RNER SSTEM TA HASTALIKLARI Selen Tulunolu In Erdoan

ÜRİNER SİSTEM TAŞ HASTALIKLARI Selen Tulunoğlu & Işın Erdoğan & Süleyman Özen

• Endüstriyel toplumun %4 -20 sine etki eden hastalıktır. • Böbrek taşlarının, endüstriyel toplumlarda en sık görülen tipi kalsiyum oksalat yada bunun hidroksiapatit kombinasyonudur. • Erkeklerde, kadınlara oranla 3 kat daha sık görülür. • Yaşam tarzındaki ve diyetteki değişiklikler nedeniyle fark azalmaktadır.

• En yüksek risk 30 ile 50 yaş arasındır. • Taş hastalıkları çoğunlukla nüks eder. Nüks eden vakalar idiyopatik kalsiyum ve ürik asit taşlarıdır. • Sıcaklığın yüksek olduğu yerlerde ve yaz mevsiminde daha fazla görülür. • İskandinavya, Akdeniz ülkeleri, Kuzey Hindistan, Pakistan, Kuzey Avustralya, Orta Avrupa, Malezya, Orta Amerikada yoğundur.

ETİYOLOJİ • Süpersatürayon-kristalizasyon teorisi • İdrar inhibitörlerinin yokluğu teorisi • Matriks-nükleosyon teorisi • Epitaksi teorisi • Kombine teoriler

SÜPERSATÜRAYONKRİSTALİZASYON TEORİSİ

İNHİBİTÖR EKSİKLİĞİ TEORİSİ • Organik inhibitörler ; Düşük moleküllü peptitler, yüksek moleküllü glikoproteinler, matriks, yüzeyindeki zeta potansiyel, sülfidril içeren uromukoidler, alanin, sitratlar, üre • İnorganik inhibitörler; Fosfatlar, pirofosfatlar(en etkili), ortofosfatlar, magnezyum, çinko

MATRİKS NÜKLEASYON TEORİSİ • Matriks, idrardaki proteinlerin ürünüdür, protein, heksanaminler içerir. • Proksimal tüp hücrelerinden yapılır. Hem inhibitör etki yapar hem taş yapısının %2 -10 unu oluşturur. • İdiyopatik kalsiyum taş hastalığında matriks ve kristal tabakalar görülür. Kalsiyum taşları ilk belirtisi olabilir. • Ürik asit, sistin, struvit taşlarında görülmez.

EPİTAKSİ TEORİSİ • Kristal çok fazla oluşursa kristali yapan maddenin satürasyonu azalır ancak başka element fazla ise bu kristalin yüzeyine yapışarak dış tabakası başka cins olan taş oluşturur. • Ürik asit kristalleri üzerinde kalsiyum oksalat epitaksi ile tutunabilir. • Sistin başka bir kristal nukleusu üzerine tutunamaz.

KOMBİNE TEORİLER • İntranefronik ve fiks nükleasyon: İlk kristal çekirdeği tüp hücrelerinde başlamakta, burdan tüp içersindeki idrara atılmaktadır. Serbest kristalizasyona ihtiyaç yoktur.

• Ekstranefronik ve serbest partikül nükleasyonu: Süpersatürasyon kristalizasyonun serbest olarak idrarda oluştuğunu, fakat üromükoidler gibi inhibitörlerin kaliatif veya kantitatif defektleri sonucu büyüyerek taş oluşturmasıdır.

TAŞ OLUŞUMU İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ • Aile geçmişinde taş hastalığı olması • İdrar ph ında değişiklik • Bruşit, ürik asit veya ürat taşı • Üriner sistemdeki enfeksiyon • Üreterlerde daralma • Üreter ile böbreğin birleşme noktasında darlık • Üriner sistemde yabancı cisimler • Üriner sistem tümorleri • Ürostaz

• Medüller sünger böbrek • Kist veya kalisiyel divertikül • Vezikoüreteral reflü • Atnalı böbrek • Üreterosel • Nefrokalsinozis • Hiperparatiroidizm • Sindirim sistemi hastalıkları • Sarkoidoz • İlaçlar

TAŞ ÇEŞİTLERİ A. Kalsiyum Taşları B. Kalsiyum Dışı Taşlar Sitruvit Oksalat Sistin Ksantin Indinavir

A. Kalsiyum Taşları • Tüm idrar yolları taşlarının %80 -85’i kalsiyum içerir. En sık üriner taş türüdür. • Nefrokalsinozis olarak bilinen böbrek parankimi içindeki kalsifikasyonlardır. • İdrar yolları taşları için uygulanan tedaviye genelde yanıt vermez. Absorptif Hiperkalsiürik Nefrolitiyazis en sık üriner taş sebebidir. Rezorptif Hiperkalsiürik Nefrolitiyazis

A. Kalsiyum Taşları • Absorptif Hiperkalsiürik Nefrolitiyazis: kalsiyumun intestinal hiperabsorpsiyonu. D vitaminine cevabın artması sonucu barsaktan fazla miktarda kalsiyum emilir. Renal filtrasyon yükü artar. Paratiroid hormonu baskılanır. Parankim içinde kalsifikasyonlar görülür. • Rezorptif Hiperkalsiürik Nefrolitiyazis: primer hiperparatiroidi ile ilişkilidir. • PTH 1, 25 Dihidroksikolekalsiferol emilimi artar. intestinal kalsiyum

B. Kalsiyum Dışı Taşlar 1. Sitrüvit Taşı • Magnezyum, Amonyum , Fosfat (MAP) • Geyik boynuzu şeklinde • Proteus, pseudomonas, providencia, klebsiella, mycoplasma benzeri üreyi parçalayan bakteriler tarafından oluşturulur. • İdrar p. H’sını alkalileştirir. • Yoğun diürez sitrüvit taşını önlemez.

B. Kalsiyum Dışı Taşlar 2. Ürik Asit Taşı • Gut veya myeloproliferatif hastalıklı kişilerde, malinite tedavisi için sitotoksik ilaç kullananlarda sık görülür. • Dehıdratasyon ve aşırı purin alınımına bağlı ürik asit yüksektir. • Idrar p. H’sı sürekli 5. 5 altındadır. • Saf ürik asit taşı Non-Opaktır.

B. Kalsiyum Dışı Taşlar 3. Oksalat Taşı • İnce barsaktan emilen oksalatın tamamı böbrekten atılır. • İnce barsak hastalıkları (Crohn, rezeksiyon) ve barsakta oksalata bağlanacak kalsiyum kalmaması (diyare) idrardaki oksalatı ve taş oluşumunu artırır. • TEDAVİ oksalattan fakir diyet + kalsiyumdan zengin diyet

B. Kalsiyum Dışı Taşlar 4. Sistin Taşı • Anormal intestinal emilime ve sistin, ornitin, lizin ve arginin dahil diazik aminoasitlerın renal tübüler emilimine neden olan kalıtsal defekt sonucu oluşur. • Aile öyküsü, grafide saat camı gibi yuvarlak sınırları düzgün taş. • En sert taşlardır. • ESWL (ekstrakorporeal şok dalga litotripsisi) dirençlidir.

B. Kalsiyum Dışı Taşlar 5. Ksantin Taşı • Doğumsal ksantın oksidaz enzim eksikliğine bağlı oluşur. • Radyo-opak değildir.

B. Kalsiyum Dışı Taşlar 6. İndinavir Taşı • Edinsel immün yetmezlik sendromlu (AIDS) hastalarda kullanılan proteaz inhibitörleri, hastaların %6 sında radyosaydam taşlara neden olur.