SALIK HZMETLER MESLEK YKSEKOKULU TIBB DOKMANTASYON VE SEKRETERLK

SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU TIBBİ DOKÜMANTASYON VE SEKRETERLİK PROGRAMI TDS 231 -Temel Sağlık ve Hastalıklar Bilgisi-I Öğr. Gör. Hüsniye AŞIK

SOLUNUM SİSTEMİ HASTALIKLARI

HEDEFLER • Üst solunum yolu hastalıklarını öğrenebilmesi • Bronş hastalıklarını öğrenebilmesi • Plevra hastalıklarını öğrenebilmesi • Akciğer hastalıklarını öğrenebilmesi

ÜST SOLUNUM YOLU HASTALIKLARI

Farenjit • Farenksin inflamasyonudur. • Akut ve kronik olarak seyreder.

Akut Farenjitte Belirtiler • Ateş yükselmesi • Boğazda ağrı, kuruluk, yanma ve kaşınma hissi • Bulantı • Gıcık öksürüğü • Burun akıntısı ya da burun tıkanıklığı • Ses kısıklığı

Tanı Yöntemleri Boğazın gözle muayenesi ile farenkste kızarıklık ve ödem tespit edilir. Hastanın hikâyesi ve muayene ile tanı konulabilir. Ancak bakteriyel enfeksiyon düşünülüyorsa kesin tanı için boğaz kültürü yapılır.

Tedavisi • Etkene uygun antibiyotik verilir ve semptomatik tedavi edilir.

Kronik Farenjitte. Belirtiler Akut Farenjitte • • • Boğaz ağrısı Boğazda, irritasyon ve dolgunluk hissi Yutma güçlüğü Öksürük Hastada yorgunluk ve kırıklık, Ateş

Tedavi Farenjitin bulaşıcı özelliği olduğundan korunma çok önemlidir. Özellikle beta hemolitik streptokoklarla enfekte olan hastalarla yakın temas edilmemeli, salgılarından korunulmalı, kontamine eşyaları kullanılmamalıdır. Kullanılan mendiller, tek kullanımlık olmalıdır. Hastalara enfeksiyon etkenine göre antibiyotik verilir ve semptomatik tedavi yapılır.

Tonsilit • Tonsiller boğazda yer alan lenfatik dokulardır. Bu dokuların inflamasyonuna tonsilit denir. Bakteri ve virüsler etkendirler.

Belirti ve Bulgular • • Boğaz ağrısı Ateş Yutma güçlüğü Tonsiller kırmızı ve ödemlidir, üzerinde beyza plaklar olabilir • Lökosit sayısı artmıştır

Tedavi ve Bakım • • • Antibiyotik kullanılır Ateşli dönemde yatak istirahatine alınır Bol sıvı alması sağlanır Ağız gargarası yaptırılır. Sıcak ve soğuk içeceklerden sakınılması Gerekirse cerrahi tedavi tonsilektomi ameliyatı yapılır.

Larenjit • Larenks ve vokal kordların inflamasyonudur • Tozlar sigara kullanımı, sesin fazla kullanımı diğer ÜSYE, polenler kimyasal maddeler neden olabilir • Patojen mikroorganizmalarda larenjite neden olabilir

Belirti ve Bulgular • Boğuk kısık ses yada sesin tamamen kaybı • Şiddetli öksürük • Ateş • Boğazda sıkılma hissi • Kronik larenjitte sürekli ses kısıklığı olabilir. Ayrıca uzun süren ses kısıklığı larenks kanserinin de en önemli belirtisidir

Tedavi ve Bakım • Semptomatik tedavi yapılır • Hastanın fazla konuşmaktan kaçınması ses tellerinin dinlendirilmesi gerekir • Sigara içilmemesi önemlidir • İstirahat verilir • Bol sıvı alınması sağlanır • Antibiyotik kullanılması gerekebilir • Buhar inhalasyonu yapılabilir

RİNİT • • Rinit, burun içini kaplayan mukozanın enflamasyonudur. İnsanlarda en sık görülen viral enfeksiyon bir rinit türü olan nezledir. Rinitler, ana hatlarıyla; alerjik rinitler enfeksiyöz rinitler non alerjik rinitler nonenfeksiyöz rinitler olarak ayrılır.

Alerjik Rinitte Belirti ve Bulgular • • • Hapşırma Burun tıkanıklığı Sulu ve bol burun akıntısı Burunda, gözde veya damakta kaşıntı Koku almada bozukluk Gözaltında şişkinlik ve koyu çizgiler Bu şikayetler, mevsimsel olarak özellikle ilkbaharda görülür.

Normal burun mukozası Allerjik rinitli mukoza

• Tanı yöntemleri: Alerjik rinitte anamnez, fizik ve endoskopik muayene, deri testleri ve gıda alerjisi düşünülenlerde diyet testleri yapılır. • Tedavi: Alerjik rinitte tedavi, alerjenden korunma, ilaç tedavisi, immunoterapi ve cerrahidir.

BRONŞ HASTALIKLARI

AKUT BRONŞİT TANIM: Bronşiyal sistemin akut inflamasyon veya enfeksiyonu ile seyreden bir hastalıktır. ETYOLOJİSİ: Hava kirliliği, sigara içimi, kimyasal gazlar, virüs ve bakteriler TANI: Röntgen, bronkografi, bronkoskopi, balgam kültürü

BELİRTİ VE BULGULAR • Öksürük(Önce nonprodaktif, sonra prodaktif) • Alt ve üst solunum yolu enfeksiyonları ile başlar • Ateş • Hemoptizi • Göğüste yanma, tırmalanma ve hırıltılı ses • Nefes darlığı • Baş ağrısı, halsizlik • Balgam

TEDAVİ Ekspektoran ilaçlar verilir Antibiyotik verilebilir Gerekirse antipiretik, analjezik verilir

KRONİK BRONŞİT • TANIM: Birbirini takip eden iki yıl boyunca, TANIM: her yıl en az üç ay süren ve aşırı trekeobronşial mukus sekresyonuna bağlı olarak ortaya çıkan öksürük ve balgam çıkarılması ile seyreden bir hastalıktır • ETİYOLOJİ: Sigara içimi, hava kirliliği, polenler, sık ÜSYE geçirme • TANI: Anamnez, akciğer filmi, kan gazları, TANI: fizik muayene

BELİRTİ VE BULGULAR • • • Sabahları öksürük Balgam (mükopürülan) Efor dispnesi Siyanoz Solumun güçlüğü Ateş

TEDAVİ VE BAKIM • • Tedavinin amacı; sekresyonların çıkarılması, bronşiyollerin açık tutulması, normal fonksiyonların sürdürülmesi, enfeksiyonların önlenmesi, fiziksel yetersizliğin önlenmesidir. Bronkodilatör ilaçlar verilir Postüral drenaj Antibiyotik verilir Sigara kullanılması yasaklanır.

ASTIM BRONŞİYAL • TANIM: Astım genetik ve çevresel etkenler nedeniyle bronşiyal düz kaslarının reversible kasılması, mukus hipersekresyonu, mukoza enflamasyonu ve ödem ile karekterize bir hastalıktır. • ETYOLOJİ: En önemli predispozan faktör allerjidir. Kirli hava, sigara dumanı, deterjan kokuları, kedi yada kuş tüyü vb. • TANI: Anamnez, ailede allerji öyküsü, Deri testi, SFT, Akciğer filmi, kan gazları

BELİRTİ VE BULGULAR • • Öksürük Dispne, wizing Koyu yapışkan balgam Göğüs ağrısı, göğüste baskı hissi Aşırı terleme Yardımcı solunum kaslarının kullanılması Hipoksi ve merkezi siyanoz görülür.

TEDAVİ • Hastanın bilinen ve bilinmeyen allerjenlerden uzak tutulması sağlanır. • İlaç tedavisi olarak düz kas kontraksiyonunun engelleyen B 2 agonistler (teofilin), enflamasyonu düzelten yada önleyen ilaçlar kullanılır. (Kortikosteroidler ve mast hücre stabilizatörleri) verilir.

İLAÇ TEDAVİSİ Bronkodilatör (semptom giderici) Antiinflamatuar (kontrol edici)

BRONŞEKTAZİ TANIM: Bronş ve bronşiyollerin tekrar daralmamak üzere genişlemesidir ETYOLOJİSİ: Pulmoner enfeksiyonlar ve bronş tıkanmaları Yabancı cisim, kusmuk yada üst solunum yollarında bulunan maddelerin aspirasyonu Genişlemiş lenf nodülleri, genişlemiş kan damarları yada tümörlerin basıncıdır Bazı çocukluk çağı hastalıkları (kızamık vs)

TANI: Akciğer filmi (Akciğerler ekmek içi bal peteği görünümündedir), Bronkografi, BT, Bronkoskopi, Balgam muayenesi , Rutin kan tahlilleri

BELİRTİ VE BULGULAR • Fizik muayene bulgusu olarak raller, wheezing • Bol miktarda sabah uyandıktan sonra balgam çıkarma • Balgam kötü kokulu, Pürülan yada mükopürülan olabilir

• • Dispne, siyanoz Öksürme, hemoptizi Enfeksiyon varsa ateş yüksektir Solunum yetmezliği nedeniyle çomak parmak görülebilir

TEDAVİ VE BAKIM Amaç; Bronşiyal drenajı sağlamak, semptomları ortadan kaldırmak, enfeksiyonu kontrol altına almak yada önlemek, komplikasyonları önlemek. • Balgam çıkarılması sağlamak için postüral drenaj yapılır

• Balgam kötü kokulu ve pürülan olduğu için ağız bakımı verilir • Hastaya balgam çıkarmasını kolaylaştırmak için bol sıvı verilir • Bol proteinli ve vitaminli besinler verilir • Sigara içmemesi ve kuru tozlu havalarda bulunmaması önerilir

• Hastada siyanoz varsa oksijen önerilir • Hastaya derin solunum egzersizleri öğretilir • Balgam toplanır ve incelenerek kültür yapılır • Komplikasyonlar yönünden hasta gözlenir

• Bronşlarda sekresyon arttığından steroid ve bronkodilatör verilir • Alevli dönemde uygun antibiyotik verilir • Ekspektoran ilaçlar verilebilir • Cerrahi tedavi olarak bronşektazik lob çıkarılır.

PLEVRA HASTALIKLARI

PLÖREZİ (PLÖRİT) TANIM: Akciğerlerde paryetal ve visseral plevranın enflamasyonudur. Kuru ve yaş plörezi diye ikiye ayrılır. • Kuru plörezide inflamasyon • Yaş plörezide nonpürülan ve anormal derecede artmış plevral efüzyon bulunur.

ETYOLOJİSİ: ÜSYE, pnömoni, kollajen hastalıklar, göğüs travması, pulmoner emboli, torakotomi neden olabilir. TANI: Anamnez, Göğüs filmi, Plöral sıvının incelenmesi için torosentez, balgam muayenesi yapılır.

BELİRTİ ve BULGULAR • Solunum esnasında plevra membranlarının birbirleriyle sürtünmesi sonucunda bıçak saplanır gibi batıcı ağrı. Derin soluk alma öksürme yada esneme ağrıyı arttırır. • Plöretik ağrının solunum sesleriyle artması tipik bir bulgudur. • Kuru öksürük, ateş, halsizlik vardır. • Plöretik ağrı genellikle tek taraflı hissedilir • Yüzeyel solunum vardır ve etkilenen tarafta solunum hareketleri azalmıştır.

TEDAVİ VE BAKIM • Neden bulunup tedavi edilir • Hasta yatak istirahatine alınır • Hastanın ağrısını gidermek için ağrısının olduğu tarafa yatırmak ve analjezikler vermek gerekir. • Hastanın göğsü öksürme sırasında desteklenir • Ağrılı bölgeye sıcak uygulama yapılabilir.

PLEVRAL EFÜZYON-HİDROTORAKS TANIM: Paryetal ve visseral yapraklar arasında sıvı toplanmasıdır. ETYOLOJİSİ: Tek başına çok görülmez. Genelde mevcut bir hastalığın (Pnömoni, tüberküloz, Konjestif kalp yetmezliği, tümör) bir komplikasyonu olarak görülür. TANI: Dinlemek solunum sesleri azalmış yada hiç yoktur. Akciğer filmi, torosentez ve plevral biyopsi ile tanı konulur.

BELİRTİ VE BULGULAR • Yan ağrısı (Ağrı batıcı tipte ve öksürme ile artar) • Dispne, yüksek ateş, halsizlik, kilo kaybı • Sıvının olduğu tarafta solunum seslerinde azalma • Plevrada bulunan sıvı transüda yada eksüda niteliğinde bulunabilir. Nedenleri farklıdır.

• Transüda; Plevral ve pulmoner kapillerdeki hidrostatik ve onkotik basınçlar arasındaki dengesizlikten oluşur ve sıvının rengi berrak ve açıktır. • Eksüda; Pulmoner kapillerdeki permeabilite artmasına bağlıdır ve sıvının rengi saman sarısı renginde veya daha koyudur.

TEDAVİ VE BAKIM Tedavide amaç; Effüzyonun nedeni bulmak, sıvının plevral boşluğu toplanmasını önlemek, ağrı ve dispne yönünden hastayı rahatlatmaktır. • Torasentez yapılır ve hastaya uygun pozisyon ve bakım verilir. • Yatak istirahati verilir

• Solunum sıkıntısı yönünden hasta gözlenir. • Eğer plevra boşluğunda fazla miktarda sıvı toplanmış ise göğüs tüpü takılır ve gözlenir • Plevral effüzyon neoplastik kökenli ise radyoterapi yada plevral aralığı kemoterapi uygulanır. Kemoterapi uygulanıyorsa hastanın pozisyonu 15 dakikada bir değiştirilir.

PNÖMOTORAKS TANIM: Plevral aralıkta hava toplanmasıdır. Plevra boşluğundaki havanın basıncına göre üç gruba ayrılır.

Kapalı Pnömotoraks: Plevral boşluğa hava yırtılan alveollerden yada bronşlardan girer. İntraplevral basınç sabit ve pozitif değerde kalabilir. Tüp drenajı gerekebilir. Açık Pnömotoraks: Atmosfer ile plevral boşluk arasında ilişki vardır. Spontan Pnömotoraks: her inspirasyonda hava plevral boşluğa girer ancak eksprasyonda dışarı çıkamaz. Hastaya göğüs tüpü acil olarak takılmalıdır. TANI: Göğüs filmi TANI:

BELİRTİ VE BULGULAR • Etkilenen tarafta ani ve şiddetli göğüs ağrısı • Dispne, hasta zorlu soluk alma çabasına karşın etkili nefes alamaz • Öksürük

• Hipotansiyon, taşikardi, halsizlik • Siyanoz • Etkilenmiş taraftaki normal göğüs hareketleri azalmış yada kaybolmuştur. Solunum sesleri azalmıştır.

TEDAVİ VE BAKIM • Hasta sessiz ve sakin bir yerde tutulur • Dispneli hastayı rahatlatmak için oksijen verilir. • Torosentez seti hazır bulundurulur. • Arteriyal kan gazları değerlendirilir.

• Şok belirtileri yönünden hasta gözlenir • Sakıncası yoksa hasta semi fawler pozisyona getirilir • Hastanın pozisyonu iki saatte bir değiştirilir • Hastaya derin soluk alması önerilir ve izlenir

• Küçük pnömotoraksta; aktivitelerin kısıtlanması, öksürüğün baskılanması, Oksijen tedavisi uygulanır. Hava kendine plevral boşluktan emilir. • Geniş pnömotoraks ise iğne aspirasyonu, göğüs tüpü ve torakotomi yapılır. • Pnömotoraksın tedavisi sırasında hastada SC amfizem olup olmadığı kontrol edilir. Bunun için o bölgeye parmakla hafifçe basılır amfizem varsa karda yürüme sesi (Krepitasyon) alınır.

HEMOTORAKS TANIM: Plevral aralıkta kan toplanmasıdır. Sıklıkla pnömotoraksla birlikte oluşur. Buna hemopnömotoraks denir. TANI: Göğüs filmi, torasentez

BELİRTİ VE BULGULAR *Göğüs ağrısı *Dispne, siyanoz *Hipotansiyon, taşikardi, takipne *Solunum seslerinin azalması yada yok olması

TEDAVİ VE BAKIM • Küçük hemotoraks kendiliğinden tedavi edilir • Torasentez için açık ve kapalı göğüs drenajı uygulanır • Gerekli ise kan transfüzyonu yapılır. • Hasta şok ve solunum sıkıntısı yönünden gözlenir.

TORASİK AMPİYEM (PİYOTORAKS) TANIM: Pulmoner kavitede pürülan sıvı toplanmasıdır. ETYOLOJİSİ: Genellikle bakteriyel pnömoni, yada akciğer apsesinin komplikasyonu olarak gelişir. Göğüs duvarının cerrahi işlemi, yaralanmalarda ve çevre dokulardaki enfeksiyonlar sonucu gelişebilir. TANI: Akciğer filmi, torasentez

BELİRTİ VE BULGULAR • • Plevral ağrı Titremeyle gelen ateş, gece terlemesi Öksürük, dispne İştahsızlık, kilo kaybı Halsizlik, bitkinlik Lökositoz Hasta tarafın solunuma az katılması ve solunum seslerin azalması

TEDAVİ VE BAKIM • Uygun antibiyotik kullanılır. Direkt olarak plevral boşluğa yada sisteme antibiyotik verilir • Plevra boşluğunda toplanan sıvının vizkositesini ve fibrin oluşumunu azaltan fibrinolitik enzimler verilebilir • Tedavi amacı ile torasentez yapılır, göğüs tüpü takılabilir • Antibiyotik, enzim ve aspirasyon tedavisine cevap vermeyen hastalara açık ve kapalı göğüs drenajı uygulanır

• Bazen ampiyem kendiliğinden göğüs duvarından drene olur • Göğüs drenajı olan hasta kısa sürede mobilize edilir • Solunum egzersizleri yaptırılır • Komplikasyonlar yönünden gözlenir

AKCİĞER HASTALIKLARI

PNÖMONİ TANIM: Akciğer dokusunun (parankimasının) enfeksiyonudur. ETYOLOJİSİ: Pnömoniye çeşitli mikroorganizmalar neden olmaktadır. Çeşitli bakteriler, virüsler, mantarlar, riketsiyalar, parazitler neden olmaktadır. Bazı hastalıkların komplikasyonu olarak ortaya çıkmaktadır.

TANI: Anamnez, fiziksel değerlendirme, göğüs filmi, kan kültürü, balgam muayenesi, gerekirse bronkoskopi ile tanı konur.

PNÖMONİN SINIFLANDIRILMASI • Etyolojisine Göre Sınıflandırma a)Bakteriyel ya da tipik b)Atipik c)Anaerobik d)Fırsatçı

• Diğer Sınıflamalar a)Aspirasyon Pnömonisi b)Toplumdan Kazanılmış Pnömoni c)Hastaneden Kazanılmış Pnömoni d)İmmunosupresif Hastalarda Oluşan Pnömoni

• Anatomik Dağılıma Göre Sınıflandırma a)Bronkopnömoni b)Segment Pnömonisi c)İnhalasyon Pnömonisi d)Aspirasyon Pnömonisi e)Lober Pnömoni

BELİRTİ VE BULGULAR • Tipik Pnömoni: Birden yükselen ateş, pürülan balgam, öksürük, plöretik göğüs ağrısı, yorgunluk, dispne, siyanoz, ortopne vardır. • Atipik Pnömoni: kuru öksürük, Belirgin ekstrapulmoner semtomlar( baş ağrısı, halsizlik, miyaljiler, boğaz ağrısı, GİS semptomları) görülür, fizik muayenede raller duyulur.

TEDAVİ VE BAKIM • Etkene göre antibiyotik kullanılır. (Penicilline) • Hastanın bol sıvı alması ve dengeli beslenmesi sağlanır. • Dispne, siyanoz durumlarında oksijen verilmesi, ve oksijen gereksinimini azaltmak için hareket kısıtlılığının sağlanması gerekir

• Derin solunum ve öksürme egzersizleri yaptırılır. • Balgam kontrolü yapılır ve ağız bakımı verilir. • Hastaya uygun pozisyon verilir • Komplikasyon belirtileri gözlenir • Viral pnömonilerde semptomatik tedavi yapılır.

TABURCULUK EĞİTİMİ • Hastanın ilaçlarını düzenli kullanması anlatılır • Solunum ve öksürme egzersizleri öğretilir ve uygulaması sağlanır • Hastaya düzenli kontrollere gelmesinin önemi anlatılır • Aşırı yorgunluk ve kirli hava koşullarından kaçınması söylenir • Sigara ve alkol kullanılmaması anlatılır • Yeterli ve dengeli beslenmenin önemi anlatılır

ATELEKTAZİ TANIM: Akciğer dokusunun bir kısmının (bazen tamamının) kollobe olması, havasız kalması yani büzülmesidir. ETYOLOJİSİ: Atelektazinin temel nedeni sekresyonun, tümörün, bronkospazmın, yabancı cisimlerin yol açabileceği bronşiyal bir obstrüksiyondur.

TANI: Etkilenmiş bölgede krepitasyon ve solunum seslerinde azalma görülür, Akciğer filmi

BELİRTİ VE BULGULAR • • • Dispne Taşikardi, Takipne Hipotansiyon Siyanoz Hipoksemi Plevra ağrısı

• • Öksürük Balgam çıkarma Ateş, halsizlik Hasta yatar pozisyonda solunum yapmakta zorlanır • Anksiyete

TEDAVİ VE BAKIM Tedavide amaç, ventilasyonu düzeltmek, sekresyonun atılmasını sağlamak ve komplikasyonları önlemektir. • Atelektazinin nedeni pnömotoraks ve hemotoraks ise torasentez yapılabilir • Atelektaziye yol açan bronş obstrüksiyonunu ortadan kaldırmak için girişimlerde bulunulur. Bunlar;

• Prodaktif öksürük uyarılır • Sekresyonlar sakşınla temizlenir • Hastaya etkilenen bölgenin yüksekte kalabileceği bir pozisyon verilir. Böylece etkilenen sahadan drenaj sağlanabilir.

• Hastanın derin nefes alması teşvik edilir • Mümkünse bronş tıkanmasına yol açan neden bronkoskopi ile ortadan kaldırılır • Oksijen tedavisi uygulanır • Antibiyotik tedavisi uygulanır

AKCİĞER KANSERİ Akciğer tümörleri sıklıkla primer olarak oluşur.

TANI: Akciğer filmi, BT, MR, bronkoskopi, balgam sitolojisi, torosentez, biyopsi

BELİRTİ VE BULGULAR • • Öksürük Göğüs ağrısı Nefes darlığı Hemoptizi Boyun ve yüzde şişme Yorgunluk, halsizlik, kilo kaybı Ses kısıklığı Tekrarlayan bronşit ve akciğer enfeksiyonları

TEDAVİ • Kemoterapi • Radyoterapi • Cerrahi tedavi

AMFİZEM • TANIM: Terminal bronşiyollerin distalindeki hava yollarının anormal ve kalıcı genişlemesidir. • ETİYOLOJİ: En önemli etken sigara içmedir. Hava kirliliği, tahriş edici gazların solunması, olumsuz çevresel etkenler nedeniyle oluşur. Bazı akciğer hastalıkları da atelektazi, pnömoni vs. neden olabilir. • TANI: Akciğer filmi, SFT, kan gazları, EKG

BELİRTİ VE BULGULARI • • Öksürük Hırıltılı solunum Bol miktarda pürülan balgam Aralıklı ateş yükselmesi Hemoptizi Dispne Hastada pursed-lips (dudakları büzerek) solunum yapma yardımcı solunum kaslarının kullanılması vardır

• Çomak parmak • Akciğerdeki volüm fazlalığına bağlı olarak göğüs kafesinin ön arka çapı genişler ve fıçı göğüs şeklini alır. • Hiperventilasyon nedeniyle siyanoz geç oluşur • Hasta yatar pozisyonda iken boyun venlerinde dolgunluk • Kalp seslerinin derinden gelmesi • Diyafrağma hareketlerinde azalma ve solunum seslerinde hafifleme

TEDAVİ VE BAKIM • Ventilasyonun geliştirilmesi ve zorlu solunum yükünün azaltılması • Enfeksiyondan korunma ve enfeksiyonun tedavi edilmesi • Pulmoner ventilasyonu arttırmak ve enerji kullanımını azaltmak için fizik tedavi yöntemlerini kullanmak • Solunumu kolaylaştırmak için uygun pozisyon vermek

• Psikolojik destek • Pulmoner rehabilitasyon ve devamlı hasta eğitimi • İlaç tedavisi olarak *Bronkodilatörler *Kortikosteroidler *Merkezi Sinir Sistemi Depresanları *Ekspektoran ilaçlar verilir

TEŞEKKÜR EDERİM…