SALIK HZMETLER MESLEK YKSEKOKULU YALI BAKIMI PROGRAMI YBI
SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU YAŞLI BAKIMI PROGRAMI YBI 220 YARA BAKIMI Öğr. Gör. Hüsniye AŞIK
BASI YARALARI VE KORUYUCU ÖNLEMLER
HEDEFLER • • Bası yarası tanımı bilgisi Bası yarasına neden olan faktörler bilgisi Bası yarası oluşma süreci bilgisi Bası yaralarının histolojik sınıflaması bilgisi Bası yarası evreleri bilgisi Bası yaralarının görüldüğü bölgeler bilgisi Bası yaralarında koruyucu önlemler bilgisi 3
Tanım BASI YARASI DEKÜBİTÜS ÜLSERİ BASINÇ ÜLSERİ YATAK YARASI 4
Tanım • Basınç ülserleri, uzun süreli basıncın etkisinde kalmaya bağlı olarak, vücudun herhangi bir bölgesinde iskemi ve nekroz sonucu oluşan yaralardır. 5
Bası Yarasına Neden Olan Faktörler • Basınç • Sürtünme • Tahriş BASINÇ ISI NEM SÜRTÜNME TAHRİŞ 6
Bası Yarası Oluşma Süreci Basınç Doku Anoksisi ve İskemi Doku Hücrelerinde Nekroz Yumuşama ve Ülserasyon İnfeksiyon Sepsis Derin Dokulara Yayılma 7
Bası Yaralarının Histolojik Sınıflaması BASI YARASI EVRELERİ I. EVRE III. EVRE IV. EVRE 8
Bası Yarası Evreleri 1. EVRE BASI YARASI v Dermis ve epidermisi içeren v Kabarcıklı ya da kabarcıksız v Bası kaldırıldıktan 2 st sonra kaybolmayan kızarıklık v Deri bütünlüğü bozulmamış 9
Bası Yarası Evreleri 2. EVRE BASI YARASI v Dermis ve epidermisin yanı sıra yağ tabakası da tutulmuş v Deri bütünlüğü bozulmuş v Bül oluşumu mevcut 10
Bası Yarası Evreleri 3. EVRE BASI YARASI v Kas dokusuna kadar hasar v Nekroz ve enfeksiyon v Seröz ve pürülan akıntı mevcut 11
Bası Yarası Evreleri 4. EVRE BASI YARASI v Geniş yıkımlı deri kaybı v Doku nekrozu v Kas, kemik ve destek dokularda hasar v Enfeksiyon 12
Bası Yarası Evreleri 13
Bası Yaralarının Görüldüğü Bölgeler • Oksipital bölge • Scapula • Dirsekler • Sacrum • Topuklar Supine Pozisyonu • Başın yan kısmı • Kulaklar • Omuz başları • Kostaların yan kısımları • Torakanterler • Diz, ayak ve topuğun yan kısımları Lateral Pozisyon 14
Bası Yaralarının Görüldüğü Bölgeler • Yanak ve çene • Omuz başları • Göğüsler (kadında) • Genital organlar (erkekte) • Dizler • Ayak baş parmakları Prone Pozisyonu 15
Bası Yaralarının Görüldüğü Bölgeler • Scapula • Sacrum • İskial çıkıntı • Pelvis • Diz arkası • Topuklar 16
BASI YARALARINDA KORUYUCU ÖNLEMLER 17
Koruyucu Önlemler Risk değerlendirmesi Vücut pozisyonunun değiştirilmesi Destekleyici araçlar (havalı yataklar, koyun postu, jel pedler ve kuş tüyü). Deri bakımı Beslenme Eğitim (hasta/Aile/Sağlık personeli) 18
Koruyucu Önlemler • • Risk Değerlendirme Bası yarası risklerini belirlemede bazı ölçekler kullanılır: Norton Ölçeği Gosnell Ölçeği Braden Ölçeği Waterlow Ölçeği 19
20
21
Koruyucu Önlemler Pozisyon Değiştirme • Hasta yatağa bağımlı ise en az iki saatte bir, tekerlekli sandalyeye bağımlı ise saat başı pozisyon değiştirilmelidir. • Hastaya yan yatış pozisyonu verilirken dik değil 30° yan yatış pozisyonu verilmelidir. Dik yan yatış pozisyonunda torokanterler üzerine basınç bineceğinden basınç ülseri gelişme riski yüksektir. 22
Koruyucu Önlemler Pozisyon Değiştirme • Dizlerin ve ayak bileklerinin birbirine sürtünmesini önlemek için bacak araları yastık ya da köpük kenarlıklarla desteklenmelidir. 23
Koruyucu Önlemler Pozisyon Değiştirme • Topukların yatağa temas etmesini önlemek için alt bacağın arka alt kısmına (diz altından ayak bileğine kadar) yastık konulmalıdır. 24
Koruyucu Önlemler • Destekleyici …. • Havalı Yatak 25
Koruyucu Önlemler Deri Bakımı • Basınç ülserlerinin yaygın olduğu vücut bölgeleri, topuklar, sakrum, torokanter günlük olarak kontrol edilmelidir. • Nemi kontrol altında tutmak için neme yol açan nedenler belirlenir (terleme, yara drenajı, banyo sonrası ıslak kalma ve fekal ya da üriner inkontinans). 26
Koruyucu Önlemler • İdrar ya da gaitanın ciltle temasını önlemek için bariyer krem ve polimerik cilt koruyucuları kullanılabilir. • Ayrıca emici pedler, kondom kateter, fekal ya da üriner kolektörler kullanılarak inkontinansı olan hastanın cildi korunabilir. 27
• Deri Bakımı 28
Koruyucu Önlemler Beslenmeyi Kontrol Etme • Diyetisyen ile işbirliği yapılarak risk altında olan hastaların protenin ve kalori miktarları arttırılmalıdır. • Bu hastalara A, C ve E vitamini ve çinko gibi kollajen sentezini arttıran, epitelizasyonu sağlayan ve immün sistemi güçlendiren vitamin ve mineraller verilmelidir. 29
Koruyucu Önlemler Sürtünmeyi ve Yırtılmayı Kontrol Etme • Sürtünme ve yırtılmayı önlemek için hastanın yatağının başucu 30º’den daha fazla yükseltilmemeli, • Yatağın ayak ucuna doğru kaymış olan bir hastayı yatağın başucuna doğru çekerken mutlaka çarşaf kullanılmalı, • Çok yaygın bir şekilde yapıldığı gibi hasta iki kişi tarafından koltuk altlarından tutularak yukarı doğru çekilmemelidir. 30
• Eğitim 31
17 Aralık 2007 32
- Slides: 32