RGTSEL DAVRANI AYTL BLEN aytul bilenemu edu tr

ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ AYTÜL BİLEN aytul. bilen@emu. edu. tr

Örgütsel Davranışlar, Grup Dinamiği, Değişiklik ve Yeniliklere Karşı Tepkiler ve Önlenmesi Bölüm: IX

1. Örgütsel Davranışlar A: Psikolojik Yaklaşım (Davranış incelenmesi) Psikolojik yaklaşım geleceğe yönelik hukuksal yaklaşım geçmiş davranışa yöneliktir. Her ikisinin kullanım alanları vardır ancak amaç seçimi belirler. Amaç: Gelecekteki davranışlar üzerinde etkili olmak= Psikolojik yaklaşım gerekli. Psikoloji geçmiş ve şimdiki durum ve davranışlardan gelecekteki durum ve davranışları öngörür. İnsan makine değil, duyguları, umutları ve korkuları vardır. Davranışı açıklamak için yaptığı işin ve bunu yapmak için uyguladığı yöntemin nedenini aramak gerekir.

1. Örgütsel Davranışlar B. Davranışları Etkileyen Etmenler Davranışların birçoğu geçmişte meydana gelmiş köklü olaylara ilişkindir. (Eğitimi, yaşadıkları, hastalıkları, tecrübeleri, karşılaştıkları, çevresi, gibi etmenler ile şu anki durum). Bu etkilerin bazıları bilinçli, bazıları bilinçsiz bazıları ussal olmayabilir. Davranışlar 2 öğenin durumudur; 1. Davranışta bulunan kişinin yapısı (kişilik) 2. İçinde bulunduğu durum ve bu durumun özellikleri Davranış, bir çevreye ilişkin uyarıya organizmanın her zamanki cevabıdır.

1. Örgütsel Davranışlar B. Davranışları Etkileyen Etmenler Davranış, bir çevreye ilişkin uyarıya organizmanın her zamanki cevabıdır. Farkında olmadan da davranışlar oluşur ancak bunlar istisnadır. (Yemek saati, uyarıcılar) Psikolog uyarıcıları veya incelenen davranışı anlamaya çalışmak İnsanlar görünüşlerinin yanı sıra, duygululukları, tepkileri, zeka durumları, ilgi alanları, güdüleri yani kişilikleri ile de ayrılırlar. Bir olay karşısında farklı tepkiler ve benzer tepkiler bulunabilir.

1. Örgütsel Davranışlar C. Birey ve Durumu Arasındaki Karşılıklı İlişkiler İçtepkisel (Refleks) davranışlarında, birey üzerinde etkide bulunan bir takım uyarıcılar vardır. Bu uyarıcılar bireyin faaliyetlerini sürdürdüğü mevkii ve örgüt içerisinde yaptığı işlerle ilgilidir. Birey içinde yaşadığı çevreyi organize eder ve kendisini etkileyen uyarıcılar bünyesinde de etkide bulunur.

1. Örgütsel Davranışlar Ç. Örgütler ve Davranışlar Örgütlerde – bilinçli ussal (akli) ve amaçlı davranışlara bakılır. İnsanlar karar vermeden önce DEĞER unsurlarına dayanarak amaçları belirlerler. Bu amaçlara giderken de metot seçiminde gerçek unsurları dikkate almalıyız. Birey davranışlarını etkileyen değer unsurları; - Örgüt amaçları, - Verimlilik ölçüleri ( kaynakları verimli kullan), - Adalet ve hakkaniyet ölçüleri, - Kişisel Değerler, - Gerçek Unsurlar, Bunlar ussallığı zorunlu kılarlar.

Kişisel değerler : Örgüt kendi değerlerinin gerçekleşmesine hizmet eden davranışları özendirir ve ödüllendirir, aykırı olanları da cezalandırır. Şu halde kişisel değerlerin gerçekleşme olanakları, örgütsel değerlerin benimsenmesi ve bunlara uygun hareket edilmesiyle artar.

1. Örgütsel Davranışlar D. İşe Nedensellik (İlliyet) Formülünün Uygulanması Davranışlar tahmin edilebilir. Nedensellik Formülü… Uyarıcı Birey Davranış (Uyarıcıları anlamak gerekli, ayrıca bilinen etmelerin yanı sıra bilinmeyen etmenler de davranışları etkilerler) Uyarıcı Durum Birey Davranış Bireyin durumuna etki eden birçok yapıcı davranış olabilir; disiplin, randıman, dikkat vb. mevki yükseltebilir. Bunun etkisi ile de davranışları biçimlenir.

2. GRUP DİNAMİĞİ A: Tanımı ve Özellikleri Grup: Belirli bir amacı gerçekleştirmek için bir araya gelmiş birbiri ile ilişkide bulunan iki veya daha çok kişilerdir. Her biri bir değer ve role sahiptir ve her biri birbiri ile ilişkidedir. Her üye grubun davranış ve özelliklerinden etkilenir ve kendi davranış ve özellikleri ile grubu etkileyebilir. Karşılıklı etkileşme vardır buna da grup dinamiği denir. Grup kişisel arzu, istek ve amaçlarını yansıtmaz. Grup üyelerinden çıkan amaç, arzu ve gereksinimleri yansıtır.

2. GRUP DİNAMİĞİ B: Sabit ve Sabit Olmayan Gruplar Sabit Gruplar: Uzun süre yapılarını koruyabilen Değişken Gruplar: Dış etkenlerle yapısal değişikliğe uğrayabilirler. (bireyler arası çatışma, iç bölünme, dengesizlikler) Grup içi klikleri (alt grup) dengeli bir duruma getirmek ve onları ahenk içinde tutmak grup önderinin en önemli görevidir. Birbirlerine zıt düşen bireyler veya alt gruplar grup dışına çıkmaya zorlanır ve böylece grupta daha çok uyum sağlanır.

2. GRUP DİNAMİĞİ Sabit grupların meydana getirilmesinde en önemli unsur, anlaşmazlık veya uyuşmazlıkların köklü önlemlerle ortadan kaldırılmasıdır. Grup içi gerilimin azaltılmasında geçici çarelere de başvurulabilir. Grup içi çatışmaların en aşırı sonucu grubun bütünüyle dağılmasıdır. Bu durumlarda ya antlaşabilecekleri başka gruplarla veya grupta kalmaktansa bireysel olarak ilerlerler veya kendilerine yeni bir grup yaratırlar.

2. GRUP DİNAMİĞİ C: Grup Değişikliklerini Belirleyen İç Etmenler Dağıtıcı ve birleştirici güçler çatışma halinde bulunurlar. Birleştirici etkenler; - Üyelerin ortak amaçları ve bu amaçlara erişmenin ortak İnancı, - Duygusal Bağlar, Bunların zayıf eksik veya bulunamaması durumunda dağılmalar oluşur.

2. GRUP DİNAMİĞİ Ç: Grup Değişikliklerini Belirleyen Dış Etmenler - Grubun çevresinden, - Grup üyelerinin değişmesinden, - Grubu meydana getiren asli üyelerin durumlarından, Oluşan etkilerdir. Sabit ve kararlı gruplar dış etkilere dayanıklı kalabilirler, Yüksek moral ve bağımlılık duygusuna sahip gruplar sağlam olurlar.

Örgütlenmiş bir grup işbirlikçi çalışmada BİZ duygusunu daima her şeyin üstünde tutmakta, tehlike veya tehdit anlarında daha homojen davranışta bulunmaktadırlar. Bu yapıda grup lideri yol gösterici olabilmektedir. Örgütlenmemiş gruplarda ise bireyler öteki üyelerden daha az etkilenirler. Dış koşullar grup yapısında önemli değişiklikler meydana getirebilir. (Rekabet artışı ile grup birliği artar ve düşmana karşı zıt güçler birleşir. ) Dış tehlike arttıkça iç ayrılıklar azalır, grup sağlamlaşır.

Planlı ve usta dış örgütler/güçler grup içine nifak sokarlarsa bazı alt grupları ayırabilirler, karşılıklı güvensizliğe, korkuya ve düşmanlıklara neden olabilirler. (Bu durum ulusal felaket, çatışma, savaş zamanlarında grup morali açısından önemlidir. ) Grubu oluşturan görev ve amaçların ortadan kalkması da grubu dağıtır. (üretim- üretimin durması) Üye daha iyi çalışma koşulları, ekonomik ve sosyal çıkarlar ile yeni grubunu benimseyebilir.

ü Grupta değişimlere ve dinamik yapı kazanmasına sebep olan grup hedefine götüren araç ve yollarda yapılan değişikliklerdir. ü Bunun nedeni, değişikliklerin grubun eski yöntem ve alışkanlıklarını ortadan kaldırıcı ve kullanmadığı araç ve yöntemleri getiren bir güç olarak zorlayıcı nitelikte olmasıdır.

2. GRUP DİNAMİĞİ D: Grup Dinamiği Yönünden Değişikliklerin İnsanlar ve Gruplar Üzerine Etkileri o Grup sağlam/sabit Değişikliklere karşı etkilenme kolektif, o Sabit ve homojen gruplarda değişiklik ZOR dur. o Sabit yapılı olmayanda değişiklikler çatışma-antlaşmazlık-grup birliği bozulur. o Sabit yapılı gruplara değişiklik benimsetilmesi grubun moral durumu ve grubun önderinin tutumuna bağlıdır. o Davranış ve alışkanlıkları değiştirmek için ya üyesi olunan grupta çalışıp o grubun normlarında bir değişiklik yapmak yada yeniden gruplamalara gitmek gerekir.

2. GRUP DİNAMİĞİ D: Grup Dinamiği Yönünden Değişikliklerin İnsanlar ve Gruplar Üzerine Etkileri Değişiklik Yaratılmadan Önce; - Grup tarafından arzulanan bir hareket olduğu hissini uyandırmak, - Değişikliğin getireceği yarar ve zararlar objektif olarak anlatılmalı, - Örgüt üyelerinin değiştirme faaliyetlerine/kararlarına katılması, - Grupta yüksek prestij sahibi olanların değişikliği benimsemesinin yarattığı olumlu etki, - Değişikliklerde duygulara hitap eden yönlerin de bulunup ilgi çekilmesi (mantık-duygu karar mekanizmaları) - Çalışma grubunun sosyal ilişki ve sistemlerini bilmeleri şart, - Ekonomik kayıpları önlemeleri gerekli, - Kar payı dağıtma planları olumlu etki yapar….

2. GRUP DİNAMİĞİ E: Değişmelerin Grup Üzerindeki Etkilerini Azaltan Önderlik - Yetenekli önder değişim için gerekli psikolojik havayı yaratır, - Bütün öneriler kişisel olmayan yöntemlerle olmalıdır, - Değişiklik zamanı doğru seçilmeli (sinirli güvensiz zamanlar),

E: Değişmelerin Grup Üzerindeki Etkilerini Azaltan Önderlik Önderin Yapması Gerekenler; a) yararlar, gereklilik analiz edilerek ve alıştıra uygulamak, b) Değişiklik ve yaratacağı sonuçların grup ve bireysel amaçlarla uyumu ve yararı bakılmalı, c) Grup yapısında veya kişilerin rol ve ilişkilerinde meydana getireceği değişikliklerin hesaplanması, d) Sosyal ilişki ve sistemlere önem verecek şekilde uygulama, e) Değişiklik sonrası oluşabilecek pürüzleri önceden çözmeye çalışmak,

3 - YENİLİKLERE VE DEĞİŞİKLİKLERE KARŞI DİRENİŞLER VE GİDERİLMESİ A- Genel Düşünceler Yoğun rekabet olan endüstrilerde, dinamizm, esneklik ve uyabilme yeteneği yoksa o zaman büyük bir tehlike oluşabilir. B- Başlıca Değişiklik ve Yenilik Türleri - Makineler ve Diğer Araçlarda Meydana Gelen Değişiklikler (korku ve kuşkuların rahatlatılması) - Süreçlerde ve Yöntemlerde Değişiklikler (alışkanlıklar ustalaşır yenilikler bunu gölgeleyebilir endişesi karşı koyma duygusu yaratabilir) - Personelde Değişmeler- usta değişimine direniş (uzun süre alışılıp mutu olunan kişinin değişimine direniş olabilir, dışarıdan gelen korku oluşturabilir)

3 - YENİLİKLERE VE DEĞİŞİKLİKLERE KARŞI DİRENİŞLER VE GİDERİLMESİ C. Değişikliklere Karşı Direniş Türleri - Örgüte Bağlı Psikolojik Güçlükler; 1. Değişiklik kaynağının hangi hiyerarşide olduğu, (tabandan tepeye / tepeden tabana) 2. Değişiklik ile eski işini, mevkiini ve dolayısıyla yetki ve sorumluluğunu kaybeden kişilerin tepkileri

Değişikliklere Karşı Direniş Türleri - Biçimsel Olmayan (informal) Psikolojik Güçlükler; Yeniliklere insan doğal olarak karşı koyma eğilimindedir, (çünkü her yenilik eskiye karşı geliştirilir- alışkanlıklar bırakılmak istenmez) Bu insandan insana değişebilir, karakterleri psiko-sosyal özellikleri değişikliğin meydana getirildiği ortam koşullarına bağlı olarak tepki gösterirler. (Değişen makinenin yetenekleri ötesinde olmasına korku ve kuşku ile yönelir ve iş güvenliklerinin ortadan kalkacağından çekinirler. ) (geçmişte otomasyon ile bunların yaşanmış olması da önyargıları arttırıyor) (Eskide ustalaşma, yenide çırak olma durumu insan için zordur)

3 - YENİLİKLERE VE DEĞİŞİKLİKLERE KARŞI DİRENİŞLER VE GİDERİLMESİ Ç. Yeniliğe Karşı Gösterilen Tepkilerin Niteliği Tepkiler; üretim miktarı, üretim kalitesi, işe geç gelme, işten ayrılma, toplu direnişler, grevler (Bunlar için önceden tedbirler alınmalıdır)

3 - YENİLİKLERE VE DEĞİŞİKLİKLERE KARŞI DİRENİŞLER VE GİDERİLMESİ D. Değişikliklere Karşı Tepkilerin Frenlenmesi - Değişikliğin yeterli şekilde bilgilendirilmesi (gizlilik tedirginlik yaratır), niteliği-getireceği yararlar, sonuçları açık ve net belirtilmeli, - Değişimden etkilenecek kişileri olayın gelişimine dahil etmek, katkılarını sağlamak, - Etkilenecek personeli önceden hazırlamak(yararlar, kolaylıklar, eğitim)

3 - YENİLİKLERE VE DEĞİŞİKLİKLERE KARŞI DİRENİŞLER VE GİDERİLMESİ D. Değişikliklere Karşı Tepkilerin Frenlenmesi a) Hage’in ‘Direnmenin Giderilmesinde 3 Strateji’ Kuramı Evrim Strateji- (merkeziyetçiliğe karşı bir görüş yansıtmakta) Devrimsel Strateji, (merkeziyetçi yapıda) Ayrı Örgütsel Birim Kurma (köklü yenilikler için) b) Yeniliğin Kabulüne ve Uygulanmasına İlişkin Kararlara Katılma, c) Yenilik Fikrinin Sahibi Uzmanlarla Yenilikten Etkilenen İcracı Birimler Arasındaki İlişkileri Güçlendirme