika da radi pri određenoj visini plate, razlikujemo: l Dobrovoljnu nezaposlenost l Prisilnu nezaposlenost l ]Dobrovoljna nezaposlenost l Dobrovoljna nezaposlenost nastaje onda kada radnici ne žele raditi po trenutnim tržišnim platama. l Prisilna nezaposlenost l Za radnike kažemo da su prisilno nezaposleni kada žele raditi za plate kakve prevladavaju na tržištu, ali ne mogu naći posao.

Nezaposlenost

Rekapitulacija l Dati definiciju nezaposlenosti l Objasniti šta je stopa nezaposlenosti l Objasniti ekonomsko shvatanje nezaposlenosti l Objasniti vrste nezaposlenosti l Protumačiti globalne razmere problema

Siromaštvo

Definicija siromaštva l Siromaštvo je širok pojam koji najčešće znači oskudicu materijalnih dobara za normalno zadovoljenje najvažnijih potreba svake osobe pojedinačno kao i porodice ili društvene grupe. Prema definiciji OUN, siromašnima se smatraju osobe koje su lišene načina života, komfora i dostojanstva, koji se smatraju normalnim u društvu u kojem žive. Siromaštvo se meri stalno promenljivim normama određenog društva i njegovih užih sredina. Po tim kriterijumima, siromaštvo se deli na bedu ili apsolutno siromaštvo, relativno siromaštvo, pauperizam i novo siromaštvo. l Rečnik socijalnog rada

Karakteristike siromaštva l Najrasprostranjenija negativna društvena pojava, stara koliko i ljudsko društvo l Prisutno i u urbanim i u ruralnim sredinama l Gradovi prenaseljeni, preopterećeni internim i međunarodnim migracijama i imigracijama i “urbanizacijom” (slum cities!)

Karakteristike siromaštva l U globalnim razmerama, siromaštvo se u nerazvijenim i nerazvijenim zemljama održava i povećava usled pada prihoda, nezaposlenosti, nesposobnosti za rad, neobrazovanosti i starosti l U bogatim zemljama neograničena vlast kapitala i odustvo kontrolnih mehanizama održava siromaštvo, izaziva krize (outsourcing, crisis)

Siromaštvo – globalni prikaz

Rekapitulacija l Definicija siromaštva OUN l Karakteristike siromaštva l Siromaštvo zemalja u razvoju l Siromaštvo razvijenih l Globalne razmere

Socijalni problemi i razvoj

Problemi kao faktor razvoja l Socijalne protivurečnosti i socijalni problemi nisu samo posledica ekonomskih, tehnoloških i socijalnih uslova i okolnosti. Oni se javljaju istovremeno kao predmet socijalnog i celovitog društvenog razvoja, ali su i bitan ograničavajući faktor ekonomskih, socijalnih i političkih promena. Zato socijalni problemi nisu jednostavni proizvodi ili posledice ekonomskog, tehnološkog i socijalnog razvoja, već se javljaju i kao bitan ograničavajući faktor promena i progresa.

Socijalni problemi u vreme krize l U situacijama društvenih kriza umnožavaju se neki složeni socijalni problemi kao što su: osiromašenje stanovništva, uključujući i pojavu bede, realna i prikrivrena nezaposlenost, negativne demografske pojave, socijalne bolesti i slične pojave, kojima su, pored dugotrajnosti, zajedničke mnoge negativne posledice po pojedince, socijalnu zajednicu i globalno društvo. Istovremeno, vreme krize je i doba bujanja različitih društvenih devijacija.

Socijalni problemi u vreme krize l Ove društvene pojave, uz negativne efekte razlučitog sadržaja i tipa, prate masovnost obuhvata stanovništva, povećana tolerancija društvene javnosti i skučene mogućnosti i nemoć društvenih institucija i čitavih institucionalnih sistema (socijalne službe, pravosuđe, policija i sl. ) da se ozbiljnije i na odgovarajući način odnose prema uzrocima i posledicama ovih pojava.

Rekapitulacija l Objasniti problem kao faktor razvoja l Objasniti razvoj socijalnih problema u uslovima društvene krize

Korisna literatura l Prof. Kočović, D. „Socijalna politika”, (drugo dopunjeno izdanje), FPN, Beograd, 2007 l Prof. dr Kočović Dragoslav – „Socijalna politika SRJ”, Udruženje stručnih radnika R. Srbije, Beograd, 2002. g.

Korisna literatura l Milosavljević, 2003: Devijacije i društvo, Beograd, Draganić; 9 88, 251 271 Milosavljević, 2000: Socijalni rad na međi vekova, Beograd, Draganić; 24 59; 154 217 Jelena Špadijer Džinić, 1988: Socijalna patologija, Beograd, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva; l Miroslav Živković, Borislav Đukanović, Miroslav Radovanović, redaktori, 1985: Socijalni problemi jugoslovenskogdruštva, Beograd, Sloboda; 11 98, l Čekerevac Ana, 2002: Nezaposlenost u svetu, Socijalni rad i Socijalna politika, Zbornik radova, Beograd, Fakultet političkih nauka l Milosavljević Milosav, 1997: Socijalni problemi, društvene devijacije i socijalni rad, Zbornik radova: Socijalni rad na pragu 21. veka, Beograd, Socijalna misao. ; Ignjatović Đorđe, 1998: Organizovani kriminalitet (drugi deo), Beograd, Policijska akademija. ; Mitrović Aleksandra, 1990: Na dnu – Romi na granicama siromaštva, Beograd, Naučna knjiga. ; Milosavljević Milosav l 1999: Socijalnoekonomski aspekti funkcionisanja porodice u uslovima ekonomske krize, Beograd “Socijalna misao” 1 2/1999. ; Bogićević Biljana, Krstić Gorana, Mijatović Boško, 2001: Siromaštvo u Srbiji i reforma državne pomoći siromašnima. l Hall A. I Midgledy J. (2004) „Social policy for development”, SAGE, London

HVALA NA PAŽNJI!