SALIK BLMLER FAKLTES HEMRELK BLM HEM 101 HEMRELK
SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ HEMŞİRELİK BÖLÜMÜ HEM 101 - HEMŞİRELİK ESASLARI- I DOÇ. DR. ZELİHA KOÇ
HEMŞİRELİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ SAĞLIK BAKIM SİSTEMİ SAĞLIK EKİBİ VE HEMŞİRENİN ROLLERİ HEM 101 -HEMŞİRELİK ESASLARI- 1 1. HAFTA
İÇERİK İçerik § HEMŞİRELİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ § ÜLKEMİZDE HEMŞİRELİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ 3
Hemşirelik kaynağını insan gereksinimlerinden alır. Başlangıcı insanın var oluşuna kadar uzanır. 4
Florence Nightingale’den Önce – – – İlkçağlarda hemşirelik Ortaçağda hemşirelik 14. yüzyıl’ da hemşirelik 16. yüzyıl’da hemşirelik 17. yüzyıl’da hemşirelik Yeniçağda hemşirelik Florence Nightingale’den Sonra – 19. yüzyıl’ da hemşirelik – 20. yüzyıl’ da hemşirelik 5
• Ortaçağın geç dönemlerinde hemşirelik hizmeti veren örgütler kurulmuştur. • İlk hemşire örgütünü Phobe kurmuştur. • Hemşireler, hasta bakımında bitkisel ilaçlar ve tedavi edici teknikler kullanmışlardır. • Bu yüzyıldan sonra hemşirelik için gerileme dönemi başlamıştır. • Köylülerin kilise ve yöneticilere güveni kalmamış, manastırlardaki bilim ortamı yerini dinsel inançların politik ve ekonomik güç uğruna sömürüldüğü bir düzen haline gelmiş, kilise ve din adamlarına güven sarsılmış, bu durumdan hemşirelik mesleği de etkilenmiştir. • Bu dönemde hemşireler büyücü gibi görülerek, işkence edilmiştir. Ortaçağ Dekones Fabiola 6
• Florence Nigtingale’ den Günümüze Florence Nightingale’Hemşirelik in amacı; ulusal sağlık ve orduda reform yaratmak, askerlerin sağlık ve esenlik içinde olması için İngiliz toplumunda sağlıkla ilgili çalışmalar yapmaktı. • Kırım Savaşında verdiği hizmetlerden dolayı kahraman olmuş, adına bir fon kurulmuştur. 7
• 20. yy’ın hastaneler büyüyerek, yeni iş ve 20. ortalarında Yüz Yılın Başları meslek grupları ortaya çıkmıştır. • Fizyoterapistler, diyetisyenler vb. gibi mesleklerin birçok işlevi devralmasıyla hemşirelere kendi rollerinin ne olduğunu düşünme fırsatı doğmuştur. • 20. yy hemşireler için sosyal hareketlik dönemi olmuş, özellikle bu yüzyılın ortalarında mesleksel bilinçlenme hareketleri başlamıştır. 8
ÜLKEMİZDE HEMŞİRELİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ • Modern hemşireliğin, Florence Nightingale (1820 -1910) ile başladığı kabul edilir. • Selimiye kışlasında, beraberindeki hemşirelerle birlikte İngiltere’den gelerek yaralı ve hasta askerlerin bakımını üstlenmiştir. 9
• Ülkemizde hekim dışındaki sağlık mesleklerinin ÜLKEMİZDE HEMŞİRELİĞİN eğitimi, 1845 yılında İstanbul Tıp Mektebinde iki TARİHSEL GELİŞİMİ yıllık ders ve kurslarla küçük cerrahların yetiştirilmesi ile başlamıştır. • 1843 yılında yetişkin kadınlara, usta çırak yöntemiyle iki yıl süreli doğum bilgisi vermek amacıyla ebelik eğitimi başlatılmıştır. 10
ÜLKEMİZDE HEMŞİRELİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ • Dr. Besim Ömer Paşa önderliğinde ilk ebe okulu 1909 yılında ilkokul mezunu 30 yaşını aşmamış kadın ve kızların alınmasıyla açılmıştır. • 1924 yılından itibaren İstanbul Tıp Fakültesi bünyesinde ‘Ebe Öğrenci Yurdu’na ortaokula dayalı bayanlar alınmıştır. 11
Ülkemizde İlk Hemşirelik Eğitimi Dr. Besim Ömer Paşa önderliğinde ve Dr. Asaf Derviş Paşa tarafından verilen kurslar ile 1910’lu yıllarda başlanmıştır. 12
Ülkemizde Hemşirelik Eğitimi • 1920 yılında İstanbul’da ‘Hastabakıcı Dershanesi’ adı altında Amiral Bristol Özel Hemşire Hastabakıcılık Okulu açılmıştır. • Cumhuriyetin ilanıyla 1924 yılında ortaokula dayalı iki yıl süreli İstanbul’da gündüzlü, Sivas’ ta yatılı olmak üzere iki ‘Küçük Sağlık Memurları Okulu’ açılmıştır. 13
• Türkiye’deki hastane hemşireliğinin ilk örnekleri, 1898’deÜlkemizde Gülhane Askeri Hastanesinde çalışmaya Hemşirelik başlayan Alman hemşireler olmuştur. • Türkiye’de ilk milli hemşire okulunu 1925 tarihinde Kızılay Derneği açmıştır. • 1932’de Verem Savaş Derneği tarafından İstanbul Erenköy’ de Verem Savaş Hemşirelik Okulu açılmıştır. • 1933’ de Türk Hemşireler Derneği kurulmuştur. 14
• Daha sonra Haydarpaşa Numune Hastanesi’ nde, Şişli Çocuk Hastanesinde Hemşire Okulu açılmıştır. Ülkemizde Hemşirelik Eğitimi • • Ankara, İzmir, Erzurum, Trabzon, Sivas gibi illerde Sağlık koleji açılmıştır. • 1958 yılına kadar bu okulların eğitim süresi, ortaokuldan sonra üç yıl, 1958’ den sonra dört yıla çıkarılmıştır. • 1976 yılında sağlık kolejleri ortaokuldan sonra dört yıllık sağlık meslek lisesine dönüştürülmüştür. 15
• Ülkemizde 1952 yılında hemşire tekamül kursu Eğitimi Hemşirelik • 1968 yılında Sağlık Eğitim Enstitüsü • 1985 -1986 öğretim döneminde üniversitelerde Hemşirelik-Ebelik önlisans programı • Bu okullar 1997 yılında kapatılarak Sağlık Yüksekokulları’ na dönüştürülmüştür. 16
• 1989 yılından itibaren, Sağlık Meslek Liseleri’ne gündüzlü öğrenci de alınmaya Ülkemizde Hemşirelik Eğitimi başlanmıştır. • 1991 yılında Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi, Hemşirelik Önlisans programını başlatılmıştır. • 1997 -1998 öğretim yılından itibaren ebelik, hemşirelik, sağlık memurluğu eğitimi yalnızca üniversiteler bünyesindeki lisans düzeyindeki okullarda yürütülmeye başlamıştır. 17
• İlk defa 1955 yılında Ege Üniversitesinde Hemşirelikte Lisans Eğitimi başlamıştır. • 1961’de Florance Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu ve Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu açılmıştır. • 1968’de Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, hemşirelikte lisansüstü eğitimin ilk öncülüğünü yapmıştır. 18
2 Mayıs 2007’de Hemşirelik Kanunu (26510 sayılı resmi gazetede) güncelleştirilmiştir. 19
SAĞLIK BAKIM SİSTEMİ SAĞLIK EKİBİ VE HEMŞİRENİN ROLLERİ DOÇ. DR. ZELİHA KOÇ 20
İÇERİK § SAĞLIK SİSTEMİ § HEMŞİRENİN ROL VE İŞLEVLERİ § SAĞLIK EKİBİ
Sağlık Bakım Sistemi • • • Devlet ve kamu hastaneleri Özel sektör hastaneleri Hekim muayeneleri Poliklinikler Özel teşhis kliniklerinde sağlık bakımı verilir. 22
Sağlık Bakım Sistemi Sorunları • Hastalığı önlemek ve sağlık bakımını yükseltmekten ziyade hastalığa yönelmiş olması • Bakım kalitesini yükselten standartların yetersiz uygulanması • Tüketicinin yetersiz katılması • Hizmette yetersiz koordinasyon olması • Hizmeti sağlayanlar arasında yetersiz iletişim ve işbirliği olması • Aşırı yüksek fiyatlardır. 23
EKİP Amaç ve düşüncelerinde ortak, her biri kendi görevini yapan, en iyi sonuca ulaşmak için deneyim ve bilgilerini paylaşan kişilerin oluşturduğu grup olarak adlandırılır. 24
Belirli görev, sorumluluk, yetki ve farklı rollerdeki sağlık disiplini üyelerinin sistematize ve planlı işbirliği ile sağlık veya hastalık durumunda birey ve topluma doğrudan veya dolaylı etkin ve nitelikli hizmet dağılımı sağlamasına sağlık ekibi hizmeti, bu hizmeti verenlere sağlık ekibi denir. 25
Hemşire Diyetisyen Eczacı Sağlıklı/Hasta Birey ve Ailesi Psikolog Fizyoterapist Hekim Sosyal Hizmet Uzmanı Dolaylı Bakım Hizmetleri Güvenlik Temizlik Muhasebe Hastane Hizmetler Hastane Yönetimi 26
Sağlık Ekibinde Liderin Görevi Planlama – Her hasta birey için ne yapılabilir? – Nasıl yapılabilir? Gözlem – Kim yapacak? – Nerede yapacak? – Ne zaman yapacak? Eğitim – Ne, kim, ne zaman, nasıl? Değerlendirme – Kendini, ekibi, hizmeti 27
Sağlık Ekibi İçinde Hemşirenin Rol ve Sorumlulukları 28
HEMŞİRENİN ROL VE İŞLEVLERİ Rol: Toplumda belirli özelliklere sahip bir grubun bireylerini etiketleme/etiketlendirme yollarından biri olarak açıklanabilir. Rolün drama anlamı ise belirli bir izleyici/dinleyicisi olan, rolü üstlenenden belirli davranış dizileri beklenen bir oyunun bölümleridir. 29
Hemşirelikte rol: Meslek / disiplin üyesinden pozisyonuna uygun tür ya da modelde beklenen davranışların tümü şeklinde tanımlanabilir. Bir sağlık disiplini olan hemşireliğin rollerine tarihi bir perspektifle bakıldığında, geçmişten günümüze bireye yardım etme amacının ve görevinin süregeldiği görülmektedir. 30
Hemşirenin Geleneksel Rolü Ve İşlevleri Geçmişte hemşire geleneksel rolü çerçevesinde, başkalarının kararlarına uyarak hasta bireyin hastalığına yönelik bakım vermiş, bilgi ve davranışları için hekimin yardım ve rehberliğine gereksinim duyarak bağımlı rolleri olan sosyal gruba dönüşmüştür. 31
Hemşirenin Esas Rol ve İşlevleri 1. Uygulayıcı rol 2. Yönetici rol 3. Eğitici rol 4. Araştırıcı rol 5. Profesyonel rol 32
Uygulayıcı Rol • • • Bakım uygulama Değişim ajanı olma Bir alanda uzmanlık Koordinatör olma Hasta haklarının savunucusu Ekonomist olma 33
Eğitici Rol • Meslek adayları ve mensuplarını eğitim • Toplum, aile ve bireye verilen eğitim • Danışmanlık 34
Araştırıcı Rol • Kanıta dayalı hemşirelik • Mesleki bilimsel gelişmeye sağlayan araştırmalar yapma katkı 35
Yönetici Rol • • Bakım yönetimi Klinik yönetimi Hastane yönetimi Ülke düzeyinde bakım hizmetlerinin yönetimi 36
Hemşirenin Çağdaş ve Yeni Rolleri Bakım odağının genişlemesi ile hemşirenin hizmet hedefi geniş bir tabana yayılmış, bakım işlevi hasta bireyden, sağlıklı birey ve ailesine doğru kapsamını genişletmiştir. 37
38
Hemşirenin Çağdaş ve Yeni Rolleri Geçmişte hemşirelik bakımı, hastayı iyileştirmeye yani hastalığa yönelik terapötik rolleri içermesine karşı günümüzde, hastalıktan koruyacak ve sağlığı geliştirecek danışmanlık, eğitici ve rehberlik gibi sosyal rollere doğru yoğunlaşmaktadır. 39
Hemşirenin Çağdaş ve Yeni Rolleri Böylece hemşirelik bakımının odağı artık aile kapsamından da öteye sosyal grup ve toplum gibi geniş boyutlara ulaşmaya başlamıştır. 40
Hemşirenin Çağdaş ve Yeni Rolleri Modern hemşirelik bakımı yalnızca fiziksel bakımla sınırlı olmayıp bireyi tüm boyutları ile ele alan holistik bakımı öngörmektedir. 41
Hemşirenin Çağdaş ve Yeni Rolleri Geniş boyutlara ulaşan bu bakım kapsamı, kuşkusuz hemşireye yeni roller getirmektedir. 42
BU ROLLERİ YERİNE GETİRİRKEN: • Bağımsız çalıştığı alanlar • Yarı bağımlı çalıştığı alanlar • Bağımlı çalıştığı alanlar vardır. 43
KAYNAKLAR • • • • Atabek Aştı T. , Karadağ A, Klinik Uygulama Becerileri ve Yöntemleri, Nobel Kitabevi, 2011. Bektaş H. , Klinik Hemşirelik Becerileri (Çeviri: Taylor S. ), Nobel Tıp Kitabevi, 2015. Berman A. , Snyder S. , Frandsen G. , Kozier&Erb’s Fundamentals of Nursing Concepts, Process and Practice Tenth Edition, Pearson, 2016. Birol, L. Hemşirelik Süreci, 10. Baskı, İzmir, Etki Yayınları, 2011; 54 -58. Erkal İlhan S, Ançel G, Hakverdioğlu Yönt G. Hemşirelik Tanıları, Girişimleri, Sonuçları. 1. Baskı, Andaç Yayınları Alter Yayıncılık, Ankara, 2017. Kapucu S, Akyar İ, Korkmaz F. (Çeviri: Nursing Diagnosis Handbook). Hemşirelik Tanıları El Kitabı, 11. Baskı, Pelikan Yayınevi, 2018. Karadağ A, Atabek Aştı T. Hemşirelik Esasları Hemşirelik Bilim ve Sanatı, İstanbul, Akademi Yayıncılık, 2016. Potter PA, Perry AG, Stockert P, Hall A. , Fundamentals of Nursing 8 th Edition, Elsevier, 2013. Wilkinson JM, Tras LS, Barnett KL, Smith MH, Fundamentals of Nursing (Two Volume Set) 3 rd Edition, F. A. Davis Company Philadelphia, 2016. Sabuncu, N. , Alpar, Ş. E. , Özdilli, K. , Batmaz, M. , Bahçecik, N. , İlhan, S. E. , Özhan, F. , Dursun, S. : Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar. Alter Yayıncılık, Ankara 2009. Uysal N. , Çakırcalı E. , Hemşirelik Esasları İnsan Sağlığı ve Fonksiyonları, Palme Yayıncılık, 2015. Taylor CR, Lillis C, Le. Mone P, Lynn P, Fundamentals of Nursing: The Art and Science of Nursing Care Seventh, North American Edition, Lippincott Williams & Wilkins, 2011. Wilkinson JM, Tras LS, Barnett KL, Smith MH, Fundamentals of Nursing (Two Volume Set) 3 rd Edition, F. A. Davis Company Philadelphia, 2016.
ÜNİTE SONU
- Slides: 45