SALIK BLMLER ENSTTS ACL HEMREL ANABLM DALI ATH
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ACİL HEMŞİRELİĞİ ANABİLİM DALI ATH 613 Hemşirelik Felsefesi Kavram ve Uygulamaları II Doç. Dr. Zeliha KOÇ I
YATAK İSTİRAHATİNİN ORGANİZMA ÜZERİNE ETKİSİ ATH 613 Hemşirelik Felsefesi Kavram ve Uygulamaları II 4. Hafta
YATAK İSTİRAHATİNİN ORGANİZMA ÜZERİNE ETKİSİ • Yatak istirahatı, hastanın hareketini terapötik nedenlerle bir dönem yatak içi sınırlandıran bir müdahaledir. • Yatak istirahatı süresi hastalığa veya yaralanmaya ve hastanın önceki sağlık durumuna bağlıdır.
• Yatak istirahatı, akut travma, akut hastalıklar ve bazı cerrahi operasyonlardan sonra hastanın tedavisinin başarılı olabilmesi için uygulanan bir yöntemdir. • İmmobilizasyon, etkilenen vücut kısmında yararlı olduğu kadar bu süreç uzarsa diğer kısımlara da zarar verebilmektedir. • Yatak istirahatı vücuttaki tüm sistemleri olumsuz yönde etkilemektedir.
İmmobilizasyonun Kardiovasküler Sisteme Etkileri • İmmobilizasyonun kardiovasküler sisteme etkisi; kalbin çalışma yükünde artış, ortostatik hipotansiyon ve pulmoner embolidir. • Uzamış yatak istirahati ile kalbin atım hızında artış meydana gelir. • Her atımda kalbe giden kan miktarı %40 oranında artmaktadır.
Ortostatik Hipotansiyon • Yatak istirahatinde damarlarda vazodilatasyon gelişir. • Kişi birden bire ayağa kalktığında damarlar hemen vazokontrüksiyona geçemezler. • Kan periferde toplanır ve kalbe venöz dönüş azalır. • Kan basıncında 10– 20 mm Hg düşüş meydana gelir.
• Buna ek olarak yorgunluk, göz kararması, baş dönmesi gibi belirtiler ardından kişinin senkop geçirmesi ile oluşan duruma ortostatik hipotansiyon denir. • Hasta ayağa kalktığında baş dönmesi göz kararması ve ardından senkop ile seyreden buna bağlı olarak kan basıncının düşüklüğü ile karakterizedir.
İmmobilizasyonun Solunum Sistemine Etkileri • Hasta hareketsiz kaldığında akciğerlerin pozisyonu değişmektedir. Akciğerlerin pozisyonundaki değişimle birlikte mide içeriğinin diyaframa baskısı akciğerin hacmi değişir.
• Buna bağlı olarak hemoglobin düzeyinde azalma, göğüs kafesinin genişlemesi ve hareketinde azalma, akciğerlerde sekresyon ve müküs birikimi, akciğerlerin ekstansiyonunda azalma sonucu atalektezi ve pnömoni meydana gelebilir.
• İmmobilizasyon akciğerlerin genişlemesine azaltır. Hastanın pozisyonundaki değişmeler akciğerlerdeki kan akışının dağılımını ve solunum şeklini değiştirir. Bunun sonucunda akciğerlerde etkili olan oksijen alımı azalır. İmmobilizasyon ve metabolik değişiklikler sonucu solunum kasları zayıflar ve güçsüzleşir. Bu duruma bağlı olarak hasta rahat bir şekilde öksüremez. Pozisyon dolayı broşlardaki sümüksü salgı yayılımı artar. Atalektezi ve pnömoni meydana gelebilir.
İmmobilizasyonun Gastrointestinal Sisteme Etkileri • Gastrointestinal fonksiyonlardaki rahatsızlıklar hastalara göre farklılık gösterse de bulgu ve belirtiler hareketin azalmasıyla bağlantılıdır. • Bulantı, kusma, iştahsızlık, konstipasyon, barsak obstrüksiyonu ve diyare meydana gelebilir.
İmmobilizasyonun Renal Sisteme Etkileri • Hasta ayakta iken yerçekimi nedeniyle idrar, böbrek pelvisinden idrar borusu ve idrar torbasına akar. • Hasta yatak içinde uzanmış durumdayken böbrekler ve idrar yolları aynı düzeyde yakın durur.
• Böbreklerde oluşan idrar yerçekimine rağmen idrar torbasına ulaşmaktadır. İdrar yollarındaki kasılmalar yerçekimine karşı koymada yetersiz olduğundan, idrar yoluna girmeden böbrek pelvisine dolmaktadır. • Üriner staz denilen bu durum hastanın idrar yolu enfeksiyonu ve böbrek taşı riskini artırmaktadır.
İmmobilizasyonun Kas- İskelet Sistemine Etkileri • Fiziksel aktivitenin kısıtlanması, ve hareketsiz kalmak iskelet sisteminde iki değişikliğe neden olmaktadır. Birincisi kas atrofisi; kasıldığı zaman eklem hareketini tamamlayamaz. İkincisi ise; kalsiyum metabolizmasının bozulmasına bağlı olarak kullanılmama osteoporozu’dur.
• İmmobilizasyon kemik erimesine yol açtığı için kemik dokusunun yoğunluğu azalır ve osteoporoz görülür. Kullanılmama osteoporozu ile immobilizasyon arasındaki ilişki iki yönlüdür. • Hareketsizlik kemik erimesi oranını yükseltir. Kemik erimesi aynı zamanda kalsiyumun kanda salgılanmasına sebep olur. Böbrekler bu artan kalsiyumu tamamen boşaltamazsa hiperkalsemi görülür.
İmmobilizasyonun Cilt Üzerine Etkileri • İmmobilizasyonun cilt üzerine etkisi bası ülseridir. • Bası yaraları, dışarıdan gelen fiziksel bir basınç sonucunda insan vücudu yüzeyindeki sıkışma, sürtünme, yırtılma veya bunların çeşitli derecelerde kombinasyonlarıyla oluşabilen doku nekrozlarıdır.
İmmobilizasyonun Nörolojik –Emosyonel Duruma Etkileri • Nörolojik- emosyonel duruma etkileri; duyusal ve sosyal izolasyon, entellektüel kapasitede azalma, laterji, akut anksiyete, uykusuzluk, disoryantasyon, depresyon, deliryum ve kişilik bozukluklarıdır. • İmmobililizasyon yanında hastanın destek sistemleri, hayat felsefesi, daha önceki yaşam tarzıda nörolojik- emosyonel durumu etkilemektedir.
İmmobilitede hemşirelik yönetimi ilkeleri • Hastayı değerlendirme • Öykü alma • Fizik muayene • Eklemlerin görünüşünü değerlendirme • Hareket edebilme yeteneği ve sınırlılıklarını değerlendirme • Kas kütlesi ve sıkılığını değerlendirme • Aktiviteye toleransı değerlendirme
SUNUM SONRASI BU KONU İLE İLGİLİ YURT İÇİ VE YURT DIŞI ARAŞTIRMA BULGULARININ TARTIŞILMASI
KAYNAKLAR Atabek Aştı T. , Karadağ A, Klinik Uygulama Becerileri ve Yöntemleri, Nobel Kitabevi, 2011. Bektaş H. , Klinik Hemşirelik Becerileri (Çeviri: Taylor S. ), Nobel Tıp Kitabevi, 2015. Berman A. , Snyder S. , Frandsen G. , Kozier&Erb’s Fundamentals of Nursing Concepts, Process and Practice Tenth Edition, Pearson, 2016. Birol, L. Hemşirelik Süreci, 10. Baskı, İzmir, Etki Yayınları, 2011; 54 -58.
Erkal İlhan S, Ançel G, Hakverdioğlu Yönt G. Hemşirelik Tanıları, Girişimleri, Sonuçları. 1. Baskı, Andaç Yayınları Alter Yayıncılık, Ankara, 2017. Kapucu S, Akyar İ, Korkmaz F. (Çeviri: Nursing Diagnosis Handbook). Hemşirelik Tanıları El Kitabı, 11. Baskı, Pelikan Yayınevi, 2018. Karadağ A, Atabek Aştı T. Hemşirelik Esasları Hemşirelik Bilim ve Sanatı, İstanbul, Akademi Yayıncılık, 2016.
Potter PA, Perry AG, Stockert P, Hall A. , Fundamentals of Nursing 8 th Edition, Elsevier, 2013. Wilkinson JM, Tras LS, Barnett KL, Smith MH, Fundamentals of Nursing (Two Volume Set) 3 rd Edition, F. A. Davis Company Philadelphia, 2016. Sabuncu, N. , Alpar, Ş. E. , Özdilli, K. , Batmaz, M. , Bahçecik, N. , İlhan, S. E. ,
Özhan, F. , Dursun, S. : Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar. Alter Yayıncılık, Ankara 2009. Uysal N. , Çakırcalı E. , Hemşirelik Esasları İnsan Sağlığı ve Fonksiyonları, Palme Yayıncılık, 2015.
Taylor CR, Lillis C, Le. Mone P, Lynn P, Fundamentals of Nursing: The Art and Science of Nursing Care Seventh, North American Edition, Lippincott Williams & Wilkins, 2011. Wilkinson JM, Tras LS, Barnett KL, Smith MH, Fundamentals of Nursing (Two Volume Set) 3 rd Edition, F. A. Davis Company Philadelphia, 2016.
- Slides: 24