SALIK BLMLER ENSTTS ACL HEMREL ANABLM DALI ATH
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ACİL HEMŞİRELİĞİ ANABİLİM DALI ATH 711 Hemşirelik Kuram ve Felsefesi II Doç. Dr. Zeliha KOÇ
ROSEMARIE RIZZO PARSE KURAMI ATH 711 Hemşirelik Kuram ve Felsefesi II 14. Hafta
1. ROSEMARIE RIZZO PARSE’NİN İNSAN OLMA KURAMI 1. 1. İNSANOLMA KURAMINA GENEL BAKIŞ 1. 2. HEMŞİRELİĞİN MAJOR KAVRAMLARI 1. 2. 1. İNSAN 1. 2. 2. ÇEVRE 1. 2. 3. SAĞLIK 1. 2. 4. HEMŞİRELİK
1. ROSEMARIE RIZZO PARSE’NİN İNSAN OLMA KURAMINA GENEL BAKIŞ Parse’nin kuramı orijinal olarak insan- yaşamsağlık olarak adlandırılmaktadır. Parse kuramının önermelerini, varsayımlarını ve kavramlarını yansıtan dört temel fikir tanımlamıştır:
İnsan- evrenin karşılıklı süreci Sağlığın yeniden oluşturulması Bölünmez insan olmanın verdiği çok boyutlu anlamlar Varlık olmanın alternatif yollarını seçmek için her durumda insan özgürlüğü Parse’ın kuramının ana kavramı insan varlığını, yaşamı ve sağlığı ifade eden humanbecoming’dir.
Parse sürecin değişen ve devam eden doğasını vurgulamak için become kelimesinin fiil halini (becoming) kullanmaktadır. İnsan olma kuramı üç major temadan oluşmaktadır: anlam, ritmisite, üstünlük. İnsan olma kuramının üç major ilkesi bu temalardan kaynaklanır. Bu ilke insanların kendi gerçeklerini seçtiğini ve şekillendirdiğini, bu seçimlerin genellikle açıkça bilinmeyen düzeyde meydana geldiğini ileri sürmektedir.
Başka bir deyişle insanın dünyayı görüş yöntemi ya da insanın dünyayı görüntülemesi insanın gerçeğidir. İnsanlar bu gerçeği diğerleri ile oluştururlar ve gerçeklerini konuşarak ya da sessiz kalarak değişik yollarla gösterirler ya da anlatırlar (dil), hareket ederler ya da hareketsiz kalırlar. Ayrıca insanlar kendi gerçeklerini anlattıklarında, aynı zamanda değerlerini, önceliklerini ve anlamlarını da anlatırlar. Bunun bir sonucu olarak bir insan bir diğer insan için bir şeyin anlamına karar verememektedir.
İnsanın daima sınırsız olasılıklarla ilgilendiği ve bunlar arasından seçim yaptığı anlamına gelir. Birey tarafından yapılan bu seçim varlık olma sürecinde bireyin değişim ve hareket yöntemini yansıtır. Bu ilke ilişkili üç kavram; güç sağlama, meydana gelme ve dönüştürme. Güç sağlama mücadele ve zorluklara karşı iradeyi koruma anlamları taşır. Var olmama olasılığı ışığında daima meydana gelir ve varlığımızı doğrular.
2. PARSE’E GÖRE HEMŞİRELİĞİN MAJOR KAVRAMLARI 2. 1. İnsan varlığı insan-yaşam-sağlık kurgularının birliğini yansıtır. Bu nedenle bu kuram insan varlığının biyolojik, psikolojik ya da ruhsal gibi belirli yönlerine yönelik dayanaklardan yoksundur. Parse daha çok evrenin ritmik modellerini karşılıklı olarak beraberce oluşturan, ilişki içinde oldukları modeller yoluyla tanınan ve özgürce seçim yapabilen açık varlıklar olarak insan varlıklarını kavramsallaştırmıştır.
2. 2. Çevre (evren) bireyden ayrı olarak tanımlanmamıştır. Çünkü Parse göre (1998), çevre insan ile karşılıklı süreç içerisinde birlikte var olur.
2. 3. Sağlık Parse için sağlık kavramı adlandırdığı insan olma kavramı ile eş anlamlıdır. Parse insan, evren ve sağlığın ayrılmaz ve indirgenemez olduğunu vurgular. Bu ayrılmazlığa vurgu yapmak için, “insan”, “evren” kelimelerini “humanuniverse” içinde ve “insan” ve “olma” kelimelerini “humanbecoming” içerisinde birleştirmiştir.
Varolmanın bireysel yolu bireyin kendi önceliklerini dayandırması yoluyla birlikte oluşturulur. Sağlık doğrusal bir varlık değildir ve iyi ya da kötü gibi terimlerle nitelendirilemez. İnsanın başa çıkması ya da adapte olması değildir. Bir hastalığın ya da durumun aksi değildir. Daha ziyade değerlerin sentezi, yaşam yöntemidir.
2. 4. Hemşirelik Parse disiplinin metaparadigmasında hemşireliği kavram olarak yazmamıştır. Ancak hemşirelik kuramlarının uygulamayı ve araştırma aktivitelerini yönlendirdiği bir öğrenilen disiplin temel bilimi olarak yazmıştır. Öğrenilen disiplinin bir parçası olarak, hemşire insan varlıklarına kendi sağlıklarını birlikte oluşturma yolunu seçme ve belirli durumlarda anlamlarını bulmaları yoluyla var olmaya yardım etmede doğru tavrı kullanır.
Hemşireliğin amacı yaşam kalitesini geliştirmektir. Parse hemşireliğin insan türüne hizmet etmek olduğuna ve daha özel olarak ise hemşireliğin bilim olduğuna, sanat alanında gerçekleşen bir uygulama olduğuna inanmaktadır. SUNUM SONRASI BU KONU İLE İLGİLİ YURT İÇİ VE YURT DIŞI OLGU SUNUMLARININ TARTIŞILMASI
KAYNAKLAR Azzaline JB. Creative strategies for a stand-along gerontology course for the nursing curriculum. Nurs Educ Perspect. 2012; 33(3): 199 -200. Beckman SJ, Boxley-Harges SL, Kaskel BL. Experience informs: Spanning three decades with the Neuman systems model. Nurs Sci Q 2012; 25(4): 341 -6. Bednash GP, Cronenwett L, Dolansky MA. QSEN. transforming education. J Prof Nurs 2013; 29(2): 66 -7.
Berbiglia VA. The self-care deficit nursing theory as a curriculum conceptual framework in baccalaureate education. Nurs Sci Q 2011; 24(2): 137 -45. Burkhart L, Schmidt W. Measuring effectiveness of a spiritual care pedagogy in nursing education. J Prof Nurs 2012; 28(5): 315 -21. Carlson-Sabelli LL, Giddens JF, Fogg L, Fiedler RA. Challenges and benefits of using a virtual community to explore nursing concepts among baccalaureate nursing students. Int J Nurs Educ Scholarsh 2011; 8(1): 1 -14.
Chenot TM, Daniel LG. Frameworks for patient safety in the nursing curriculum. J Nurs Educ 2010; 49(10): 559 -68. Cimiotti JP, Aiken LH, Sloane DM, Wu ES. Nurse staffing, burnout, and health care associated infection. Am J Infect Control 2012; 40(6): 486 -90. Daack-Hirsch S, Dieter C, Quinn-Griffin MT. Integrating genomics into undergraduate nursing education. J Nurs Scholarsh. 2011; 43(3): 223 -30.
Dobratz MC. Toward development of a middlerange theory of psychological adaptation in death and dying. Nurs Sci Q 2011; 24(4): 370 -6. Esposito EM, Fitzpatrick JJ. Registered nurses’ beliefs of the benefits of exercise, their exercise behaviour and their patient teaching regarding exercise. Int J Nurs Pract 2011; 17(4): 351 -6. Giddens JF, Wright M, Gray I. Selecting concepts for a concept-based curriculum: application of a Bench mark approach. J Nurs Educ. 2012; 51(9): 511 -5.
Hardin PK, Richardson SJ. Teaching the concept curricula: theory and method. J Nurs Educ. 2012; 51(3): 155 -9. Hatlevik IK. The theory-practice relationship: reflective skills and theoretical knowledge as key factors in bridging the gap between theory and practice in initial nursing education. J Adv Nurs. 2012; 68(4): 868 -77. Lewis DY. Incorporating national priorities into the curriculum. J Prof Nurs. 2012; 28(2): 105 -9.
Masters, K. Nursing theories: A framework for professional practice. 2 nd ed. Burlington, MA: Jones & Bartlett Learning; 2015. p. 3 -21. Mc. Ewen M, Wills EM. Theoretical basis for nursing, 4 th ed. Philadeplhia: Lippincott Williams & Wilkins Wolters Kluwer; 2014. p. 412 -29. Othman AK, Kiviniemi MT, Wu YW, Lally RM. Influence of demographic factors, knowledge and beliefs on Jordanian women’s intention to undergo mammography screening. J Nurs Scholarship 2012; 44(1): 19 -26.
Riegel B, Jaarsma T, Strömberg A. A middlerange theory of self-care of chronic illness. Adv Nurs Sci 2012; 35(3): 194 -204. Rogers CE, Keller C, Larkey LK, Ainsworth BE. A randomized controlled trial to determine the efficacy of Sign Chi Do exercise on adaptation to aging. Res Gerontol Nurs 2012; 5(2): 101 -13. Skiba DJ. Technology and gerontology: Is this in your nursing curriculum? Nurs Educ Perspect 2012; 33(3): 207 -9.
Williams JK, Prows CA, Conley YP, Eggert J, Kirk M, & Nichols F. Strategies to prepare faculty to integrate genomics into nursing education programs. J Nurs Scholarship. 2011; 43(3): 231 -8.
- Slides: 22