ROLA I ZADANIA JEDNOSTEK OCENIAJCYCH ZGODNO W ZAKRESIE

ROLA I ZADANIA JEDNOSTEK OCENIAJĄCYCH ZGODNOŚĆ W ZAKRESIE DYREKTYWY 2008/57/WE Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Akty prawne 1) rozporządzenie PE i Rady nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiające wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylające rozporządzenie nr 339/93; 2) decyzja PE i Rady nr 768/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu, uchylająca decyzję Rady 93/465/EWG; 3) dyrektywa PE i Rady nr 2008/57/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie interoperacyjności systemu kolei we Wspólnocie; 4) ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym; 5)rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie interoperacyjności systemu kolei; Morskiej 6) decyzja Komisji nr 2010/713/UE z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie modułów procedur oceny zgodności, przydatności do stosowania i weryfikacji WE stosowanych w technicznych specyfikacjach interoperacyjności przyjętych na mocy dyrektywy 2008/57/WE. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Rodzaje jednostek dokonujących weryfikacji i ocen Jednostka oceniająca zgodność to jednostka, która wykonuje czynności z zakresu oceny zgodności, w tym: wzorcowanie, badanie, certyfikację i inspekcję Jednostki notyfikowane Dokonują weryfikacji zgodności WE z zasadniczymi wymaganiami na podstawie TSI i wystawiają certyfikaty weryfikacji WE na podstawie umowy zawartej z producentem (wykonawcą modernizacji); Dokonują weryfikacji interfejsów pomiędzy podsystemami, do których dany podsystem zostaje włączony. Jednostki wyznaczone Dokonują sprawdzeń analogicznych jak jednostki notyfikowane lecz dokumentami odniesienia się przepisy i specyfikacje krajowe (np. w przypadku punktów otwartych, wymagań krajowych nieobjętych TSI); W Polsce jednostki notyfikowane wykonują jednocześnie zadania dedykowane jednostkom wyznaczonym. Jednostki organizacyjne z art. 22 g ust. 1 Ustawy Przeprowadzają badania techniczne konieczne do uzyskania świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu i wydają certyfikat zgodności typu; Przeprowadzają badania techniczne niezbędne do stwierdzenia zgodności z typem i wydają certyfikat zgodności z typem; Przygotowują program prób eksploatacyjnych. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Jednostki notyfikowane to jednostki oceniające zgodność, które zostały oficjalnie zgłoszone przez swoje władze krajowe Komisji Europejskiej i innym państwom członkowskim UE do przeprowadzania oceny zgodności (składnika interoperacyjności lub podsystemu strukturalnego w odniesieniu do wymagań właściwej TSI), gdy wymagana jest osoba trzecia Podstawowe zadania: 1) ocena zgodności lub przydatności do stosowania składników interoperacyjności; 2) przeprowadzenie weryfikacji WE podsystemów; 3) sporządzenie dokumentacji przeprowadzonych badań, towarzyszącej deklaracji weryfikacji WE lub pośredniemu potwierdzeniu weryfikacji; 4) publikowanie informacji na temat: • otrzymanych wniosków o weryfikację WE podsystemu, ocenę zgodności lub przydatności do stosowania składników interoperacyjności; • wydanych certyfikatów weryfikacji WE podsystemu, pośrednich certyfikatów weryfikacji WE podsystemu oraz wydanych certyfikatów zgodności WE lub przydatności do stosowania oraz przypadków ich odmowy. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Jednostki notyfikowane w ustawie o transporcie kolejowym Notyfikowane laboratorium • podmiot odpowiedzialny za przeprowadzenie badań niezbędnych do realizacji procedur oceny zgodności lub przydatności do stosowania składnika interoperacyjności oraz procedur weryfikacji WE podsystemów, w celu ustalenia zgodności z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności systemu kolei; Notyfikowana jednostka certyfikująca • podmiot odpowiedzialny za ocenę zgodności lub przydatności do stosowania składnika interoperacyjności oraz odpowiedzialny za prowadzenie procedur weryfikacji WE podsystemów; Notyfikowana jednostka kontrolująca • podmiot odpowiedzialny za dokonanie sprawdzenia spełniania warunków zgodności lub przydatności do stosowania certyfikowanego uprzednio składnika interoperacyjności lub podsystemu, w celu ustalenia utrzymywania ich zgodności z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności systemu kolei. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Status jednostki notyfikowanej - procedura Program akredytacji PCA do celów notyfikacji odnośnie dyrektywy 2008/57/WE (dokument DAN – 02) Normy akredytacyjne m. in. : PN-EN ISO/IEC 17025 PN-EN ISO/IEC 17065 PN-EN ISO/IEC 17020 Wytyczne EA dotyczące wymagań horyzontalnych w akredytacji jednostek do celów notyfikacji Polskie Centrum Akredytacji (jako krajowa jednostka akredytująca) (dokument EA-2/17) Akredytacja Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Status jednostki notyfikowanej - procedura Niezależność i bezstronność Personel Sprzęt Certyfikat akredytacji Prezes Urzędu Transportu Kolejowego Autoryzacja Ubezpieczenie w wysokości odpowiedniej dla ryzyka związanego z prowadzoną działalnością Jednostki certyfikujące, jednostki kontrolujące oraz laboratoria w celu uzyskania notyfikacji mogą ubiegać się o autoryzację w zakresie nieprzekraczającym zakresu posiadanej akredytacji Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Status jednostki notyfikowanej - procedura Notyfikacja – zgłoszenie Komisji Europejskiej (KE) i państwom członkowskim Unii Europejskiej autoryzowanych jednostek certyfikujących i kontrolujących oraz autoryzowanych laboratoriów właściwych do wykonywania czynności określonych w procedurach oceny zgodności • Organ dokonujący zgłoszenia – minister właściwy do spraw gospodarki; • KE przydziela jednostce notyfikowanej numer identyfikacyjny; • KE prowadzi wykaz jednostek notyfikowanych – wykaz ma charakter informacyjny (informacje dotyczące zakresu prowadzonej przez jednostkę działalności); http: //ec. europa. eu/enterprise/newapproach/nando/ Minister właściwy do spraw gospodarki ogłasza w drodze obwieszczenia informacje o notyfikowanych jednostkach, a także o zmianie zakresu notyfikacji i jej cofnięciu; obwieszczenie Ministra Gospodarki z dnia 11 marca 2013 r. w sprawie informacji o notyfikowanych jednostek certyfikujących i jednostek kontrolujących oraz notyfikowanych laboratoriach (M. P. z 2013 r. poz. 328) • Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Jednostki notyfikowane - nadzór Polskie Centrum Akredytacji (PCA) Prezes UTK Minister Gospodarki • sprawuje nadzór w zakresie: - spełniania przez jednostkę warunków udzielonej akredytacji. - posiadania przez jednostkę właściwego certyfikatu akredytacji; - posiadania ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej w wysokości odpowiedniej dla ryzyka związanego z prowadzoną działalnością; - dodatkowych wymagań określonych w przepisach szczególnych. W przypadku stwierdzenia naruszenia warunków akredytacji, autoryzacji lub notyfikacji, właściwy organ w zależności od charakteru i znaczenia naruszenia odpowiednio ogranicza, zawiesza lub cofa zakres udzielonej akredytacji, autoryzacji lub notyfikacji Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Jednostki wyznaczone to jednostki odpowiedzialne za przeprowadzenie oceny składnika interoperacyjności lub podsystemu w odniesieniu do wymagań wynikających z krajowych specyfikacji technicznych i dokumentów normalizacyjnych W Polsce zadania jednostek wyznaczonych realizują jednocześnie jednostki notyfikowane. Zatem ta sama organizacja jest jednocześnie „jednostką wyznaczoną” i „jednostką notyfikowaną”. Z praktycznego punktu widzenia oznacza to, że może ona przeprowadzać całą ocenę w ramach jednego procesu, z prawnego punktu widzenia nadal odgrywa dwie różne role, co musi być odzwierciedlone w sporządzonych przez nią dokumentach. Wyjątek: Podmioty uprawnione do przeprowadzania badań niezbędnych do dopuszczenia do eksploatacji pojazdów kolejowych niezgodnych z TSI: - Instytut Kolejnictwa; - Instytut Pojazdów Szynowych „Tabor”; - Transportowy Dozór Techniczny. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Ocena zgodności z zasadniczymi wymaganiami Podczas dokonywania oceny zgodności z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności systemu kolei, podsystemy i składniki interoperacyjności poddaje się: • certyfikacji - przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą; • badaniom - przez notyfikowane laboratorium; • sprawdzeniu zgodności z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności systemu kolei – przez notyfikowaną jednostkę kontrolującą. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Zakres weryfikacji WE podsystemu – notyfikowana jednostka certyfikująca • - • Notyfikowana jednostka certyfikująca dokonuje weryfikacji WE podsystemu z zasadniczymi wymaganiami w zakresie interoperacyjności systemu kolei, m. in. dotyczącymi: bezpieczeństwa; niezawodność i bezpieczeństwa; zdrowia; ochrony środowiska naturalnego; zgodności technicznej; dostępności. Notyfikowana jednostka certyfikująca przeprowadza weryfikację WE podsystemu z zasadniczymi wymaganiami, obejmującą również interfejsy danego podsystemu z systemem, do którego zostaje on włączony na etapie: - projektowania; - budowy; - końcowych prób podsystemu; na podstawie informacji zawartych w TSI oraz w rejestrze infrastruktury i w europejskim rejestrze typów pojazdów dopuszczonych do eksploatacji. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Pośrednia weryfikacja WE podsystemu Jeżeli przewiduje to odpowiednia TSI lub na żądanie producenta podsystemu albo jego upoważnionego przedstawiciela, zarządcy, przewoźnika kolejowego, dysponenta, importera, wykonawcy modernizacji, inwestora albo podmiotu zamawiającego, można podzielić podsystem na określone części lub sprawdzić jego zgodność z zasadniczymi wymaganiami na określonych etapach procedury weryfikacji WE. Sprawdzenia zgodności z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności systemu kolei można dokonać także dla określonej części podsystemu na określonym etapie tej procedury. Po przeprowadzeniu tych czynności, jeżeli spełnione są zasadnicze wymagania, notyfikowana jednostka certyfikująca wydaje pośredni certyfikat weryfikacji WE podsystemu. Na podstawie pośredniego certyfikatu weryfikacji WE podsystemu podmiot, na rzecz którego wystawiono pośredni certyfikat weryfikacji WE podsystemu, wystawia pośrednią deklarację weryfikacji WE podsystemu, do której załącza odpowiednią dokumentację techniczną. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Pośrednia weryfikacja WE podsystemu Pośredni certyfikat weryfikacji WE podsystemu – dokument wydany przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą potwierdzający, że podsystem w całości albo w części, na etapie projektowania lub budowy, jest zgodny z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności systemu kolei. Pośrednia deklaracja weryfikacji WE podsystemu – oświadczenie producenta (wykonawcy modernizacji), stwierdzające, na jego wyłączną odpowiedzialność, że podsystem w całości albo w części, na etapie projektowania lub budowy, jest zgodny z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności systemu kolei. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Przebieg procesu certyfikacji Wybór jednostki Wstępne zapytanie i analiza • dowolność w wyborze notyfikowanej jednostki certyfikującej, • zamknięty katalog jednostek - muszą posiadać odpowiednie uprawnienia (PCA, Prezes UTK), • wykaz jednostek notyfikowanych prowadzony przez Komisję Europejską. • możliwości przeprowadzenia oceny w danej jednostce oraz warunków jej przeprowadzenia, • efektu oceny i jej końcowego wyniku, • analiza przedmiotu oceny oraz ustalenie podsystemów i TSI do certyfikacji, • opracowanie przez jednostkę informacji cenowej, • ustalenia sposobów zakończenia oceny zgodności. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Przebieg procesu certyfikacji Wniosek o ocenę i umowa • złożenie wniosku o przeprowadzenie oceny zgodności, • przegląd wniosku, • uzgodnienie założeń certyfikacji, • podpisanie umowy o certyfikację, • zgłoszenie do Prezesa UTK. I. Wniosek o przeprowadzenie procesu weryfikacji WE 1. - Podstawowe elementy wniosku: dane wnioskodawcy; określenie wyrobu, który ma być certyfikowany; wskazanie odpowiedniego TSI (normy lub dokumenty normalizacyjne na zgodność z którymi klient zwraca się o certyfikację); wybrane moduły procedury oceny. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Przebieg procesu certyfikacji 2. Dokumenty dołączone do wniosku: - dokumentacja techniczna niezbędna do przeprowadzenia procedur weryfikacji WE podsystemu strukturalnego określona w decyzji Komisji 2010/713/UE przy opisie poszczególnych modułów; dokumentacja techniczna dotycząca urządzeń i budowli, ujętych w wykazie , o którym mowa w art. 22 f ust. 14 pkt 2 Ustawy. II. Przegląd wniosku. Jednostka powinna przeprowadzić przegląd uzyskanych informacji w celu zapewnienia aby: - informacja o wyrobie i kliencie była wystarczająca do przeprowadzenia oceny zgodności; - wszystkie różnice w rozumieniu zagadnień pomiędzy jednostką notyfikowaną a klientem, łącznie z uzgodnieniem odpowiednich TSI, norm czy innych dokumentów normalizacyjnych, zostały rozwiązane; - zakres wnioskowanej certyfikacji został precyzyjnie zdefiniowany; - jednostka miała kompetencje i możliwości do prowadzenia oceny zgodności. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Przebieg procesu certyfikacji III. Uzgodnienie założeń certyfikacji TSI podsystem ROZPORZĄDZENIE 1299/2014 INFRASTRUKTURA TSI INFRASTRUKTURA DECYZJA 2012/88/UE TSI STEROWANIE ROZPORZĄDZENIE 1301/2014 TSI ENERGIA stosowane moduły opis modułu SG Weryfikacja WE w oparciu o weryfikację jednostkową SH 1 Weryfikacja WE w oparciu o pełny system zarządzania jakością ze sprawdzeniem projektu SB + SD Badanie typu WE (dotyczące fazy projektowania i rozwoju) + system zarządzania jakością w ramach procesu produkcji SB + SF Badanie typu WE (dotyczące fazy projektowania i rozwoju) + zgodność z typem w oparciu o weryfikację produktu SH 1 pełny system zarządzania jakością oraz badanie projektu SG Weryfikacja WE w oparciu o weryfikację jednostkową SH 1 Weryfikacja WE w oparciu o pełny system zarządzania jakością ze sprawdzeniem projektu Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Jednostka notyfikowana - umowa IV. Umowa o przeprowadzenie procesu certyfikacji - reguluje prawa i obowiązki każdej ze stron oraz określa zasady współpracy z jednostką notyfikowaną. 1. Sprawdzenie kompetencji (zakresu notyfikacji) wybranej jednostki przed zawarciem umowy. • Przeprowadzenie weryfikacji WE podsystemu przez jednostkę, której kompetencje nie zostały zweryfikowane przez właściwe organy (PCA i Prezesa UTK), należy uznać za działania mający negatywny wpływ na poziom bezpieczeństwa w ruchu kolejowym. • W przypadku uzasadnionych wątpliwości co do zakresu uprawnień posiadanych przez jednostkę, należy zwrócić się do właściwych organów nadzoru rynku, w tym Prezesa UTK oraz Ministra Gospodarki z pytaniem o zakres uprawnień danej jednostki. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Jednostka notyfikowana - umowa 2. Właściwe określenie przedmiotu umowy i zakresu oceny. • Niewłaściwe jest przeprowadzenie weryfikacji WE podsystemu jedynie w zakresie części badań koniecznych do przeprowadzenia w stosunku do podsystemu, a wymaganych na podstawie TSI. Należy zwrócić szczególną uwagę przy regulowaniu tej kwestii w zawieranej umowie; • wydanie przez jednostkę certyfikatu weryfikacji WE z wyłączeniami, co do niektórych tylko badań wymaganych TSI uniemożliwi, uzyskanie zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji. 3. Procedura odwoławcza • Określenie w treści umowy procedury odwoławczej w przypadku odmownych decyzji jednostki notyfikowanej. 4. Procedura uzupełniająca • Określenie w treść umowy możliwości uzupełnienia wydanego certyfikatu, w przypadku gdy nie zawiera on wszystkich wymaganych elementów. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Przebieg procesu certyfikacji • ocena zgodności poszczególnych parametrów, • opinia o zgodności poszczególnych parametrów; • ewentualny raport i certyfikat pośredni. Analiza dokumentacji projektowej • przeprowadzenie wybranych pomiarów parametrów podsystemu, • analiza wyników pomiarów, • opinia o zgodności wyników pomiar. Pomiary i ich analiza Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Ocena podsystemu Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Ocena podsystemu Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Ocena podsystemu Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Współpraca z jednostką notyfikowaną Notyfikowana jednostka certyfikująca w ramach weryfikacji WE sprawdza: 1) zgodność podsystemu z projektem i pośrednimi certyfikatami weryfikacji WE podsystemu, o ile uprzednio zostały wydane; 2) czy ewentualne pośrednie certyfikaty weryfikacji WE, uwzględniają wymagania TSI; 3) zgodność całego podsystemu z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności systemu kolei określonymi w TSI oraz w przepisach krajowych; 4) kompletność i poprawność deklaracji WE zgodności lub przydatności do stosowania składnika interoperacyjności dla wszystkich składników interoperacyjności zastosowanych w podsystemie; 5) czy budowle i urządzenia wchodzące w skład podsystemu, zostały dopuszczone do eksploatacji zgodnie z prawem; 6) wszystkie elementy podsystemu nieobjęte pośrednimi certyfikatami weryfikacji WE podsystemu; 7) wyniki końcowych prób podsystemu; Jeżeli notyfikowana jednostka certyfikująca nie sprawdziła w całości albo w części zgodności ze wszystkimi TSI, które mają zastosowanie do danego podsystemu, certyfikat weryfikacji WE podsystemu zawiera dokładne odniesienie do TSI albo ich części, z którymi zgodność nie została sprawdzona. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Uprawnienia jednostki notyfikowanej 1. • • 2. • • • Wnioskodawca zapewnia notyfikowanej jednostce certyfikującej dostęp do: placów budowy, warsztatów produkcyjnych, przestrzeni składowania oraz w stosownych przypadkach do urządzeń produkcyjnych lub testujących oraz do wszelkich innych pomieszczeń, jakie notyfikowana jednostka certyfikująca uzna za konieczne do wykonania swych zadań; dokumentów koniecznych do przeprowadzenia monitorowania, w szczególności harmonogramów budowy lub modernizacji podsystemu oraz do dokumentacji technicznej dotyczącej danego podsystemu. Notyfikowana jednostka może: żądać swojej obecności na etapach budowy podsystemu; złożyć niezapowiedzianą wizytę na placu budowy lub w warsztacie produkcyjnym, podczas której może przeprowadzić pełny albo częściowy audyt; monitorować podsystem, w którym zamontowano składnik interoperacyjności, aby ocenić - jeżeli wymaga tego właściwa TSI - jego przydatność do stosowania w systemie kolei. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Przebieg procesu certyfikacji Decyzja • zgromadzenie wymaganej prawem dokumentacji technicznej, • podjęcie decyzji certyfikacyjnej, • wystawienie certyfikatu weryfikacji WE podsystemu, • przekazanie certyfikatu wraz z dokumentacją techniczną w celu wystawienia deklaracji weryfikacji WE podsystemu. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Certyfikat weryfikacji WE i deklaracja weryfikacji WE Certyfikat weryfikacji WE (obowiązkowy w celu uzyskania zezwolenia) jest wystawiany przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą po zakończeniu procesu oceny zgodności, z odniesieniem do dokumentacji technicznej oraz modułów wykorzystanych do realizacji procesu oceny zgodności. Deklaracja weryfikacji WE (obowiązkowa w celu uzyskania zezwolenia) jest oświadczeniem wystawianym przez wnioskodawcę, na jego wyłączną odpowiedzialność, że podsystem jest zgodny z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi interoperacyjności systemu kolei. Wystawienie deklaracji weryfikacji WE zawsze poprzedza dokonanie weryfikacji WE podsystemu bez względu na to czy wymagane jest uzyskanie zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji podsystemu w systemie kolei Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Certyfikat weryfikacji WE i deklaracja weryfikacji WE Na podstawie weryfikacji podsystemu strukturalnego, dokonanej przez jednostki notyfikowane lub, w stosownych przypadkach - jednostki wyznaczone, wnioskodawca deklaruje, że wszystkie wymagania zasadnicze są spełnione. Odpowiedzialność za oświadczenie, że podsystem spełnia wymagania zasadnicze wszystkich mających zastosowanie przepisów UE ponosi wyłącznie podmiot, który wystawia deklarację weryfikacji WE. Sporządza ją zatem na własną i wyłączną odpowiedzialność. Oznacza to, że niezależnie od wszelkich umownych ustaleń, przyjmuje on pełną odpowiedzialność za wyrób. Urząd Transportu Kolejowego, Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa

Dziękuję za uwagę URZĄD TRANSPORTU KOLEJOWEGO ul. Aleje Jerozolimskie 134, 02 -305 Warszawa e-mail: utk@utk. gov. pl www. pasazer. utk. gov. pl