RUDA LSKA Przewodnik po miecie Ruda lska To

RUDA ŚLĄSKA Przewodnik po mieście

Ruda Śląska � To miasto położone w południowej części Polski, w województwie śląskim. Wyróżnia się w mieście jedenaście dzielnic: 1. Orzegów 2. Godula 3. Ruda 4. Chebzie 5. Nowy Bytom 6. Bielszowice 7. Bykowina 8. Wirek 9. Halemba 10. Kochłowice 11. Czarny Las

Historia miasta Ruda Śląska - istniała już w 1243 roku. Jej obszar obejmował wówczas 50 włók czyli 1220 ha. Od samego początku tereny miasta związane były z wydobyciem rud metali. Doprowadziło to do odkrycia znacznie cenniejszego produktu - węgla kamiennego w drugiej połowie XVII wieku. Obfite zasoby węgla przyciągały wielu przedsiębiorców, którzy inwestowali w ten teren budując kopalnie, huty, koksownie oraz cegielnie. Wpłynęło to na szybki wzrost liczby mieszkańców i zmieniło oblicze rudzkiej wsi. Czas okupacji hitlerowskiej to kolejne bolesne daty w historii miasta. Na terenie Starej Kuźnicy powstał w 1942 roku oddział obozu koncentracyjnego z Oświęcimia. Niemal natychmiast po zakończeniu walk rozpoczęli ratowanie swoich zakładów i przygotowanych do zalania kopalń. Dzięki nim nie ustało wydobycie węgla. W 1951 roku w wyniku zlikwidowania powiatu katowickiego stworzono z nich dwa miasta wydzielone: Nowy Bytom i Rudę. W 1959 roku oba miasta połączono i tak powstała dzisiejsza Ruda Śląska. Ziemia Rudzka wchłonęła wielu przybyszy spoza Śląska, zachęconych pracą w kopalniach. Mimo to miasto pozostało najbardziej śląskim miastem. Obecnie Ruda Śląska liczy 11 dzielnic i obejmuje obszar 77, 73 km².

Bielszowice Pierwsza wzmianka o Bielszowicach pochodzi z 1472 r. , występuje wówczas w dokumencie niejaki Matiey Bielczowsky. Wieś powstała nad dopływem rzeki Kochłówki (Potoku Bielszowickiego) w rejonie obecnej ul. Powstańców Śl. (dawniej zwanej Starowiejską). Już w 1440 r. istniał w Bielszowicach drewniany kościół pw. Wszystkich Świętych. Na jego miejscu w 1883 r. zbudowano obecny, murowany kościół pw. św. Marii Magdaleny, projektu mistrza budowlanego Philippa z Gliwic. Wygląd obecnego kościoła w Bielszowicach

Wirek Obecny Wirek wzmiankowany jest w urbarzu z 1603 r. W 1661 r. występuje jako Nowa Wiesz. Wieś powstała nad Kochłówką (Potokiem Bielszowickim). W 1802 r. powstała tu kopalnia węgla 'Gottessegen' (Błogosławieństwo Boże), z której zachował się do dziś budynek nadszybia szybu 'Aschenborn" (Andrzej) z lat 70 -tych XIX wieku w formie nawiązującej do baszty obronne. Najbardziej znane jest jednak osiedle domków robotniczych „Ficinus”. Obecnie wyglądają tak:

Nowy Bytom Największy na Śląsku zegar słoneczny na skrzyżowaniu Rozamunda (nazwa pochodzi od nieistniejącej już huty cynku Rozamunda). W Nowym Bytomiu znajduje się również Urząd Miejski Miasta Ruda Śląska

Ruda W Rudzie znajdują się ruiny zamku zbudowanego prawdopodobnie pod koniec XIV wieku, przez ród Rudzkich. obiekt przypuszczalnie należał do Jana Gierałtowskiego (m. in. właściciela zamku w Chudowie). W pierwszej połowie XVII wieku podczas wojny trzydziestoletniej obiekt został zniszczony. Do dziś zachowały się tylko kamienne fragmenty murów o grubości do 3 metrów wskazujące na średniowieczną metrykę tego obiektu, jednak do tej pory nie przeprowadzano żadnych badań archeologicznych dotyczących tego założenia.

Kochłowice dawniej samodzielna gmina. Od 1951 r. dzielnica miasta Nowy Bytom, a od 1959 miasta Ruda Śląska. Kościół pw. Matki Boskiej z Lourdes zbudowano w miejscu wcześniejszego drewnianego kościoła z 1670, wybudowanego na najstarszym cmentarzu w Rudzie Śląskiej. Organy 10 -głosowe, balaski, balustrada chóru, późnobarokowa ambona wisząca, kamienna chrzcielnica (obecnie kwietnik); wyposażenie XIX-wieczne: witraże w prezbiterium z 1885, ołtarze boczne; wyposażenie XX-wieczne: ołtarz główny w formie groty lourdzkiej -z cegły obsypanej gruzem skalnym. Od 19. 12. 2008 roku jest to Sanktuarium Matki Bożej z Lourdes. Parafia Trójcy Przenajświętszej w Kochłowicach

Halemba � Halemba swój rozwój zaczęła na terenie Kochłowic niedaleko kuźnicy obok mostu na Kłodnicy. Obszar ten był zwany Kuźnicą. W 1942 zaczęto budowę szybu "Godulla" i kontynuowano po wojnie, powstała w ten sposób kopalnia Halemba. Jest to pierwsza kopalnia w Polsce utworzona po II wojnie światowej. Jej budowę rozpoczęły w 1943 niemieckie zakłady „Schaffgotsch", a uroczyście oddana do eksploatacji została ona 1 lipca 1957. � Obecnie Halemba jest największą dzielnicą Rudy Śląskiej, zamieszkiwaną przez blisko 30 tys. mieszkańców. Kościół pw. Matki Boskiej Różańcowej

Słownik gwary śląskiej �A • C chichrać się – śmiać się ciepać – rzucać ańfachowy – zwyczajny, byle jaki, prostackicudować - wydziwiać cug – pociąg apfelzina – pomarańcza cyganić – kłamać asić sie– chwalić się ćmi się – zmierzcha aszynbecher – popielniczka ajmer – wiadro augustki – jabłka papierówki �B babrać – brudzić bajtel – dziecko, chłopiec bajzel – nieporządek, bałagan bojtel – worek, torebka borok – nieborak bryle – okulary • D deka – koc dekować – nakrywać do stołu do kupy – razem, wspólnie drap – szybko durch – ciągle dzieciontko – podarunek pod choinkę dziołcha – dziewczyna

�E �G elefant- słoń galoty- spodnie elektrykorz- elektryk galert- galaretka elemyntorz- elementarz glacoń- łysy eszcze- jeszcze gorko- gorąco eli- jeżeli gyry- nogi elwer- bezrobotny gywera- karabin �F �H fach- zawód haja- awantura fajer- święto hasiok- śmietnik fandzola- fasola heft- zeszyt fest- mocno hołzyntregi- szelki flaszka- butelka haszpa- agrafka fusbal- piłka nożna haziel- ubikacja

�I �K izba- pokój kaj- gdzie ino- tylko kachlok- piec kaflowy inakszy- inny kapuca- kaptur interesantny- interesujący kokot- kogut isto- naprawdę kecka- spódniczka ipta- oferma kara- taczka �J �L ja- tak lecieć- biegnąć jedła- jodła lacie- obuwie domowe jegła- igła leje- pada jajco- jajko luft- powietrze jadymy- jedziemy lyże- łóżko jakla- bluza luftować- wietrzyć

�Ł �N łachy- ubrania na- proszę łobiod- obiad niyrob- nierób łobroz- obraz narychtowac- przygotować łogiyń- ogień nikaj- nigdzie łoziym- osiem nudelzupa- rosól z makaronem łoroz- na raz nupel- smoczek �M �O macha- mina oma- babcia maras- brud opa- dziadek matlać- plątać owerol- dres migym- szybko oplerek- parówka mlyko- mleko okompać się- umyć się mota- ćma ostuda- kłótnia

�P �S parfin- perfum siednonć- usiąść paryzol- parasol skuli- z powodu pedzieć- powiedzieć smażonka- jajecznica piechty- pieszo strup- gojąca się rana pecynek- bochenek chleba syr- ser pieszczonek- pierścionek szaty- sukienka �R �T rant- brzeg czegoś tasia- torba ruby- gruby tulpa- tulipan ryczka- krzesełko tytka- papierowa torba rzykać- modlić się trocha- trochę rolszuły- wrotki trowa- trawa rewiyr- zwolnienie lekarskie z pracy tygel- patelnia

�U �Z ujek- wujek zadek- tył umarlok- nieboszczyk zandale- sandały ukroć- ukroić zbulić- zburzyć ukidany- poplamiony zesel- fotel ufifrać się – pobrudzić się zoki- skarpetki ujechać- poślizgnąć się zołza- sos �W westa- kamizelka woszt- kiełbasa wyduldać- wypić wyro- łóżko wywiórka- wiewiórka wyklupać- wytrzepać

Źródła: � Mapahttp: //www. google. pl/ � Herb http: //pl. wikipedia � Flaga http: //pl. wikipedia. org/ � Słownik: � http: //www. godka. pl/sl ownikslaski. html � Ficinus � http: //turystyka. gazeta. pl/ � Urząd � http: //www. google. pl/i AUTORZY : Karolina Strucińska Martyna Studnik Gimnazjum nr 14 im. prof. Jana Karskiego w Rudzie Śląskiej