SAMAN YOLU GALAKSISI VE TAKIM YILDIZLARI SAMAN YOLU

SAMAN YOLU GALAKSISI VE TAKIM YILDIZLARI

SAMAN YOLU GALAKSISI • Samanyolu galaksisi, güneş’ in de içinde bulunduğu, dev yıldızlar sistemine verilen isimdir. Spiral bir yapıya sahiptir. Diğer spiral galaksilerde olduğu gibi samanyolu galaksisi de bir hayli basık bir özellik içerir. Bu galakside 100 milyar yıldızın varlığı saptanmıştır. Bu yıldızlar bir disk oluşturacak şekilde dağılmışlardır.

Samanyolu Galaksisinin Merkezi Galaksimizin merkezinde Sagittarius A isminde bir kara delik vardır. Dünyaya uzaklığı 26, 000 ışık yılıdır. Samanyolu Galaksisinin Çapı Galaksimizin çapı NASA’ya göre 100, 000 ışık yılıdır. Samanyolu Galaksisine En Yakın Galaksi Şu anda en yakını Büyük Köpek Cüce Gökadası’dır. Güneş sisteminden 25, 000 ışık yılı, galaksi merkezimizdense 42, 000 ışık yılı uzaktadır. Galaksimize en yakın büyük galaksi ise Andromeda’dır. Andromeda galaksimizde 2, 54 milyon ışık yılı uzaktadır. Samanyolu Galaksisinde Hızımız Güneş’imiz 225 milyon yılda galaksimizin etrafındaki dönüşünü tamamlar. Güneşimiz ve dolayısıyla dünyamız bu turun yapılabilmesi için saatte 792, 000 km hızla hareket eder. Samanyolu Galaksisindeki En Büyük Yıldız Galaksimizdeki en büyük yıldız dünyamızdan 5, 000 ışık yılı uzaktaki VY Canis Majoris’dir. VY Canis Majoris’i Güneş’in yerine koyarsak VY CM yaklaşık Satürn’ün yörüngesine kadar bir alan kaplar. Samanyolu Galaksisindeki En Büyük Gezegen Galaksideki tüm gezegenleri kayıt edemediğimizden en büyüğünün hangisi olduğu hakkında net bir fikrimiz yok. Fakat şu ana kadar bildiğimiz en büyüğü, Jüpiter’in 8 katı büyüklüğündeki MOA-2011 -BLG-322’dir. Samanyolu Galaksisinde Kaç Yaklaşık olarak 100 milyar yıldız vardır. Yıldız Var? Samanyolu Galaksisinde Kaç 100 milyar ile 3. 2 trilyon arası tahmin ediliyor. Gezegen Var? Samanyolu Galaksisinin Kütlesi Böylesi büyüklüklerde kesin sayılar vermek zor olsa Mc. Master Üniversitesi’nden Gwendolyn Eadie’nin bir tahmini var. Galaksimizin kütlesi, Güneş’in kütlesinin 700

10 MADDEDE GALAKSİMİZ SAMANYOLU

1 -ORION KOLU Bilinen Samanyolu Galaksisi merkezinde düz bir barı ve spiral şeklinde kolları olan bir galaksi. Evrende gözlemleyebildiğimiz galaksilerin üçte ikisi spiral şeklinde ve bu galaksilerin de üçte ikisi merkezinde bar şeklinde yoğunluğu olan galaksiler. Samanyolu galaksisi gibi spiral şekli olan galaksiler merkezinden bir çok sayıda kolun uzantıları ve bu kolları birbirine bağlayan toz bulutlarından oluşur. Güneş Sistemimiz bu kol içinde yer alıyor.

2 - GALAKSIMIZIN MERKEZINDEKI KARA DELIK Ölçebildiğimiz bu süpergalaktik kara delik biricik yıldızımız Güneş'in yaklaşık 200. 000 katı kütleye sahip. 1997'den 2011'e kadar galaksimizin merkezinde yapılan gözlemlerde yıldızların bu kara deliğe yaklaştıklarında saatte 18 milyon kilometre gibi bir hızla çekildikleri ve merkeze ulaşamadan daha uzağa fırlatıldıkları gözlendi.

3 - GAYZER PARTIKÜLLERI Galaksimizin merkezindeki bu bildiğimiz madde emici süper galaktik kara delik aynı zamanda birçok aktivitenin de merkezi. Burada yıldızlar sonsuz bir döngüde ölüyor ve tekrar hayata geliyor ve son zamanlarda bu galaktik merkezde çok farklı olaylar gözlemledik.

4. YENI YILDIZLAR Peki galaksimizde ne sıklıkta bir yıldız doğuyor? Galaksimiz içindeki aluminyum 26 maddesini yıllardır araştırıyorlar. Çünkü ne zaman yeni bir yıldız doğsa ya da ölse bu madde orada beliriyor. Gözlemledikleri toz bulutlarındaki bu maddeye göre yaklaşık olarak her yıl Samanyolu Galaksisi 7 yeni yıldız üretiyor ve her yüz yılda üç kez büyük bir yıldız süpernovaya dönüşüyor yani ölüyor. Galaktik aktivitelerin diyarında Samanyolu Galaksisi belki en çok yıldız üreten galaksilerden biri değil ama en sağlıklı galaksilerden biri. Bir yıldız öldüğünde ham madde olarak hidrojen ve helyum gibi çiğ maddeleri galaksinin boşluğuna püskürtüyor.

5. YÜZ MILYAR GEZEGEN Samanyolu Galaksisi'nin tüm bu doğum ve ölümlerine rağmen yaklaşık olarak 100 milyar yıldıza ev sahipliği yapıyor ve yeni yapılan çalışmalara göre her yıldız en az bir ve daha çok gezegene sahip. Bir diğer deyişle galaksimizin köşelerinde 100 milyar yıldız ve en az 200 milyar gezegen var.

6. Dünyaya Benzeyen Milyarlarca Gezegen 100 bin milyar gezegen sadece dünyamıza benzeyen gezegenleri sayarken kullandığımız bir terim. Peki bu gezegenlerden kaç tanesi dünyamıza benziyor? Göreceli olarak konuşursak, pek fazla değil. Gaz bulutları, pulsar gezegenler, kahverengi cüceler ve gökyüzünden metal yağan gezegenler gibi düzinelerce farklı gezegen var

7. Yamyam Galaksİ Bir yıldızın doğması ne sıklıkla olursa olsun galaksimizin büyümesi için başka bir çekim gücü olmadığı sürece galaksimiz büyüyemez. Ama galaksimiz gerçekten de büyüyor. Yakın bir zamana kadar bu büyümenin farkında değildik ama galaksimiz tam bir yamyam galaksi. Geçmiş zamanlarda başka galaksileri tüketti ve gelecekte de tüketmeye devam edecek.

8. KOZMIK EĞIM Samanyolu Galaksimizin tanımı spiral olsa da yazının başında belirttiğim gibi bu tam olarak doğru değil. Merkezinde tıpkı iki yüzü krema kaplı bir krep gibi bir çıkıntı var. Eğilmiş yüzey spiralin iki farklı yönünde gerilmiş hidrojen gaz moleküllerinin oluşuyor.

9. İKIZ GALAKSILER Samanyolu Galaksisi birçok yönden eşsiz olsa da oldukça yaşanabilir ve çok ender olmayan galaksilerden biri. Gözlemlediğimiz 170 milyar galaksinin içinde kendi galaksimize benzer oluşumların olduğunu hayal etmek çok zor değil. 2012 yılında Samanyolu Galaksisi hakkında bildiğimiz herşeye tam olarak benzeyen başka bir galaksiyi gözlemledik. Hatta bu galaksinin etrafında bildiğimiz Macellan Bulutları'na benzeyen iki küçük uydu galaksisi de var. Gözlemleyebildiğimiz tüm galaksilerin sadece %3'ünde buna benzer bulutsu komşuları var.

10. GALAKTIK YILLAR Dünyada yıl kavramı Güneş'in etrafındaki tam bir yörüngesini aldığı süreyle ölçülüyor. Güneşimize göre genel olarak her 365, 4 günde bir tam olarak başladığımız yere geliyoruz. Yani güneş sistemimiz yaklaşık olarak 250 milyon yılda galaksimizin etrafında tam bir tur atıyor. Diğer bir deyişle dinazorların neslinin tükenmesinden sonra hemen galaktik yılda bir mevsim kadar yol almışız.

TAKIM YILDIZLARI

• Takım yıldızları eski zaman insanının bir nevi yer yön bulmak için kullandıkları bir pusula görevi gören yıldızlardır. Tabi bu yıldızlar o zamanların bilim insanları tarafından adlandırılmış ve bu güne kadar bizlere ulaşmıştır. Uzay biliminde kutup yıldızı çokça ismi anılan bir yıldızdır. Bu yıldızın diğerlerine göre daha çok parlaması bunu daha ön planda olmasına neden olmuştur

• Takım yıldızlarının adlandırılması eski insanların hatta bilim insanlarının o zamandaki belli bilgi ya da inanışlara göre şekillendirilmiş halidir. Şu anda 88 adet takım yıldızı adlandırılması bulunmaktadır. Bu adlandırmalarda günümüzde ise çeşitli Türkçe ifadeler kullanılmaktadır. • Tabi takım yıldızlarının özellikleri de bulunmaktadır. Bunlardan bazıları bakılan konuma ya da mevsime göre de değişkenlik gösterebilmektedir. Hatta bazen saat bile etkilidir. Örnek vermek gerekirse Kuzey yarım kürede en iyi kış zamanı takım yıldızları daha iyi görülebilmektedir. Bu zamanlarda diğer yarım kürelerde bu takımlar pek gözlenemez. Günümüzde bilinen bazı takım yıldızları ve özellikleri aşağıdaki gibidir.

• Zaten takım yıldızlarının isimlerinden de anlaşılacağı üzere mesela yunanlılar yunan mitolojisinden esinlenerek adlandırma yapmışlardır. Şu anda 88 adet takım yıldızı adlandırılması bulunmaktadır. Bu adlandırmalarda günümüzde ise çeşitli Türkçe ifadeler kullanılmaktadır. • Tabi takım yıldızlarının özellikleri de bulunmaktadır. Bunlardan bazıları bakılan konuma ya da mevsime göre de değişkenlik gösterebilmektedir. Hatta bazen saat bile etkilidir. Örnek vermek gerekirse Kuzey yarım kürede en iyi kış zamanı takım yıldızları daha iyi görülebilmektedir. Bu zamanlarda diğer yarım kürelerde bu takımlar pek gözlenemez. Günümüzde bilinen bazı takım yıldızları ve özellikleri aşağıdaki gibidir.

BÜYÜK AYI Bu takım birbirinden parlak yıldızlar tarafından oluşmuştur. Kuzey yarım kürenin büyük bir kısmında yıl boyunca görülebilir bir özelliği vardır. Bu takımın belirgin bir kepçe şekli olmasından dolayı diğerlerine göre ayırt edilmesi daha kolaydır.

KÜÇÜK AYI Bu takım yıldız da adeta büyük kardeşine çekmiş gibi kuzey yarım kürenin büyük bir kısmında yıl boyunca görülmesi mümkündür. Kepçeyi andıran şekli itibari ile kolaylıkla fark edilebilir. Bir kuzey yıldızı olarak bilinen Polaris bu takım yıldızın sap kısmındaki en son yıldızıdır. İşte bu sayede açık bir havada eski insanlar çok rahat bir şekilde yönünü bulabilirmiş.

AKREP Diğer bir adı da Scorpio’dur. Batı tarafında Terazi, Doğu tarafında ise Yay takım yıldızları arasında yer almaktadır. Bu takım yıldız pek çok parlak yıldızı içinde barındırır. Ancak akrebin kalbi olarak ta nitelendirilen Antares bunların içinde en parlak olanıdır.

INCI Diğer bir adıyla pearl olarak da bilinmektedir. Dünya çapında her iki yarım küreden de görülebilen bir takım yıldız olup 2009 yılında NASA tarafından keşfedilmiştir. Şekil itibari ile uzun ve kalın bir çubuğa benzemektedir. Nasa tarafından bu yıldız modern 89. takım yıldız olarak bilinmektedir.

AVCI En büyük özelliğe sahip takım yıldızlardan bir tanesidir. Gökyüzünde bütün yarım kürelerden kolaylıkla gözlenebilmektedir. Oldukça da parlak olduğundan gökyüzünde kolaylıkla bulunabilmektedir. Avcı takım yıldızı Türkiye’de özellikle kış aylarında oldukça kolay gözlenebilmektedir. Türkiye üzerinde bu takım yıldızını görmek isteyenlerin güney ufkuna bakmaları yeterli

DIĞER TAKIM YILDIZLARINDAN BAZILARI • ANDROMEDA TAKIMYILDIZI • EJDERHA TAKIMYILDIZI • ÜÇGEN TAKIMYILDIZI • KRALIÇE TAKIMYILDIZI • KOÇ TAKIMYILDIZI • KARGA TAKIMYILDIZI • BALINA TAKIMYILDIZI • IRMAK TAKIMYILDIZI • KRAL TAKIMYILDIZI • BAŞAK TAKIMYILDIZI • ÇOBAN TAKIMYILDIZI • TAVŞAN TAKIMYILDIZI • BERENICES’IN SAÇI TAKIMYILDIZI • YELKEN TAKIMYILDIZI • BÜYÜK AYI TAKIMYILDIZI • SU YILANI TAKIMYILDIZI • KÜÇÜK AYI TAKIMYILDIZI • AVCI TAKIMYILDIZI VB.