RZEBA PRZEGLD PROBLEMATYKI autor Katarzyna Jarkiewicz SPIS TRECI

RZEŹBA PRZEGLĄD PROBLEMATYKI autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI podział i funkcje techniki rzeźbiarskie wizerunki prehistoryczne czołowi rzeźbiarze: Fidiasz, Myron, Poliklet, Praksyteles, Lizyp, Lorenzeo Ghiberti, Michał Anioł, Donatello, Benvenuto Cellini, Giambologna, Giovanni Lorenzo Bernini, Antonio Canova, Bertel Thorvaldsen, Jean Baptiste Carpeaux, Auguste Rodin, Aristide Maillol, Umberto Boccioni, Constantin Brancusi, Henry Moore, Aleksander Calder

SPIS TREŚCI polscy rzeźbiarze: Wit Stwosz, Jan Michałowicz z Urzędowa, Jakub Tatarkiewicz, Cyprian Godebski, Teodor Rygier, Konstanty laszczka, Xawery dunikowski, Katarzyna Kobro Władysław Hasior, Kazimierz Gustaw Zemła, Alina Szapocznikow, Jerzy Bereś, Magdalena Abakanowicz, Bronisław Chromy, Katarzyna Kozyra

PODZIAŁ I FUNKCJE Rzeźba to trójwymiarowy przedmiot bez ograniczeń wielkości, wykonany w dowolnej technice, będący wynikiem działalności artystycznej. Rzeźby powstają na dwa zasadnicze sposoby: albo materiał wyjściowy podlega ujmowaniu, albo dodawaniu - W pierwszym wypadku jest to wybieranie materiału (rzeźba w drewnie, kamieniu, kości, itp. ), w drugim - dokładanie, np. metodą lepienia, spawania, itd. ; Modelowanie (w glinie, wosku, plastelinie, modelinie) pozwala na obie metody: odejmowania i dodawania materii.

PODZIAŁ I FUNKCJE Rzeźby można zasadniczo podzielić na: wolnostojące oraz płaskorzeźby - reliefy: płaskie, wklęsłe, wypukłe, wklęsłowypukłe. Kryterium "mimetyczne" dzieli je z kolei na: przedstawiające (antropomorficzne- pełnofigurowe, popiersia (biusty), głowy; zoomorficzne- zwierzęta rzeczywiste oraz zwierzęta fantastyczne; floralne), abstrakcyjne oraz instalacje.

PODZIAŁ I FUNKCJE Ze względu na funkcję można wyodrębnić m. in. następujące grupy: rzeźby dekoracyjne (np. biust Marszałka na biurku dziadka), rzeźby architektoniczne (np. płaskorzeźba na tympanonie budynku), rzeźby kultowe (np. posąg Chrystusa lub Atena Partenos Fidiasza), rzeźby memoratywne, w tym pomnikowe (np. Zygmunt III Waza na kolumnie) i nagrobne.

TECHNIKI RZEŹBIARSKIE Rzeźby kamienne powstają najczęściej z marmuru lub piaskowca, rzadziej z granitu i innych rodzajów kamienia. Rzeźby w kamieniu ze względu na stosunkowo długi proces obróbki i koszt materiału poprzedzane są wykonaniem modelu gipsowego, tzw. gipsu, niekiedy na podstawie modelu glinianego. rzeźby w drewnie powstają w wyniku sukcesywnego wybierania materiału, głównie pochodzącego z drzewa liściastego (w Polsce z lipy) ze względu na większą trwałość i twardość (dąb, jesion, orzech, kasztanowiec).

TECHNIKI RZEŹBIARSKIE Gatunki te ze względu na swoją cenę zazwyczaj wykorzystywane są do tworzenia rzeźb przeznaczonych do ekspozycji pod zadaszeniem; rzeźby plenerowe, o znacznych gabarytach najczęściej wykonywane są z topoli; do drzew liściastych, z których raczej nie wykonuje się rzeźb należą: grusza oraz akacja. Drzewa iglaste poza nielicznymi przypadkami nie są wykorzystywane do tworzenia rzeźb, ze względu na łykowatość, dużą żywiczność oraz tendencję do rozwarstwiania się materiału pod wpływem uderzeń dłuta.

TECHNIKI RZEŹBIARSKIE W wyniku zastąpienia modelu wykonanego w dowolnym materiale przez jego replikę z brązu powstają rzeźby na tzw. wosk tracony. Model wykonuje się przeważnie z gliny; jest on pokrywany formą zwaną negatywem z gipsu; gdy negatyw gipsowy zastygnie, a gips stanie się twardy, rozbiera się tą strukturę w celu wyjęcia z wnętrza modelu glinianego; w powstałą formę negatywową z gipsu wlewa się płynny wosk, który dokładnie odwzorowuje kształt negatywu.

TECHNIKI RZEŹBIARSKIE Po wyschnięciu i ostudzeniu wyjmuje się teraz już woskowy model z formy. Następnie model woskowy z doczepionym woskowym systemem wlewowym jest obudowywany (zalewany) kolejną "formą", tym razem ze specjalnej masy formierskiej najczęściej jest to forma szamotowa (mieszanina gipsu, szamotu i wody); jej zadaniem jest wytrzymanie wysokich temperatur płynnego metalu.

TECHNIKI RZEŹBIARSKIE Podczas procesu wypalania formy szamotowej, czyli tej do której bezpośrednio będzie wlany płynny metal, wosk zostaje wytopiony lub ulega wyparowaniu (zależy to od rodzaju zastosowanego pieca) poprzez wysoką temperaturę. W powstałe miejsce, przestrzeń, zostaje wlany płynny metal: aluminium, mosiądz, brąz, złoto, srebro. ’ po wystygnięciu forma jest tłuczona i rzeźba jest wyciągana i poddawana procesowi obróbki wykańczającej. Jeśli jest to duża rzeźba zazwyczaj odlewa się ją w wielu elementach, które potem się łączy w całość za pomocą spawania.

TECHNIKI RZEŹBIARSKIE Abakany magdaleny Abakanowicz powstały w wyniku utwardzenia dzianiny pokrytej żywicą syntetyczną. Współcześni rzeźbiarze wykonują swoje prace łącząc różne materiały, np. Drewno z metalem, Szkło z tkaniną, itp.

WIZERUNKI PREHISTORYCZNE figurki przedstawiające kobiety, charakteryzujące się szerokimi biodrami, dużymi piersiami i dłoniami, będące elementem kultu płodności, np. Wenus z Willendorfu. kamienne posągi (moai) na wyspie wielkanocnej, będące wizerunkami bogów lub przodków.

WENUS Z WILLENDORFU http: //en. wikipedia. org/wiki/Image: Venus. Willendorf. jpg

MOAI Z WYSPY WIELKANOCNEJ http: //commons. wikimedia. org/wiki/Image: Ahu. Akivi. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Fidiasz, autor monumentalnych rzeźb („Zeus Olimpijski”, „Atena Partenon”), potrafił posługiwać się różnymi technikami; jego dzieła są statyczne, pełne majestatu, cechuje je znakomite wyczucie proporcji i mistrzostwo wykonania.

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Myron z Eleuterai (twórca rzeźby "Dyskobol", grupy "Atena i Marsjasz") uważany za jednego z prekursorów realizmu w sztuce greckiej; w jego dziełach jest widoczna znakomita znajomość anatomii; rzeźbiarz, przełamując statyczność archaicznych posągów, podkreślał muskulaturę ciała właściwą dla uchwyconego ruchu, zachowywał proporcje.

ZEUS OLIMPIJSKI FIDIASZ http: //pl. wikipedia. org/wiki/Grafika: Posag_zeusa. jpg

DYSKOBOL MYRON http: //fr. wikipedia. org/wiki/Image: Discobole. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Poliklet z Argos to twórca posągów atletów z brązu, opracował matematycznie kanon ciała ludzkiego, jego rzeźby ukazują postacie w pozycji tzw. kontrapostu cechuje je oparcie ciężaru ciała na jednej, wysuniętej do przodu nodze, noga druga, wsparta na palcach, pozostaje nieobciążona; podobnie ręce – przy obciążeniu nogi prawej, obciążona jest lewa ręka, a prawa opuszczona swobodnie; linia kręgosłupa tworzy lekko skrzywioną esowatą linię.

DORYFOROS POLIKLET http: //en. wikipedia. org/wiki/Image: Doryphoros. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Praksyteles - jego rzeźby to wizerunki "pięknych bogów”, młodych osób o trochę sennym, zamyślonym spojrzeniu; stosowane przez niego proporcje wysmuklały sylwetkę; uczłowieczonym wizerunkom nie była obca zabawa, zmęczenie, codzienne czynności (np. "Afrodyta Knidyjska" ukazana została w chwili poprzedzającej kąpiel lub wychodzenie z niej - rzeźba ta była pierwszym w sztuce greckiej aktem bogini, dlatego po jej wykonaniu artysta został oskarżony o świętokradztwo).

AFRODYTA Z KNIDOS PRAKSYTELES http: //de. wikipedia. org/wiki/Bild: Knidische. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Lizyp był nadwornym portrecistą Aleksandra Wielkiego; mistrz techniki brązownictwa, twórca nowego kanonu ciała ludzkiego o proporcjach smuklejszych niż kanon Polikleta, autor posągów atletów (np. "Apoksyomenosa"), herosów, bogów i ludzi. wprowadził wieloplanową kompozycję w rzeźbie - twarze rzeźbionych postaci ukazują ich stany psychiczne i fizyczne („Portret młodego Aleksandra”, „Pomnik poległych dowódców” (25 żołnierzy, którzy zginęli w bitwie pod Granikiem), „Scena polowania na lwa”).

ODPOCZYWAJĄCY HERMES LIZYP http: //it. wikipedia. org/wiki/Immagine: Hermes_in_riposo. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Lorenzo Ghiberti w 1402 roku we Florencji wygrał konkurs na projekt i wykonanie brązowych drzwi (północnych) do baptysterium przy kościele Santa Maria del Fiore - nowością było to, że budował swoje płaskorzeźby na możliwie ściśle stosowanych prawach wykreślnej perspektywy, jest również twórcą drzwi wschodnich baptysterium florenckiego, tzw. Porta del Paradisco („Drzwi Raju”).

Drzwi Raju Lorenzo Ghiberti http: //pl. wikipedia. org/wiki/Grafika: Drzwi_Raju_Lorenzo_Ghiberti_Florencja. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Michał Anioł – najwybitniejszy rzeźbiarz renesansu; głównym tematem jego dzieł była postać ludzka, w której artysta upatrywał głęboki sens; pracował wyłącznie w marmurze, bez pomocy uczniów; zafascynowany kontrastem powierzchni surowej i wygładzonej dłutem, pozostawiał szereg prac niedokończonych. Główne dzieła to: „Pietà watykańska”, „Dawid”, „Mojżesz”, „Jeńcy”, „nagrobki Giuliana i Lorenza Medyceuszów” w kościele S. Lorenzo we Florencji, „Pieta Florencka”, „Pietà Rondanini”.

Pieta Michał Anioł http: //commons. wikimedia. org/wiki/Image: Michelangelo%27 s_Pieta_5450_cropncleaned. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Donatello działał we Florencji, Padwie i Sienie, uwolnił rzeźbę renesansową od wpływów gotyckich, dla katedry florenckiej wykonał posągi Dawida i św. Jana Ewangelisty, figury na fasadę kościoła Orsanmichele ze słynnym „św. Jerzym”, w Padwie stworzył pomnik kondotiera weneckiego, Erasmo da Narni, zw. „Gattamelata”.

Gattamelata Donatello http: //commons. wikimedia. org/wiki/Image: Gattamelata. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Benvenuto Cellini to manierystyczny rzeźbiarz, tworzył we Włoszech i we Francji na dworze króla Franciszka I (wykonał dla niego arcydzieło sztuki jubilerskiej - złotą solniczkę oraz płaskorzeźbę do zamku w Fontainebleau, tzw. „Nimfę z Fontainebleau”). Jego inne wybitne dzieło „Perseusz z głową Meduzy”, będące majstersztykiem sztuki odlewniczej, zostało ustawione w Loggi dei Lanzi we Florencji.

Złota solniczka Benvenuto Cellini http: //commons. wikimedia. org/wiki/Image: Cellini 02. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Giambologna to rzeźbiarz manierysta florencki, pochodzenia francuskiego, wywarł ogromny wpływ na rozwój rzeźby barokowej, kształtował swoje dzieła korzystając ze schematu „figura serpentinata”, przez co sprawiają wrażenie podlegających prawu ciążenia - jego posąg „Merkury” z brązu przedstawia boga unoszącego się wyłącznie tchnieniem wiatru innym znanym dziełem Giambologny jest „Porwanie Sabinek”.

Porwanie Sabinek Giambologna http: //commons. wikimedia. org/wiki/Image: Firenze. Loggia. Sabine 01. JPG

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Giovanni Lorenzo bernini to najwybitniejszy włoski rzeźbiarz barokowy, działał w Rzymie, twórca portretów rzeźbiarskich (portrety kardynała Scipione Borghese, Constancy Bonarelli, króla francuskiego Ludwika XIV), kompozycji mitologicznych („Przemiana Dafne”), religijnych („Ekstaza św. Teresy”, „Dawid”), rzymskich fontann (Fontanna Czterech Rzek na Piazza Navona). cechuje go dążenie do okazałości, dynamizmu i ekspresji, znakomite wyczucie formy, proporcji i perspektywy.

UPROWADZENIE PROZERPINY Giovanni Bernini http: //commons. wikimedia. org/wiki/Image: Ratto_di_proserpina. PNG

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Antonio Canova to jeden z czołowych przedstawicieli klasycyzmu w rzeźbie, działał głównie w Rzymie, jest autorem grobowców papieży: Klemensa XIII i Klemensa XIV oraz licznych popiersi portretowych. Na zamówienie Napoleona I wykonał posągi: „Apollo” - wzorowany na samym Napoleonie oraz „Wenus Borghese”, z uwagi na to, że do tego posągu pozowała Paulina Bonaparte - Borghese, młodsza siostra Napoleona. Canova wykonał wiele prac inspirowanych mitologią, m. in. „Trzy Gracje”, „Kupidyn i Psyche”, „Wenus i Adonis”, „Dedal i Ikar”, „Perseusz z głową Meduzy”.

Trzy Gracje Antonio Canova http: //en. wikipedia. org/wiki/Image: Canova-Three_Graces_0_degree_view. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Bertel Thorvaldsen to rzeźbiarz duński, reprezentant klasycyzmu. Tworzył dzieła o tematyce mitologicznej, historycznej, religijnej, popiersia portretowe, medaliony, starając się przenieść wartości estetyczne sztuki antyku; zwolennik sztuki greckiej, kierował się miękkim stylem Praksytelesa („Adonis”, „Triumfujący Amor”, „Siedzący pastuszek”).

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Stworzył fryz dla pałacu Kwirynalskiego w Rzymie przedstawiający wjazd Aleksandra Wielkiego do Babilonu, posągi Chrystusa i apostołów dla kościoła NMP w Kopenhadze, grobowiec papieża Piusa VII w Bazylice św. Piotra w Rzymie. Na wzór antycznego pomnika Marka Aureliusza w Rzymie wykonał w Warszawie pomnik księcia Józefa Poniatowskiego i Mikołaja Kopernika (o kompozycji wzorowanej na antycznej figurze Uranii).

WENUS Bertel Thorvaldsen http: //commons. wikimedia. org/wiki/Image: Venus_apple_Thorvaldsen_RF_3334. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Jean Baptiste Carpeaux to jeden z najbardziej wziętych rzeźbiarzy epoki II Cesarstwa we Francji, stworzył styl określany jako neobarok. Tworzył posągi i grupy rzeźbiarskie pełne dynamizmu, cechujące się swobodnym światłocieniowym modelunkiem („Triumf Flory”, „Taniec”, „Trzy Gracje”) oraz liczne popiersia portretowe (cesarzowej Eugenii, Charlesa Gounoda).

Taniec Jean Carpeaux http: //pl. wikipedia. org/wiki/Grafika: Danse_Carpeaux. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Auguste Rodin to francuski rzeźbiarz tworzący w duchu impresjonizmu i symbolizmu; źródłem inspiracji była dla niego sztuka Michała Anioła i rzeźba gotycka; mistrzowska technika rzeźbiarska, różnicowanie faktury, odpowiedni światłocieniowy modelunek, zacieranie ostrości konturów i inne osiągnięcia warsztatowe sprawiają, że jego postacie wydają się być w ruchu.

CZOŁOWI RZEŹBIARZE do jego głównych dzieł zaliczamy: „Kroczący”, „Nagi Jan Chrzciciel Nauczający”, „Adam i Ewa”, „Pocałunek”, „Myśliciel”, „Amor i Psyche”, „Dłonie Boga”, „Mieszczanie z Calais”.

Myśliciel Auguste Rodin http: //pl. wikipedia. org/wiki/Grafika: Rodin_The. Thinker. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Aristide Maillol to francuski rzeźbiarz, związany z nabistami; tworzył w drewnie i kamieniu kobiece akty („Klęcząca dziewczynka”, „Noc”, „Wenus”) przypominające swą statyczną formą rzeźby antyczne; ponadto autor pomników Cézanne'a i Debussy'ego.

Flora Aristide Maillol http: //commons. wikimedia. org/wiki/Image: Maillol_Aritide_the_mountain. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Umberto Boccioni – włoski rzeźbiarz związany z futuryzmem, jego sztukę charakteryzuje dynamizm i skupienie na technologii, w twórczości wykorzystywał również kubistyczną zasadę rozbicia formy; wyrazem głoszonych przez niego idei było stosowanie różnych materiałów, efektów świetlnych („Wypukła i wklęsła abstrakcja głowy”, inaczej „Jedyna forma ciągłości w przestrzeni”).

Jedyna forma ciągłości w przestrzeni Umberto Boccioni http: //commons. wikimedia. org/wiki/Image: Moma_boccioni_03. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Constantin Brâncuşi - rzeźbiarz rumuński działający we Francji, swoją twórczością zapoczątkował nurt abstrakcyjny w rzeźbie. Brancusiego interesował szczególnie jeden temat, a mianowicie ptak w locie - wyrzeźbił w sumie 27 takie dzieła, a najsłynniejszym z nich jest "Ptak w przestrzeni”. Inne jego dzieła to: "Niekończąca się kolumna” i "Grand Coq" (Kogut).

Ptak w przestrzeni Constantin Brâncusi http: //commons. wikimedia. org/wiki/Image: Bird_in_space. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Henry Moore to rzeźbiarz angielski, w swoich pracach zbliżony do abstrakcjonizmu, dodatkowo na jego twórczość wpłynęła sztuka prymitywna, głównie afrykańska i prekolumbijska, w niektórych pracach widoczne są związki z klasyczną rzeźbą grecką, a także wpływy surrealistów.

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Pozostawił prace w drewnie, kamieniu (także w marmurze kararyjskim), brązie, ołowiu, tworzywem był też sznurek (tzw. sznurowe rzeźby z lat 30. XX wieku); jego rzeźby abstrakcyjne czy figuralne mają silną wymowę i są pełne znaczeń; niektóre tematy wielokrotnie powtarzał: „Macierzyństwo”, „Spoczywająca postać”, „Postaci siedzące”, „Grupa rodzinna”; swoje dzieła chętnie umieszczał w plenerze lub w przestrzeni miejskiej, dbając o ich relacje z otoczeniem, architekturą, charakterem miejsca („Ostrze noża: Dwie części”, „Energia nuklearna”).

Grupa rodzinna Henry Moore http: //commons. wikimedia. org/wiki/Image: Henry_Moore%2 C_Family_Group_%281950%29. jpg

CZOŁOWI RZEŹBIARZE Aleksander Calder to rzeźbiarz amerykański; tworzył słynne formy przestrzenne, przeważnie metalowe, najpierw statyczne (tzw. stabile), potem ruchome (zw. mobile, poruszane powiewem powietrza lub przy pomocy silniczków); wykonywał także wielkie rzeźby plenerowe („Spirala” „Wielki stabil”, „Czerwone słońce”).

Stabile Aleksander Calder fot. Katarzyna Jarkiewicz

POLSCY RZEŹBIARZE Wit Stwosz to najwybitniejszy rzeźbiarz późnego średniowiecza w środkowej Europie; około 1477 roku przybył do Krakowa, aby wykonać dla Kościoła Mariackiego główny ołtarz (ukończony w 1489 roku); ołtarz ten (fundacja mieszczan krakowskich) jest największym pentaptykiem późnogotyckim w Europie; ma wysokość ok. 13 m, szerkość 11 m, jest rzeźbiony w lipowym drewnie, polichromowany, bogato złocony; postacie przedstawione są w pełnych ekspresji gestach i rozwichrzonych szatach.

POLSCY RZEŹBIARZE Inne prace Wita Stwosza znajdujące się w Polsce to m. in. nagrobek króla Kazimierza Jagiellończyka w katedrze na Wawelu, krucyfiks w kościele Mariackim, epitafium Kallimacha w kościele Dominikanów w Krakowie, płyta Zbigniewa Oleśnickiego w katedrze gnieźnieńskiej, tumba biskupa Piotra z Bnina w katedrze we Włocławku. Dzieła rzeźbiarskie Wita Stwosza odznaczają się wspaniałym modelunkiem postaci i przemyślaną kompozycją, połączeniem mistycyzmu z realizmem, bogactwem kształtów, znakomitym oddaniem ruchu postaci i udrapowania szat.

Ołtarz Mariacki Wit Stwosz http: //pl. wikipedia. org/wiki/Grafika: Gothic_altar_veit_stoss. jpg

POLSCY RZEŹBIARZE Jan Michałowicz z Urzędowa to czołowy reprezentant polskiego manieryzmu w rzeźbie i architekturze; jest twórcą m. in. nagrobka biskupa Benedykta Izdbieńskiego w katedrze w Poznaniu, biskupów Andrzeja Zebrzydowskiego i Filipa Padniewskiego w katedrze na Wawelu, prymasa Jakuba Uchańskiego w kolegiacie w Łowiczu, kaplicy Padniewskich (później Potockich) w katedrze na Wawelu.

Nagrobek biskupa Filipa Padniewskiego Jan Michałowicz z Urzędowa fot. Katarzyna Jarkiewicz

POLSCY RZEŹBIARZE Jakub Tatarkiewicz - uczeń Bertela Thorvaldsena, tworzył w duchu klasycyzmu (posąg Umierająca Psyche, postacie alegoryczne na frontonie Teatru Wielkiego w Warszawie), później pojawiły się w jego pracach tendencje romantyczne (neogotycki grobowiec Potockich w Wilanowie); autor wielu pomników i popiersi (np. Klementyny z Tańskich Hoffmanowej).

POLSCY RZEŹBIARZE Cyprian Godebski - wnuk poety Cypriana Godebskiego; tworzył pomniki, posągi nagrobne, rzeźby dekoracyjne i alegorie w duchu akademickim, odznaczające się starannym wykonaniem. Jest autorem pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu i pomnika Mikołaja Kopernika w Krakowie.

Pomnik Adama Mickiewicza Cyprian Godebski http: //pl. wikipedia. org/wiki/Grafika: Warszawa_Mickiewicz. png

POLSCY RZEŹBIARZE Teodor Rygier - twórca eklektyczny o wielkiej biegłości technicznej; według jego projektu wykonano w 1898 roku pomnik Adama Mickiewicza w Krakowie; jest również autorem rzeźb alegorycznych, dekoracyjnych (m. in. w gmachu uniwersytetu we Lwowie), biustów portretowych, medalionów.

Pomnik Adama Mickiewicza Teodor Rygier http: //pl. wikipedia. org/wiki/Grafika: Pomnik_Mickiewicza_Krakow. jpg

POLSCY RZEŹBIARZE Konstanty Laszczka – pod wpływem Augusta Rodina uległ wpływom symbolizmu i impresjonizmu; tworzył pomniki (Henryka Sienkiewicza w Bydgoszczy), biusty portretowe (Portret Julianowej Fałatowej, Karykatura Leona Wyczółkowskiego), rzeźby figuralne o symbolicznej wymowie i chropawej (impresjonistycznej) fakturze.

POLSCY RZEŹBIARZE Xawery dunikowski – uczeń Konstantego Laszczki, pod którego wpływem tworzył prace impresjonistyczne (Portret Henryka Szczyglińskiego); później wykonywał kompozycje symboliczne (Tchnienie, Jarzmo, Fatum), w których wyrażał odczucia lęku, zagrożenia, samotności, stworzył także cykl Kobiet brzemiennych, oddając w nim nastrój oczekiwania macierzyństwa.

POLSCY RZEŹBIARZE Grobowiec Bolesława Śmiałego i Autoportret - dzieła powstałe w Paryżu - świadczą o zbliżeniu się artysty do kubizmu; w latach 30. tworzył liczne rzeźby portretowe i religijne, wykonał pomnik Józefa Dietla w Krakowie oraz cykl drewnianych lub uformowanych w gipsie i polichromowanych Głów wawelskich, nawiązujących do wystroju stropu Sali Poselskiej na Wawelu.

POLSCY RZEŹBIARZE Po II wojnie światowej powstały monumentalne pomniki: Czynu Powstańczego na Górze św. Anny, Wyzwolenia Ziemi Warmińskiej i Mazurskiej w Olsztynie, projekt pomnika Powstańców Warszawskich.

POMNIK CZYNU POWSTAŃCZEGO NA GÓRZE ŚWIĘTEJ ANNY Xawery Dunikowski http: //de. wikipedia. org/wiki/Bild: Gora_Sw_Anny_Amfiteatr_2003. jpg

POLSCY RZEŹBIARZE Katarzyna Kobro - żona Władysława Strzemińskiego, reprezentantka polskiej rzeźby awangardowej; była członkiem grup artystycznych: „Blok”, „Praesens” i „A. R. ”. Wykonywała akty o kubizowanych formach, konstruktywistyczne, abstrakcyjne kompozycje przestrzenne z metalu i szkła.

POLSCY RZEŹBIARZE Władysław Hasior – związany z Zakopanem, gdzie ma galerię, obdarzony niezwykłą wyobraźnią, łączy w rzeźbie przedmioty użytkowe lub ich części z symbolami ekspresji artystycznej, np. przejmująca kompozycja w hołdzie ofiarom Oświęcimia, złożona z wózka dziecięcego wypełnionego piaskiem i wbitego noża.

POLSCY RZEŹBIARZE Charakterystyczne w rzeźbie i w wielkich happeningach jest wykorzystanie przez niego wiatru i ognia, np. pomniki: Ratowników Górskich w Zakopanem, Rozstrzelanych Partyzantów w Kuźnicach, Poległym w Walce o Utrwalanie Władzy Ludowej koło Czorsztyna, głośne Płonące sztandary, czyli misteryjne pochody realizowane corocznie m. in. w Sztokholmie i w Łącku.

Czarny Krajobraz I – Dzieciom Zamojszczyzny Władysław Hasior fot. Katarzyna Jarkiewicz

WOLNOŚĆ DLA POMORZA Władysław Hasior http: //en. wikipedia. org/wiki/Image: Hasior 2. jpg

POLSCY RZEŹBIARZE Kazimierz Gustaw Zemła – twórca pomników odznaczających się ekspresją i czytelnością znaczeń (Powstańców Śląskich w Katowicach, Polegli. Niepokonani na Woli w Warszawie, Czynu Polaków Orle Gniazdo w Szczecinie, Jana Pawła II w Krakowie w Mistrzejowicach, Ernesta Malinowskiego na przełęczy Ticlio w Peru).

POLSCY RZEŹBIARZE Łączy monumentalizm, doświadczenia rzeźby klasycznej (np. sfalowanie powierzchni przypominające udrapowanie szat antycznych posągów) z abstrakcją i współczesnymi kanonami piękna; od lat 80. Wykonuje rzeźby religijne dla kościołów (krucyfiks w kościele w Krakowie Mistrzejowicach).

Pomnik Powstańców Śląskich Kazimierz Gustaw Zemła http: //pl. wikipedia. org/wiki/Grafika: Pomnik_Powsta%C 5%84 c%C 3%B 3 w. jpg

Polegli Niepokonani Kazimierz Gustaw Zemła http: //pl. wikipedia. org/wiki/Grafika: Polegli_Niepokonani. JPG

POLSCY RZEŹBIARZE Alina Szapocznikow – początkowo tworzyła w plastycznym cemencie bliskie abstrakcji ekspresyjne formy organiczne (Błazen, Kobieta-róża), niekiedy o dramatycznej, postrzępionej bryle (Derwisz); do rzeźb o tematyce wojennej, aby zwiększyć siłę wyrazu, używała żeliwa, opiłków żelaza; później wprowadziła szkło i barwne kamienie, montowała swe kompozycje z różnych materiałów, a kolor stał się dla niej jednym z podstawowych środków wyrazu.

POLSCY RZEŹBIARZE W latach 60. oprócz tradycyjnych materiałów (brąz, granit) zaczęła stosować barwne tworzywa sztuczne i żywice syntetyczne, z których wykonywała odlewy części ciała (Autoportret wielokrotny), później całe akty, odlewy twarzy (trawestacja woskowych masek pośmiertnych Głowa Chrystusa, Paryż, Kaplica Palotynów).

POLSCY RZEŹBIARZE W ostatniej fazie swej twórczości, kiedy była już śmiertelnie chora na raka, jej prace stały się rzeźbiarskimi dowodami przemijania ludzkiego ciała; reliefy Tumeurs — nowotwory ukazywały silnie zdeformowane twarze, tułowia, kończyny, jakby odciśnięte w zetlałej materii.

POLSCY RZEŹBIARZE Jerzy Bereś – początkowo wykonywał kompozycje z gipsu i żelbetu, potem z drewna w połączeniu z kamieniem, tkaninami, skórą, powrozami, budzące skojarzenia z podaniami prasłowiańskimi (Zwidy, Rzepicha), także prace o wymowie politycznej (Taczki wolności). Od 1968 roku jest autorem wielu happeningów, których elementami są nagie ciało artysty oraz farba, ziemia, ogień, woda, chleb, łańcuchy, instalacji, rzeźb-metafor ożywionych ruchem (Klaskacz). Stworzył pomnik Władysława Jagiełły w Nidzicy; Ołtarz Świętej Rodziny w kościele Matki Boskiej Fatimskiej w Tarnowie.

POLSCY RZEŹBIARZE Magdalena Abakanowicz – początkowo wykonywała przestrzenne, monumentalne tkaniny artystyczne tzw. abakany (tkaniny o oryginalnej fakturze i dużej sile ekspresji, tworzone m. in. z sizalu, sznurów, owczego runa, końskiego włosia). W latach 70. tworzyła rzeźby z różnorodnych materiałów m. in. z szarego płótna usztywnionego żywicą: Głowy, Alteracje-Plecy.

POLSCY RZEŹBIARZE W latach 80. wprowadziła do twórczości kamień i brąz, dzieła umieszczała w plenerze (kompozycja Katharsis – 33 postacie w Fattoria di Cella we Włoszech, Katharsis smoka – 30 monumentalnych głów zwierzęcych w Parku Olimpijskim w Seulu, Negew – 7 kamiennych dysków w Jerozolimie, Zastygłe – pomnik ofiar w Hiroszimie, cykl Gry wojenne – pnie drzew okute w metal), jej kompozycje stawały się coraz bardziej monumentalne – m. in. dla Hiroszimy zaprojektowała pomnik w kształcie gigantycznej wyciągniętej ręki.

POLSCY RZEŹBIARZE W 1991 roku na konkursie architektonicznym dotyczącym rozbudowy dzielnicy La Defense w Paryżu przedstawiła koncepcję architektury arboralnej: ogromne, pokryte zielenią domy w kształcie drzew. Jej ostatnie eksperymenty artystyczne polegają na łączeniu rzeźby z baletem. w 2002 roku stworzyła największą z dotychczasowych instalacji – grupę 112 bezgłowych postaci z żeliwa tzw. Nierozpoznani w Poznaniu.

Nierozpoznani Magdalena Abakanowicz http: //pl. wikipedia. org/wiki/Grafika: Abakany_Cytadela_Poznan. jpg

POLSCY RZEŹBIARZE Bronisław Chromy – wykonuje ekspresyjne rzeźby, głównie w metalu, często o tematyce związanej z II wojną światową (Ściana śmierci), problematyce religijnej oraz pomniki; zajmuje się również medalierstwem (Pieta Oświęcimska).

POLSCY RZEŹBIARZE Katarzyna Kozyra - artystka multimedialna, wykonuje obiekty przestrzenne, fotogramy, filmy wideo, uprawia twórczość o charakterze prowokacyjnych, groteskowych instalacji, m. in. Piramida zwierząt, Olimpia, Więzy krwi; była laureatką Międzynarodowego Biennale Sztuki w Wenecji w 1999 roku za Łaźnię męską.

BIBLIOGRAFIA Prezentację przygotowano w oparciu o prace: M. Domański, Poczet wielkich rzeźbiarzy, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1981, O. Hansen, Forma rzeźbiarska zagadnienia wybrane, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa 1972, H. Kotkowska – Bareja, Polska rzeźba współczesna, „Interpress”, Warszawa 1974, Nowoczesna rzeźba polska 1955 -1992, red. R. K. Bochyński, Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko 1995, M. A. Potocka, Rzeźba. Dzieje teoretyczne, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków 2002.