Revolucije u Nizozemskoj i Engleskoj Teritorija Nizozemske Nizozemska

Revolucije u Nizozemskoj i Engleskoj

Teritorija Nizozemske • Nizozemska se prostirala na prostoru današnje Belgije, Holandije, Luksemburga i dela severne Francuske • Sastojala se od 17 provincija, medjusobno različitih po ekonomskom razvoju, jeziku i religiji • U severnim provincijama govorio se nemački jezik i u njima je preovladavao kalvinizam, a južne provincije su bile katoličke i u njima se govorio francuski • Nizozemska je u 16. veku bila jedno od ekonomski najrazvijenijih područja, ekonomski napredak omogućio je nastanak snažne gradjanske klase

• Nizozemske provincije su naslednim putem pripale Habsburgovcima, konkretno caru Karlu V • Karlo V je vlast nad Španijom i Nizozemskom 1556. god. predao sinu Filipu II; Nizozemska je tako ostala u vlasti španske grane Habsburgovaca

• Provincije su imale svoju autonomiju • Generalne staleže činili su predstavnici svih provincija i sve odluke su donošene jednoglasno • Kraljev namesnik u provincijama imao je titulu štatholdera, ta funkcija uglavnom je bila u rukama porodice Oranski

Nizozemska revolucija • Sukob izmedju Filipa II i provincija izbio je zbog njegovih težnji za jačanjem centralne vlasti, nametanja poreza i pre svega nametanja katoličanstva • Prva pobuna u Nizozemskoj izbila je 1566. god. i naziva se Ustanak geza (prosjaka), koja je krvavo ugušena, ali su zatim izbile nove pobune

• Revolucija je zapala u krizu, kada je južno valonsko katoličko plemstvo procenilo da je kalvinizam veća pretnja od španske vlasti i ono je izrazilo odanost Filipu II • Kao odgovor, severne provincije 1579. god. stvaraju Utrehtsku uniju, proglašavaju nezavisnost, a Viljemu Oranskom potvrdjuju zvanje naslednog štatholdera • Nova država dobila je ime Ujedinjene provincije, ali je ubrzo dobila ime Holandija, po najvećoj provinciji • Holandiji je nezavisnost priznata Vestfalskim mirom iz 1648. god, čime je ona postala prva gradjanska republika u Evropi

• Viljem Oranski • Od 1815. god. Holandija je ponovo monarhija pod vlašću dinastije Oranski. Nasau

• Holandski ekonomski uspon se zasnivao na brodogradnji i trgovini, snažnom bankarstvu • Verski tolerantna sredina privukla je veliki broj progonjenih španskih Jevreja (Sefarda) i francuskih hugenota • Holandija je stekla i brojne kolonije: Holandska Istočna Indija (Indonezija), ostrvo Cejlon, Holandska Gvajana (Surinam), teritorije u južnoj Africi

Engleska u 16. veku • Završetkom Rata ruža, na engleski presto došla je dinastija Tjudora (1485 -1603) • Osnivač dinastije bio je Henri VII Tjudor, potomak Lankastera, koji je oženio princezu Elizabetu od Jorka • Simbol nove dinastije je grb Tjudora, koji predstavlja mešavinu grba Lankastera i grba Jorka

• Ruža Tjudora

• Njegov naslednik Henri VIII bio je tipični renesansni vladar, u početku protivnik Luterovog učenja, zbog čega je od pape dobio titulu “branioca vere” • Njegov sukob sa Rimom bio je posledica odbijanja pape da mu omogući razvod sa španskom princezom Katarinom Aragonskom

• Henri VIII • Engleski kralj 15091547 • Ženio se 6 puta

• Raskid sa katoličkom crkvom ozvaničen je 1534. god. kada je parlament doneo Zakon o suprematiji, kojim je engleski kralj postao poglavar nove anglikanske crkve • Učenje i crkveno bogosluženje su i dalje ostali uglavnom katolički, umesto latinskog kao bogoslužbeni jezik uveden je engleski, manastiri su zatvoreni

• Pošto Henri nije imao muških potomaka, nasledila ga je Marija Tjudor, kćerka iz braka sa Katarinom Aragonskom • Njena vladavina označila je oštru katoličku reakciju i progon protestanata, zbog čega je kraljica dobila nadimak “krvava Meri”

• Marija Tjudor • Engleska kraljica 1553 -1558

• Nju je nasledila njena polusestra Elizabeta I, kćerka Henrija VIII i Ane Bolen • Ona je pokušala da postigne verski kompromis, ali je obnovila anglikansku crkvu i prihvatila ulogu vrhovnog poglavara crkve • U ovom periodu pojavili su radikalni protestanti, koji su zahtevali da se anglikanska crkva očisti od katoličkih uticaja • Oni se nazivaju puritanci

• Elizabeta I • Kraljica Engleske 1558 -1603

• Vreme njene vladavine predstavlja period ekonomskog jačanja Engleske, razvoja manufakture, Engleska je imala snažnu trgovačku mornaricu • Pojavljuje se i “ogradjivanje”, proces prisvajanja zemljišnih poseda seljaka i pretvaranja obradivog zemljišta u pašnjake za ovce, radi razvoja tekstilne industrije

• 1588. god. došlo je do sudara engleske flote i španske “nepobedive armade” u Lamanšu, u kojoj su Englezi pobedili • Cilj španske invazije bio je da se zaustavi dalja pomoć Engleske Ujedinjenim nizozemskim provincijama • Ova pobeda označava kraj španske prevlasti na moru

Engleska revolucija • Smrću Elizabete I, 1603. god. ugasila se dinastija Tjudor • Na vlast je tada došla škotska dinastija Stjuart (1603 -1688), kralj Džems I • On je progonio puritance, primoravši ih da napuste Englesku i odu u Ameriku • Pred kraj njegove vladavine zaoštrava se njegov odnos sa parlamentom

• Sukob sa parlamentom se zaoštrava za vreme njegovog naslednika Čarlsa I • Glavni problem bio je oko pitanja razrezivanja poreza, pošto je kralj prikupljao poreze i uzimao zajmove bez saglasnosti parlamenta • 1628. god. bio je prinudjen da donese Peticiju o pravima, kojom se obavezao da neće ubirati porez bez saglasnosti parlamenta i da neće zatvarati ljude bez presude suda • Medjutim, već sledeće godine kralj je raspustio parlament i nije ga sazivao sve do 1640. god.

• 1640. god. zbog nedostatka finansijskih sredstava Čarls I bio je primoran da sazove tzv. Dugi parlament (1640 -1660), što je bio uvod u revoluciju • Došlo je do sukoba izmedju kralja i parlamenta • Pristalice kralja bile su medju krupnim plemstvom i sveštenstvom anglikanske i katoličke crkve • Pristalice parlamenta nalazile su se medju nižim plemstvom, gradjanske klase i puritanaca

• Gradjanski rat trajao je od 1642. do 1649. god. • Najuticajnija ličnost gradjanskog rata bio je Oliver Kromvel, vodja vojske parlamenta • On je u više bitaka porazio kraljevu vojsku, 1648. god. u bici kod Prestona uspeo je da zarobi kralja • Čarls I osudjen je na smrt i pogubljen 1649. god.

• Oliver Kromvel (15991658)

• Parlament je ukinuo monarhiju i proglasio republiku • Državom je upravljao Kromvel, koji je 1653. god. dobio titulu “lord protektor republike” • On je uspešno ugušio pobune rojalista (kraljevih pristalica) u Škotskoj i Irskoj • 1651. god doneo je Navigacioni akt, po kojem su samo engleski brodovi mogli da prevoze robu iz Engleske i u Englesku • Ovaj akt je bio uperen protiv pomorske moći Holandije, zbog čega je došlo do englesko-holandskog sukoba na moru, u kojem je Engleska učvrstila svoju vlast na moru • Kromvel je umro 1658. god. , a njegov sin i naslednik nije mogao da nastavi njegovu politiku • Engleska revolucija je pre svega imala politički i verski karakter, a znatno manje ekonomski. • Kao rezultat engleske revolucije, nastala je tzv. puritanska republika (1649 -1660)

• 1660. god. u Engleskoj je obnovljena monarhija, na vlast je doveden sin Čarlsa I, Čarls II, ali je parlament zadržao mnoga ovlašćenja • U engleskom parlamentu pojavile su se dve političke stranke: vigovci, koji su zastupali interese novog plemstva i gradjanstva i torijevci, koji su zastupali interese stare feudalne aristokratije, iz ovih stranaka nastali su liberali (vigovci) i konzervativci (torijevci)

• Naslednik Čarlsa II, Džejms II omogućio je slobodu veroispovesti katolicima i puritancima • Njegova naklonost prema katolicima izazvala je otpor protestantskog plemstva, koje ga je svrgnulo sa vlasti 1688. god. • Taj dogadjaj poznat je kao Slavna revolucija

• Protestanti su na vlast doveli holandskog namesnika Viljema III Oranskog • Njegov dolazak na vlast označava početak parlamentarne vladavine • Pošto on nije imao naslednika, na vlast je 1714. god. došao Džordž I, osnivač hanoverske dinastije • 1707. god. Engleska i Škotska su se zvanično ujedinile u Kraljevstvo Velika Britanija • Tokom 18. veka Velika Britanija je izrasla u ekonomsku i pomorsku silu, stvorivši ogromnu imperiju ( Sev. Amerika, Indija, Australija, Novi Zeland) • 1801. god. , ujedinjenjem Velike Britanije i Irske stvoreno je Ujedinjeno kraljevstvo Velika Britanija i Irska

• Grb Ujedinjenog Kraljevstva

• Bitka kod Bojna 1690 Vodjena izmedju Viljema III Oranskog i Džejmsa II • Irski protestanti svake godine obeležavaju godišnjicu te bitke