SAFRA KESESNN CERRAH HASTALIKLARI VE HEMRELK BAKIMI Safra

SAFRA KESESİNİN CERRAHİ HASTALIKLARI VE HEMŞİRELİK BAKIMI Safra kesesi, karaciğerin alt kısmında kese şeklinde bir organdır, kalın ucu önde ve aşağıdadır. Şekil olarak safra kesesi armuda benzer. Safra kesesinin görevi, karaciğerin ürettiği safra sıvısını toplamak ve depolamaktır. Açlık halinde safra kesesinde biriken safra, burada konsantre edilerek depolanır. Sindirim sırasında, safra kesesi kasılarak içindeki safrayı bağırsağa salgılar ve yağlı maddelerin emilimi gerçekleşir.

SAFRA TAŞLARI • Safra kesesi içinde belirli oranlarda bulunan kolesterol veya pigmentlerin, safra kesesi safrayı konsantre ederken, çökeltilerin oluşması sonucu ortaya çıkan yapılara safra kesesi taşı adı verilir. Safra içerisindeki maddelerin oranlarının bozulması sonucunda oluşurlar. Önceleri kolesterol kristalleri, pigment birikintileri şeklinde iken zamanla büyürler ve safra taşı şeklini alırlar. • Türleri ve çapları değişiktir. Safra taşlarının geneli kolesterol taşları ve diğerleri ise bilirübin taşlarıdır Genellikle safra kesesi taşlarının oluşumu 30 40 yaşlarında başlar ve kilo yaşla birlikte artar gibi faktörlerde safra taşı görülme sıklığını arttırır. • Safra taşları iki renkte görülmektedir; • Si yah pigment taşları, içeriklerinde kalsiyum bilirubinat, karbonat veya fosfat bulunmaktadır. • Kalsiyum bilirubinat taşları: sarı toprak renginde olurlar, safra kültürlerinde genellikle E. Coli bulunur ve kolanjite neden olurlar. BELİRTİLER • Safra taşı olanların çoğunda şikayet yoktur. Tesadüfen, başka tetkikler sırasında saptanırlar (Sessiz taş). • Karın sağ üst kısmında, sırta da hissedilen genellikle ani başlayan ağrı. Ayrıca, et suları, tavuk hindi derileri, şalgam, yağda kızartılan gıdalar, lahana, karnabahar, turp ve bazı çiğ meyveler ağrıya sebep olurlar.

• • • TANI Safra taşı tanısı Ultrasonografi ile konur. Tesadüfen tomografi, MR gibi başka tetkikler sırasında da tanı konulabilir. TEDAVİ VE BAKIM Esas tedavi safra kesesinin ameliyatla çıkarılması işlemidir. (Kolesistektomi) safra taşlarının günümüzde kabul edilen tek tedavi şekli, safra kesesinin taşlarla birlikte çıkarılmasıdır. Ancak, ameliyatın çok riskli olduğu hastalarda, ameliyat dışı yöntemlerle çare aranabilir. Taşları eritmek için uzun süre ursodeoksikolik asit içeren ilaçlar kullanılabilir. Ameliyattan sonra rutin hemşirelik hizmetleri verilir. Postop. durumu stabil olan hastaya oral diyet verilir. Hastalar laparoskopik kolesistektomi veya safra kesesi ameliyatından yaklaşık 3 ile 4 gün içinde işlerine geri dönebilecek duruma gelirler.

KOLESİSTİT • Kolesistit, safra kesesinin iltihaplanmasına denir. Safra yolunda tıkanıklık, safra taşı ve safra yolunda şekil bozuklukları gibi nedenlerden kolesistit oluşur. BELİRTİLER ateş, gaz, sırta vuran ağrı, sarılık, bulantı, kusma ve lökositoz Komplikasyonları; *pankreatit, * perforasyon, *safra kesesi kanseri ve * safra kesesi gangrenidir. AKUT KOLSİSTİT • Akut Kolesistit, safra kesesinin iltihaplanmasıdır. Safra kesesinde taş olanlarda, bazen de safra kesesinde taş olmadan da gelişebilir. Genellikle taşsız kolesistit; • diyabet hastalarında, • bağışıklık sisteminde bozukluk olanlarda, • ağır yanıklarda ya da yoğun bakımda yatan hastalarda gelişir.

• • Belirti ve Bulgular Karın sağ üst ve orta bölümünü tutan karın ağrısı vardır, genellikle yemek sonrasında başlar. Bulantı ve kusma görülür. Vücut ısısı yüksektir. Tanı Hastanın şikayetleri ve fiziki muayenesi Kan biyokimya tetkikleri Ultrasonografi Diğer hastalıklar ile şüpheli durumlarda, tomografi, MR gibi diğer tanı yöntemlerine de başvurulur.

Tedavi ve Bakım • Hastalığın başlangıcında başvuran hastalarda en uygun tedavi cerrahidir. Laparoskopik cerrahi tercih edilir. • Hastalığın geç dönemlerinde yada enfeksiyonlu durumlarda, genel durumu ameliyat için uygun olmayan hastalar için öncelikli antibiyotik tedavisi başlanarak daha sonraki aşamada cerrahi girişim planlanır. • Takipleri sırasında semptomları düzelmeyen vakalarda, safra kesesinin delinmesi ihtimali olan hastalara perkütan kolesistostomi (safra kesesine cilt üzerinden dren yerleştirilmesi) yapılır.

Kronik Kolesistit • Safra kesesinin en sık görülen hastalığıdır. Hastaların çoğun safra taşı ile ilişkilidir. Bazı hastaların başlangıcında akut kolesistit vardır ve sonradan kronik kolesistite döner. Bazı hastalarda ise doğrudan kronik kolesistit görülür. • Sistik kanalın taşlar tarafından sürekli tıkanması bilier koliğe ardından inflamasyon ve sonrasında skar gelişmesine neden olur. Safra kesesi duvarında kalınlaşma ve yapısal bozukluk ortaya çıkar. Kısacası kronik kolesistit, safra kesesinin kronik inflamasyonu ile klinik semptom veren bir durumdur.

• • • Belirti ve Bulgular Karnın sağ üst kadranında hissedilen bir ağrı, sırta ve sağ kürek kemiğine doğru yayılım gösterebilir. Yemekten sonra görülen ağrı. Bulantı ve kusma Yağlı yiyeceklere tahammülsüzlük. Geğirme, şişkinlik Tanı Hastanın şikayetleri (USG) Kolesistografi Tedavi ve Bakım Kronik kolesistit tedavisi kolesistektomidir (safra kesesinin çıkartılması). Genellikle tercih edilen laparoskopik kolesistektomidir. Hastaya rutin hemşirelik bakımları uygulanır. Ağrıyı gidermek için, doktor istemine göre ağrı kesici verilir. Hastanın kaybettiği sıvıları IV yolla karşılar.

SAFRA KESESİ KARSİNOMU • Safra kesesi kanserleri çok nadir görülen, tanısı geç konulup kötü gidişatlı olan ve doğrudan diğer organları da etkileyen tehlikeli hastalıktır. NEDENLERİ • Safra kesesindeki uzun süredir taşların olması • Safra kesesinde meydana gelen iltihaplar • Safra kesesi kanseri mide, ince bağırsak, on iki parmak bağırsağı ve kalın bağırsağa doğru ilerlemektedir. Çoğunlukla tümörler lenf yolu ile on iki parmak bağırsağına ve oradan da karın zarının arkasında mevcut olan lenf düğümlerine sıçrar.

• Safra kesesi taşı nedeniyle bilier kolik şikayeti olan bir hastada, ağrının sürekli olması kötü huylu kanser ihtimalini arttırır. BELİRTİ VE BULGULAR • Karın bölgesinin sağ üst kadranda kitle ve özellikle geceleri artan şiddetli ağrı. • İştahsızlık, bulantı, kusma, kilo kaybı. • Vücutta sarılık. TANI Hastanın geçmiş hikayesi ve fizik muayene Röntgen Biyokimya testleri (kan ve idrar tahlilleri) Gastrointestinal sistemin baryumlu kontrast incelenmesi Ultrasonografi Tomografi Endoskopik Retrograd Kolanjio Pankreatikografi (ERCP), Laparotomi ile patolojik inceleme Tedavi ve Bakımı Anjiyografi • Safra kesesi kanserinde tedavi mutlaka cerrahi girişimdir. • Laparoskopik kolesistektomi ve açık kolesistektomi olarak cerrahi girişim yapılır. • Bazı hastalarda kolesistektomi ile birlikte, kese yatağının rezeksiyonu ve çevre lenf nodüllerinin çıkartılması gerekmektedir.

• • • KOLEDOK TAŞLARI VE KOLANJİT Safra kesesinde taş olan hastaların %10 15 inde koledokta da taş bulunur. Kolesistektomi ameliyatı öncesi ve ameliyat sırasında sonografi ve kolanjiyografi gibi tetkiklerle koledokta taş olup olmadığına bakılır. Gerekli görülürse koledok eksplorasyonu yapılır. En sık görülen semptom safra koliğidir. Sağ üst kadranda sırta ve skapula altına yayılan kolik tarz ağrı olarak ortaya çıkar. Bulantı ve kusma vardır. Kolanjit gelişirse safra koliği, titremeyle ateşin yükselmesi ve sarılık görülür. Ultrasonografi ve bilgisayarlı tomografi, ERCP safra yollan taşlarının tespit ve tedavisi için kullanılabilecek bir yöntemdir. Akut kolanjit gelişmiş ise antibiyotikler verilmeli, semptomlar iyileşmeyen hastalara endoskopik sfinkterotomi veya cerrahi girişim yapılarak safra yollanndaki taşlar temizlenmelidir.

Safra Kesesi Cerrahi Hastalıkları Hemşirelik Bakımı • Hasta kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyorsa, kanama riski göz önüne alınarak 5 6 gün ilaçlar doktor gözetiminde kesilip etkisi geçtikten sonra ameliyata alınmalıdır. • Hastanın rutin biyokimya testleri yapılır. • Ameliyat öncesi hasta ve yakınları ameliyat hakkında bilgilendirilir. Onam formları okutulup imzalatılmalıdır. • Safra kesesi hastalığının yanında, şeker, tansiyon gibi hastalıkları olan hastalar konsültasyonları yapılarak riskler belirlenmeli ve önlemler alınmalıdır. • Ameliyattan sonra rutin hemşirelik işlemleri yapılır. • BUNLAR: (Yaşam bulguları takip edilir, hemşire hastanın mobilize olmasına, solunum egzersizlerini düzenli yapmasına yardımcı olur, beslenme, kişisel hijyen konularında eğitimlerini verir ve bunlara benzer hemşirelik tanılarını koyarak bakımlarını uygular). Hasta ve yakılarına psikolojik destek sağlar.

• PANKREASIN CERRAHİ HASTALIKLARI VE HEMŞİRELİK BAKIMI • Pankreas; sırt seviyesinde, bel omurları önünde, karın arka kısmında, periton zan arkasında (ret roperitoneal)yer alan, yumuşak kıvamlı, açık sarı renkli salgı bezidir. • Pankreas baş, gövde ve kuyruk olmak üzere üç bölgesi vardır. • Pankreası diğer salgı bezlerinden ayıran özellik, iç ve dış salgılama işlemini gerçekleştiriyor olmasıdır. Tüm bunlar pankreasın kana salgıladığı hormonlar ve sindirim kanalına salgıladığı enzimler sayesinde olur.

• • KRONİK PANKREATİT Tekrarlayan veya devamlı karın ağrısıyla beraber ekzokrin veya endokrin pankreas salgısının yetersizliği kronik pankreatit oluşturur. Belirti ve Bulgular Kendine özgü belirtisi yoktur. Tekrarlayan üst batın ağrısı İştahsızlık Kilo kaybı, kalsiyum ve yağda eriyen vitaminlerin emilim bozukluğu Tanı Hastanın şikayetleri Laboratuar testleri Direkt karın grafisi, tomografi Tedavi Cerrahi işlem çoğunlukla, inatçı ağrıları önlemeye, sarılık tedavisine, pankreas kanalının drenajını sağlamak ve kalıcı patolojik değişiklikleri taşıyan pankreas bölümünü çıkartmaya yönelik yapılmaktadır.

Pankreas Kistleri • Pankreas kistleri birkaç milimetreden, birkaç santimetre çapa kadar değişebilirler. Çoğu pankreas kisti iyi huyludur, ancak bazıları kanser özellikleri veya eğilimi taşırlar. • Seröz kistler berrak sıvıdan oluşur ve kanser riski taşımazlar, ancak müsinöz kistler protein içerikli bir sıvı içerirler ve kanserleşebilirler. Büyük olan kistler karın ağrısı yapabilir. Pankreas’ın baş kısmında yer alan kistler bası sonucunda cerrahi sarılık oluşturabilirler.

• • • Belirti ve Bulgular Sürekli sırt tarafına doğru yayılan karın ağrısı Üst karın alanında bir kitle hissedilmesi Bulantı ve kusma Tanı Pankreas kistleri belirti vermeyebilirler tesadüfen tespit edilirler. Hastanın şikayetleri Biyokimya ve patoloji tetkikleri Başka bir şikayet sonrası çekilen USG Bilgisayarlı tomografi MR

• • • Tedavi ve Bakım kistin iyi huylu (benign), yada kötü huylu (malign) olduğunu anlamak önemlidir. İyi huylu kistlerde bir tedavi gerekmezken, kötü huylu kistler ameliyat edilerek çıkartılmalıdır. Pankreas yalancı kistleri (psödokist), mide çıkışında veya safra kanalında bir tıkanıklığa neden olurlarsa veya iltihaplanırlarsa ameliyat gerekebilir. Pankreas Cerrahi Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı Hasta ve yakınlarına hastalığı hakkında ve uygulanacak cerrahi girişim hakkında bilgi verilmelidir. Preop. hasta bakım uygulamaları yapılır. Hastanın biyokimya tetkikleri kontrol edilir eksikler tamamlatılır. Ameliyattan sonra rutin hemşirelik bakımları uygulanır. Yaşam bulgulan takip edilir. Drenleri var ise dren kontrolleri yapılır. Endokrin yönünden kan tetkikleri ve insülin takibi yapılır. Hastanın diyeti düzenlenir. Hasta ve yakınlarına, taburcu olduktan sonra ameliyat yarasının bakımı, hipoglisemi, hiperglisemi, diyet konularında bilgiler verilmelidir.

• AKUT BATIN TABLOSU VE HEMŞİRELİK BAKIMI • Ani olarak başlayan ve semptomu karın ağrısı olan karın hastalığına akut karın sendromu yada akut batın denilmektedir. • Karnı ağrıyan her hasta ciddiye alınmalı ve akut batın tablosu yönünden şüphelenilmelidir • Hastanın iyi bir öyküsünün alınması, fizik muayenesinin yapılması, biyokimya testlerinin yapılması ve şüpheli duruma yönelik görüntüleme işlemlerinin yapılması ile diğer testlerde uygulanarak ağrının sebebi ortaya çıkartılır.

• Akut batında tek semptom ağrı olduğu için, ağnnm başlama şekli, yeri, karekteri çok dikkatli değerlendirilmeli daha sonra ağrıya eşlik eden başka semptomların olup olmadığı hakkında bilgi edi nilmelidir. • Akut batın tablosunda dikkat edilecek ağrı şekilleri • Ağrı başlangıcı; ani başlayan şiddetli ağrı, vasküler bir problemi, bir organdaki taşın hareketini, içi boş organların, kistlerin veya ektopik gebeliğin rüptürünü düşündürür. Sinsi ve yavaş başlayan bir ağrı ise kann içinde gelişmekte olan bir enfeksiyonu haber verir. • Süre ve değişkenlik; 24 saatten beri devam eden bir ağn cerrahi girişim gerektiren bir patolojiyi düşündürür. • Özellik; hastanm kültürel, sosyoekonomik şartlarına göre, algılama ve anlatma şekline göre ağn tarifleri değişiktir, iyi bir dinleme ve sorgulama ile ağnnm özelliğini anlayabiliriz. • Yırtılma hissi şeklinde bir ağn anevrizma disseksiyonu, kramp tarzında bir ağn içi boşluklu or ganların lümenlerinin tıkandığını düşündürür. • Şiddeti; ağn şiddeti ölçülemez, kişiden kişiye değişik dozlar tarif edilir. Cerrahi girişim gerekti recek ağnlann daha şiddetli olduğunun bilinmesi gerekir. • Yansıma; bazı organlara ait ağnlar organın bulunduğu yerden farklı bölgede hissedilir. Örneğin kolesistitte sağ skapula altında, myokard infarktüsünde epigastriumda ağn hissedilebilir.