Samen werken aan de toekomst Hefbomen voor een
“Samen werken aan de toekomst! Hefbomen voor een sterk sociaal Limburg! Donderdag 24 januari 2013 1
Limburg op weg naar 2020 in woelige tijden Prof. dr. Koen Hermans Projectleider Armoede en Welzijn LUCAS / Onderzoeksgroep Sociaal Werk KU Leuven
Opbouw presentatie § De huidige sociale situatie – Ruimer kader – Situatie in Limburg: door Steunpunt Sociale Planning § 3 antwoorden op huidige crisis § Hefbomen voor een sterk sociaal beleid 3
De nieuwste sociale kwestie in tijden van crisis 4
Financiële crisis economische crisis nieuwe sociale kwestie? § Nieuwe sociale kwestie vanaf eind jaren ‘ 90: – Groeiende kloof tussen laag- en hooggeschoolden – Kloof tussen uitkeringsgerechtigden en werkenden – Antwoord: actieve welvaartsstaat § Huidige crisis = versterking van nieuwe sociale kwestie? 5
Nieuwste sociale kwestie? Huidige crisis is fundamenteler (Standing, 2011) – – – Onzekerheid alom Hooggeschoolden worden geraakt Werkende middenklasse wordt geraakt Sociale mobiliteit remt af Draagvlak voor solidariteit daalt Nieuwe armoede : middenklasse verglijdt naar armoede als gevolg van schuldenproblematiek 6
Kwetsbaarheid in Limburgse gemeenten § Kwetsbaarheid monitoren ahv indicatoren § Indicatoren geven indicatie § Selectie van een zevental indicatoren: – – – – Werkzaamheidsgraad Jongerenwerkloosheid Geboorten in kansarme gezinnen Mensen met betalingsachterstand Voorkeursregeling in de ziekteverzekering en OMNIO Leefloon Eenoudergezinnen 7
Kwetsbaarheid in Limburg in cijfers
Overzicht Steunpunt Sociale Planning even kort voorstellen Naar de indicatoren
Steunpunt Sociale Planning: even kort voorstellen • meten en weten om te plannen • lokale besturen en actoren ondersteunen bij • meten: cijfermateriaal ter beschikking stellen en ondersteunen bij studie en onderzoek • weten: duiding en vorming geven om beleid op een meer onderbouwde manier te kunnen plannen • aandacht voor • • • context sociale grondrechten maatschappelijk kwetsbare groepen en doelgroepen behoeften en noden van doelgroepen hiaten in het voorzieningenaanbod
Naar de indicatoren • socio-economische situatie Werkzaamheidsgraad • armoede • wettelijke armoedegrens Leefloners • Europese armoedegrens Voorkeurtarief in de ziekteverzekering • kwetsbare groepen Werklozen Personen met betalingsachterstand Kansarme gezinnen Eénoudergezinnen
Indicatoren: Limburg vs Vlaanderen
Werkzaamheidsgraad
Leefloners: leefloon en equivalent leefloon
Personen met voorkeurtarief in ziekteverzekering: verhoogde tegemoetkoming en OMNIO
Werklozen: niet-werkende werkzoekenden
Jonge werklozen: niet-werkende werkzoekenden jonger dan 25
Personen met betalingsachterstand
Geboorten in kansarme gezinnen
Eénoudergezinnen
Vragen? Op zoek naar info? Tinne Mertens tinne. mertens@limburg. be 011 23 72 42 www. limburg. be/socialeplanning
Mogelijke antwoorden op de huidige crisis 30
Oplossing 1: sociale voorzieningen zijn niet oplossing maar probleem (Dalrymple) § Individueel schuldmodel – Hulpverlening versterkt slachtofferrol – Hulpverlening bestendigt afhankelijkheid – Sociale voorzieningen zijn niet de oplossing, maar de oorzaak § Oplossing: sociale voorzieningen (sterk) afbouwen § Voorbeelden: Groot-Britannië, Nederland, Duitsland 31
Oplossing 2: ‘Voor wat, hoort wat’ (Janssens, 2011) § Tegenover aanbod vanuit sociaal beleid (onderwijs, huisvesting, leefloon) hoort een inspanning, een wederdienst § Activeren als verplichting § Sanctionering bij gebrek aan ‘inspanningen’ – Sancties leiden tot tegenovergesteld gedrag – Maatschappelijke kost van sancties op langere termijn – Mogelijk gebruik van GAS-boetes in sociale huisvesting § En ‘working poor’ ? En wat met langdurige effecten van activering? 32
Oplossing 3: sociale investeringsbeleid § Wilkinson, Marmot, WHO, OECD: – 30 jaar economische vooruitgang : (te) weinig effect op ongelijkheid – Focus niet enkel op armoede – Sociale ongelijkheid als oorzaak van sociale problemen en dus van welzijnsproblemen § Onwelzijn creeërt hoge maatschappelijke EN economische kost § Noodzaak aan integraal beleid in de strijd tegen sociale ongelijkheid – Structureel beleid: sociale zekerheid, huisvesting, onderwijs en arbeidsmarkt – Welzijnsinterventies als fundamenteel onderdeel 33
Welzijnswerk als vorm van sociale investering 34
Welzijnswerk in iedere levensfase: breed palet van interventies § § § § § Kind en gezin : jonge kinderen en gezinnen Samenwerking tussen onderwijs en welzijn Ondersteuning van complexe opvoedingssituaties Ondersteuning bij specifieke behoeften, bv. handicap Overgang naar jongvolwassenheid Begeleiding bij relaties Gebrek aan inkomen Schulden Ontstaan van zorgsituatie Buurtwerk, opbouwwerk, jeugdwerk § … 35
Rol van het welzijnswerk § Verhouding tussen reactief en pro-actief beleid – Reactief of curatief • Traditionele aanpak van welzijnswerk • nadat een probleem optreedt – Pro-actief of preventief • Voorkomen dat problemen optreden • Effecten veel moeilijker te meten § Combinatie is essentieel 36
Welzijnswerk: hefbomen Enkele veelbelovende voorbeelden 37
Interventies bij jonge kinderen § Levensloopbenadering: cumulatie van achterstand § Vroeginterventies zijn het meest effectief (Heckman, 2006) § Huizen van het Kind als beloftevolle vernieuwing – Samenwerking tussen alle actoren (netwerkvorming) – Hoe ondersteuning op respectvolle wijze brengen bij gezinnen met jonge kinderen? – Hoe gezinnen hierin betrekken – Focus niet enkel op gezinnen zelf, maar versterk vooral hun sociale netwerk 38
Vrijetijdsbesteding bij jongeren § Jongeren als kwetsbare groep § Vrijetijd als vorm van empowerment § Rol van jeugdverenigingen, jeugdhuizen, jeugdwerk voor maatschappelijk kwetsbare groepen § Meerwaarde: – Ontdekken van talenten – Besef van invloed en participatie – Samenwerken met anderen aan gemeenschappelijke doelstellingen 39
Jongvolwassenen : jonge leefloongerechtigden § Jongvolwassenen als grootste groep binnen leefloon § Studenten met een leefloon § Ongeveer de helft van de studenten volgt secundair onderwijs § Relatie met maatschappelijk werker als belangrijkste succesfactor § Activeren op korte termijn of investeren in lange termijn 40
Schuldhulpverlening § Verhouding tussen budgetbeheer en –begeleiding § Individuele hulp versus groepsbegeleiding § Onderwijs: aandacht voor financiële competenties 41
Uitsmijter § Algemeen: – Slachtofferdenken doorbreken – Vertrekken vanuit krachten en sterktes § Lokale overheden: the moment is now – Durf targets te zetten – Durf met indicatoren te werken – Durft indicatoren te interpreteren en samen met stakeholders op zoek te gaan naar de realiteit achter de cijfers 42
- Slides: 42