SALII VE GVENL LE LGL GENEL BLGLER SALII

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER

İŞÇİ SAĞLIĞI • Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) tanımına göre, sağlık; fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ • İş Sağlığı ve güvenliği; herhangi bir işyerindeki herhangi bir işte, çalışanların sağlığının ve güvenliğinin tam anlamıyla korunması için, gerek işyerinde kullanılan ham ve yardımcı mamuller ile gerekse makine, ekipman, tesisat ve tertibattan doğabilecek tüm tehlikelerin önlenmesi amacıyla, alınması gerekli tüm önlemleri kapsayan SİSTEMİ ifade eder.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YAKLAŞIMLARI • İş Sağlığı ve Güvenliğinde Eski Yaklaşım : (Reaktif-Tepkisel veya Retrospektif Yaklaşım) Bu yaklaşım şekli tespit bazlı yaklaşımdır. Mevcut aksaklıkların tespitine dayanır. • İş Sağlığı ve Güvenliğinde Yeni Yaklaşım : (Proaktif-Öngörülü veya Prospektif Yaklaşım) Bu yaklaşım şekli risk bazlı yaklaşımdır. Risklerin öngörülmesi mantalitesine dayanır.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI İÇİN UYGULANMASI GEREKEN DÖRT TEMEL HUSUS • Tehlikeli ve zararlı unsurların kaynağında önlenmesi veya ortadan kaldırılması (Elimine etme) • Daha fazla tehlikeli olanın daha az tehlikeli olanla değiştirilmesi (İkame etme) • Toplu Korunma Önlemleri • Kişisel Korunma Önlemleri

SAĞLIĞI ETKİLEYEN FAKTÖRLER • Kişiye Bağlı Özellikler • Çevre İlgili Özellikler • Diğer Etkenler

KİŞİYE BAĞLI ÖZELLİKLER • İnsanların bir işe uyumu, tepkileri, bünyelerinin yapısı, çalışmaları ve değişen koşullara karşı davranışları, herkeste ayrı özellikler gösterir. • İnsanın bu özellikleri, yaş, cins, beslenme ve kalıtım gibi faktörlerin etkilerinden meydana gelir.

ÇEVRE İLGİLİ ÖZELLİKLER • Fiziksel Çevre : Yaşanılan ortamın fiziksel ve kimyasal özellikleridir. Örneğin, iklim koşulları, gürültü, ttitreşim, aydınlatma, tozlar, radyasyon, makinelerin yerleşimleri (dispozisyonu), ortam atmosferindeki parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı gazlar ve buharlar gibi. • Biyolojik Çevre : Çalışılan veya yaşanılan ortamda, insan sağlığını etkileyen mikroplar (bakteriler ve virüsler) ve parazitler gibi hastalık etkenleri mevcuttur. Örneğin, kanalizasyon işlerinde ve temizlik işlerinde çalışanların maruz kaldığı mikroplar ve parazitler gibi.

ÇEVRE İLGİLİ ÖZELLİKLER • Sosyal Çevre : İnsan sağlığını etkileyen sosyal koşulların tümü, sosyal çevreyi meydana getirir. Örneğin, ekonomik durum, barınma, giyinme, beslenme ve eğitim gibi. • Psikolojik Çevre : İnsanın psikolojik çevresi, sağlığını çok önemli derecede etkilemektedir. Çeşitli ortamlardan dolayı, insanların ruhsal yapısında bazı değişiklikler meydana gelir. Örneğin, sıkıntı, sinirlilik, dikkatsizlik, dalgınlık gibi. Bunlara ek olarak, stres denilen fizyolojik bir mekanizma ile bazı hormonlar fazla salgılanır. Bunun sonucunda da, çeşitli hastalıklar meydana gelir. (Psikosomatik hastalıklar)

İŞÇİ SAĞLIĞI KAVRAMININ TANIMI (ILO) • İşçi Sağlığı, her meslekte çalışanların fiziksel, ruhsal ve sosyal iyilik hallerini en yüksek düzeye getirmek ve bu düzeyde sürdürmek, sağlıklarına gelebilecek zararları önlemek, işçiyi fizyolojik ve psikolojik yeteneklerine uygun işlere yerleştirmek ve böylece işi insana ve insanı işine uydurmayı amaçlayan bir bilim dalıdır.

İŞÇİ SAĞLIĞI • Çalışanların sağlığı ile yaptıkları iş arasındaki ilişkiyi, İşçi Sağlığı bilim dalı incelemektedir. • İşçi Sağlığı konusunda, ilk olarak hekimliğin babası sayılan Hipokrat, öğrencilerine, “Hastalarınıza mesleğini sorun” öğüdünü vermiştir. • Daha sonra, 1713 yılında, bu konudaki ilk meslek hastalıkları kitabını İtalyan Bernardino Ramazzini yayınlamıştır. Bu şekilde, Ramazzini de, Endüstri Sağlığı’nın babası kabul edilir. Ramazzini’nin bu kitabı yazmasının nedeni, oturduğu kentteki evlerin fosseptiklerinin temizlenmesi işini yapan işçilerin gözlerindeki rahatsızlık olmuştur. Bugün, Ramazzini’nin bu tipik gözleminin, fosseptiklerdeki kükürtlü hidrojen gazının (hidrojen sülfür) etkisi sonucunda oluştuğu bilinmektedir.

• İş hekimliği İtalya’da doğmuş ise de, büyümesini ve gelişmesini sanayi devriminin beşiği olan İngiltere’de geçirmiştir. Sir Percivale Pott, 1775’de baca temizleyicilerinin scrotum (Testis) kanserini tarif etmiştir. • Amerika Birleşik Devletlerinde, sanayileşme hareketlerinin hızlandığı XX. Yüzyılın başlarında, Meslek Hastalıkları isimli ilk Amerikan kitabı, İç Hastalıkları Profesörü Gillmann Thomson tarafından 1914 yılında yayınlanmıştır.

ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO) • Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Birinci Dünya Savaşından sonra 1919 yılında kurulmuştur. ILO, Birleşmiş Milletler’in insan haklarıyla ilgili uzmanlık kuruluşlarından biridir. ILO, tüm dünyada, çalışma ve yaşam koşullarının iyileştirilmesi için faaliyet göstermektedir. Türkiye Cumhuriyeti de, 1932 yılında ILO’ya üye olmuştur.

• 1919 yılında kabul edilen ILO Anayasası’nın Başlangıç metninde, işçilerin genel ve mesleki hastalıklara ve iş sırasında meydana gelen kazalara karşı korunması gerekliliği de belirtilmiştir. Yine, 10 Mayıs 1944 tarihinde kabul edilen ILO’nun Amaç ve Hedeflerine İlişkin Filadelfiya Bildirgesi’nin III. Maddesinin (g) bendinde de, bütün işlerdeki işçilerin hayat ve sağlıklarının uygun bir biçimde korunması öngörülmüştür. • Bu şekilde, işçilerin çalışması sırasındaki iş güvenliği koşullarının da, onların sağlıklarının bir parçası olduğu kabul edilmiştir. • Daha sonraları, Endüstri Sağlığı (İş Sağlığı-İş Hijyeni) kavramları da, dar anlamda İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği ve geniş anlamda ise İş Sağlığı ve Güvenliği olarak anılmaya başlanmış ve literatüre yerleşmiştir.

TÜRKİYE’DE İŞÇİ SAĞLIĞININ BAŞLANGICI • Türkiye’de, çalışanların korunması hareketleri, 1865 yılında yayımlanan Dilaver Paşa Nizamnamesi ve onu izleyen Maadin Nizamnamesi (1869) ile başlamıştır. Yine, Osmanlı İmparatorluğu döneminde, 1901 yılında, Taşocakları Nizamnamesi yayımlanmıştır. Batı Avrupa’da, 1750’li yıllarda yaşanmaya başlayan sanayi devrimlerinin etkisinin, Osmanlı İmparatorluğu’na çok geç intikal etmesinden dolayı, endüstri sağlığı konusunun bütün yönleriyle ele alınması, ancak Cumhuriyet döneminden sonra mümkün olabilmiştir.

TÜRK İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATI • Zamanına göre, son derece modern hükümlerle donatılmış olan, Ereğli Havza-i Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun (Ereğli Kömür Havzası Maden İşçisinin Hukukuna İlişkin Kanun) 10 Eylül 1921 tarihinde çıkarılmış olup, Milli Mücadele ve Cumhuriyet döneminin, işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili ilk Kanun’udur.

İŞ KANUNLARI • Cumhuriyet döneminin ilk İş Kanunu, • 8 Haziran 1936 tarihinde çıkarılan 3008 sayılı Kanun’dur. • İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği ile ilgili modern hükümler ise, 1967 yılında çıkarılan 931 sayılı İş Kanunu içerisinde yer almıştır. • 931 sayılı İş Kanunu’nun, Anayasa Mahkemesi tarafından, şekil yönünden iptal edilmesinden sonra, aynı hükümler, 1971 yılında çıkarılan 1475 sayılı İş Kanunu içerisinde de yer almıştır.

6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KANUNU 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 20/06/2012 Tarihinde TBMM’nde Kabul edilmiş 30/06/2012 tarihinde Resmi Gazetede Yayımlanarak (Kademeli olarak) Yürürlüğe Girmiştir.

KANUNUN AMACI İşyerlerinde İSG; İş Sağlığı ve Güvenliğinin sağlanması ile mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir.

GÖRÜNÜR MALİYETLER Sürekli iş göremezlik ve ölüm nedeniyle, Üretimin durması veya azalması, Sürekli iş göremezlik ve ölüm geliri ödemeleri İş kazası ve meslek hastalığı için yapılan tedavi hizmetleri Geçici iş göremezlik…gibi nedenlerle oluşan üretim ve katma değer kaybının yaklaşık bedeli 3. 847. 880. 159 TL • • •

GÖRÜNMEYEN MALİYETLER Kaza esnasında işçilerin işi bırakması, doktor, araç ve gereç getirilmesi ve/veya kazazedenini taşınması, kaza mahallinin tekrar çalışır konuma getirilmesi v. b. nedenlerle oluşan maliyetlerdir. Görünür Maliyetler ile Görünmeyen Maliyetlerin eşit olduğu varsayılmıştır. İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Toplam Maliyeti 7. 695. 760. 318 TL

ÖNLEMEK ÖDEMEKTEN DAHA UCUZ ve KOLAYDIR.

İŞ KAZASININ HUKUKİ SONUCU BORÇLAR KANUNU (6098) Maddi Tazminat İş Göremezlik (49) Maddi Tazminat Destekten Yoksun Kalma (53) Tedavi Masrafları Çalışma Gücünün Kaybından Doğan Zararlar İktisadi Geleceğin Sarsılmasından Doğan Zararlar SSGSSK (5510) Manevi Tazminat (56) Haklar (16) İşveren Rücuu (21) Geçici/Sürekli İş göremezlik Hak Sahiplerine Gelir Evlenme Yardımı Cenaze Yardımı

KANUNUN KAPSAMI Belli istisnalar dışında kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.

İSTİSNALAR a) TSK, Genel Kolluk Kuvvetleri ve MİT faaliyetleri b) Afet ve acil yardım birimleri c) Ev hizmetleri ç)Çalışan istihdam etmeksizin mal ve üretim hizmeti yapanlar. d) Hükümlü ve tutuklulara yönelik faaliyetlerde Yukarıda belirtilen faaliyetler hariç tüm işyerlerinde uygulanır.

İşverenin Genel Yükümlülükleri İşverenler, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. ØMesleki risklerin önlenmesi, eğitim dahil her türlü tedbirin alınması, ØOrganizasyon, araç ve gereçlerin sağlanması ØDenetim ve gözetim ØRisk değerlendirmesi ØÇalışanlara görev verirken işe uygunluk ØHayati ve özel tehlike bulunan yerlere girişlerin engellenmesi

İşverenin Genel Yükümlülükleri Øİşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz, ØÇalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri işverenin sorumluluklarını etkilemez, Øİşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.

Çalışanların Yükümlülükleri • Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatlarına uymak, • Verilen KKM Kişisel Koruyucu Malzemeleri kullanmak, • Kendisinin hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür.

Çalışanların Yükümlülükleri Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yükümlülükleri şunlardır: a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek. b) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak.

İşçinin Kurallara Uymamasının Sonucu 4857 Sayılı İş Kanunu 25 -II • İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı ………………… • ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması. …. • nedeniyle usulüne uygun olarak (yazılı olarak 2 kez uyarıdan sonra), • İşçinin iş sözleşmesini bir tazminat ödemeksizin feshedebilir.

İşverenin Yükümlülükleri Ø DENETİM ve GÖZETİM Ø EĞİTİM Ø RİSK DEĞERLENDİRMESİ Ø İSG HİZMETLERİ Ø ACİL DURUM PLANLARI, Ø YANGINLA MÜCADELE Ø İLK YARDIM ve TAHLİYE Ø SAĞLIK GÖZETİMİ Ø KOORDİNASYON

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ İşveren; • Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirir. • Tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini sağlar. • Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ Øİşveren, işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personelini kendi çalışanları arasından görevlendirmesi durumunda iş sağlığı ve güvenliği birimini kurmuş sayılır. (İSGB) ØTehlike sınıfı ve çalışan sayısı göz önüne alındığında bu personellerin tam süreli bulunması gerekiyorsa İSGB kurulması zorunludur. ØÇalışma süresi bakanlıkça çıkarılan yönetmeliğe göre belirlenir. ØTam süreli bir işyeri hekimi bulunması durumunda diğer sağlık personelinin görevlendirilmesine gerek yoktur.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ ØÇalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını; ØOSGB Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. ØAncak belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini kendisi de üstlenebilir.

İŞYERİ İSTATİSTİKLERİ Ø 1 - 49 işçi çalıştıran işyeri sayısı : 1. 398. 500 Ø Kapıcı çalıştıran apartman : 1. 500. 000 Ø 50 ve üzerinde işçi çalıştıran işyeri sayısı : Ø Toplam işyeri sayısı : 2. 926. 161 Ø Çalışan toplam işçi sayısı Ağustos/2012 : 11. 716. 352 27. 661 İşyeri Hekimi : 3. 800 kişi İş güvenliği uzmanı : 10. 278 Kişi Ø 878’i A sınıfı Ø 400’ü B sınıfı Ø 9. 000’i C sınıfı

İŞYERİ TEHLİKE SINIFLARI Ø Az Tehlikeli (C) Ø Tehlikeli (B) Ø Çok Tehlikeli (A) 3 Yıl süre ile bir alt sınıf iş güvenliği uzmanı, bir üst tehlike sınıfına (C, B’ye, B de A’ya ) bakabilir.

TEHLİKE SINIFLARI Hangi işlerin hangi tehlike sınıfına ait olduğu “İş Sağlığı Ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliğ” ile belirlenir. Konu tebliğ 26. 12. 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. İşyerinin tehlike sınıfının tayininde o işyerinde yapılan asıl iş esas alınır.

TEHLİKE SINIFLARI Genel olarak bir mal üretimine dayanmayan işler az tehlikeli sınıfta bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak; ØMuhasebe ve Hukuk Büroları. ØOtelcilik, ØOtomobil alım satım işleri, ØElektronik alet ticareti, ØMobilya satış mağazası, ØAyakkabı malzemeleri toptan ticareti, ØKırtasiye, ØKaldırma ve taşıma ekipmanlarının toptan ticareti …vb

TEHLİKE SINIFLARI Genel olarak imalata dayanan işler tehlikeli sınıfta bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak; ØMetallerin makinede işlenmesi (torna tesfiye işleri, metal parçaları delme vs. ), ØGıda ve içeceklerin endüstriyel olarak hazırlanması, ØMutfak ve büro mobilyası, sandalye imalatı, ØMakine ve ekipman imalatı…

TEHLİKE SINIFLARI Bazı sektörlerdeki işlerin bir bölümü ise çok tehlikelidir. Bunlara örnek olarak; - İnşaat sektörü - Kimya sektörü - Akaryakıt ve LPG istasyonları - Madencilik - Dökümcülük - Elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı - Tarımsal ilaçların üretimi…vb

TEHLİKE SINIFLARI Ø Çok Tehlikeli sınıfta yer alan işlerde A sınıfı iş güvenliği uzmanı görevlendirilir. ØTehlike sınıfta yer alan işlerde A veya B sınıfı iş güvenliği uzmanı görevlendirilir. ØAz tehlikeli sınıfta yer alan işlerde A, B veya C sınıfı iş güvenliği uzmanı görevlendirilir.

TEHLİKE SINIFLARI GEÇİCİ MADDE 4 – Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, dört yıl süreyle (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi; Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, üç yıl süreyle (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi kaydıyla yerine getirilmiş sayılır.

Çalışmaktan Kaçınma Hakkı Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda birinci fıkradaki usule uymak zorunda olmaksızın işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli yere gider. Çalışanların bu hareketlerinden dolayı hakları kısıtlanamaz.

İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Kayıt ve Bildirimi İşveren, bütün iş kazaları ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler. İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK’ya) bildirimde bulunur; a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde. b) Meslek hastalıkları, tespit edildiği tarihten itibaren üç iş günü içerisinde bildirilir. Çalışma Bakanlığı/Bölge/Çalışma ve İşkur İl Müdürlüklerine yapılan bildirimler 2013 yılından itibaren kaldırılmıştır.

SAĞLIK GÖZETİMİ İşveren; Aşağıdaki hallerde çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorundadır: 1) İşe girişlerinde, 2) İş değişikliğinde, 3) İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalardan sonra işe dönüşlerinde işçinin talep etmesi hâlinde, 4) İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla.