Salk bilimleri fakltesi Beslenme ve diyetetik Anne ve
Sağlık bilimleri fakültesi Beslenme ve diyetetik Anne ve çocuk beslenmesi Ögr. Gör. Dr. Canan Asal Ulus
Pediatri Klinik izlem ÖĞR. GÖR. CANAN ASAL ULUS
Bebek, çocuk, ergen izlem protokolleri
• Hastaya ilk yaklaşım öykü almakla başlar. • fizik muayene • laboratuvar sonuçları
Öykü ve gözlem • Pediatride çocuk ve hastalığı hakkındaki bilgi anne, baba veya çocuğa bakan kişi tarafından alınır. • 6 yaşından büyüklerde tamamlayıcı bilgiler çocuktan da alınabilir. • Ergenlik dönemindeki çocuklarda ailesinden gizledikleri olabilir ayrı alınabilir. • Gözlem aile yanında veya dışında da daha hasta geldiğinde alınmaya başlar. Kişi çocuk arası ilişkiler ailenin kültürel ve sosyoekonomik durumu değerlendirilir. Zekası davranışları bakılabilir.
• İlk başvuruda prenatal, natal ve soygeçmişi ile ilgili öykü ayrıntılı olarak alınmalı ve her ziyarette güncellenmelidir. Öykü son sağlam çocuk kontrolünden bu yana çocukla ilgili gelişmeleri kapsar. Güncel şikayetler, beslenme, aşı, çevre, gelişim basamakları, ev ortamı gibi konular görüşülmelidir. • Öykü alırken aile göz teması sağlanmalı, dikkatle dinlenmeli, “nasılsınız? ” veya “bebek nasıl? ” gibi açık uçlu sorular sorulmalı, sorular anlaşılır olmalıdır. • Ailenin neler hissettiği anlamaya çalışılmalı, yargılama yapmadan az ve öz bilgi verilmeli, emir yerine önerilerde bulunulmalıdır. • Öyküde çocukla ilgili gerekli bilgiler ailesi tarafından alındıktan sonra ileride gelişmesi olası hastalıklarla ilgili riskler belirlenir.
Kimlik • Çocuğun ismi yaşı ( ayı ) ve cinsiyeti yazılır. Adres ve telefon numaraları alınır. • ŞİKAYET: çocuğun ne amaçla getirildiği yazılır. • HASTALIĞIN ÖYKÜSÜ : başlangıç tarihi, belirtileri, gidişi, uygulanan tedaviler kronolojik sıra ile yazılır. Özgeçmişi kısaca yazılmalıdır.
Özgeçmiş • Çocuğun doğum ve beslenme şekilleri yazılmalıdır. Büyüme ve gelişme yazılmalıdır. • Doğum öncesi • Doğum • Beslenme : anne sütü alınıp alınmadığı • Tamamlayıcı besinlere ne zaman geçildiği • Hangi ayda ne aldığı ayrıntılı bir şekilde alınmalıdır. • Bebeğe verilen su , kaynatılıp kaynatılmadığı, mama nasıl hazırlanıldığı, ek besinlere ne zaman geçildiği • Gaita sayısı ve görünüşü • Kusma, regürjitasyon, kolik şikayetleri sorulmalıdır.
• İdrar yapma • D vitamini florür ilavesi , • Kahvaltı öğle yemeği akşam yemeği ara öğünlerde ne miktarlarda neler yediği ve içtiği sorgulanmalı.
Büyüme gelişme • Doğum • Her ay • 6 ay , 1 yaş , 2 yaş , 5 yaş ve 10 yaş tartı ve boy uzunluğu sorgulanmalı. • Çocuğun boy uzunluğu anne ve baba uzunluğuna da bakılmalı.
• Aşılanmaları • Tarama testleri ( görme, işitme, tüberkülin, idrar analizi, hematokrit, PKU, hipotroidi, galaktozemi ) riskli gruplarda ( orak hücre anemisi , kan kurşun düzeyi vb ) • Geçirilmiş hastalıklar • Aile öyküsü • Sosyal durum
• • Dr tarafından fizik muayene Vücut ölçümleri Vücut ısısı Nabız Solunum Kan basıncı Genel durum değerlendirmesi Deri ve derialtı dokusu derideki renk değişiklikleri pigmentasyon siyanoz solukluk sarılık ÖDEM : hücreler arası bölümde aşırı sıvı toplanmasıdır. Parmakla bastırılarak kontrol edilir. Parmakla basılan yerde çukurlaşma ( gode ) olur. Venöz yada lenfatik dolaşım bozukluklarında hipoalbuminide, başka nedenlerle oluşan sıvı retansiyonlarında klinik olarak ödem görülür. göz kapaklarındaki ödeme bufissür denilir.
Fizik muayene • • Kontrollerde çocuk hemen muayene edilmeye başlanmamalıdır. Ailesinden öykü alınmaya başlanarak çocuğun ailesinin kucağında bir süre oturmasına, böylece alışmasına izin verilmelidir. İki yaşından büyük çocuklara ismi ile seslenmeli, gerekirse çocuk anne kucağında ya da ayakta muayene edilmelidir. Her ziyarette boy, ağırlık ve en az 2 yaşına kadar baş çevresi ölçülerek büyüme ve gelişme değerlendirilmesini içeren tam fizik muayene yapılmalıdır. 3 yaşından itibaren kan basıncı da ölçülmelidir. Fizik muayenenin optimal uyum gerektiren kısımları (kan basıncı ölçümü, pulmoner ve kardiyak muayene, gözlerin ve santral sinir sisteminin değerlendirilmesi) ilk önce yapılmalıdır. Orofarengeal muayene en sona bırakılmalıdır. Fizik muayene esnasında çocuğun aile ve çevresi ile ilişkisi gözlenmelidir. Emzik kullanımı, kundaklama gibi yanlış uygulamalar önlenmelidir. Çocuk ihmali ve istismarı bulgularına (bakımsız bebek, sert tavırlı aile gibi) dikkat edilmelidir. Sürekli izlemleri olan çocukların vücut ölçüleri büyüme izlem grafikleri ile izlenmelidir. Bulgular her çocuk için ayrı şekilde, özel olarak yorumlanmalı ve o çocuğun normali tespit edilmelidir. Büyüme hızında anormallikler saptanması üzerine olası nedenlerin araştırılması gerekmektedir. Çocukların fiziksel gelişiminin yanı sıra psikolojik, sosyal ve motor gelişimlerinin de takibi gereklidir.
• Saçlar • Tırnaklar • Baş çevresi : süt çocuğu ve çocukluk döneminde beyinin hızlı büyümesi nedeni ile yenidoğan ve süt çocuğunda erişkinden farklı olarak baş vücut uzunluğuna göre relatif olarak büyüktür. Baş çevresi ölçülür simetrik olup olmadığı kontrol edilir. Çeşitli normlarla karşılaştırılır. • Başın normalden büyük olmasına makrosefali denir. • Duyu organları kontrolü hekim tarafından yapılır.
Yeni doğmuş Bebeğin Değerlendirilmesi
Sağlık bakanlığı protokolleri Doğum Anı ve Doğumun Hemen Sonrası • 1 ve 5. dakikada
Apgar Skoru • Apgar skoru, yeni doğmuş bebeğin doğumdan hemen sonraki durumunu gösterir ve uygun yapıldığında fetal-neonatal geçişin standart bir kayıt düzeneğini oluşturur. • Bu skorlar uygun canlandırma girişimini belirlemek için kullanılmamalıdır, ayrıca deprese bebekte canlandırmaya başlamak için 1. dakika değerlendirmesi de beklenmemelidir. • Her belirtinin 0, 1 ve 2 olarak puanı vardır. Sonuçta beş değişkenin puanları toplanarak Apgar skoru bulunur. Canlandırma girişimleri Apgar skorunun bileşenlerini değiştirir; bu nedenle skorun alındığı zamanda uygulanan canlandırma işlemleri kaydedilmelidir.
Apgar skoru doğumdan sonra 1. ve 5. dakikalarda bakılır.
Bebek Stabilize olduktan Sonra • • • Bebeğin göbek ve göz bakımı yapılır • 1 mg IM K vitamini uygulanır • Bebeğin baş çevresini ölçülür, tartılır, boy ölçülür. • Bebekte doğuştan anomali olup olmadığına bakılır • Solunumu değerlendirilir • Cildi gözden geçirilir • Hareketlerini ve tonusunu değerlendirilir • Yenidoğan refleksleri değerlendirilir • Bebeğin hipoglisemi , sepsis ve sarılık için risk değerlendirmesini yapılır • • Bebek soğuk ya da sıcak hissediliyorsa vücut ısısını ölçülür • • anne sütü alması için anneyle tensel temasını ve emzirilmesini sağlanır.
• Taburculuk öncesi: Doğum şekline göre anne ve bebek; normal vajinal doğumdan sonra 24 saat ve sezaryen doğumdan sonra 48 saat hastanede kalmalıdır. • Bebeğin vital bulgularının normal sınırlarda ve 12 saattir stabil olduğu kaydedilmiş olmalı
• Bebeğin düzenli olarak idrar yaptığı ve en az bir mekonyum çıkışının olduğu gözlenmiş olmalı • Bebeğin emme-yutma ve nefes alma koordinasyonunu sağlayabildiğinin görüldüğü en az 2 ardışık başarılı emzirme yapılmış olmalı
• • Emzirme • • Göbek bakımı , bebek bakımı , el yıkama • • Doktora hemen başvurmayı gerektiren durumlar (ateş, iyi emmeme, kusma, ishal, sarılık, uykuya meyil, vs)
DOĞUMDAN SONRAKİ İLK HAFTA İÇİNDE YENİDOĞANIN İZLEMİ
• Bebeğe D vitamini
15. - 41. GÜN ve 2. AY İZLEMLERİ
3. – 4. AY İZLEMLERİ
13 -36 AY ARASI ÇOCUK İZLEMLERİ •
• 4 - 6 YAŞ ÇOCUK İZLEMLERİ • 7 -9 YAŞ ARASI ÇOCUK İZLEMLERİ • 10 -21 YAŞ ARASI ERGEN/GENÇ İZLEMLERİ
Beslenme durumunun antropometrik ölçümlerle değerlendirilmesi
• Antropometrik ölçümlerin alınma yöntemleri • Baş çevresi ölçümü
• Ağırlık ölçümü: • Üst orta kol çevresi ölçümü:
• Kulaç ölçümü: • Beden kitle indeksi (BKİ)
Büyümenin değerlendirilmesi
Yenidoğan Refleksleri • 1. Moro Refleksi (Sıçrama);
• Emme-Arama Refleksi; • Yakalama Refleksi;
• Tonik Boyun Refleksi; • Basma ve Otomatik Yürüme Refleksi;
Yenidoğan Tarama Programı için kan alma yönergesi
• Kan alma;
Gelişim, • duygusal, bilişsel, alıcı dil ve ifade dili, kişiler arası ilişkiler, ince ve kaba hareket, özbakım ve toplumsal alanlarda bireyin doğumdan ölüme kadar değişimini ifade eder.
• Çocuğun yaşının hesaplanması
D vitamini desteğinin ve programın uygulanması • a) Raşitizm
• b) D vitamini yetersizliği: • c) D vitamini eksikliği:
• 2. D vitamini profilaksisi
• Raşitizm tedavisi:
• D vitamini intoksikasyonunun önlenmesi:
Beslenme Sorununun Tanısı
Muayene
Beslenme Bozukluğu Düşünülen Çocuğun Muayenesinde Dikkat Edilmesi Gereken Bulgular
Hiperlipidemi
Çocuk Ve Ergenlerde Antropometrik Ölçümlerin Değerlendirilmesi • 5 -19 yaş grubu çocuk ve gençler için WHO-2007 Referans Değerleri yayınlanmıştır • (www. who. int/childgrowth/en).
• Beden Kitle İndeksinin Hesaplanması:
• Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Beslenmesi
• Kas –iskelet sistemi muayenesi
• Okul Çağı Çocukları İçin Beslenme Önerileri
• Öneriler
• Sabah Kahvaltısı • Kahvaltı İçin Bazı Örnekler • Beslenme Çantası
Gençlerin izleminde hasta diyetisyen iletişimi
• İletişim engelleri
• Ergenlerde Psikososyal Öykü- Görüşme • Akronim; Home (ev), Education/Employement (Eğitim/İş), Eating (Yeme tutumu), Activities (akranlarla aktivite), Drugs (Madde kullanımı), Sexuality (Cinsellik), Suicide/depression (İntihar ve depresyon) ve Safety (güvenlik) olarak açılmaktadır.
• “Education/Employment” (Eğitim ve iş):
• “Eating” (Yeme tutum):
• “Activities” (Akranlarla aktivite):
• “Drugs” (Madde kullanımı):
• “Sexuality” (Cinsellik):
• “Suicidality” (İntihar ve depresyon):
• “Safety” (Güvenlik):
Ergenlerde boyun değerlendirilmesi
• • Hedef boy: (anne boyu + baba boyu+/-13): 2 formülü ile (kızlar için – 13, erkekler için • + 13) kolayca hesaplanabilir.
• Ergenlik döneminde konstitusyonel boy kısalığı özellikle erkeklerin bir sorunu olarak karşımıza çıkmakta ve sıklıkla ergenliğin gecikmesinden kaynaklanmaktadır.
• Vücut tartısı :
• Yaşa göre ortalama tartı bazı formüllerle kabaca hesaplanabilir : • 3 -12 aylıkta kg= yaş(ay)+9 ---------2 • 1 -5 yaşta kg = yaş (yıl)x 2+8 • 6 -12 yaşta kg = yaş (yıl) x 7 ---------2
• Boy : • Doğumda 48 -52 cm dir. • Üçer aylık dönemlerde 8+8+4+4 cm artar, bir • yılda toplam 24 -28 cm uzar. 1 -2 yaş arasında yılda 11 -13 cm uzar.
• Boy : • 2 -4 yaşlar arasında yılda 7. 5 -9 cm uzar. • 1 yaşında doğum boyunun 1. 5 katı, 4 yaşında 2 katı, 13 yaşında 3 katıdır. • 2 yaşından sonra boy = yaş(yıl)x 6+77 cm • formülünden kabaca hesaplanabilir.
• • Baş çevresi : Vücudun ilk aylarda en hızlı büyüyen bölümüdür. Beynin büyümesini yansıtır. Doğumda 35 cm dir.
• Baş çevresi : • 3. ayda 40. 5, 6. ayda 43, 12. ayda 46 cm olur. 18. aydan sonra özel durumlar hariç ölçülmesine gerek yoktur. • Baş çevresinin 3. persentilin altında veya 97. persentilin üzerinde olması daima patolojik değildir. • Ailevi bir özelliği yansıtabilir. • Ön fontanelin açıklık derecesi baş büyüklüğüyle ilişkili değildir. 3 -18. ayda kapanır. Geç kapanması; tiroid hormon eksikliğinde, hidrosefalide, rahitiste görülür.
Sık kullanılan bazı antropometrik ölçümler:
1. Persentil yöntemi
2. Ortanca değerin yüzdesi yöntemi
3. Z-skoru (standart sapma) yöntemi
Yaşa göre boy:
Yaşa göre boy:
Boya göre ağırlık :
Yaşa göre ağırlık :
Kaynaklar • https: //hsgm. saglik. gov. tr/depo/birimler/coc uk_ergen_db/dokumanlar/yayinlar/Kitaplar /Bebek_Cocuk_Ergen_Izlem_Protokolleri_ 2018. pdf
- Slides: 114