rodki ochrony praw i wolnoci Wolno sumienia i

  • Slides: 19
Download presentation
Środki ochrony praw i wolności Wolność sumienia i religii Wolność zgromadzeń NSP I Prezentację

Środki ochrony praw i wolności Wolność sumienia i religii Wolność zgromadzeń NSP I Prezentację przygotowała Iwona Dyś iwona. dys@prawo. uni. wroc. pl Zajęcia nr 1

Środki ochrony praw i wolności Art. 77 -81 Konstytucji: • Skarga konstytucyjna • Wniosek

Środki ochrony praw i wolności Art. 77 -81 Konstytucji: • Skarga konstytucyjna • Wniosek do RPO • Inne środki przewidziane w Konstytucji • Skarga do ETPCz

Skarga konstytucyjna • Każdy, czyje konstytucyjne prawa i wolności zostały naruszone • Nie dotyczy:

Skarga konstytucyjna • Każdy, czyje konstytucyjne prawa i wolności zostały naruszone • Nie dotyczy: zasad ustrojowych i norm kierowanych do ustawodawcy, niezgodności z umową międzynarodową, treści preambuły i praw i wolności, które wynikają tylko z ustawy • Przedmiot skargi: przepisy, które stanowią podstawę normatywną wydanego w sprawie skarżącego ostatecznego orzeczenia sądu lub rozstrzygnięcia organu administracji i których treść stanowi przyczynę naruszenia. • Zakres podmiotowy: szeroki, nie tylko osoby fizyczne, ale i prawne, jeśli naruszone prawo może być przez nią w ogóle wykonywane. • Zasada subsydiarności • Zakres przedmiotowy: ustawa lub innego aktu normatywnego (na podstawie którego wydano decyzję/wyrok). Nie dotyczy: aktów prawa miejscowego i uchwał samorządu terytorialnego (art. 188 ust. 1 -3).

Przesłanki materialne: • interes osobisty, • interes prawny, • interes realny. Przesłanki formalne: •

Przesłanki materialne: • interes osobisty, • interes prawny, • interes realny. Przesłanki formalne: • Termin ( 3 miesiące ), • Forma pisma procesowego, • Przymus adwokacki.

Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich Przed zbadaniem sprawy RPO może: 1) podjąć sprawę i

Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich Przed zbadaniem sprawy RPO może: 1) podjąć sprawę i samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające bądź zwrócić się do odpowiednich organów, albo do Sejmu, żeby ten poprosił NIK o kontrolę 2) nie podjąć sprawy, o czym zawiadamia 3) przekazać sprawę według właściwości 4) poprzestać na wskazaniu przysługujących środków działania Po zbadaniu sprawy, RPO może: 1) wyjaśnić, że nie stwierdził naruszenia 2) skierować wystąpienie do tego, który naruszył 3) zwrócić się do jednostki nadrzędnej 4) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych i uczestniczyć w już toczących się na prawach prokuratora 5) żądać ścigania z urzędu 6) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego 7) wystąpić z wnioskiem o ukaranie w sprawach o wykroczenia 8) wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną

Inne środki przewidziane w Konstytucji: • prawo do wynagrodzenia za szkodę wyrządzoną niezgodnym z

Inne środki przewidziane w Konstytucji: • prawo do wynagrodzenia za szkodę wyrządzoną niezgodnym z prawem działaniem organów władzy publicznej (art. 77 ust. 1) • prawo do dochodzenia naruszenia praw i wolności przed sądem (art. 77 ust. 2) • prawo do sądu (art. 45) • prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji I instancji (art. 78).

Prawo do sądu w orzecznictwie TK: • Podmiot – każdy, osoba fizyczna, prawna, inne

Prawo do sądu w orzecznictwie TK: • Podmiot – każdy, osoba fizyczna, prawna, inne podmioty posiadające zdolność procesową – są to podmioty korzystające z ochrony Rozdziału II Konstytucji • Treść – üPrawo dostępu do sądu – prawo uruchomienia procedury przed sadem- organem o określonej charakterystyce: niezależnym, bezstronnym i niezawisłym üPrawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności üPrawo do wyroku sądowego – prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd i skutecznej egzekucji tych wyroków üPrawo do właściwego ukształtowania ustroju sądów • Ograniczenia - 31 ust. 3 Konstytucji

Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka • Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych

Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka • Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności • Dwa środki prawne: v Art. 33: „Każda z wysokich Układających się Stron może wnieść skargę do Trybunału, jeżeli uważa, że inna Wysoka Układająca się Strona naruszyła postanowienia Konwencji lub jej protokołów”. ( skarga państwa ) v Art. 34: „ Trybunał może przyjmować skargi każdej osoby, organizacji pozarządowej lub grupy jednostek, która uważa, że stała się ofiarą naruszenia przez jedną z Wysokich Układających się Stron praw zawartych w Konwencji lub jej Protokołach. Wysokie Układające się Strony zobowiązują się nie przeszkadzać w żaden sposób skutecznemu wykonywaniu tego prawa”. ( skarga indywidualna )

Warunki dopuszczalności skargi: • Wyłącznie naruszenie praw gwarantowanych w Konwencji lub jej protokołach dodatkowych

Warunki dopuszczalności skargi: • Wyłącznie naruszenie praw gwarantowanych w Konwencji lub jej protokołach dodatkowych • Przedmiotem skargi działania i zaniechania władzy publicznej ( skarga przeciwko państwu lub grupie państw) • W stosunku do Polski czyny, decyzje i fakty, które nastąpiły po 30 kwietnia 1993 r. • Konieczność wykorzystania krajowych środków odwoławczych ( wyjątkowo bez wykorzystania, jeżeli były nieskuteczne, czasem konieczność skargi kasacyjnej - patrz decyzja ETPCz nr 47414/99 ) • Termin – 6 miesięcy od wydania ostatecznej decyzji przez sąd krajowy lub inny organ rozstrzygający • Interes osobisty • Niedopuszczalność, jeżeli sprawa skierowana do innego organu międzynarodowego i brak nowych informacji • Niedopuszczalna skarga oczywiście nieuzasadniona lub stanowiąca nadużycie prawa do skargi • Konieczność poniesienia przez stronę znaczącego uszczerbku • Niedopuszczalność skargi anonimowej

Wyroki ETPCz: • Art. 46 – państwa zobowiązują się przestrzegać ostateczny Wyrok Trybunału, komitet

Wyroki ETPCz: • Art. 46 – państwa zobowiązują się przestrzegać ostateczny Wyrok Trybunału, komitet ministrów czuwa nad ich wykonaniem • ETPCz nie jest organem odwoławczym i nie może zmieniać lub uchylać orzeczeń krajowych! • ETPCz stosuje v środki indywidualne ( individual measures): zazwyczaj odszkodowanie lub zadośćuczynienie v Środki ogólne ( general measures): działania, które państwo powinno podjąć w sferze legislacyjnej oraz praktyce stosowania prawa, aby uniknąć podobnych naruszeń w przyszłości. Są to np. doprowadzenie do zmiany stanu prawnego niezgodnego z Konstytucją, wprowadzenie nowych rozwiązań prawnych, zaprzestanie lub zmiana określonych praktyk administracyjnych

Wolność sumienia i religii • Art. 53 Konstytucji • Ustawa o gwarancjach wolności sumienia

Wolność sumienia i religii • Art. 53 Konstytucji • Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania „Sumienie to subiektywne odczucie na temat dobra i zła, sprawiedliwości, i niesprawiedliwości (…) to istniejąca w jednostce zdolność do rozpoznania wartości i nakazów moralnych i do zachowania się zgodnie z nim w różnych sytuacjach życiowych”. ( E. Schwierskott-Matheson, Wolność sumienia i wyznania w wybranych państwach demokratycznych, Regensburg 2012, str. 154 -155)

„Wolność religii jest ujmowana w normie konstytucyjnej bardzo szeroko, obejmuje bowiem wszelkie religie i

„Wolność religii jest ujmowana w normie konstytucyjnej bardzo szeroko, obejmuje bowiem wszelkie religie i przynależność do wszelkich związków wyznaniowych, a zatem nie jest ona ograniczona do uczestnictwa we wspólnotach religijnych tworzących formalną, wyodrębnioną strukturę organizacyjną i zarejestrowanych w stosownych rejestrach prowadzonych przez władzę publiczną”. – orzeczenie TK z dnia 16 lutego 1999 r. SK 11/98 „wolność sumienia jest cennym dobrem dla ateistów, agnostyków, sceptyków i obojętnych”, nie służy wyłącznie wierzącym, ale w aspekcie negatywnym pozwala niewierzącym nie wierzyć a agnostykom wątpić - Wyrok ETPCz z dnia 18 lutego 1999 r.

Gwarancje wolności: władze publiczne uznają pluralizm religijny i światopoglądowy, mogą ingerować w uzewnętrznione postaci

Gwarancje wolności: władze publiczne uznają pluralizm religijny i światopoglądowy, mogą ingerować w uzewnętrznione postaci wierzeń religijnych jeżeli przekraczają one granice ujęte w prawie – ogólna klauzula imitacyjna. Ponadto władza ma obowiązek zapewnić wierzącym wolne od jakichkolwiek przeszkód wyrażanie i praktykowanie religii. Naruszenie wolności sumienia odbywa się przez zachowanie uniemożliwiające lub utrudniające praktykowanie wybranej religii ( wyrok z dnia 12 czerwca 2002 r. III CKN 618/00). „uczucia religijne, ze względu na ich charakter, podlegają szczególnej ochronie prawa. Bezpośrednio powiązane są bowiem z wolnością sumienia i wyznania, stanowiącą wartość konstytucyjną. Potwierdzają to także akty międzynarodowe (…) Dlatego też działania naruszające uczucia religijne mogą być przedmiotem zakazu ustawowego także wówczas gdyby były podejmowane za pomocą środków służących realizacji wolności słowa”. - orzeczenie TK z dnia 30 stycznia 1991 r. K. 11/90.

„chroniąc wolność religii, chroni się sferę pojęć, wyobrażeń, przekonań i uczuć religijnych danej osoby.

„chroniąc wolność religii, chroni się sferę pojęć, wyobrażeń, przekonań i uczuć religijnych danej osoby. Możliwe jest więc wyróżnienie uczuć religijnych jako prawnie chronionego dobra osobistego” wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2004 r. I CK 484/03 Elementy wolności religii: - wolność wyznawania i przyjmowania religii wg własnego wyboru -wolność uzewnętrzniania religii indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie prze uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie, -wolność posiadania świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz -prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.

„nikt nie ma prawa narzucić dzieciom wychowania moralnego i religijnego, jak też nauczania takich

„nikt nie ma prawa narzucić dzieciom wychowania moralnego i religijnego, jak też nauczania takich treści religijnych i etycznych, które by pozostawały w sprzeczności z poglądami rodziców” – B. Szmulik, wybrane aspekty ochrony rodziny w świetle uregulowań Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. [w: ] B. Kałdon (red. ) Pomoc rodzinie dysfunkcyjnej, Sandomierz – Stalowa Wola 2006, str. 290). Z drugiej strony – patrz 48 ust. 1 – uwzględnienie stopnia dojrzałości dziecka, wolności sumienia i wyznania oraz jego przekonania.

Kościół lub związek wyznaniowy o uregulowanej sytuacji to zarejestrowany kościół lub związek wyznaniowy posiadający

Kościół lub związek wyznaniowy o uregulowanej sytuacji to zarejestrowany kościół lub związek wyznaniowy posiadający osobowość prawną. Religia takiego kościoła lub związku może być przedmiotem nauczania w szkole. Obowiązki państwa w tym zakresie: - sfinansowanie nauczania religii na zasadach analogicznych do finansowania innych przedmiotów, - zapewnienie przez organy oświatowe możliwości nauczania. Nauczanie religii, treści programowe są ustalane przez władze kościołów – państwo w to nie ingeruje, tylko sprawuje nadzór nad ich zgodnością z prawem. Państwo ma też zapewnić, aby nie została naruszona wolność sumienia i wyznania innych osób.

Wolność zgromadzeń • Art. 57 Konstytucji • Ustawa o Zgromadzeniach z 5 lipca 1990

Wolność zgromadzeń • Art. 57 Konstytucji • Ustawa o Zgromadzeniach z 5 lipca 1990 r. „Celem wolności zgromadzeń jest nie tylko zapewnienie autonomii i samorealizacji jednostki, ale również ochrona procesów komunikacji społecznej niezbędnych dla funkcjonowania demokratycznego społeczeństwa. U jej podstaw znajduje się interes publiczny” – wyrok TK z dnia 19 lipca 2008 r. P 15/08 „Zgromadzenia pełnią też funkcję stabilizacyjną dla porządku politycznego i społecznego – przede wszystkim mechanizmu przedstawicielskiego – przez to, że publicznie zostają przedstawione i poddane analizie źródła, przyczyny i istota niezadowolenia czy też wyrażona jest krytyka bądź negacja obowiązującego porządku prawnego lub społęcznego. Spełniają wiec istotną rolę mechanizmu wczesnego ostrzegania(…) – A. Szmyt, W sprawie pytania prawnego dotyczącego zgodności art. 52 § 1 pkt. 2 Kodeksu wykroczeń z art. 57 Konstytucji RP, P 15/08, Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu 2008, Nr 2, str. 193.

„oznacza w szczególności swobodę wyboru miejsca, czasu zgromadzenia, formy wyrażania poglądów oraz swobodne ustalenie

„oznacza w szczególności swobodę wyboru miejsca, czasu zgromadzenia, formy wyrażania poglądów oraz swobodne ustalenie przebiegu zgromadzenia i prowadzenia obrad” – wyrok TK z dnia 28 czerwca 200 r. K 34/99 „Na pojęcie zgromadzenia składają się dwa zasadnicze elementy: zebranie co najmniej kilku osób w jednym miejscu ora psychiczny związek pomiędzy zebranymi osobami (…) Precyzyjne ustalenia zakresu zanalizowanego pojęcia w oparciu o przedstawione kryteria może sprawiać trudności. Nie podlega jednak dyskusji, że termin „zgromadzenie” użyty w art. 57 Konstytucji obejmuje swoim zakresem zebrania mające na celu wspólne obrady lub wspólne wyrażenie poglądów” – wyrok TK z dnia 10 lipca 2008 r. P 15/08

„zgromadzenie pokojowe to zgromadzenie, które przebiega z poszanowaniem integralności fizycznej osób oraz mienia prywatnego

„zgromadzenie pokojowe to zgromadzenie, które przebiega z poszanowaniem integralności fizycznej osób oraz mienia prywatnego i publicznego. Pojęcie zgromadzenia pokojowego wyklucza zatem stosowanie przemocy oraz przymusu przez uczestników zgromadzenia, jak i wobec osób trzecich i funkcjonariuszy publicznych” – wyrok TK z dnia 28 czerwca 2000 r. K 34/99. Nie chodzi o zakłócenia, pojedyncze incydenty ale przemoc wobec wielu osób lub rzeczy.