SALIK HUKUKU GENEL BLGLER HASTA HAKLARI HEKM HAKLARI

SAĞLIK HUKUKU GENEL BİLGİLER & HASTA HAKLARI & HEKİM HAKLARI

Ulusun tüm bireylerinin sağlıklı olmaları için sağlık koşullarını gerçekleştirmek, devlet durumunda bulunan siyasal kuruluşların en birinci görevidir. Mustafa Kemal ATATÜRK

Sağlık Hukuku ve Mevzuatının Kapsamı - Sağlık hizmetlerinde örgütlenmeyi - Sağlık hizmetlerinin yönetimini - Sağlık hizmetlerinin finansmanını - Sağlık çalışanlarının hak, yetki, görev ve sorumluluklarını - Sağlık hizmeti alacakların hak ve görevleriyle yükümlülüklerini - Devletin görev ve yetkilerini - Gerektiği taktirde uygulanacak ceza ve yaptırımları düzenler.

Hak En genel haliyle hukuk düzeni tarafından korunan ve sahibine bu korumadan yararlanma yetkisi tanınan menfaatlerin bütünüdür. Hasta Hakları Hastaların sağlık kurum ve sağlık çalışanlarıyla ilişkilerinde, hak ve değerlerinin sağlık hizmetlerine uygulanmasına yönelik, insan hakları arasında sayılan haklar kapsamındadır. Sağlık Hizmetleri Doğum öncesinden başlayarak tüm yaşam evreleri boyunca hastalıkların önlenmesive toplumun sağlık statüsünün yükseltilmesine yönelik teşhis, tedavi ve rehabilite edici kapsamlı hizmetlerin sunumudur

Hasta hakları yönetmeliği md. 4. e bendi; Hasta Hakları Sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan fertlerin, sırf insan olmaları vasfıyla sahip bulundukları ve T. C. Anayasası, milletlerarası antlaşmalar, kanunlar ve diğer mevzuat ile teminat altına alınmış bulunan haklarını ifade eder.

HASTA HAKLARI TEMEL İLKELER İKİNCİL İLKELER Yarar Sağlama Dürüstlük Zarar Vermeme Özel Yaşama Saygı Güvenilirlik Özerkliğe Saygı Gösterme Adalet Sadakat

Sağlık Mevzuatı ve Sağlık Hukuku ile alakalı Mevzuat - Kanun hükmünde kararname (KHK) - Tüzük -Yönetmelik -Yönerge -Genelge (tamim)

Doğrudan Sağlık ile ilgili olan düzenlemeler: - Sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi, dağıtılması ile ilgili yasal düzenlemeler - Sağlık hizmetleri ile ilgili meslekler ve bu mesleklerin yürütülme koşulları ile ilgili yasal düzenlemeler - Sağlık hizmeti veren kurum ve kuruluşların çalışma koşulları ile ilgili yasal düzenlemeler - Bazı tıbbi uygulamalar ile ilgili yasal düzenlemeler - Meslek örgütlerinin kuruluşu ve çalışması ile ilgili yasal düzenlemeler - İlaç üretimi ve dağıtımı satılması ile ilgili düzenlemeler

Doğrudan Sağlık ile ilgisi olmayan yasal düzenlemeler - Anayasa - Türk Medeni Kanunu - Ceza Muhakemesi Kanunu - Uluslararası Sözleşmeler - Yargı uygulaması ve doktrin

ULUSLARARASI BELGELER Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi (1981) Amsterdam Bildirgesi (1994) Lizbon Bildirgesi II (1995) Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi (1997) (Türkiye tarafından 2003 tarihinde kabul edilmiş ve Anayasa m. 90 uyarınca bağlayıcı) Hasta Hakları Avrupa Statüsü (2000)

LİZBON HASTA HAKLARI BİLDİRGESİ 1981 yılında Dünya Tabipler Birliği tarafından yayınlamıştır. Bu bildirge 6 maddeden oluşmaktadır. 1. Hasta, hekimini özgürce seçme hakkına sahiptir. 2. Hasta, bir dış baskı altında kalmadan özgürce çalışabilen bir hekim tarafından bakılma hakkına sahiptir. 3. Hasta, yeterli ölçüde bilgilendirildikten sonra tedaviyi kabul ya da ret etme hakkına sahiptir. 4. Hasta, kendisiyle ilgili tüm tıbbi ve kişisel bilgilerin gizliliğine gereken saygıyı göstermesini hekiminden bekleme hakkına sahiptir. 5. Hasta, onurlu bir biçimde ölme hakkına ahiptir. 6. Hasta, dini temsilci de dahil olmak üzere, ruhsal ve manevi yönden teselli edilmeyi isteme ya da reddetme hakkına sahiptir.

Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarz-ı İcrasına Dair Kanun (1928) Umumi Hıfzısıhha Kanunu (1930) Tıbbi Deontoloji Tüzüğü (1960) Anayasa (1961) Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması Hakkında Kanun (1979) Anayasa (1982) Madde 17 Onam olmadan tıbbi araştırmaya tabi tutulmama Tıbbi müdahale dışında beden bütünlüğüne dokunulmaması “Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz”.

Nüfus Planlaması Hakkında Kanun (1983) Aile planlaması uygulamalarına izin verir Bireyin talebi ve onamı temel alınmaktadır. Gebeliğin sonlandırılması uygulamasında da aynı yaklaşım bulunmaktadır. Reşit olmayan kadın tek başına onam verememektedir. Gebeliğin sonlandırılması ve serilizasyon öncesinde eşin onamı. Hasta Hakları Yönetmeliği (1998)

- Hasta Hakları Yönetmeliği (1998) - Hasta Hakları Uygulama Yönergesi (26. 04. 2005/3077 sayılı olur) - Hasta Hakları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (8 Mayıs 2014 R. G. sayı 28994)

HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve İlkeler Amaç Madde 1 - Bu Yönetmelik; temel insan haklarının sağlık hizmetleri sahasındaki yansıması olan ve başta Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda, diğer mevzuatta ve milletlerarası hukuki metinlerde kabul edilen "hasta hakları"nı somut olarak göstermek ve sağlık hizmeti verilen bütün kurum ve kuruluşlarda ve sağlık kurum ve kuruluşları dışında sağlık hizmeti verilen hallerde, insan haysiyetine yakışır şekilde herkesin "hasta hakları"ndan faydalanabilmesine, hak ihlallerinden korunabilmesine ve gerektiğinde hukuki korunma yollarını fiilen kullanabilmesine dair usül ve esasları düzenlemek amacı ile hazırlanmıştır.

TEMEL HAKLAR -Sağlık hizmetlerinden adalet ve hakkaniyete uygun olarak yararlanma hakkı - Bilgi isteme hakkı -Sağlık kuruluşunu seçme ve değiştirme hakkı - Personeli tanıma seçme ve değiştirme hakkı - Öncelik sırasının belirlenmesini isteme hakkı - Tıbbi gereklere uygun teşhis, tedavi ve bakım hakkı - Tıbbi gereklilikler dışında müdahale yasağı -Ötenazi yasağı

- Tıbbi özen gösterilmesi hakkı - Kayıtları inceleme hakkı - Kayıtların düzeltilmesini isteme hakkı - Bilgi isteme hakkı - Mahremiyete saygı gösterilmesi hakkı - Rıza olmaksızın tıbbi işleme tabi tutulmama hakkı - Bilgilerin gizli tutulması hakkı - Tedaviyi reddetme ve durdurma hakkı - Güvenliğin sağlanması hakkı - Dini vecibeleri yerine getirebilme ve dini hizmetlerden yararlanabilme hakkı - İnsani değerlere saygı gösterilmesi ve ziyaret hakkı - Refakatçi bulundurma hakk - Müracaat, şikayet ve dava hakkı

Madde 42/A – Hasta sağlık hizmeti alırken aşağıdaki kurallara uyar: a) Başvurduğu sağlık kurum ve kuruluşunun kural ve uygulamalarına uygun davranır ve katılımcı bir yaklaşımla teşhis ve tedavi ekibinin bir parçası olduğu bilinciyle hareket eder. b) Yakınmalarını, daha önce geçirdiği hastalıkları, gördüğü tedavileri ve tıbbi müdahaleleri, eğer varsa halen kullandığı ilaçları ve sağlığıyla ilgili bilgileri mümkün olduğunca eksiksiz ve doğru olarak verir. c) Hekim tarafından belirlenen sürelerde kontrole gelmeli ve tedavisinin gidişatı hakkında geri bildirimlerde bulunur. ç) Randevu tarih ve saatine uyar ve değişiklikleri ilgili yere bildirir. d) İlgili mevzuata göre öncelik tanınan hastalar ile diğer hastaların ve personelin haklarına saygı gösterir. e) Personele sözlü ve fiziki saldırıya yönelik davranışlarda bulunmaz. f) Haklarının ihlal edildiğini düşündüğünde veya sorun yaşadığında hasta iletişim birimine başvurur. ”

Tıbbi Müdahale Tıp mesleğini icraya yetkili kimseler tarafından bir kişinin yaşamını, sağlığını, vücut bütünlüğünü tehdit eden, kişilerin bedensel, fiziksel ya da psikolojik bir hastalığını, eksikliğini teşhis ve tedavi etmek veya hafifletmek, böyle bir rahatsızlığı önlemek ya da nüfus planlaması amacıyla gerçekleştirilen her türlü faaliyettir. Tıp bilimince genel kabul görmüş ilke ve esaslara göre uygun olarak gerçekleştirilen, en basit teşhis ve tedavi yöntemlerinden başlayarak en ağır cerrahi müdahalelelere kadar uzanan faaliyettir.

8 Mayıs 2014 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : 28994 HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK Tıbbi müdahale: Tıp mesleğini icraya yetkili kişiler tarafından uygulanan, sağlığı koruma, hastalıkların teşhis ve tedavisi için ilgili meslekî yükümlülükler ve standartlara uygun olarak tıbbın sınırları içinde gerçekleştirilen fizikî ve ruhî girişimi,

Tıbbi müdahalelerin hukuka uygunluğu - YETKİLİ KİŞİLER TARAFINDAN İCRA EDİLME UNSURU Hekimler, hekimler dışındaki sağlık çalışanları - HUKUKEN ÖNGÖRÜLMÜŞ AMAÇLARA YÖNELİK OLMASI Teşhis - tedavi – önleme – nüfus planlaması - TIP BİLİMİNCE GENEL KABUL GÖRMÜŞ İLKE VE KURALLARA UYGUN OLMASI - HASTANIN AYDINLATILMIŞ ONAMININ BULUNMASI

14. 04. 1928 tarih ve 1219 sayılı 863 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmış olan Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun'da “tababet” olarak belirtilmiş meslek grubuna hekimler, diş hekimleri, ebeler, sağlık memurları, sünnetçiler, hemşireler girmektedir. Bu grup içinde yer alan mesleklerin yetki kullanımları ve sorumlulukları her bir meslek için ayrıca gösterilmiştir.

Anayasanın sağlıkla ilgili maddeleri; Madde 17 “Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz”. Mevzuatımıza göre bu onam, zorunlu durumlar dışında yazılı ve bilinçli olmalıdır

Anayasa Md. 19 (2. Kısım, 2. Bölüm): . . toplum için tehlike oluşturan akıl hastası, uyuşturucu madde veya alkol tutkunu, ‘serseri’ (AİHS md. 5/e) veya hastalıkyayabilecek bir kişinin bir sağlık kurumunda sağaltım (tedavi), eğitim veya ıslahı için yasalarda belirtilen ilkelere uygun olarak alınan önlemlerin yerine getirilmesi. . durumları dışında kimse özgürlüğünden yoksun kılınamaz.

HASTA VE DOKTOR ARASINDAKİ SÖZLEŞME - Vekalet Sözleşmesi - Eser Sözleşmesi Estetik ameliyatlarında, ameliyatı yapan doktor, estetik görünümü konusunda bir teminat vermişse taraflar arasındaki bu sözleşme eser sözleşmesidir. Eser sözleşmesi vekalet sözleşmesinde olduğu gibi yüklenici, işi sadakat ve özenle yapmakla borçludur. Buna göre doktor mesleki bilgisinin tüm gereklerini yerine getirdiği ispatla zorunludur.

* Vekaletsiz İş Görme; Somut olaydan kaynaklanan bir başka durum doktorun vekaletsiz iş görmesidir. Tıp etiği gereği her yerde, her durumda gerek duyulduğunda doktor yardım etmek zorundadır. Hastanın veya yakınlarının rızasıyla başlayan bir tedavide acilen giderilmesi gereken bir durumda hastayı düşünerek kendi inisiyatifini kullanır. Herhangi bir kazada bilincini yitirmiş biçimde önene gelen hastaya doktor hastanın hayatını kurtarmak için ivedi şekilde müdahale etmesi vekaletsiz iş görme hükümlerine tabidir * Haksız Fiil

Hasta ile doktor arasındaki hukuki ilişki açısından çeşitli görüşler mevcuttur. - Sözleşmenin sui generis (kendine özgü) bir sözleşme olduğunu, hizmet sözleşmesi olduğunu, tedavi sözleşmesi olduğunu söyleyen görüşlerin yanında baskın olarak vekalet sözleşmesi olduğu görüşü benimsenmektedir; fakat sözleşmenin niteliğinin belirlenmesinde vaka ve olaylar da büyük önem taşır.

Vekalet Sözleşmesi Borçlar Kanunu Madde 502 - Vekâlet sözleşmesi, vekilin vekâlet verenin bir işini görmeyi veya işlemini yapmayı üstlendiği sözleşmedir. Vekâlete ilişkin hükümler, niteliklerine uygun düştükleri ölçüde, bu kanunda düzenlenmemiş olan işgörme sözleşmelerine de uygulanır. Sözleşme veya teamül varsa vekil, ücrete hak kazanır. Eser Sözleşmesi Borçlar Kanunu Madde 470 - Eser sözleşmesi, yüklenicinin bir eser meydana getirmeyi, işsahibinin de bunun karşılığında bir bedel ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.

HEKİMİN SÖZLEŞME İLİŞKİSİNDEN DOĞAN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI Sözleşmenin varlığı Sözleşmenin ihlali Zarar Kusur İlliyet bağı

Haksız Fiilden Doğan Sorumluluğunun Şartları Hukuka Aykırı Eylem Sır saklama yükümlülüğünün ihlali, hastanın aydınlatılmamış olması, tedavi protokolünehekim direktifine aykırılık) Zarar Maddi zarar: tedavi giderleri, çalışma gücü kaybı zararları, destekten yoksun kalma zararı, ölüm nedeniyle oluşan zararlar. . . manevi zarar Kusur Kasıt: gereksiz tedavi uygulanması, tedavi sürecinin uzayılması, ihmal: hatalı enjeksiyon, yakın takibi gereken hastayı izlememek İlliyet bağı Hukuka aykırı eylem ile zarar arasında

HEKİMİN SÖZLEŞME İLİŞKİSİNDEN DOĞAN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Teşhis ve tedavi yükümlülüğü Sadakat ve özen borcu Sır saklama yükümlülüğü Kayıt tutma yükümlülüğü Aydınlatma yükümlülüğü

Sadakat ve Özen Borcu BK. Madde 506 - Vekil, vekâlet borcunu bizzat ifa etmekle yükümlüdür. Ancak vekile yetki verildiği veya durumun zorunlu ya da teamülün mümkün kıldığı hâllerde vekil, işi başkasına yaptırabilir. Vekil üstlendiği iş ve hizmetleri, vekâlet verenin haklı menfaatlerini gözeterek, sadakat ve özenle yürütmekle yükümlüdür. Vekilin özen borcundan doğan sorumluluğunun belirlenmesinde, benzer alanda iş ve hizmetleri üstlenen basiretli bir vekilin göstermesi gereken davranış esas alınır.

Tıbbi Kayıt Hastanın hastalığının seyrini tarif eden periodik gelişme notları dahil olmak üzere hastanın bakımı ile ilgili bütün sağlık disiplinleri tarafından gerçekleştirilen teşhis ve tedavi faaliyetlerinin organize edilmiş raporudur”. (Türk Standartları Enstitüsü Hastane Akraditasyon Tasarısı 1966) -Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı icrasına Dair Kanun (1928) m. 72 -Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun m. 10/II - Radyoloji, Radiom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hk. Kanun m. 5 -Özel Hastaneler Tüzüğü m. 29 -Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği m. 26, 27

- Ayakta Teşhis ve tedavi Yapılan Özel Sağlık Kurumları Hakkında Yönetmelik m. 17, 27 - Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği m. 8/c, 33 (kayıt ve bildirim), 34 (kayıtların saklanması ve arşiv) - Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği m. 12/IV, . 66 -70 (hastanın yatışının yapılacağı sırada tutulacak kayıtlar ve arşivlenmesi), yatış süresince tutulması gereken kayıtlar (m. 71 -76), m. 81 -86 (taburcu işlemi sırasında tutulacak kayıtlar ve ölüm durumu. . . ) - Özel Hastaneler Yönetmeliği m. 17, 34, 48 (tıbbi kayıt) , 49 (tıbbi arşiv ve bakanlığa yapılacak bildirimler), 50 (kayıtların bilgisayar ortamında tutulması)

Tıbbi kayıt çeşitleri (elektronik ortam kayıtları – kağıda dayalı kayıtlar) Kaydedilecek veri ve özellikleri (hasta kimliği, anemnez kayıtları, izlem notları, hekim orderları, laboratuar raporları, konsultasyon raporları, epikriz) Tıbbi kayıtlarda düzen (PSOAP) Tibbi kayıtlarda uyulacak kurallar *Doğruluk *Kısa ve öz olma *Güncellik *Gizlilik ve güvenilirlik Kayıtların Gizliliği Kayıtları inceleme “Hasta, sağlık durumu ile ilgili bilgiler bulunan dosyayı ve kayıtları, doğrudan veya vekili veya kanuni temsilcisi vasıtasıyla inceleyebilir ve bir suretini alabilir. Bu kayıtlar, sadece hastanın tedavisi ile doğrudan ilgili olanlar tarafından görülebilir. (Hasta Hakları Yönetmeliği m. 16)

Kayıtların Düzeltilmesini İsteme Hakkı Madde 17 - Hasta sağlık kurum ve kuruluşları nezdinde bulunana kayıtlarında eksik, belirsiz ve hatalı tıbbi ve şahsi bilgilerin tamamlanmasını, açıklanmasını, düzeltilmesini ve nihai sağlık durumu ve şahsi durumuna uygun hale getirilmesini isteyebilir. Bu hak, hastanın sağlık durumu ile ilgili raporlara itiraz ve aynı veya başka kurum ve kuruluşlarda sağlık durumu hakkında yeni rapor düzenlenmesi haklarını da kapsar. (Hasta Hakları Yönetmeliği)

HEKİMİN SÖZLEŞME İLİŞKİSİNDEN DOĞAN YÜKÜMLÜLÜKLERİ - Teşhis ve tedavi yükümlülüğü - Sadakat ve özen borcu - Sır saklama yükümlülüğü - Kayıt tutma yükümlülüğü - Aydınlatma yükümlülüğü

Tıp alanında bireyin özerkliğine saygı gösterme ilkesinin doğrudan yansıması AYDINLATILMIŞ ONAM alma uygulamasıdır. Aydınlatılmış onam; hastanın kendisine uygulanacak tanı ve tedavi yöntemlerinin kapsamını, yararlarını, olası istenmeyen sonuçlarını; söz konusu yönteme seçenek oluşturabilecek yöntemleri ve onların yapısal ve sonuçsal özelliklerini bilerek bu uygulamalara ilişkin kararlar vermesidir.

HEKİMİN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ Hekimlerin Sır Saklama Yükümlülüğü ve yargı organları önünde tanıklığı, hekimlik mesleği nedeniyle hastaları hakkında elde ettikleri bilgileri başkaları ile paylaşmamaları, temel meslek etiği kurallarındandır. Ancak sır konusu başka insanların yaşamını tehlikeye sokuyorsa, hastanın kişilik hakları zedelenmeyerek açıklanabilir.

HEKİMİN SIR SAKLAMA YÜKÜMÜ “Tıbbi Deontoloji Tüzüğü”nün 4. maddesi, hekimin meslek ve sanatın yürütümü nedeniyle öğrendiği sırları, yasal zorunluk olmadıkça açıklayamayacağını kurala bağlamaktadır. Aynı maddede, bilimsel bir etkinlik söz konusu olsa bile, özellikle hastanın kimliğinin açıklanamayacağı kesin olarak vurgulanmaktadır. Yine Tüzüğün 44. maddesi, hekimlerin bu Tüzük kuralarına aykırı davranışları durumunda haklarında disiplin hükümleri uygulanacağını öngörmektedir (TTB tarafından). TCY m. 258, kamu görevlilerine sır saklama edimi yükler.

Aydınlatılmış Onam Aydınlatma kavramı Hukuki niteliği Hukuki dayanakları Aydınlatmanın amaçları ve özellikleri Aydınlatmanın yapılışı (icrası) Aydınlatma zamanı - şekli - tarafları Aydınlatmanın konusu (Teşhis ve bulgular, tedavi ve teşhis süreci, sonuçlar, riskler, başarı şansı. . . ) Kapsamı – sınırları – zorunlu olmadığı haller Aydınlatma yükümlülüğünün yerine getirilmemesi -sonuçları Özellik taşıyan tıbbi müdahaleler bakımından aydınlatılmış onam

Aydınlatılmış onamın öğeleri Aydınlatmanın öğeleri Bilgi verilmesi Bilginin anlaşılması Onamın öğeleri Gönüllülük Yeterlilik

Aydınlatılmış Onam ve Uluslararası Belgeler Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi (1981) Amsterdam Bildirgesi (1994) Lizbon Bildirgesi II (1995) Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi (1997) (Türkiye tarafından 2003 tarihinde kabul edilmiş ve Anayasa m. 90 uyarınca bağlayıcı) Hasta Hakları Avrupa Statüsü (2000)

Ulusal mevzuat Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarz-ı İcrasına Dair Kanun (1928) Madde 70 Onam alınması konusunda en önemli maddedir (ceza hukuku, özel hukuk) Reşit olmayanların tıbbi uygulamalara tek başlarına onam vermesini engellemektedir. Büyük cerrahi müdahaleler öncesinde alınacak onamın yazılı olması düzenlemesi. Tıbbi Deontoloji Tüzüğü (1960) Madde 14 Hastaya sağlık durumu ve tedavisi konusunda bilgi verilmesini öngörüyor Aydınlatma açısından önemlidir. Hastanın bilgilendirilmeyeceği bazı halleri düzenlemiştir.

Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması Hakkında Kanun (1979) -Yaşayan kişiden organ alınması Aydınlatma zorunluluğu -Yazılılık zorunluluk – Ticaret Yasağı -Ölüden Organ ve Doku Alınması Önceden bağışlama -Yakınlarının bağışı - İzinsiz alınabilecek haller Anayasa (1982) Madde 17 Onam olmadan tıbbi araştırmaya tabi tutulmama Tıbbi müdahale dışında beden bütünlüğüne dokunulmaması “Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz”.

Nüfus Planlaması Hakkında Kanun (1983) Aile planlaması uygulamalarına izin verir. Bireyin talebi ve onamı temel alınmaktadır. Gebeliğin sonlandırılması uygulamasında da aynı yaklaşım bulunmaktadır. Reşit olmayan kadın tek başına onam verememektedir. Gebeliğin sonlandırılması ve serilizasyon öncesinde eşin onamı. * Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yürütülmesi ve Denetlenmesine İlişkin Tüzük'de izin belgesi ve imzalanması hususları düzenlenmiştir.

Hekimlik Meslek Etiği Kuralları Aydınlatılmış Onam Madde 26 -Hekim hastasını, hastanın sağlık durumu ve konulan tanı, önerilen tedavi yönteminin türü, başarı şansı ve süresi, tedavi yönteminin hastanın sağlığı için taşıdığı riskler, verilen ilaçların kullanılışı ve olası yan etkileri, hastanın önerilen tedaviyi kabul etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuçlar, olası tedavi seçenekleri ve riskleri konularında aydınlatır. Yapılacak aydınlatma hastanın kültürel, toplumsal ve ruhsal durumuna özen gösteren bir uygunlukta olmalıdır. Bilgiler hasta tarafından anlaşılabilecek biçimde verilmelidir. Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri, hasta kendisi belirler. Sağlıkla ilgili her türlü girişim, kişinin özgür ve aydınlatılmış onamı ile yapılabilir. Alınan onam, baskı, tehdit, eksik aydınlatma ya da kandırma yoluyla alındıysa geçersizdir. Acil durumlar ile, hastanın reşit olmaması veya bilincinin kapalı olduğu ya da karar veremeyeceği durumlarda yasal temsilcisinin izni alınır. Hekim temsilcinin izin vermemesinin kötü niyete dayandığını düşünüyor ve bu durum hastanın yaşamını tehdit ediyorsa, durum adli mercilere bildirilerek izin alınmalıdır. Bunun mümkün olmaması durumunda, hekim başka bir meslektaşına danışmaya çalışır ya da yalnızca yaşamı kurtarmaya yönelik girişimlerde bulunur. Acil durumlarda müdahale etmek hekimin takdirindedir. Tedavisi yasalarla zorunlu kılınan hastalıklar toplum sağlığını tehdit ettiği için hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış onamı alınmasa da gerekli tedavi yapılır. Hasta vermiş olduğu aydınlatılmış onamı dilediği zaman geri alabilir.

Bilgilendirilmeme Hakkı Madde 27 -Hasta hastalığı konusunda bilgilendirilmek istemediğini belirtmişse, hekimin bilgi vermesi gerekmez. Ailenin haberdar edilmesi hastayla görüş birliğine varılarak yapılmalıdır. Bilinçsiz durumdaki hastalar için, yakınlarının bilgilendirilip bilgilendirilmemesine hekim karar verir.

Aydınlatılmış onamın geçerlilik koşulları - Rızaya ehliyet (hastanın onam vermeye yetkin olması) Küçükler ve diğer ehliyetsizler - Rızanın müdahalede bulunmaya yetkili kişiye yönelmesi - Rızanın sağlıklı olması (serbest iradeye dayanması, hukuku ahlaka aykırı olmaması, öngörülen şekilde açıklanması, aydınlatmaya dayanması, iradeyi sakatlayan nedenlerin bulunmaması)

Hukuki anlamda rıza hastanın kendi geleceğini belirleyebilme temeline dayanır Hastaların durumları ile ilgili tıbbi gerçekleri (sağlık durumu, tanı – bulgular) Tanı-prognoz ve tedavinin gidişi Önerilen tıbbi girişimleri (tedavi yönteminin türü) Her bir girişimin potansiyel risk ve yararlarını, Önerilen girişimlerin alternatiflerini, İlaçların kullanımı ve olası yan etkileri, Tedavisiz kalmanın sonuçlarını içerecek şekilde, Sağlık durumları hakkında tam olarak bilgilendirilmelerini kapsamaktadır.

Aydınlatmanın kapsamı - Tıbbi müdahalenin aciliyeti - Komplikasyon sıklığı ve tipik riskler - Hastanın özel durumu (bilgi ve anlayış düzeyi) - HASTANIN AYDINLATILMA HAKKINDAN VAZGEÇMESİ - TEDAVİNİN GEREĞİ OLARAK AYDINLATMANIN SINIRLANMASI

Hastanın kültürel, toplumsal ve psişik durumuna uygun olarak yapılmalıdır. * Hastanın anlayabileceği dilde * Tıbbi terimlerden uzak * Hastanın anlama kapasitesine uygun * Ortak dil yoksa çeviri yapılmalıdır.

VARSAYILAN RIZA - Müdahalenin rıza gösterilebilir olması - Hastanın konuya ilişkin bir irade açıklamasının bulunmaması - Hastanın rızasının alınamıyor olması - Gerçek iradeye uygun sonuca ulaşılmaya çalışılması

Çağdaş Hukuk sistemi, hastanın onamının varlığını, hekimin eylemlerinin hukuka uygunluğunun ana unsuru olarak kabul eder. Onam’ın alınmaması hukuki ve cezai bazı sorumluluklar doğurmaktadır. Aydınlatılmış Onamın Temel Bileşenleri: Bilginin hastaya açıklanması, Bilginin hasta tarafından anlaşılması, Onamın gönüllü olması, Hastanın onam vermeye yeterli olması. Anladığının bilgilendirmeyi yapan tarafından denetlenmesi ve yetkilendirme

Bir eylem, ancak, birey kendisi üzerinde bunun yapılmasına rıza gösterip, uygun bulur ve uygulayıcıya yetki verirse yasaldır. Bu yetkiyi veren öncelikle hasta ye da olgunun özelliğine göre yasal temsilcisidir. Bu yetkilendirme hasta (birey) tarafından okunarak imzalanmış bir onam (kabul, rıza) formu ile verilir. Doğal olarak bu form, belli bir olaya, özgül duruma ilişkindir. Etik ve hukuk açısından tam anlamıyla yeterli olabilmesi için hasta açısından, gerçek bir aydınlatılma, bilgilendirme süreciyle bütünleşmiş olması gerekir.

BİLGİLENDİRME SÜRECİ Aydınlatılmış onam, hastanın kendisine yapılacak işlemleri onayladığını belirten imzasının alınmasından farklıdır. Temel amaç hastaya bilgi vermek ve bu bilgiyi anlamasını sağlamaktır. Bu nedenle form imzalatılmasından önce yapılması gereken, hastanın kendi kültürüne ve eğitim düzeyine uygun biçimde bilgilendirilmesinin sağlanmasıdır. Ayrıca hastanın verilen bilgileri anlamasının sağlanması ve anladığının denetlenmesi gerekir. Bu sürecin yaşama geçirilebilmesi için bazı önkoşullar bulunmaktadır.

Verilmesi gereken bilgiler aşağıdakilerin tümünü kapsamalıdır: Hastanın sağlık durumu ve konulan tanı, Önerilen tedavi yönteminin türü, Başarı şansı ve süresi, Tedavi yönteminin hastanın sağlığı için taşıdığı riskler, Verilen ilaçların kullanılışı ve olası yan etkileri, Hastanın önerilen tedaviyi kabul etmemesi durumunda hastalığın yaratacağı sonuçlar, Olası tedavi seçenekleri ve riskleri.

SORUMSUZLUK ANLAŞMALARI Türk Borçlar Kanunu md 115 Borçlunun ağır kusurundan sorumlu olmayacağına ilişkin önceden yapılan anlaşma kesin olarak hükümsüzdür. Borçlunun alacaklı ile hizmet sözleşmesinden kaynaklanan herhangi bir borç sebebiyle sorumlu olmayacağına ilişkin olarak önceden yaptığı her türlü anlaşma kesin olarak hükümsüzdür. Uzmanlığı gerektiren bir hizmet, meslek veya sanat, ancak kanun ya da yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütülebiliyorsa, borçlunun hafif kusurundan sorumlu olmayacağına ilişkin önceden yapılan anlaşma kesin olarak hükümsüzdür.

Sağlık Çalışanlarının Hakları Sağlık Çalışanlarına Hukuksal Destek Sağlık Bakanlığı sağlık hizmetleri ifa edilirken ve bu görevlerinden dolayı sağlık çalışanlarına karşı Türk Ceza Kanunun’da suç sayılan fiillerin gerçekleşmesi durumunda personelin talebi halinde ceza davasında hukuksal destek sağlar. Bakanlık bünyesinde çalışan avukatlar dava sürecini gönüllü ve ücretsiz olarak yürütür.

Hekim Hakları - Baskı Altında Olmadan Mesleğini Uygulama Hakkı, - Mesleğini Uygularken Etik İlkelere Bağlı Olma Hakkı, - Çağdaş Tıbbın İmkanlarını Uygulama Hakkı, - Değerlerine Ters Düşen Durumlardan Kaçınma Hakkı, - Sağlığını Koruma Hakkı, - Yeterli Bir Gelir Düzeyi Talep Etme Hakkı, - Hastayı Reddetme Hakkı - Yönetsel Süreçlere Katılma Hakkı, - Danışma Hakkı, - Güvenli Ortamda Çalışma Hakkı, Tanıklıktan Çekilme Hakkı - Danışma Hakkı, - Güvenli Ortamda Çalışma Hakkı, - Tanıklıktan Çekilme Hakkı

Beyaz Kod Sağlık Bakanlığı, sağlık çalışanlarının güvenli ortamlarda çalışmasını temin etmek amacıyla, Hasta ve Çalışan Güvenliğinin Sağlanmasına Dair Yönetmelik doğrultusunda, Çalışan Güvenliği Genelgesi çıkarmıştır. Bu genelgeye göre, Beyaz Kod uygulaması getirilmiştir. Beyaz Kod tehlikeli durumları işaret etmekte olup, tehlikeli bir durum halinde müdahale ekiplerinin olay yerine en kısa zamanda ulaşmasını sağlayacaktır.