RETMDE PROBLEM ZME YNTEM Problem zme nin ne

ÖĞRETİMDE PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİ

“Problem çözme” nin ne oldugunu ve nasıl yapılacağını açıklanmadan önce, “problem” kavramını inceleyelim.

PROBLEM NEDİR?

Problem kelimesinin kökeni, Eski Fransızca’da (14. yy. ) “çözülmesi için sorulan zor bir soru” anlamına gelen “probléme” kelimesinden gelmektedir. Probléme kelimesi ise antik Yunanca’dan Latince’ye geçen, “bir problem, bir soru” anlamına gelen “problema” kelimesinden gelmektedir. Problema kelimesi de, “öne sürülen bir şey” anlamındaki “proballein ” sözcüğünden türetilmiştir.

Şimdi literatürde yer alan bazı problem tanımlarına bakalım:

TDK sözlüğünde problem; 1 -Teoremler veya kurallar yardımıyla çözülmesi istenen soru, mesele, 2 -Mesele, sorun, 3 -Davranışları normal olmayan ve özel olarak eğitilmesi gereken, olarak tanımlanmaktadır. Büyük Larousse’da problem; 1 -Sorun, 2 -Bilimsel bir akıl yürütme ile çözülecek ve bir alıştırma niteliğindeki sorun, biçiminde ifade edilmektedir.

Polya (1962)’ ya göre problem; net bir sonuca ulaşmak için bilinçli olarak uygun eylemi aramak, fakat istenilen sonuca ulaşamamaktır.

Problem kavramı ile ilgili tanımlar incelendiğinde problem içeren bir durumun özellikleri; � Mevcut durumla olması gereken durum arasında farkın olması, � Kişinin bu farkı fark etmesi ya da algılaması, � Algılanan farkın kişide gerginliğe yol açması, � Kişinin gerginliği ortadan kaldırmak amacıyla girişimde bulunması, � Kişinin gerginliği ortadan kaldırmaya yönelik girişimlerinin engellenmesi olarak özetlenebilir.

PROBLEM ÇÖZME NEDİR?

Problem çözme yöntemi, bir problemden yola çıkarak çözüm yolunda öğrenmeyi sağlamaktır. Problem çözmek için "tek bir yol" değil "en iyi bir yol" vardır. Problem çözme, amaca ulaşabilmek için alternatifler arasından en uygununu belirlemektir. Eğitim-öğretim sürecinde problem çözme yöntemini kullanmanın temel amacı, bireylerin karar verme yeteneklerini geliştirmektir. Böylece öğrenciler amaçlarına uygun davranışları alternatifler arasından seçme ve uygulama yeteneği kazanabilirler. Problem çözme öğretiminin Thorndike’ın (1898) bulmaca kutularındaki hayvanların davranışlarını incelediği çalışmalar ile başladığı söylenebilir. Problem çözme bilimsel bir araştırma sürecidir. Bu sürecin eğitim alanındaki en önemli savunucularından biri olan John Dewey, bilginin problem çözme ile elde edilebileceğini belirtmiş ve düşünmeyi bir problem çözme davranışı olarak tanımlamıştır. Dewey problem çözme için beş aşamadan oluşan bir yöntem önermiştir. Bunu daha sonra Newcomb, Mccracken ve Warmbord altı aşamalı hale getirmişlerdir.

Problem Çözmenin Aşamaları Ø Problemin farkında olma, hissetme, anlama Ø Problemi tanımlama ve sınırlandırma Ø Problemle ilgili veri toplama Ø Olası çözüm yolları önermek, denence, hipotez kurmak Ø Hipotezleri (denenceleri) test etme Ø Sonuca ulaşma ve değerlendirme yapma

Problemin farkında olma, hissetme, anlama Problemin çözümünde ilk aşama, bir güçlüğün olması ve onun hissedilmesidir. Var olduğu hissedilen güçlüğün ne olduğunun tam olarak anlaşılması gereklidir. Eğitim-öğretim sürecinde öğretmen, güçlüğün tam olarak ne olduğu konusunda öğrencilere rehberlik etmeli, yol gösterici olmalıdır.

Problemi tanımlama ve sınırlandırma Problemin ne olduğunun anlaşılmasından sonra problem açık olarak tanımlanır. Bu aşamada problem genel bir çerçevede ele alınır ve sınırlandırılır. Problemin sınırlandırılması veri toplama ve çözüm için de önemlidir. Çünkü sınırlandırılamayan problemin çözümü de güçleşecektir. Tartışma yöntemi ile genel anlamda problem ele alınıp, gerçek problemin ne olduğu öğrencilerinde katılımı ile belirlenip yazılır.

Problemle ilgili veri toplama Problemle ilgili her türlü veri kaynakları incelenir. Kapsamlı bilgi toplanır. Bu aşamada yine ne tür kaynakların incelenmesi gerektiği konusunda öğrencilerin rehberliğe ihtiyaçları vardır. Söz konusu kaynaklardan elde edilen bilgiler sistemli bir bütünlük içinde ele alınır ve yazılır.

Olası çözüm yolları önermek, hipotez kurmak Bu aşamada yapılması gereken "Problem nasıl çözülür? " sorusuna cevap aramaktır. Çok yönlü bir düşünme süreci sonrası öğrencilerin çözüm önerileri denence biçiminde not edilebilir. Öğrencilerin "neden bu çözüm yolunu öneriyorsun? " sorusunun cevabını vermeleri de beklenmelidir.

Hipotezleri test etme Bu aşamada belirlenmiş çözüm önerilerinin problemi çözüp çözemeyeceği denenir. Araştırma süreci açısından bir uygulama aşamasıdır. Hipotezler test edilerek problem çözülmeye çalışılır. Sınıf ortamında öğrencilerin karar verme yeteneklerini geliştirmek için muhtemel çözüm yollarından birinin uygulanması sağlanarak, sonucun izlenmesi sağlanabilir. Sonuç alınamaz ise hipotezlerin denenmesi mümkün olabilir.

Sonuca ulaşma ve değerlendirme yapma Hipotezlerin test edilmesinden sonra problemin çözümüne ilişkin bir değerlendirme yapmak mümkündür. İlgili çözüm yoluyla problemin çözülüp çözülemediği, çözülemediyse gerekçeleri ile açıklanması yararlı olur çünkü hipotezlerin kabul edilmesi kadar reddedilmesi de doğaldır.

Problem çözmenin bireylere kazandırdığı nitelikler: 1. Yaşamla yüze gelme Problem, öğrencinin kendi kişisel dünyasını ve gerçek problemlerin içeriğini oluşturan kavramları daha iyi anlamasını sağlar. 2. Araştırma Problem onunla ilgili olan soruları, düşünceleri tekrar ele almayı, araştırmayı gerektirir. 3. Çözüm üretme Problem öğrenciler tarafından çözülür ve öğretmenler öğrencilerin düşünmelerini ve sorumluluk almalarını sağlar. 4. Düşünme Problemle ilgili değerlendirmeler düşünme için bir yapı oluşturur. Bu değerlendirmeler problem içinde ve problemi çözme sürecinde yer alan kavramları anlamaya ve böylece düşünceleri oluşturmaya odaklanır.

Problem çözmede bazı engeller 1. Problemi çözenden kaynaklanan engeller 2. Ortamdan kaynaklanan çözüm engelleri Problemi tüm boyutlarıyla görememek, problemi tanımlayamamak, probleme karşı çeşitli duygusal tutumlar, zekanın yanlış kullanımı Özellikle matematik öğretiminde öğrencilerin matematik korkusu Çalışma ortamının durumu, süreç ve bazı prosedürler, kültür, yönetim tarzı

Problem çözmenin yararları Ø Öğrencilere çok yönlü düşünme alışkanlığı kazandırır. Ø Öğrencilerin sorumluluk alma bilinçlerini geliştirir. Ø Uygulamada öğrencinin aktif olması sağlanır. Ø Öğrenmeye karşı ilgi düzeyini artırır. Ø Ø Farklı kaynaklara ulaşmayı sağladığı için araştırma yeteneğini geliştirir. Öğrencilere özgüven kazandırdığı için problemleri çözmeye karşı cesaretli ve istekli olmalarını sağlar.

Problem çözme yönteminin dezavantajları Ø Ø Ø Özellikle öğretmen merkezli yöntemlere göre daha fazla zaman gerektirir. Problem çözmenin aşamaları iyi bilinmez ise çözüm bulma güçleşebilir. Problemin çözümü özellikle araç-gereç gerekli olduğunda pahalı olabilir. Gerekli bilgiyi toplamak güç olabilir. Öğretmenin rehberlik açısından iyi özellikler taşımaması, problemin çözümünü güçleştirebilir. Grup dinamiğinin/uyumunun iyi olmadığı durumlarda probleme çözüm bulmak güçleşebilir.

Problem çözme yöntemini etkili kullanmak için yapılması gerekenler Ø Ø Ø Ø Problem öğrencilerin seçilmelidir. ilgisini çekmeli, gerçek hayattan Problem konusuyla ilgili olarak öğrenciler ön bilgilere sahip olmalıdır. Öğretmen çalışmanın her aşamasında öğrencilere iyi bir şekilde rehberlik yapmalıdır. Problemin çözümünde kullanılacak araç-gereç ve materyal sağlanmalıdır. Uygulamadan önce problem çözme aşamaları uygun bir şekilde öğrencilere açıklanmalı ve öğretilmelidir. Çözülmesi istenilen problemlerin belirlenmesinde öğrencilerin gelişim düzeyleri göz önünde bulundurulmalıdır. Grup çalışması biçiminde yapılacak uygulamalarda, grubun oluşturulması ve çalışması konusunda gerekli önlemler alınmalıdır.

Problem Çözme Yönteminin Sınırlılıkları Ø Ø Planlama, uygulama ve değerlendirme aşamaları çok uzun zaman alır. Bütün disiplinlere uygulanması zordur. Problemin çözümü için gerekli kaynaklara ve araçgerece her zaman ulaşmak kolay olmayabilir. Öğrenmenin değerlendirilmesi güçtür.