REVAL GRMELERNDEN KAHRE KONFERANSINA MODERN ORTADOUNUN OLUUMU Gkhan

REVAL GÖRÜŞMELERİNDEN KAHİRE KONFERANSINA MODERN ORTADOĞU’NUN OLUŞUMU Gökhan CESUR TESAD Siyaset Masası Yardımcı Direktörü Marmara Üniversitesi Ortadoğu Siyasi Tarihi ve Uluslararası İlişkileri YL Öğrencisi

REVAL GÖRÜŞMELERİNDEN ÖNCE ORTADOĞU’NUN DURUMU

REVAL GÖRÜŞMELERİ (1908) • İngiliz Kralı VII. Edward ve Rus Çarı Nikola Estonya’nın Reval (bugünkü Talinn) şehrinde bir araya geldi. • İki rakip Almanya yüzünden müttefikliğe soyunmuştu. • İki hükümdarın katıldığı Reval görüşmesinde İran, Afgan hududu, Girit, Balkan demiryolları ve Makedonya gibi çeşitli konular masaya yatırıldı. • Almanya ve Avusturya’ya karşı izlenecek politika da görüşüldü. • Bu görüşmeden sonra Osmanlı içerisinde Mısır, Sudan ve Basra körfezine kadar Irak İngiltere’nin oluyor, Fransa ise Suriye ile Lübnan’ı alıyormuş gibi bir propagandaya yönelmesine sebep olmuştu.

İTALYA’NIN TRABLUSGARP İŞGALİ (1911) • 1861’den sonra sağlanan İtalyan birliğinden sonra İtalya sömürge arayışına girdi. • Trablusgarp hem İtalya’ya yakınlığı hem de zengin yeraltı kaynaklarıyla cazip bir yerdi. • İtalya, 28 Eylül 1911’de Osmanlı Devletine ültimatom göndererek 24 saat içerisinde Trablus ve Bingazi’nin tahliye edilerek teslim edilmesini ve vergi verilmesi istedi. İstekleri yerine gelmeyince 29 Eylülde savaş ilan edildi. • Savaş sırasında Boğazlara ve On İki Adalara taarruz sonrası barış isteyen Osmanlı Devleti, 18 Ekim 1912’de Uşi Antlaşmasını imzaladı.

SYKES – PICOT ANTLAŞMASI (3 OCAK 1916) • I. Dünya Savaşı sırasında yapılan bu antlaşma, Ortadoğu’yu etki alanlarına ayırmıştır. • İngiltere bu antlaşma ile Mısır’ı korumak istiyor ve petrol bölgelerine hakim olmak istiyordu. • Fransa ise Suriye ve Lübnan çevresinin kendi hakkı olduğunu savunuyordu. • Bu amaçla 3 Ocak 1916 tarihinde Mark Sykes ve François Georges - Picot tarafından bu anlaşma imzalandı.

Mark Sykes ve François Georges - Picot

HÜSEYİN –Mc. MAHON MEKTUBU • Hicaz Emiri Şerif Hüseyin ile Henry Mc. Mahon arasında yapılan yazışmalar Modern Ortadoğu Tarihinde önemli bir yer tutar. • Burada kurulacak Arap devleti için teminat verilmiştir. Bu teminatta Filistin bölgesinin de Arap devletine kalacağı belirtilmiştir. • Mektubun önemi de buradan kaynaklanmaktadır ileride bu mektup tartışmalara yer açacaktır.

ARAP İSYANI (HAZİRAN 1916) • İngilizlerin desteği ile Şerif Hüseyin önderliğindeki isyancılar 10 Haziran 1916’da Türklere saldırmaya başladılar. • Şerif Hüseyin halifeliğini ilan etti. • İlk başlarda çok zorlanan isyancılar İngilizlerin aktif desteğiyle ilerleyebilmişlerdir. Bu isyan sırasında «Arabistanlı Lawrence» olarak tanıdığımız T. E. Lawrence öne çıkmaktadır. • İngiliz kuvvetleri Kudüs’e (9 Aralık 1917) girdikten sonra isyancılar ile birlikte Suriye’ye girmişlerdir.

BALFOUR DEKLARASYONU (2 KASIM 1917) Dışişleri Bakanlığı, 2 Kasım 1917 Kıymetli Lord Rothschild, Majesteleri'nin Hükümeti adına, size Kabine'ye sunulup onaylanmış olan, Yahudi Siyonist arzularına ilişkin aşağıdaki sempati deklarasyonunu iletmekten memnuniyet duymaktayım: "Majesteleri'nin Hükümeti, Filistin'de Yahudi halkı için ulusal bir yurt kurulmasına olumlu gözle bakmaktadır ve bu amaca ulaşılmasına yardımcı olmak için elinden geldiğince çaba gösterecektir; Filistin'de halen mevcut Yahudi olmayan halkların toplumsal ve dini haklarına ya da Yahudilerin diğer ülkelerdeki hak veya politik statülerine halel getirecek hiçbir şeyin yapılmayacağı net bir şekilde anlaşılmalıdır. " Bu deklarasyon hakkında Siyonist Federasyon'u bilgilendirmenizi memnuniyetle karşılayacağım. Saygılarımla, Arthur James Balfour

PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 OCAK 1919) • Paris Barış Konferansı’nda galip devletler mağlup devletlerin durumunu görüşmek için bu konferansı topladılar. • Bu konferansa Emir Faysal ve Haim Weizmann da katılmıştır. • Emir Faysal Suriye’de bir Arap devleti kurulmasını savunurken, Weizmann da Filistin’de bir Yahudi devleti kurulmasını istiyordu. • Konferansı düzenleyen liderler Suriye için bir komisyon kurulması önerisi getirdi. (King –Crane Komisyonu)

SAN REMO KONFERANSI (19 – 26 NİSAN 1920) • Bu konferans Osmanlı Devleti topraklarının paylaşımı ve Ortadoğu’nun durumu ele alındı. • İngilizler bu konferansta Musul’u Fransızlardan petrol anlaşması karşılığında almış ve Fransızların Suriye üzerindeki kesin hakimiyetini tanımıştır. • Irak ve Filistin İngilizlere, Suriye Fransızlara bırakılmıştır. • Ayrıca Sevr Antlaşması maddeleri de burada görüşülmüştür.

FAYSAL’IN SURİYE KRALLIĞI VE MAYSALUN MUHAREBESİ • İngiliz kuvvetlerinin Suriye’ye girmesinden sonra Faysal Suriye’de kalmıştı. • Faysal Fransızları Suriye’de istemiyor, İngilizlerle anlaşmak istiyordu. • İngilizlerin buna yanaşmaması üzerine Şam’da 8 Mart 1920’de Suriye Arap Krallığı kuruldu ve Faysal tahta geçti. • Ancak 24 Temmuz 1920’de Fransızlara karşı yapılan Maysalun Muharebesi yenilgisi sonrası Faysal Suriye’yi terk etmek zorunda kaldı.

KAHİRE KONFERANSI (1921) • Bu konferansta İngiltere Ortadoğu’daki mandaları için kararlar almıştır. • Irak’ın başına Emir Faysal’ın, Transürdün’ün başına da Faysal’ın abisi Emir Abdullah’ın getirilmesi kararlaştırılmıştır. • Böylelikle İngilizler mandalarını paylaştırmış ve Modern Ortadoğu’nun oluşumu kısmen de olsa tamamlanmıştır.

TEŞEKKÜR EDERİM