Rynek finansowy Rynek pieniny i kapitaowy Dariusz Grabarczyk
Rynek finansowy. Rynek pieniężny i kapitałowy. Dariusz Grabarczyk Santander Bank Polska S. A. Departament Informacji Zarządczej Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu
Rynek kapitałowy Wprowadzenie Dariusz Grabarczyk Santander Bank Polska S. A. Departament Informacji Zarządczej 2
Rynek kapitałowy Rynek finansowy Dariusz Grabarczyk Santander Bank Polska S. A. Departament Informacji Zarządczej 3
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Rynek finansowy – definicja. finansowymi. Jest trzecim, największym rynkiem obok rynku dóbr i usług oraz rynku pracy. Pierwszym kryterium podziału instrumentów finansowych może być klasyfikacja na notowane na rynku finansowym (instrumenty rynkowe, jak akcje, obligacje, kontrakty, opcje) oraz nienotowane na rynku finansowym (kredyty, depozyty, akcje, obligacje). Trendy światowe kierują się w stronę przekształcania instrumentów nienotowany / nierynkowych (np. kredyt- dług, wierzytelności) na notowane (np. certyfikaty funduszu zamkniętego). Proces przekształcenia instrumentów finansowych w popiery wartościowe poprzez firmę SPV nazywany jest sekurytyzacją. 4
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Rynki, na których przedmiotem wymiany jest kapitał w formie finansowej, nazywamy rynkami finansowymi. Dzięki ich istnieniu podmioty posiadające wolne środki pieniężne mogą udostępniać je innym podmiotom zgłaszającym na nie popyt w zamian za osiągnięcie określonych przyszłych korzyści. Rynek kapitałowy to część tak rozumianego rynku finansowego. Rynek kapitałowy pełni trzy funkcje: 1. Alokacja kapitału, czyli finansowanie przedsięwzięć gospodarczych różnych podmiotów przez sektor bankowy, inwestycje bezpośrednie, za pośrednictwem rynku papierów wartościowych. Publiczny rynek papierów wartościowych zwiększa bazę potencjalnych uczestników, którzy finansują określone zadania inwestycyjne podmiotu 2. Wycena kapitału następuje na rynku wtórnym przez codzienne notowania papierów wartościowych 3. Uzyskanie dochodu przez inwestora 5
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Rynek kapitałowy jest częścią rynku finansowego. Przedmiotem obrotu są na nim długoterminowe (bezterminowe lub z terminem wykupu powyżej roku) aktywa finansowe (papiery wartościowe). Instytucje chcące pozyskać kapitał poprzez sprzedaż własnych papierów wartościowych nazywa się Emitentami. W ten sposób spółki pozyskują środki na przyszłe inwestycje. Inwestorzy, którzy zakupili papiery wartościowe w postaci akcji posiadają wiele praw, wśród których znajduje się udział do zysku spółki (tzw. dywidenda). Inwestorzy kupujący obligacje nazywani są Obligatariuszami. Korzystają oni z wypłacanych odsetek, które często korzystniejsze od zysków z lokat bankowych. Emisja papierów wartościowych jest tańszym sposobem zdobycia kapitału od kredytów zaciąganych w bankach. Emitentami są podmioty, jak Skarb Państwa, Miasta, władze lokalne, jak również przedsiębiorstwa (obligacje korporacyjne). Nabywcom papierów wartościowych rynek kapitałowy daje możliwość atrakcyjnej lokaty części posiadanych oszczędności. 6
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Inwestycja – definicja. niepewnych korzyści. Wielkość inwestycji zależy od indywidualnego podziału na konsumpcję i wyrzeczenia się konsumpcji, jest uzależniona od czasu oraz ryzyka, które są podstawą metod wyceny i koncepcji wartości pieniądza w czasie. Narzędzia zastosowane w teorii inwestycji znajdują bardzo szybkie odzwierciedlenie w praktyce. 7
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Instrument finansowy – definicja. nstrument finansowy - osób, czy podmiotów), regulująca zależność finansową między kupującym i sprzedającym. Instrumentem finansowym jest również papier wartościowy (security). Papier wartościowy jest to instrument finansowy zabezpieczony aktywami emitenta Posiadacza instrumentu finansowego często nazywa się stroną długą (Inwestor zajmujący długą pozycję), a sprzedającego nazywa się stroną krótką (Inwestora zajmującego krótką pozycję). Charakter zależności finansowej wynika z rodzaju instrument finansowego. 8
Inwestycje. Instrumenty finansowe. PODSTAWY PRAWNE DLA FUNKCJONOWANIA RYNKU PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W POLSCE 1. 2. 3. 4. 5. Kodeks cywilny Kodeks spółek handlowych Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi (o obrocie) Ustawa o nadzorze nad rynkiem kapitałowym/finansowym (o nadzorze) Ustawa o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu (o ofercie) 6. Zasady działania funduszy inwestycyjnych- Ustawa o funduszach 7. Rozporządzenia dotyczące rynku kapitałowego 8. Akty wykonawcze 9
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi. Art. 2. 1. Instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są: 1) papiery wartościowe; 2) niebędące papierami wartościowymi: a) tytuły uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania, b) instrumenty rynku pieniężnego, c) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową, inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest papier wartościowy, waluta, stopa procentowa, wskaźnik rentowności, uprawnienie do emisji lub inny instrument pochodny, indeks finansowy lub wskaźnik finansowy, które są wykonywane przez dostawę lub rozliczenie pieniężne, z wyłączeniem instrumentów pochodnych, o których mowa w art. 10 rozporządzenia 2017/565, (…) 10
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi. Art. 2. 1. Instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są: g) instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego, h) kontrakty na różnicę, i) opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward dotyczące stóp procentowych oraz inne instrumenty pochodne odnoszące się do zmian klimatycznych, stawek frachtowych oraz stawek inflacji lub innych oficjalnych danych statystycznych, które są wykonywane przez rozliczenie pieniężne albo mogą być wykonane przez rozliczenie pieniężne według wyboru jednej ze stron, a także instrumenty pochodne, októrych mowa wart. 8 rozporządzenia 2017/565, i inne, które wykazują właściwości innych pochodnych instrumentów finansowych, j) uprawnienia do emisji. 11
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi. Art. 2. 1. Instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są: Instrumentami finansowymi, o których mowa w ust. 1 pkt 2, lit. e, są również instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym są węgiel i ropa spełniające warunki, o których mowa wart. 6 ust. 1 i 2 rozporządzenia 2017/565, i które muszą być wykonywane przez dostawę oraz są przedmiotem obrotu na OTF (ang. organized trading facilities, OTF – zorganizowany system obrotu). . 12
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Art. 3. Ilekroć w ustawie jest mowa o: papierach wartościowych –rozumie się przez to: a) akcje, prawa poboru w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych prawa do akcji, warranty subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne i inne zbywalne papiery wartościowe, w tym inkorporujące prawa majątkowe odpowiadające prawom wynikającym z akcji lub z zaciągnięcia długu, wyemitowane na podstawie właściwych przepisów prawa polskiego lub obcego, b) inne zbywalne prawa majątkowe, które powstają w wyniku emisji, inkorporujące uprawnienie do nabycia lub objęcia papierów wartościowych określonych w lit. a, lub wykonywane poprzez dokonanie rozliczenia pieniężnego, odnoszące się do papierów wartościowych określonych w lit. a, walut, stóp procentowych, stóp zwrotu, towarów oraz innych wskaźników lub mierników (prawa pochodne). 13
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Rynek finansowy dzieli się na szereg segmentów. W skład rynku finansowego wchodzą: 1. 2. 3. 4. 5. Rynek pieniężny Rynek kapitałowy Rynek instrumentów pochodnych Rynek walutowy Rynek kryptowalut 14
Inwestycje. Instrumenty finansowe. 1. Rynek pieniężny Ang. Money market –jest to rynek, na którym występują instrumenty dłużne, emitowane na okres 52 tyg. Głównym celem funkcjonowania rynku pieniężnego jest zachowanie odpowiedniej płynności. Płynność – jest to możliwość zamiany instrumentu finansowego na gotówkę w w krótkim czasie po oczekiwanej cenie. Same podmioty kupując i sprzedając instrumenty rynku pieniężnego sterują własną płynnością. 15
Inwestycje. Instrumenty finansowe. 2. Rynek kapitałowy Ang. Capital market– rynek, na którym istnieją instrumenty dłużne lub udziałowe, z terminem zapadalności co najmniej 1 roku. Głównym celem funkcjonowania rynku kapitałowego jest pozyskanie środków na dłuży czas. Pozyskany kapitał ma być wykorzystany w sposób jak najbardziej efektywny. Dodatkową funkcją jest optymalne wykorzystanie alokacji środków – Podmioty lub osoby przekazują nadwyżki finansowe podmiotom, które potrzebują ich na realizację swoich planów rozwojowych. W następstwie tego dokonuje się wyceny instrumentów finansowych oraz oceny Emitentów. 16
Inwestycje. Instrumenty finansowe. 3. Rynek instrumentów pochodnych Ang. Derivatives market– rynek derywatów, czyli instrumentów pochodnych. Służy do transferu ryzyka i finansowego zabezpieczania się (hedgingu). Definicja: Rynek terminowy (rynek instrumentów pochodnych) – część rynku finansowego, na której zawiera się kontrakty terminowe. Przedmiotem obrotu nie są aktywa, lecz umowy (kontrakty) na transakcje, które zostaną wykonane w ściśle określonym terminie w przyszłości. 17
Inwestycje. Instrumenty finansowe. 3. Rynek instrumentów pochodnych Instrument pochodny, derywat (ang. derivative) – rodzaj instrumentu finansowego, niebędącego papierem wartościowym, którego wartość uzależniona jest od instrumentu bazowego, np. kursów akcji, rentowności obligacji, wysokości stopy procentowej, wartości indeksu giełdowego, a także tak nietypowych wskaźników, jak liczba dni słonecznych, wielkość opadu śniegu czy deszczu – derywatów pogodowych. 18
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Rynek pieniężny 19
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Instrumenty rynku pieniężnego Wszystkie instrumenty rynku finansowego, mają charakter dłużny i są emitowane na okres od 1 dnia do 52 tygodni. Przepływ pieniężny z tych instrumentów jest występuje na początku okresu, w momencie emisji, oraz na końcu (podczas wygaśnięcia/wykonania/wykupu). Podział z uwagi na dochód: 1. Instrumenty o podstawie odsetkowej 2. Instrumenty o podstawie dyskontowej, czyli zerokuponowe 20
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Instrumenty rynku pieniężnego 1. 2. 3. 4. Bon skarbowy Bon komercyjny Certyfikat depozytowy Transakcje repo i reverse repo Bon skarbowy – instrument finansowy emitowany przez Skarb Państwa. W ten sposób SP pozyskuje kapitał na krótki okres, dzięki temu finansuje deficyt budżetowy. Ma charakter zerokuponowy, czyli sprzedawany z dyskontem. Wg. Inwestorów traktowany jest, jako instrument wolny od ryzyka. W Polsce występują bony 13 tyg. , 26 tyg. I 52 tyg. https: //www. gov. pl/web/finanse/bony-i-obligacje-hurtowe 1 21
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Instrumenty rynku pieniężnego 1. 2. 3. 4. Bon skarbowy Bon komercyjny Certyfikat depozytowy Transakcje repo i reverse repo Bon skarbowy – instrument finansowy emitowany przez Skarb Państwa. W ten sposób SP pozyskuje kapitał na krótki okres, dzięki temu finansuje deficyt budżetowy. Ma charakter zerokuponowy, czyli sprzedawany z dyskontem. Wg. Inwestorów traktowany jest, jako instrument wolny od ryzyka. W Polsce występują bony 13 tyg. , 26 tyg. I 52 tyg. https: //www. gov. pl/web/finanse/bony-i-obligacje-hurtowe 1 22
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Instrumenty rynku pieniężnego 1. 2. 3. 4. Bon skarbowy Bon komercyjny Certyfikat depozytowy Transakcje repo i reverse repo Bon komercyjny– inaczej nazywany CP (od commercial paper), stanowi instrument, którego Emitentem są przedsiębiorstwa- dzięki temu pozyskują one kapitał na krótki okres, zwiększając w ten sposób płynność. Najczęściej bon ma charakter dyskontowy, ale istnieją też bony kuponowe. 23
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Instrumenty rynku pieniężnego 1. 2. 3. 4. Bon skarbowy Bon komercyjny Certyfikat depozytowy Transakcje repo i reverse repo Certyfikat depozytowy– inaczej nazywany CD (certificate of deposit), jest instrumentem emitowanym przez banki. W pewnym sensie jest to depozyt „ubrany” w papier wartościowy (podobnie, jak w przypadku sekurytyzacji). Posiadacz certyfikatu może go sprzedać w dowolnym momencie na rynku wtórnym. Występuje, jako instrument kuponowy lub dyskontowy. 24
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Instrumenty rynku pieniężnego 1. 2. 3. 4. Bon skarbowy Bon komercyjny Certyfikat depozytowy Transakcje repo i reverse repo Transakcje repo / reverse repo – są transakcjami na rynku międzybankowym, których przedmiotem są bony pieniężne lub skarbowe. Transakcja repo występuje w momencie sprzedaży bonu przez bank innemu bankowi z przyrzeczeniem jego odkupu po określonej cenie. Transakcja reverse repo – występuje w momencie zakupu bonów od banku przez inny bank z przyrzeczeniem jego późniejszej odsprzedaży po z góry określonej cenie. Transakcje zwierane są na bardzo krótki czas, np. kilku dni, lub 1 dzień (repo overnight). 25
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Instrumenty rynku pieniężnego Jeśli instrumenty mają wypłacane kupony /oprocentowanie/ według zmiennej stopy procentowej, wówczas najczęściej jest to wysokość inflacji lub stawka WIBOR / 1 m, 3 m, 6 m, 12 m/. WIBOR – Warsaw Interbank Offered Rate – stopa procentowa kredytów na rynku międzybankowym. WIBID – Warsaw Interbank Bid Rate – przeciętna stopa depozytów na rynku międzybankowym. LIBOR – London Interbank Offered Rate – przeciętna stopa kredytów walutowych na rynku międzybankowym w Londynie 26
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Obligacje 27
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Obligacje (Bonds) Są to instrumenty o charakterze dłużnym (czyli dług, „pożyczka”). Art. 4. Pojęcie obligacji 1. Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji, zwanego dalej „obligatariuszem”, i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. 2. Przez obligacje emitowane w serii rozumie się obligacje reprezentujące prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek. 28
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Obligacje charakteryzują m. in. : Wartość nominalna – wypłacana po terminie wykupu. Od niej naliczane są odsetki. Termin wykupu – okres, po którym dług jest spłacany Oprocentowanie – kupon, stopa procentowa określająca wartość odsetek Termin płacenia odsetek – Częstotliwość przelewów za odsetki Rodzaje obligacji z uwagi na oprocentowanie: - O stałym oprocentowaniu, stałym kuponie - O zmiennym oproc. , zmiennym kuponowe (referencyjne, indeksowane) - Obligacje zerokuponowe – sprzedawane z dyskontem, brak odsetek ! PRZYKŁAD: Sprawdzić obecne oprocentowanie i okres wykupu obligacji Skarbu Państwa. 29
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Obligacje Skarbu Państwa http: //www. obligacjeskarbowe. pl/ 30
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Cena czysta obligacji – cena rynkowa obligacji, która nie zawiera narosłych odsetek. Wyrażona jest w procencie ceny nominalnej. Cena brudna obligacji – cena rynkowa obligacji wraz z narosłymi odsetkami, jest to faktyczna wartość, jaką należy zapłacić, by zakupić obligacje. W zależności od rodzaju emitenta: § Obligacje Skarbowe § Obligacje, gmin, komunalne § Obligacje przedsiębiorstw, korporacyjne § Obligacje banków 31
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Obligacje z dodatkowymi prawami. Obligacja zamienna na akcje – daje posiadaczowi prawo do zamiany jej na określoną liczbę akcji w ustalonym okresie. Obligacja z prawem przedterminowego wykupu przez emitenta – tzw. Callable. Emitent tych obligacji otrzymuje prawo wcześniejszego wykupu ich w ustalonym okresie. Obligacja z prawem przedterminowego wykupu przez obligatariusza – tzw. putable. Emitent tych obligacji otrzymuje prawo wcześniejszego wykupu ich w ustalonym okresie. Obligacja przychodowa – emitowana najczęściej przez JST, sprzedawane do sfinansowania np. projektów budowlanych, autostrad itp. , a odsetki są wypłacane wg. Przychodów z danego przedswięwzięcia. 32
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Akcje 33
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Akcja – jest podstawowym papierem wartościowym rynku kapitałowego. Akcje emitowane są przez spółki akcyjne (S. A), jako kapitał własny. W przypadku emisji, stroną krótką jest Spółka Akcyjna, a stroną długą – Inwestor lub podmiot, który je kupuje, zwany akcjonariuszem. Prawa z akcji: Poprzez zakup akcji Akcjonariusz staje się współwłaścicielem części majątku spółki otrzymując także inne prawa: - Prawo do uczestniczenia w WZA - Prawo do głosowania - Prawo do dywidendy (podzielonego zysku netto spółki na 1 akcje) - Prawo poboru, czyli zakupu akcji nowej emisji - Prawo do udziału w masie likwidacyjnej - Prawo do kontroli w zarządzaniu spółką 34
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Akcje można podzielić na: 1. akcje imienne 2. akcje na okaziciela 3. uprzywilejowane co do głosu, dywidendy lub podziału majątku w razie likwidacji spółki 4. zwykłe /nieuprzywilejowane/ 35
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Instytucje rynku kapitałowego Funkcjonowanie rynku kapitałowego zależy od wspólnego działania wielu instytucji, których działanie regulują odpowiednie przepisy prawne. v Nadzór nad rynkiem pełni Komisja Nadzoru Finansowego (KNF), v obrót giełdowy prowadzi Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW), v obrót pozagiełdowy odpowiedzialna jest spółka Bond. Spot S. A. , v nad poprawnością rozliczeń czuwa Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW). v W obrocie giełdowym biorą udział domy maklerskie, banki prowadzące działalność maklerską oraz podmioty zagraniczne prowadzące działalność maklerską w Polsce, TFI, powszechne towarzystwa emerytalne (PTE) oraz spółki publiczne. 36
Uczestnicy rynku. 37
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie funkcjonuje od 1991 roku. Jest instytucją mająca na celu zapewnienie możliwości obrotu giełdowego papierami wartościowymi (takimi jak akcje, obligacje, prawa poboru itp. ) oraz niebędącymi papierami wartościowymi instrumentami finansowymi (takimi jak opcje, kontrakty terminowe) dopuszczonymi do obrotu giełdowego. Obrót regulowany jest przez regulamin giełdy, szczegółowe zasady obrotu giełdowego, Komisję Nadzoru Finansowego oraz odpowiednie ustawy. New. Connect działa od 2007 roku. Jest to zorganizowany rynek akcji prowadzony przez Giełdę Papierów Wartościowych, prowadzony poza rynkiem regulowanym w formie alternatywnego systemu obrotu (ASO). Rynek przeznaczony jest dla powstających bądź młodych spółek o stosunkowo niewielkiej kapitalizacji. 38
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Komisja Nadzoru Finansowego jest organem nadzoru nad rynkiem kapitałowym. Komisja jest również organem nadzoru nad rynkiem instrumentów finansowych będących przedmiotem ubiegania się o dopuszczenie do obrotu na takim rynku, w rozumieniu aktów prawnych wydawanych przez instytucje i organy Unii Europejskiej. Celem nadzoru jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku kapitałowego, w szczególności bezpieczeństwa obrotu oraz ochrony inwestorów i innych jego uczestników, a także przestrzegania reguł uczciwego obrotu. Nadzorowi KNF podlegają podmioty prowadzące działalność na rynku kapitałowym na podstawie zezwoleń Komisji lub innego właściwego organu administracji, oraz inne podmioty – w zakresie, w jakim ciążą na nich określone w odrębnych przepisach obowiązki. 39
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Nadzór nad działalnością Komisji sprawuje minister właściwy do spraw instytucji finansowych. W skład Komisji wchodzą: Przewodniczący, dwóch zastępców Przewodniczącego i czterech członków (2 właściwych ministrów, Prezes NBP, przedstawiciel Prezydenta). Przewodniczący Komisji wyłoniony w drodze konkursu jest powoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw instytucji finansowych w porozumieniu z Prezesem Narodowego Banku Polskiego. Wniosek ten wymaga zaopiniowania przez właściwa komisje sejmowa. 40
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Do zadań Komisji należy między innymi: 1) podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowym; 2) sprawowanie nadzoru nad działalnością podmiotów nadzorowanych 3) podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego; 4) wykonywanie innych zadań określonych ustawami. 5) zatwierdzanie prospektu, 6) nadzór nad przebiegiem oferty publicznej, nadzór nad dopuszczaniem do obrotu na rynku finansowym 7) prowadzenie listy inwestorów kwalifikowanych. 8) stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego. 41
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych – spółka akcyjna, centralna instytucja odpowiedzialna za prowadzenie i nadzorowanie systemu depozytowo-rozliczeniowego w zakresie obrotu instrumentami finansowymi w Polsce. Obrót ten jest prowadzony na zasadzie całkowitej dematerializacji papierów wartościowych. KDPW prowadzi rejestrację papierów wartościowych oraz zajmuje się rozrachunkiem transakcji na rynku regulowanym i poza rynkiem regulowanym (m. in. na GPW, Bond. Spot, New. Connect, Catalyst). Jej akcjonariuszami w równych częściach są Skarb Państwa, GPW oraz NBP. 42
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Funkcje Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych 1. Rozrachunek transakcji zawartych na publicznym rynku papierów wartościowych. 2. Nadawanie kodów ISIN, CFI oraz FISN papierom wartościowym każdej emisji. 3. Nadawanie kodów LEI podmiotom zaangażowanym na rynku instrumentów pochodnych. 4. Rejestrowanie oraz przechowywanie instrumentów finansowych podlegających dematerializacji. 5. Realizacja zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych (wypłacie dywidendy, asymilacji, zamiany, konwersji i podziału akcji, realizuje prawa poboru, czy zamiany obligacji zamiennych na akcje). 6. Nadzór nad zgodnością wielkości emisji papierów wartościowych znajdujących się w obrocie. 7. Zarządzanie obowiązkowym Systemem Rekompensat. 43
Inwestycje. Instrumenty finansowe. Rynek towarowy jest segmentem rynków finansowych, na którym przedmiotem handlu są fizyczne towary lub produkty (metale, żywność, surowce, energia). Produkty te mogą stanowić równocześnie podstawę do tworzenia różnego rodzaju instrumentów pochodnych (np. kontraktów terminowych, opcji). W Polsce prowadzeniem giełdy towarowej zajmuje się Towarowa Giełda Energii S. A. w Warszawie (TGE), na której dokonuje się obrotu towarami związanymi z rynkiem energetycznym (energia elektryczna, paliwa, limity wielkości produkcji, itp. ) 44
Komisja Nadzoru Finansowego - KNF Do zadań Komisji należy między innymi: 1) podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowym; 2) sprawowanie nadzoru nad działalnością podmiotów nadzorowanych oraz wykonywaniem przez te podmioty obowiązków związanych z ich uczestnictwem w obrocie na rynku finansowym, w zakresie określonym przepisami prawa; 3) podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego; 4) wykonywanie innych zadań określonych ustawami. 5) zatwierdzanie prospektu, 6) nadzór nad przebiegiem oferty publicznej, nadzór nad dopuszczaniem do obrotu na rynku finansowym 7) prowadzenie listy inwestorów kwalifikowanych. 8) stwarzanie możliwości polubownego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego 45
Komisja Nadzoru Finansowego - KNF Kontrakty terminowe Kontrakt terminowy jest umową kupna lub sprzedaży pewnych aktywów (zwykle instrumentów finansowych lub towarów) w określonym czasie w przyszłości po określonej cenie. Np. : Kupujący i Sprzedający umawiają się na transakcję, którą dotyczy np. 500 akcji Spółki X. Określają termin wykonania tej transakcji (np. 3 miesiące) i cenę, po jakiej dojdzie do rozliczenia (np. 80 zł za 1 akcję spółki KGHM). Gdy dojdzie do momentu wykonania transakcja jest realizowana. 46
Opcje Opcja (kontrakt opcyjny). 47
Opcje Opcja (kontrakt opcyjny) jest prawem, ale nie obowiązkiem do nabycia (w przypadku opcji kupna – ang. call) lub sprzedaży (w przypadku opcji sprzedaży – ang. put) danego dobra po z góry określonej cenie. Opcja (kontrakt opcyjny) jest instrumentem finansowym służącym do transferu ryzyka np. w postaci ustalenia stałego kursu euro za 3 miesiące i realizację kontraktu niezależnie od przyszłego kursu euro. Instrument pochodny – taki instrument, którego wartość zależy od innego instrumentu zwanego instrumentem podstawowym lub bazowym. Może to być cena akcji, obligacji, stopy procentowej, indeksu, innej wartości lub ceny. Kupujący opcje (holder) musi za nią zapłacić odpowiednią kwotę, czyli tzw. „premię”. Opcja zostaje wykonana jeśli przewidywany przez nią kurs będzie lepszy niż ten oferowany na wolnym rynku. Zysk nabywcy opcji jest wówczas równy różnicy między ceną rynkową, a ceną realizacji opcji (tzw. Strike price). 48
Opcje Opcja kupna- opcja kupna jest to prawo do zakupu instrumentu podstawowego po z góry określonej cenie (cena wykonania). Opcja sprzedaży- jest to prawo do sprzedaży w określonym czasie instrumentu podstawowego po z góry określonej cenie. Co charakteryzuje opcję? Zakupujący opcję – Holder Wystawiający opcję – Writer W przypadku skorzystania z prawa mówi się, że posiadacz wykonuje opcję. W opcji kupna Wystawca sprzedaje instrument bazowy posiadaczowi opcji. W opcji sprzedaży Wystawca kupuje instrument bazowy od posiadacza opcji. Poprzez możliwość transferu ryzyka pojawia się wartość opcji, nazywana premią. Na rynku występują opcje europejskie i amerykańskie. 49
Kontrakty Kontrakt terminowy- jest to zobowiązanie obydwu stron (długiej i krótkiej) do dokonania płatności w terminie rozliczenia po określonej cenie. Ogólna zasada podczas zajmowania pozycji w kontrakcie: Zakup – zabezpiecza przed wzrostami instrumentu bazowego Sprzedaż – zabezpiecza przed spadkami instrumentu bazowego. Kontrakt forward a futures. Rynek pozagiełdowy Niestandaryzowany Bez depozytu Wykonanie przez dostawę Rozliczany w mom. Dostawy Rynek giełdowy Standaryzowany Jest depozyt Wykonanie pieniężne Rozliczany codziennie 50
Indeksy giełdowe nie są instrumentami finansowymi. Stanową syntetyczny wskaźnik liczony przez giełdy lub inne instytucje, który ma na celu próbę oceny koniunktury rynkowej. Konstruowany jest najczęściej jako średnia cen akcji wybranej grupy spółek. Najbardziej znany i najstarszy indeks giełdowy to tak zwana Średnia Przemysłowa Dow Jones (Dow Jones Industrial Average, w skrócie DJIA). DJIA to w przybliżeniu średnia arytmetyczna cen 30 najważniejszych spółek notowanych na giełdzie nowojorskiej (New York Stock Exchange, czyli NYSE). Skład średniej jest okresowo aktualizowany. Ponieważ średnia składająca się z tak niewielu spółek była mało reprezentatywna, w roku 1943 wprowadzono nowy indeks dla giełdy nowojorskiej S&P 500, który obejmuje 500 najważniejszych spółek i stanowi średnią ważona ich kapitalizacją, czyli wartością rynkową. 51
Indeksy Najważniejsze indeksy polskiej giełdy to WIG i WIG 20. WIG, czyli Warszawski Indeks Giełdowy obejmuje wszystkie spółki rynku podstawowego notowane na nim na koniec poprzedniego kwartału. Jest indeksem ważonym kapitalizacją spółek, przy czym stosuje się dodatkowe ograniczenie możliwego udziału jednej spółki do 10%, zaś pojedynczej branży do 30% wartości portfela indeksu. WIG należy do kategorii indeksów dochodowych, co oznacza, że uwzględnia dywidendy i prawa poboru. Indeks WIG 20 ma charakter czysto cenowy, co znaczy, że nie uwzględnia dywidend i praw poboru. Obejmuje 20 najważniejszych spółek rynku podstawowego, przy czym kryterium ich doboru obejmuje obok kapitalizacji udział w obrotach giełdy. Te same kryteria określają wagi poszczególnych spółek w portfelu indeksu. Poza tymi indeksami GPW publikuje również wiele innych indeksów, np. m. WIG 40, małych spółek s. WIG 80 oraz subindeksy sektorowe, pozwalające ocenić efektywność inwestowania w spółki z różnych sektorów gospodarczych. 52
IPO – wprowadzenie spółki na giełdę 1. Jeśli spółka rozwija się dynamicznie, przynosi zyski właścicielom i ma coraz bardziej rozpoznawalną markę, może pozyskać kapitał poprzez sprzedanie części kapitałów własnych i wprowadzenie ich do obrotu giełdowego. 2. Jeśli jest innego typu spółka musi przekształcić się w spółkę akcyjną. 3. Częstym założeniem transakcji upublicznienia jest emisja nowych akcji. Akcjonariusze podejmują uchwałę emisyjną, na podstawie której zaplanowane zostaje podwyższenie kapitału o określoną liczbę akcji, które mają zostać objęte przez inwestorów w ramach oferty publicznej. 4. Dom maklerski pełni w procesie oferty publicznej rolę oferującego, odpowiada za zaplanowanie transakcji w taki sposób, aby była ona jak najbardziej optymalna – przede wszystkim z punktu widzenia uzyskania ceny sprzedaży czy pozyskania środków przez spółkę. 5. Doradztwo domu maklerskiego oparte jest o analizę sytuacji rynkowej i pozycji spółki. Specjaliści z domu maklerskiego nie tylko współtworzą prospekt emisyjny, ale także przygotowują inne dokumenty i organizują fazę transakcyjną wprowadzenia spółki na GPW 53
IPO – wprowadzenie spółki na giełdę Doradca prawny powinien koordynować pracę spółki i wszystkich pozostałych doradców w taki sposób, aby proces realizowany był bezproblemowo i sprawnie. Ważną rolą doradcy prawnego jest opracowanie prospektu emisyjnego w sposób nie tylko zgodny z przepisami i spełniający wymagania formalne, ale także odpowiednio prezentujący emitenta. Doradca prawny powinien reprezentować klienta w kontaktach z KNF w sposób umożliwiający sprawne przeprowadzenie postępowania. Doradca w zakresie relacji inwestorskich ściśle współpracuje zarówno z domem maklerskim, jak i z doradcą prawnym, przy tworzeniu materiałów marketingowych, które powinny przedstawić emitenta w pozytywnym świetle, ale jednocześnie być zgodne z przepisami ograniczającymi dopuszczalne treści marketingowe prezentowane w ramach oferty publicznej. 54
IPO – Zalety Łatwiejszy dostęp do kapitału. Główną korzyścią wejścia na rynek publiczny jest możliwość pozyskania znacznej wielkości, długoterminowego kapitału poprzez emisję akcji. Pozwala to szybko zrealizować długoterminowe cele spółki. W porównaniu z emisją prywatną emisja publiczna jest bardziej efektywna. W przypadku emisji prywatnej spółka może bowiem zaoferować swoje papiery wartościowe jedynie mniej niż 100 podmiotom. Wzrost wiarygodności kredytowej. Spółce publicznej łatwiej będzie w przyszłości pozyskać nowy kapitał lub sfinansować zadłużenie, ponieważ spółka dzięki emisji jest już znana na rynku. Ponadto spółkom notowanym na giełdzie banki przyznają znacznie wyższe limity zadłużenia, nawet bez ustanawiania zabezpieczeń. Uzyskanie kredytu przez spółkę giełdową jest możliwe zazwyczaj także na korzystniejszych warunkach. l Płynność akcji. Akcje spółki publicznej można łatwo sprzedać na giełdzie. Dzięki temu w porównaniu z akcjonariuszem spółki prywatnej o wiele łatwiej jest wycofać się z inwestycji. Akcjonariusze nie mają także kłopotu z ustaleniem ceny. Akcje spółki giełdowej są bowiem wyceniane przez nieograniczony krąg inwestorów. 55
IPO – Zalety Wzrost prestiżu spółki. Uzyskanie statusu spółki publicznej przyczynia się do poprawy wizerunku firmy. Oznacza to większe zaufanie do spółki pożyczkodawców, inwestorów, kontrahentów i klientów. Prezentacja spółki w trakcie oferty publicznej, spotkania z inwestorami, wzmianki w prasie wzmacniają markę firmy i podnoszą jej wiarygodność. Uzyskane korzyści marketingowe prowadzą do wzrostu zysku przedsiębiorstwa poprzez większą sprzedaż. Programy motywacyjne. W spółkach publicznych istnieje możliwość skonstruowania wielu programów motywacyjnych opartych na akcjach. Pozwala to przyciągnąć i zatrzymać utalentowanych menadżerów. Przejęcia za akcje. spółka może zamiast gotówki wykorzystać własne akcje jako zapłatę za udziały w innym podmiocie gospodarczym. Zaletą z punktu widzenia firmy przejmującej jest to, że nie jest zmuszona do natychmiastowego znalezienia gotówki. Możliwość konwersji zadłużenia. W razie wystąpienia trudności z obsługą zadłużenia spółka notowana na giełdzie ma możliwość dokonania konwersji tego zadłużenia na nowe akcje. 56
IPO – Wady Koszty. za m. in. : przygotowania prospektu emisyjnego, wynagrodzenia dla doradcy finansowego i prawnego, przeprowadzenia i ubezpieczenia emisji, dopuszczenia do obrotu giełdowego itp. W związku z tym, że wraz ze zwiększającą się wartością emisji zazwyczaj jej procentowe koszty maleją, dla małych spółek, których oferta nabycia akcji jest kwotowo nieduża, wejście na rynek publiczny jest dosyć kosztownym rozwiązaniem. Do kosztów związanych z przeprowadzeniem emisji należy doliczyć coroczne płatności na rzecz giełdy oraz na rzecz biura maklerskiego, a także na utrzymywanie kontaktów z inwestorami i organizacją walnych zgromadzeń. Zmniejszenie udziału w zyskach dotychczasowych właścicieli. Ze względu na to, że współwłaścicielami spółki stanie się duża liczba inwestorów posiadających akcje, część zysku wypracowanego przez spółkę trafi bezpośrednio do nich w formie dywidendy. 57
IPO – Wady Podglądanie przez konkurencję. Spółki publiczne mają określone obowiązki informacyjne. Muszą regularnie ujawniać swoje sprawozdania finansowe oraz strategiczne plany, które mogą wpływać na cenę akcji. Odbiorcami tego typu danych publikowanych przez spółkę mogą być nie tylko akcjonariusze, ale również konkurencja. Zarząd firmy nie zawsze chce informować o pewnych transakcjach, uzyskanych warunkach kredytowych czy planach na przyszłość. Ujawnienie przejściowych strat czy trudności płatniczych może także negatywnie wpłynąć na kontakty z partnerami handlowymi i kredytodawcami. Nacisk na bieżące zwiększanie zysków. Ze względu na to, że ceny akcji zależą w znacznym stopniu od bieżących wyników finansowych, zarząd znajduje się często pod presją utrzymania ciągłego wzrostu zysków. To może prowadzić do podejmowania krótkowzrocznych decyzji, które mogą być w sprzeczności z długoterminowymi strategiami rozwoju. Przykładowo, chcąc się wykazać większym zyskiem, spółka może obecnie zrezygnować z ważnego, lecz kosztownego projektu, który przyniósłby duże korzyści za kilka lat. 58
IPO – Wady Obowiązki informacyjne. Spółka publiczna zobowiązana jest do publikacji wielu raportów: kwartalnych, półrocznych i rocznych. Dwa ostatnie muszą być przeglądowe (półroczny) i badane (roczny) przez biegłego rewidenta. Spółka zobowiązana jest także niezwłocznie publikować raporty bieżące w przypadku zaistnienia wydarzeń mogących mieć wpływ na cenę akcji. Dodatkowo istnieje wiele obowiązków związanych z przekroczeniem określonej liczby głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Obserwowanie poczynań spółki. Nie tylko konkurencja, ale także inwestorzy będą na bieżąco śledzić, co się dzieje w spółce i jakie decyzje są podejmowane. Może to spowodować np. ograniczenia w prowadzeniu biznesu z powiązanymi spółkami. Stosunkowo długi czas oczekiwania na środki. Procedury związane z przygotowaniem emisji i samą emisją trwają znacznie dłużej, niż uzyskanie kredytu bezpośrednio z banku. 59
- Slides: 59