SALIK BLMLER ENSTTS HEMRELK ANABLM DALI HEM 701
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI HEM 701 İleri Hemşirelik Esasları I Prof. Dr. Zeliha KOÇ
HEMŞİRELİKTE SPİRİTÜEL YAKLAŞIM HEM 701 İleri Hemşirelik Esasları I 13. Hafta
HEMŞİRELİKTE SPİRİTÜEL YAKLAŞIM • Manevi (spiritüel) bakım, hemşirelik uygulamaları alanında "göz ardı edilebilir" bir alan olarak görülemez. • Bakımın mesleki standartları, hastaların spiritüel (manevi) gereksinimlerinin karşılanmasının, bütüncül hemşirelik bakımı için elzem olduğunu belirtmektedir.
• Amerikan Hemşireler Birliğinin (ANAAmerican Nurses Associaiton) (2010) Hemşire Prensipleri, bakım hizmeti sağlarken hemşirelerin her hastanın yaşam biçimini, değer sistemini ve dini inançlarını göz önünde bulundurması gerektiğini ve hemşirelik bakımı önlemlerinin, hastanın mümkün olduğunca çok fiziksel, duygusal, sosyal ve ruhsal iyilik hallerine olanak sağlaması gerektiğini belirtmektedir.
Spiritüel (Manevi) Bakım Shelly ve Fish’e göre (1988), tüm dini geleneklerin altında yatan ve tüm insanlara özgü olan 3 manevi neden vardır: • Anlam ve amaç ihtiyacı • Sevgi ve ilişki ihtiyacı • Bağışlama ihtiyacı
Spiritüel Sağlık İle İlgili Kavramlar Maneviyatın elementleri şunları içerir: • Maneviyat, birleştirici bir güç, yaşam prensibi, varlığın özü olarak deneyimlenir. • Maneviyat doğa, dünya, çevre, evren ile bağlılık içinde, bu bağlılık yoluyla ifade edilir ve deneyimlenir.
• Maneviyat öz-benliği şekillendirir ve bir kişinin varlığında, bildiklerinde ve eylemlerinde yansıtılır. • Maneviyat; amaç, anlam, güç ve rehberlik sağlayarak ve bu yolculuğu şekillendirerek hayatın içine işler.
İnanç genellikle kanıtı veya kesin bir delili olmayan bir şeye karşı kendinden emin bir inanç olarak adlandırılır. Bir insanı, fikri veya nesneyi içerebilir ve bunu genellikle bu inancın idealleri veya değerleriyle alakalı davranışlar izler. Bütün dinlerin paylaştıkları ortak şeyler: • İnsanlık ailesinin, tüm insanların nitelik ve haysiyetinin temel birlik inancı • Bireyin ve vicdanının kutsallığı algısı
• İnsan toplumunun değeri algısı • Sevgi, şefkat, cömertlik ve içsel doğruluk ve maneviyatın gücünün en nihayetinde nefret, düşmanlık ve bencillikten çok daha büyük bir güce sahip olduğu inancı • Yoksulun ve mazlumun yanında olma ve zengine ve zalime karşı olma zorunluluğu hissi • İyilerin en sonunda galip geleceğine dair derin bir umut.
Din • Spiritüalite ve iman; ibadet, manevi uygulamalar ve adap kuralarının belirlenmiş biçimleriyle karakterize edilen yüce bir güç ile ilgili inançların organize sistemi olarak adlandırılan dini kapsayabilir. • Hemşireler birçok farklı dini gelenekten insanlara bakmaktadır.
• Hemşireler için tüm dinlerle ilgili bilgi sahibi olmak imkansız olsa da, hemşireler bir hastanın dini inançlarını ve uygulamalarını anladıklarında hastaların manevi ihtiyaçlarını daha iyi karşılayabilirler. • Bunlar, hastanın hastalığa veya acıya verdiği tepkiyi, diyet ve hijyen gibi öz-bakım uygulamalarını, doğum ve ölüm ritüellerini, cinsiyet rollerini, manevi uygulamaları ve ahlak kurallarını doğrudan etkileyebilir.
• İnanç, bizlere rehberlik eden dayandırılan ve gitgide değişmekte olan ve bizlerin dünyayı anlamasına ve karşıya olduğumuz zorluklarla yüzleşmesine yardımcı olan inanç yapılarıdır (kalıplarıdır). • Bizlerin yaşam olaylarına güvenmesine ve onlara karşı iyimser bir perspektifi oluşturmasına ve hayattın amacını bulmasına yardım eder (olanak sağlar). • Maneviyat gibi, inanç da bize acı çektiren ve sevincimizi yeniden kazandıran olaylar vasıtasıyla gelişmiş (ortaya çıkmış) bir dizi inancı temsil etmektedir.
Umut • Maneviyat, iman ve dinle yakından alakalı olarak, umut; hayatın en kasvetli anlarında bile pozitif bir bakış açısından sorumlu olan hayatın bir bileşenidir. • Bir bireyin hem geleceği düşünmesini hem de bu geleceği gerçekleştirmede aktif şekilde çalışmasını sağlar.
• Umut hayalden kaynaklanır. Fakat harekete geçmek için değerli ve gerçekçi bir olasılık haline gelmelidir. • Umut, onlardan kaçmadan bireyin acılarının gerçekliğini kucaklaması (boş beklenti) veya onun tarafından boğulması (çaresizlik, acizlik, umutsuzluk) kapasitesine sahiptir. Umut her insan için eşsizdir.
Sevgi • Her ne kadar bir diğerine daha güçlü bir sevgi olarak tanımlansa da, pek çok kişi sevgiyi bir ticaret olarak görüyor: • Sevgimizi uzatırız (genişletiriz) çünkü sevginin bir şekilde geri döndüğünü ummaktayız. • Ancak ilişkiler bir acı kaynağı olabilir. Sevgi paylaşıldığında bile, ölümümüzde ya da sevdiklerimizin ölümünde kaçınılmaz olarak bir ayrılış ile karşılaşacağız.
• Böylece, insan ilişkilerinde aktif olarak sevmek bize sevinç katar ve yaşamın anlamını ve amacını verir. Ama aynı zamanda acı çekmenin kesinliğini de sergiler. • Aile üyelerinin, hastanın iç bütünlüğünü ve kendine olan öz-saygısını korumaya karşı koşulsuz sevgi göstermesi çok değerlidir.
Spiritüalite ve Günlük Yaşam Spiritüel inançlar ve uygulamalar, sağlık ve hastalık dahil bir kişinin hayatının tüm boyutlarıyla ilgilidir. Quinn (2002)’ye göre; • Kendimize, komşularımıza, yüce varlığa ve doğaya sevgi beslemek Hayatın anlamını bulmaya, diğerleriyle ilişki içinde olmaya; kendimize karşı dürüst olmaya, belirsizlik ve gizem içinde yaşamaya, acılarla, hastalıkla ve ölümle baş etmeye ve hayatın geçişlerini onurlandırmaya (doğum, evlilik, ölüm) yardım eden bir bilgelik geliştirmek
• İbadet, dua, meditasyon ve şarkı söyleme gibi uygulamalar yoluyla hayatın kutsal boyutunu, farkındalığını geliştirmek • Farklılıklarımızı kabullenirken insanoğlu olarak bağlılığımıza saygı göstermek • Diğerlerine hizmet etmede cömert olmamızda yardım etmek.
Spiritüalite, Sağlık ve Hastalık Jeff Levin (2001), sağlık ve din arasında olumlu bir bağ gösteren araştırmaları birleştirir. Levin’e göre; • Dini yakınlık ve bağlılık, sağlıklı davranış ve yaşam tarzlarını destekleyerek sağlığa faydalı olur. • Düzenli dini dostluk, stres ve yalnızlık etkilerini koruyan bir destek sunarak sağlığa faydalı olur.
• İbadete ve duaya katılma, olumlu duyguların fizyolojik etkileri yoluyla sağlığa faydalı olur. • Dini inançlar, sağlığı destekleyen inançlar ve kişilik tarzlarına benzer yönleriyle sağlığa faydalı olur. • İman; umut, iyimserlik ve olumlu beklenti düşüncelerine önderlik ederek sağlığa faydalı olur. • Mistik deneyimler, iyileştirici bir biyoenerji veya yaşam gücünü ya da değişen bilinç durumlarını etkinleştirerek sağlığa faydalı olur.
Spiritüaliteyi Etkileyen Faktörler Bir kişinin maneviyatını etkileyebilen birçok faktör arasında en önemli olanları gelişimsel düşünceler, aile, etnik altyapı, formal din ve yaşam olaylarıdır. SUNUM SONRASI BU KONU İLE İLGİLİ YURT İÇİ VE YURT DIŞI ARAŞTIRMA BULGULARININ TARTIŞILMASI
KAYNAKLAR Atabek Aştı T. , Karadağ A, Klinik Uygulama Becerileri ve Yöntemleri, Nobel Kitabevi, 2011. Bektaş H. , Klinik Hemşirelik Becerileri (Çeviri: Taylor S. ), Nobel Tıp Kitabevi, 2015. Berman A. , Snyder S. , Frandsen G. , Kozier&Erb’s Fundamentals of Nursing Concepts, Process and Practice Tenth Edition, Pearson, 2016. Birol, L. Hemşirelik Süreci, 10. Baskı, İzmir, Etki Yayınları, 2011; 54 -58.
Erkal İlhan S, Ançel G, Hakverdioğlu Yönt G. Hemşirelik Tanıları, Girişimleri, Sonuçları. 1. Baskı, Andaç Yayınları Alter Yayıncılık, Ankara, 2017. Kapucu S, Akyar İ, Korkmaz F. (Çeviri: Nursing Diagnosis Handbook). Hemşirelik Tanıları El Kitabı, 11. Baskı, Pelikan Yayınevi, 2018. Karadağ A, Atabek Aştı T. Hemşirelik Esasları Hemşirelik Bilim ve Sanatı, İstanbul, Akademi Yayıncılık, 2016.
Potter PA, Perry AG, Stockert P, Hall A. , Fundamentals of Nursing 8 th Edition, Elsevier, 2013. Wilkinson JM, Tras LS, Barnett KL, Smith MH, Fundamentals of Nursing (Two Volume Set) 3 rd Edition, F. A. Davis Company Philadelphia, 2016. Sabuncu, N. , Alpar, Ş. E. , Özdilli, K. , Batmaz, M. , Bahçecik, N. , İlhan, S. E. , Özhan, F. , Dursun, S. : Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar. Alter Yayıncılık, Ankara 2009.
Uysal N. , Çakırcalı E. , Hemşirelik Esasları İnsan Sağlığı ve Fonksiyonları, Palme Yayıncılık, 2015. Taylor CR, Lillis C, Le. Mone P, Lynn P, Fundamentals of Nursing: The Art and Science of Nursing Care Seventh, North American Edition, Lippincott Williams & Wilkins, 2011. Wilkinson JM, Tras LS, Barnett KL, Smith MH, Fundamentals of Nursing (Two Volume Set) 3 rd Edition, F. A. Davis Company Philadelphia, 2016.
Potter PA, Perry AG. Fundamentals of Nursing (7 th ed), Mosby Elsevier, Canada, 2009, s. 70 -79. Kozier B, Erb G, Olivieri R. Fundamentals of Nursing Copcepts Process and Practise (4 th ed), Addison-Wesley Publishing Company, United States of America, 1991, s. 82 -93.
- Slides: 26