retimle lgili Temel Kavramlar ve Program Gelitirme BLM

Öğretimle İlgili Temel Kavramlar ve Program Geliştirme BÖLÜM: 1

Öğrenme Öğretim Eğitim Program Eğitim Programı Öğretim Programı Ders Programı Öğretim Ortamı Öğretim Takvimi Öğrenme Yaşantısı Program Geliştirme Süreci TEMEL KAVRAMLAR 1. Hafta KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Temel Kavramlar q Canlılar arasında, insan gibi kendi ayakları üstünde durmak ve ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla bu kadar süreli bir eğitime gereksinimi olan başka bir canlı yoktur. İnsanlar belli bir çevrede doğar ve yaşam boyu çevresiyle etkileşimde bulunarak çevrelerine uyum sağlamaya çalışırlar. q İnsanlar, çevreleriyle girdikleri etkileşim sonucunda formal ve informal olarak iki yolla eğitim alırlar. q Bireylerin çevreleriyle kurdukları serbest etkileşimleri sonucunda aldıkları eğitime “kendiliğinden kültürlenmeinformal”, okulda aldıkları eğitime ise “kasıtlı kültürlenme-formal” denilmektedir. KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Eğitimi nasıl tanımlayabiliriz? Eğitim: En geniş anlamıyla eğitim bireyde kendi yaşantıları yoluyla davranış değişikliği meydana getirme süreci olarak tanımlanabilir. Tanımın üç temel özelliği vardır: 1. Eğitim bir süreçtir. 2. Eğitim sonucunda bireyde davranış değişikliği meydana gelir. 3. Davranış değişikliği bireyin yaşantıları sonucu meydana gelir. KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

q Okulda alınan eğitim planlı, programlı, amaçlı formal bir eğitimdir. q Bu amaçla, okullarda uygulanmak üzere öğretim ÇIKTI GİRDİ programları geliştirilmiştir. Öğretmenlerin görevi programlarda yer alan Okulun Görevleri hedefler doğrultusunda BYeni davranışlar planlama yapmak, öğretme kazandırmak, Bİstenilmeyen davranışları öğrenme sürecini öğrencilerin ortadan kaldırmak yeni davranışlar Bİstendik davranışları kazanmalarını sağlayacak pekiştirmektir. biçimde düzenlemektir. Tartışma: Okulda informal bir eğitim var mıdır? KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Öğrenme Nedir? “Öğrenme, bireyin olgunlaşma düzeyine göre, çevresiyle etkileşimi sonucu davranışlarında olan nispeten kalıcı izli değişmeler” dir. Tanıma göre öğrenmenin oluşabilmesi üç etkene bağlıdır: q Davranışlarda bir değişme olmalıdır. q Bu değişme kalıcı olmalıdır. q Değişme kişinin çevresiyle etkileşimi sonucunda oluşmalıdır. KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Öğrenme Alanları 1. Bilişsel Alan: Zihinsel etkinliklerin ön planda olduğu alandır. 2. Duyuşsal Alan: Çeşitli nesne ve olaylara karı gösterdiğimiz duygu ve tutumlarımızdır. 3. Devinişsel Alan: Bir veya birden çok organımızı kullanarak ortaya koyduğumuz davranışlardır. KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Öğrenmenin iki yolu vardır. q. Kendi yaşantılarımız. q. Eğitimimiz Davranış: Bireylerin başkaları tarafından doğruya ya da dolaylı olarak gözlenebilen etkinlikleridir. İnsan davranışlarının zihinsel, duygusal ve bedensel yönleri vardır. Öğretme: Bireyin davranışlarında değişim meydana getirmek için yapılan etkinliklerdir. Diğer bir ifadeyle öğretme; öğreticilerin öğrencilere yönelik yaptıkları faaliyetlerin tümüdür. KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Öğretim: Öğretme-öğrenme sürecinin planlanması ve bu sürecin istenilen davranışları gerçekleştirebilecek şekilde uygulanmasıdır. Öğretim: Öğretme +Öğrenme qÖğretim faaliyetleri önceden belirlenmiş hedefler doğrultusunda, planlı, programlı, yöntemli, öğrenme ve öğretme ilkelerine uygun olarak yapılır. qÖğretmen, öğretme-öğrenme sürecinin düzenleyicisidir. qÖğretimde öğretme ve öğrenme diye iki etkinlik vardır. Öğretme, öğretmenin etkinliği; öğrenme, öğrencinin etkinliğidir. qÖğretim faaliyeti sürecinde öğretmen öğretir; öğrenci öğrenir. KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

EĞİTİM VE ÖĞRETİMİN KARŞILAŞTIRILMASI Eğitim geniş kapsamlıdır. Öğretim dar kapsamlıdır. Eğitim toplumun her kesimini içine alır. Öğretim toplumda belli yaştakileri içine alır. Eğitim her yerde yapılır. Öğretim yasal kurumlarda yapılır. Eğitimin içinde tavır, tutum ve alışkanlık kazandırma vardır. Öğretimin özünde de bilgi, beceri ve değer duygusu barındırma vardır. Eğitim yaşam boyu devam eder. Öğretim bireyin yaşamının beli bir dönemi ile sınırlıdır. Eğitim insan ve hayvana özgüdür. Öğretim yalnız insana özgüdür. Eğitimi seçme şansımız yok. Öğretimi seçme şansımız var. Eğitimin hedefleri geneldir. Öğretimin hedefleri özeldir. KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Öğrenmenin Oluşum Süreci Öğrenme-Öğretme Ortamı Öğrenme Yaşantısı ETKİLEŞİM KAYNAK/ ÖĞRETMEN ALICI/ ÖĞRENCİ Etkinliği: Öğretme Etkinliği: Öğrenme Dönüt (Geri-Bildirim) KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

q Öğretim Ortamı: Bir okulda ya da sınıf ortamında etkili öğretim yaşantılarının gerçekleşmesi amacıyla öğretmen öğrenci arasında oluşturulan olumlu havadır. q Öğrenme Yaşantısı: Öğrencilerin kalıcı izli davranış değişmesine imkan veren yaşantılardır. q Öğretim Takvimi: Bir öğretim yılında yapılması düşünülen öğretim etkinliklerinin aylara veya haftalara dağıtılmasıdır. q Öğretim Yılı: Herhangi bir eğitim kurumunun eğitime başladığı tarihten derslerin bittiği tarihe kadar geçen süredir. KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Eğitim Programlarının Temel Öğeleri KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Program Nedir? • Belirli şartlara ve düzene göre bir amaca ulaşmak için yapılması öngörülen işlemlerin zamana göre planlanmasıdır. • Program, okulda öğretilecekleri içerir. • Program, bir dizi derstir. • Program, içeriktir. • Program, bir dizi materyaldir. • Program, bir dizi davranıştır. • Program, okul tarafından yönlendirilen okul içindeki ve dışındaki öğretilecekleri içerir. • Program, okul rehberliğinde öğrencinin tamamlayacağı birbirleriyle bağlantılı plan ve öğrenme yaşantıları dizisidir.

Program Çeşitleri Eğitim Programı Öğretim Programı Müfredat q. Milli Eğitimin amaçları doğrultusunda eğitimin hedeflerine ulaşmak için yapılacak etkinliklere eğitim programı denir. q Öğrenciye okul içinde ve dışında planlı etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantılarının tümüdür. q. Belli bir öğretim basamağındaki sınıflarda okutulacak derslerin amaçlarını, içeriğini, süresini, öğretim yaşantılarını ve değerlendirme süreçlerini kapsayan çalışmalardır. q. Eğitim kurumlarında okutulacak derslerin isimlerini ve ders saatlerini içeren listelerdir. q. Türkiye’de eskiden, basılı okul programlarına müfredat programı denilirdi.

Program Çeşitleri Ders Programı (Planı) q. Bir ders süresi içinde yapılacak tüm etkinlikleri; dersin , içeriği, öğrenme-öğretme süreci ve ölçme değerlendirmenin programlanmasıdır. qÖğrencilere hangi konuların hangi düzeyde ve nasıl kazandırılacağı ve değerlendirileceğini içeren plandır. q. Hedef-kazanım, içerik, eğitim durumları ve Açık değerlendirme durumlarının açıkça belirtildiği, Program Anayasa ve Milli Eğitim Temel Kanunu doğrultusunda hazırlanan programa açık program denir. q. Tüm eğitim kurumları bu programı gerçekleştirmeye çalışır.

Program Çeşitleri Örtük Program q. Hedef-kazanım, içerik, eğitim durumları ve değerlendirme durumlarında açıkça belirtilmeyen, eğitim kurumlarının önceden belirlenmiş hedefleri dışında gerçekleştirilen, okul içi ve dışında meydana gelen yaşantılar yoluyla elde edilen kazanımları kapsayan programa denir. qÖrtük program resmi programın dışında, öğretme öğrenme süreci içinde ihtiyaçlara göre ortaya çıkan bilgi, etkinlik ve uygulamaları kapsar. qÖrtük program öğrencinin değişik ihtiyaçlarını karşılamayı ve yaratıcı yönlerini geliştirmeyi amaçlar.

Eğitim Programı Öğretim Programı Ders Programı

Posner eğitim programını beşe ayırmıştır… • Resmi program: Ülkenin resmi kurumları tarafından geliştirilmiş ve okullarda uygulanmasına karar verilmiş olan, okul içi ve dışı eğitim etkinliklerini kapsayan program. • Uygulamadaki program: Çeşitli nedenlerle tasarlanmış program ile uygulanan program aynı olmayabilir. • İhmal edilen program: Öğrencilerin ön bilgilerinin dikkate alınmaksızın yeni bilgilerin sunulmasını ifade eder. • Ekstra program: Esnekliği ifade eder, bireyler ilgi ve ihtiyaçlarına göre istedikleri konuyu çalışır ve etkinlikleri yaparak öğretim sürecinde ilerlerler. • Örtük program: Resmi programın dışında yazılı olmayan ancak olumlu davranışlar kazandırmayı hedefleyen etkinlikleri içerir. • Posner’ın eğitim programını beşe ayırmasının uygulamadaki en önemli anlamı yada katkısı eğitim reformlarının başarı ve başarısızlıklarının nedenlerini daha sağlıklı belirlemektir.

Programın Temel Öğeleri Hedeflerkazanımlar İçerik (Kapsam) Öğrenme-Öğretme Yaşantıları Ölçme ve Değerlendirme GERİ BİLDİRİM (DÖNÜT VE DÜZELTME) Temel Sorular: q q Bireye hangi davranışlar kazandırılacak? Davranış değişmesi için hangi yaşantılar gereklidir? Yaşantılar nasıl düzenlenmelidir? Tasarlanan sonuçlar gerçekleşti mi? KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

1. Hedef Davranış ØUzak Hedefler ØGenel Hedefler ØÖzel Hedefler ØDavranışsal Hedefler Niçin Eğitim? Ne tip birey? 2. İçerik (Kapsam) 3. Eğitim Durumları ØÜniteler-Tema (Öğrenme Yaşantıları) ØKonular ØÖğretim stratejileri ØYöntem ve teknikler Ne öğretelim? ØAraç ve gereçler Nasıl öğretelim? Nerede öğretelim? Ne zaman öğretelim? Ne ile öğretelim? 4. Sınama Durumları (Ölçme ve Değerlendir me) Ne kadar öğretildi? Nedüzeyde hedeflere ulaşıldı? KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Niçin? Hedef (Davranış) Ne kadar? Ölçme ve Değerlendirme (Dönüt) İçerik (Kapsam) Ne? Ne kadar? Eğitim Durumları Öğretme-Öğrenme Yaşantıları Nasıl? KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Eğitim programının öğeleri • Hedef (Amaç ve kazanım): Yetiştirilecek bireyde bulunması uygun görülen, eğitim yoluyla kazandırılabilir istendik özelliklerdir. Bu aşamada sorulan soru “NİÇİN? ” dir. • İçerik (Kapsam, konu, muhteva): Hedef ve kazanımları gerçekleştirmeyi sağlayacak bilgi, beceri ve tutum kazandırmaya yönelik oluşturulan bir bütündür. İçeriği, konu alanı uzmanı ve program geliştirme uzmanı birlikte belirlemelidir. Bu aşamada sorulan soru “NE? ” sorusudur.

Eğitim programının öğeleri • Eğitim durumları (Öğretme – Öğrenme Yaşantıları): Hedef ve kazanımların gerçekleştirilmesine yönelik, içeriğin aktarılmasını sağlayacak öğretme-öğrenme süreç ve yaşantılarını kapsayan bir bütündür. Belli bir zaman süresi içinde bireyi etkileme gücünde olan dış şartlardır. Bu aşamada sorulan soru “NASIL? ” dır. • Değerlendirme (Sınama Durumları): Hedef ve kazanımların gerçekleşip gerçekleşmediğini, gerçekleşmiş ise hangi seviyede gerçekleştiğini ortaya çıkarmayı sağlayan, ölçme ve değerlendirme süreç ve sonucunu kapsayan bir bütündür. Bu aşamada “NE KADAR? ve HANGİ SEVİYEDE? ” soruları sorulur.

Soru: I. Niçin? II. Nasıl? III. Ne kadar? Bu sorular, program geliştirme sürecinde hangi temel öğelerle ilgilidir? (KPSS 2005) I A) B) C) D) E) Hedef Değerlendirme Eğitim durumu II III Değerlendirme Eğitim durumu Hedef Değerlendirme Eğitim durumu Değerlendirme Hedef CEVAP: B KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Soru: Bir öğretim programının temel öğeleri, aşağıdakilerin hangisinde tam olarak sunulmuştur? (KPSS 2003) A) Kritik davranışlar; öğretme-öğrenme etkinlikleri B) Öğretmen ve öğrenci; içerik; değerlendirme durumları C) Öğrenci; Öğretme-öğrenme etkinlikleri; okul yönetimi D) Özel hedefler; Öğretmen-öğrenme etkinlikleri; değerlendirme durumları E) Öğretmen ve öğrenci; okul yönetimi veli CEVAP: D KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Soru: Öğretme-öğrenme süreçleri üzerinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi en azdır? (KPSS-2003) A) Öğrencilerin B) Öğretmenlerin C) Öğretim programlarının D) Doğal çevrenin E) Ölçme değerlendirme süreçlerinin Soru: Aşağıdakilerden hangisi eğitim programlarının öğretim sürecine sağladığı yararlardan biri değildir? A) Öğretmenlere rehberlik etmesi B) Öğretme-öğrenme etkinliklerinin verimliliğini artırması C) Öğretme-öğrenme faaliyetlerine yön vermesi D) Öğrencilerin tamamen serbest ortamlarda gelişmesini sağlama E) Ülkede ortak bir eğitim standardını sağlama KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Hedefler

HEDEFLERİN / AMAÇLARIN SEVİYELERİ Ülkenin Eğitim Felsefesi Anayasal uzak amaçlar Milli eğitimin uzak amaçları Belirli öğretim kurumlarının genel amaçları Belirli düzeyde okulların genel amaçları Dersin genel amaçları Belirli bir konunun öğretim amaçları KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Uzak Hedefler • Uzak hedefler toplumun politik felsefesini, anayasa doğrultusunda varmak istediği konumu gösteren hedeflerdir. • Milli Eğitimin amaçları (ulusal eğitim felsefemiz) uzak hedef olarak nitelendirilebilir. • Eğitimin genel hedefleri saptanırken yol göstericidir. • Uzak Hedefler tanımsız ve soyutturlar. Bu nedenle toplumdan topluma ve dönemden döneme çok fazla değişiklik göstermezler (Ertürk 1997). -30 -

Uzak Hedefler Örnek: • Milli Eğitim Temel Kanununun 2. Maddesinin son fıkrasında, Türk milli eğitiminin uzak hedefi şöyle belirlenmektedir: – Bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak, öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı ve seçkin bir ortağı yapmaktır (Özçelik 1989). -31 -

Genel Hedefler • Genel hedefler, uzak hedeflere götürücü nitelikteki hedeflerdir. • Eğitim düzeylerinin ve Okulların genel hedefleri bu türdendir. • Okulların hedefleri, genel hedeflerin çerçevesi içinde kalınarak okulun yetiştireceği insan gücünün mahiyeti dikkate alınarak saptanır. • Bu nedenle eğitimin genel hedefleri eğitim felsefemizle, okulun genel hedefleri de eğitimin genel hedefleri ile tutarlı olmalıdır. • Genel hedefler, uzak hedeflere oranla daha somutturlar. -32 -

Genel Hedefler Örnek: • İlköğretim için; 1. Her Türk çocuğuna iyi bir vatandaş olabilmek için gerekli temel bilgi, beceri, davranış ve alışkanlıkları kazandırmak; onu milli ahlak anlayışına uygun olarak yetiştirmek. 2. Her Türk çocuğunu ilgi, istidat ve kabiliyetleri yönünden yetiştirerek hayat ve üst öğrenime hazırlamak (MEB İlköğretim Okulu Programı 1995). -33 -

Hedef Çeşitleri: Genel Hedefler (4) • Genel hedefler zamana bağlı değişimler de gösterirler. • Örneğin Sanayi Toplumu için genel hedef; – Okuma yazma oranını artırma iken günümüz Bilgi toplumları için genel hedef; – Bilgisayar okur yazarlığı becerilerini kazandırma olarak söylenebilir. -34 -

Özel Hedefler • Özel hedefler, bir çalışma alanı (disiplin/evre) veya dersler için hazırlanmış, öğrencilere kazandırılması uygun görülen davranışları gösterir. • Bir öğrencinin yetiştirilmesi için gerekli eğitim durumlarının kararlaştırılmasında ve değerlendirilmesinde kullanılan hedef sözcüğü özel hedefleri ifade etmektedir. • Uzak hedefler ile genel hedefler, özel hedefe yöneltici işaretler olduğundan ve eğitim durumlarını etkilemede özel hedefler yoluyla kullanıldıklarından öğretmenlerin saptayıp yol gösterici olarak kullandıkları özel hedeflere yalnızca hedef (amaç) denilmektedir. • Özel hedefler davranışların sembolü, değerlendirilmesinde yol gösterici ve ölçüt olmaktadırlar. -35 -

Amacın Düzeyi Soyut Genel Amaçların Hiyerarşisi Eğitimin küresel amaçları Uluslar arası kuruluşlar Eğitimin Genel Amaçları Yasa ile belirlenmiş (1739 S. K) Okulların Amaçları Yasa ile belirlenmiş (1739 S. K 2547 YÖK) Dersin Amaçları Ünitenin Amaçları Konunun Somut Davranışa amaçları dönük Amaçları Kimin Hazırladığı Bir komisyon tarafından hazırlanır TTKB onaylar Amaçların Özelliği Örnek Öneri niteliğinde UNESCO’nun belirlediği eğitimin küresel amaçları Eğitilmiş bireyin genel özelliklerini yansıtır. Türk Milli Eğitimin Genel Amaçları Milli Eğitim kademesini bitiren bireylerin özelliklerini yansıtır. İlköğretimin amaçları Bir derste kazandırılması gereken hedeflerdir. Bir komisyon Bir konuda öğrencitarafından hazırlanır den beklenen davra. TTKB onaylar nışları ifade eder. Sosyal Bilgiler dersinin amaçları Sağlığımızı koruyalım ünitesinin amaçları Sağlığımızı korumanın önemini kavrayabilme

Soru: Türk eğitim sisteminde genel hedefler aşağıdakilerden hangisine dayalıdır? (KPSS-2005) A) Türk Milli Eğitim Temel Kanunu’na B) Okul Yönetmeliklerine C) Tebliğler Dergisine D) Şura Kararlarına E) Öğretim Programlarına Soru: Aşağıdakilerden hangisi daha çok “uzak hedef” ifadesidir? A) İletişim becerilerini geliştirebilme B) Karşılaştığı problemlere bilimsel araştırma yöntemlerini kullanabilme C) Teknolojiyi ve bilimsel gelişmeleri takip edebilme D) Çağdaş uygarlık seviyesine ulaşabilme E) Sağlıklı yaşam alışkanlıklarını kazanabilme

Hedef Belirleme Belirleyiciler Süzgeçler Toplumun Gerçekleri ve İhtiyaçları Konu (disiplin) Alanının Nitelikleri Bireyin İlgi ve İhtiyaçları Doğanın Denge ve Niteliği Öğrenme Ürünleri Eğitim Felsefesi Eğitim Psikolojisi Aday Hedefler Eğitim Sosyolojisi Olası Hedefler Bilişsel Duyuşsal Devinişsel Eğitim Ekonomisi Kazanımlar

Konumsal Açıdan Program v Program geliştirme çalışmaları konumsal açıdan iki çeşittir; merkez örgütü olan Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen ve bürokratik yapıya dayandırılan merkezi program, v Yerel yönetimler içerisinde yer alan Milli Eğitim Müdürlükleri bünyesinde ya da okullar tarafından geliştirilen yerel programdır.

Merkezi Program Æ Milli Eğitim Bakanlığı Merkez Teşkilatı tarafından geliştirilen merkezi program, tüm ülkede belirli bir standardın oluşturulması amacıyla değişik alanlardaki uzmanların bir araya gelerek geliştirdikleri programdır. Æ Merkezi programın hazırlanmasının temel nedeni, aynı hedefler doğrultusunda benzer nitelikleri taşıyan bireyler yetiştirmektir. Bu tür programların temel amacı, ülkede birliği sağlamaktır.

MEB, Program Geliştirme Modeli, 2004 İhtiyaçlar Belirlenmesi Genel Hedeflerin Belirlenmesi Alanın Kavram, İlke ve Becerilerinin Belirlenmesi Diğer Alanlarla Bağlantılar Öğrenme Alanları ve Alanı Kapsayan Kazanımların Belirlenmesi Öğrenme Alanlarının Kapsadığı Ünitelerin/Temalarının Belirlenmesi Kavram Haritalarının Oluşturulması Paydaşlarla Paylaşımın Sağlanması Materyal Geliştirilmesi Programların Onaya Sunulması Programların Denenmesi İzlenmesi/Değerlendirilmesi Öğretim Etkinlikleri, Ölçme Değerlendirme ve Öğretmen Kılavuzu

2. • Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından hazırlanarak uygulamaya konan öğretim programlarında belirtilen amaç ve etkinlikleri kapsamaz. • Öğretme - öğrenme süreci içerisinde ortaya çıkan bilgiler, düşünceler, değerler, uygulamalar ve bu uygulamalar sonucunda öğrencilerde meydana gelen bütün özellikleri kapsar. • Okulun düzeni, kuralları, fiziksel ve psikolojik çevresi, yöneticilerin ve öğretmenlerin sözlü ya da sözsüz olarak verdikleri bütün iletileri kapsar. Yukarıda özellikleri verilen program türü aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS-2008) A)Resmî B) Uygulamadaki C) Örtük D) Ekstra E) İhmal edilen (geçersiz)

11. Posner beş tür eğitim programı olduğunu söylemektedir. Bunlar; resmi program, uygulamadaki program, örtük program, ekstra program ve ihmal edilen (geçersiz)programdır. Posner’in eğitim programını bu şekilde ayırmasının uygulamadaki anlamı ya da katkısı ne olabilir? A) Eğitim araştırmacılarının resmî programın önemini kavramalarına neden olur. B) Eğitim reformlarının başarı ve başarısızlıklarının nedenlerini belirlemeye yardımcı olur. C) Program geliştirme alanının ne kadar dinamik bir süreç olduğunun kavranmasına yardımcı olur. D) Program değerlendirmenin sistematik olarak yapılması gerektiğini ortaya koymaya yardımcı olur. E) Aynı programın farklı boyutlarını ve farklı akademik çıktılarını belirlemeye yardımcı olur.

5. Sarmal programın dayandığı temel düşünce aşağıdakilerden hangisidir? A) Öğrencilerin, önemli bilgileri kendilerine keşfetmeleri B) Öğrenme sürecinde deneyimden önce bilginin gerekli olduğu C) Öğrencilere belli kavramların belli gelişim düzeylerinde verilmesi D) Yeni öğrenilenlerin ön öğrenmeler üzerine inşa edilmesi E) Öğrencilerin, öğretmen kılavuzluğunda araştırmalar yaparak kendilerine öğrenmeleri

Programın Özellikleri Bilimsellik: Programların en belirgin ve önemli özelliği bilimsel olmasıdır. Tartışmaya açık ya da tartışmalı bilgiler yerine test edilmiş ve ispatlanmış bilgiler programa alınır. Uygulanabilirlik: Program, teorik olmaktan ziyade insan kaynakları ve maddi kaynaklar açısından uygulanabilir olmalıdır. Aynı zamanda program, öğrencinin gelişim özellikleri, ilgi ve ihtiyaçlarına yanıt verebilecek düzeyde düzenlenmelidir.

Esneklik: Program, adım takip edilecek bir kaynak değil, uygulama alanının özelliğine göre (kırsal ve kentsel bölge, okulun fiziksel olanakları, öğrencinin durumu vs) uygulamacılar tarafından değişiklik yapılabilecek şekilde esnek olmalıdır. Çünkü, ülkemizde programlar merkezi yönetim tarafından geliştirildiğinden programların ülkenin her tarafında aynı şekilde uygulanmasını beklemek hatalı olabilecektir. Anlaşılırlık: Programın hedef/kazanımları, içeriği, öğrenme-öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme gibi unsurlarının herkes tarafından aynı anlama gelebilecek şekilde açık bir şekilde belirtilmesi gerekir.

Uygulayıcılara yardımcı olma: Program, uygulayıcı konumunda bulunan öğretmenlere açıklayıcı bilgi, örnek uygulamalar, hangi etkinliklere ne kadar zaman ayırabileceği gibi konulara yönelik kılavuz olma niteliğinde olmalıdır. Ekonomiklik: Eğitim, insan ve maddi kaynaklarının kullanımı açısından oldukça pahalı bir hizmet olduğundan dolayı program, asgari ölçüde kaynakların kullanılarak öğrenci kazanımlarını gerçekleştirecek nitelikte olmalıdır.

Temel Program Kuramları Esasicilik u. Plato’nun “Devlet” adlı yapıtında temel halk hizmeti olarak öğretmenlerden politik yapıya hizmet edebilecek şekilde davranış göstermeleri beklenir. Bu kuramda eğitim, toplumun sürdürülebilmesinin temel unsurudur. u. Plato’nun eğitim anlayışında sosyal sınıflar ayırımı bulunur. u. Plato’nun eğitim anlayışına göre; eğitimde önemli olan mantığın, doğruluğun ve güzelliğin geliştirilmesidir. u. Bilgi nedir? sorusuna Plato, güzellik ve soyut anlamda bilgidir, yanıtını vererek programda olması gereken bilgi ya da anlayışa dikkat çeker. Ona göre, müzik ve beden eğitimi dersleri eğitimin içeriğini oluşturur. Matematik, coğrafya ve astronomi ise zihni geliştirmeli ve bireylere sonsuz şeyler hakkında ileri görüşlülük sağlamalıdır. u. Plato’ya göre eğitim, topluma hizmet edecek üst düzey politik liderler yetiştirmesi gerekir. u. Plato’nun bireysel farklılıklar kuramında, zihinsel olarak kadın ve erkeğin farklı olduğunu ve eğitimin de bu gerçeği göz önüne alarak bireyleri yetiştirmesi gerektiği düşüncesi vardır. Erkekler, toplumdaki rollerini yerine getirebilmeleri için bazı nitelikleri kalıtımsal olarak alır.

Ansiklopedik Kuram u. Ansiklopedik kurama göre okul programı, insanoğlunun ürettiği bütün bilgileri içermesi gerekir. u. Bu kuramın ilk savunucusu olan Commenius, eğitim sistemlerini doğanın kanunlarını içermediği için eleştirmiştir. Onun düşüncesinde önemli yer tutan evrensel öğrenme göz önüne alındığında, öğrenmede doğanın gözlemlenmesi ve onun kanunlarının öğrenilmesi gerekir. uÖğrenme, duyu organlarıyla gerçekleşeceğinden Commenius program anlayışını programın ilk önce duyu organlarının geliştirilmesi üzerine yoğunlaşması gerektiğini savunmuştur. u. Ona göre öğrenciler, kitaptan öğrenmek yerine, doğanın kitabından öğrenmelidirler. Bu kuramda, doğanın bilgileri ile kitaplardaki sözcüklerin birlikte öğrenilmesi gerekir. u. Bu kurama göre program; matematik, klasik diller, modern diller, fizik, biyoloji, coğrafya, tarih ve güzel sanatları içermelidir.

Politeknik Kuram u Esası; Lenin’in insanoğlunun bütün sosyo-ekonomik ve tarihsel u u deneyimleri okul programında olmalıdır düşüncesidir. Bu kuramı Sovyet eğitimciler benimseyerek, kendi programlarını geliştirmişlerdir. Bu kuramının temel hareket noktası, eğitimin bireyleri toplumsal yaşama üretici olarak dâhil etmesidir. Politeknik programın temel politikası, kapitalist üretim toplumundan insanları uzaklaştırarak toplumsal üretime etkin katılan sosyalist insanlar yetiştirmektir. Politeknik kuramcılar psikolojiye ilişkin kuramların, materyalist ve insan fizyolojisine dayanmasından dolayı bunlara karşı gelmişler, bireylerin davranışlarının dışsal etki ya da faktörler aracılığıyla kontrol edilmesinin toplumda sınıflar oluşturacağı ve bu sınıflar arasında kargaşaların meydana geleceğini savunmuşlardır. Politeknik kuramcılar, okul programlarının toplumsal ve ekonomik uygulamalara katkıda bulunan eşit insanlar yetiştirmek olduğunu ileri sürmüşlerdir.

Pragmatizm u. Bilim ve teknolojinin endüstri sürecine uygulanması açısından ABD’de değişim daha hızlı meydana gelmiş ve XIX. yüzyılın sonlarına doğru politeknik programa alternatif bir kuram geliştirilmiştir. u. Bu kuramın adı pragmatizm ve bu akımın savunucuları da pragmatistler olarak bilinir. u. Pragmatistler, Amerikan kurumlarının sosyal değişimlere eşit bir şekilde yanıt verebilmeleri için kuramsal olarak kanun, psikoloji, matematik, tıp ve eğitim alanlarında değişimin gerekli olduğunu fark etmişlerdir.

Pragmatizm u. Pragmatist program, John Dewey ve Herbert Spencer’in düşüncelerinden etkilenmiştir. Bu bağlamda, “hangi bilgi daha önemlidir? sorusuna Spencer, demokratik toplumda bireylerin yetişkin olduklarında karşılaşabilecekleri sorunların üstesinden gelebilecek ve bunları çözebilecek şekilde genç bireyleri yetiştirecek türden bilgi önemlidir yanıtı vererek pragmatist kuramı özetlemiştir. u. Bireylerin karşılaşabilecekleri sorunlar çoğunluklar; sağlıklı yaşam, ekonomik bağımsızlık, aile hayatı, topluma katılım, serbest zamanın değerlendirilmesi ve ahlaki kararlardır. Okul programlarının bu doğrultuda bireyleri yetiştirmesi gerekir. u. Dewey’in pragmatist program kuram anlayışı çoğunlukla ilköğretime yönelik olmasına rağmen birçok Avrupa ülkesinde ortaöğretim için de benimsendiği görülmektedir. Özellikle 1945 yılından itibaren sosyal değişime uyum sağlayabilmek için okul programları bu doğrultuda düzenlenmiştir.

EĞİTİM PROGRAMLARININ DAYANDIĞI TEMELLER Bilimsel Temel Tarihsel Temel Ekonomik Temel Eğitim Programlarının Temelleri Felsefi Temel Sosyal Temel Psikolojik Temel KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Program Geliştirmenin Tarihsel Temelleri q. Geçmişte geliştirilmekte olan program ile ilgili olarak yapılan tüm çalışmaların ve deneyimlerin sonuçlarına bakılır. q. Geçmişte uygulanmakta olan programın olumlu ve olumsuz (hata) yönleri belirlenir. q. Geçmiş uygulamalardan program geliştirme çalışmalarını destekleyecek sonuçlar çıkarılır. KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

1. Tarihi Temeller Bir konuda daha önce düşünülen ve yapılanları bilmek, o konuda şimdi ya da gelecekte yapılacaklara ışık tutar. Program geliştirme çalışmaları da bunun istinası değildir. ▪ Batıda program geliştirme çalışmaları • İlk “Eğitim Programı” kitabı 1918 yılında Amerikalı yazar “Franklin Bobbit” tarafından yayınlanmıştır. Bu eser, eğitimde program geliştirme çalışmalarını tüm aşamaları ile ele alan ilk kitap olmuştur. Bobbit program geliştirmede davranışçı yaklaşımı savunmuşlardır. • Ralph Tyler, 1949 yılında yayınladığı “Eğitim Programı ve Öğretimin Temel İlkeleri” adlı kitabında eğitim yaşantılarının nasıl organize edilebileceği, hedeflere ulaşma derecesinin nasıl belirlenebileceği soruları üzerinde durmuştur. • Hilda Taba, 1962’de “Program Geliştirme: Kuram ve Uygulama” adlı kitabı yayınlamıştır. Taba ve Tyler, program geliştirmeye sistematik bir bakış açısı getirmişlerdir.

Türkiye’de program geliştirme çalışmaları 1924 yılında çıkarılan “Tevhid-i Tedrisat Kanunu” ile başlamıştır. ▪ 1924’de Türkiye’ye çağrılan John Dewey’in hazırladığı rapor doğrultusunda daha çok ilköğretim programlarının geliştirilmesine ağırlık verilmiştir. ▪ 1950’li yıllara kadar Türkiye’de program geliştirme çalışmaları daha çok “dersler ve konular listesi” hazırlamak şeklinde ele alınmış, 1952’de Türkiye’ye gelerek köy okullarında incelemeler yapan K. V. Wofford’un hazırladığı raporla daha sistematik bir yaklaşımla yapılmaya başlanmıştır.

▪ 1970’li yıllarda 8 yıllık ilköğretim okulu denemesi ve program çalışmaları gündeme gelmiş ve bu çalışmalara hız verilmiştir. ▪ 1982’de Milli Eğitim Bakanlığı program geliştirme konusunda bir model oluşturmuş ve bu model 2142 sayılı Tebliğler Dergisinde yayınlanmıştır. Bu modelin hazırlama ilkeleri 1984’de yeniden belirlenmiştir. Bu model, amaç-davranış-işleyiş-değerlendirme boyutları içinde programların derslere göre hazırlanması esasını getirmektedir. ▪ 1990’lı yıllara gelindiğinde Milli Eğitim sistemimizi yeniden düzenleme çalışmaları içinde program geliştirme ve ölçmedeğerlendirmeye ayrı bir önem verildiği görülmektedir.

▪ 1997’de ilköğretimin sekiz yıla çıkarılmasıyla birlikte programdaki tüm dersler sekiz yıllık bütünlük esasına dayandırılmıştır. ▪ 2004 yılında MEB 2005 -2006 eğitim-öğretim yılından itibaren uygulanmak üzere davranışçı program geliştirme yaklaşımından uzaklaşarak yapılandırmacı-oluşturmacı yaklaşıma yönelmiştir. Ancak yeni programda hem davranışçı hem de yapısalcı yaklaşımın unsurları görülmektedir. Ortaöğretim programlarının yapılandırmacı yaklaşıma göre düzenlenmesi ise 2007 yılında gerçekleşmiştir (20072008 de uygulanmaya başlandı). ▪ 2004 yılında önerilen bu program geliştirme sürecinin pragmatizm temel felsefesini ve buna dayalı olarak ilerlemeci eğitim felsefesini esas aldığı söylenebilir. ▪ 2013 yılında öğretim programları yeniden ele alınmış ve düzenlenmiştir. Ayrıca yeni programlar kademeli olarak uygulamaya konulmuştur.

Program Geliştirmenin Ekonomik Temelleri q Ekonomik kalkınma - insangücü ilişkisi ve eğitime ayrılan bütçe program geliştirmeye yön verir. q Eğitim uygulamalarına ne kadar kaynağın ayrıldığı ve öğrencilerin üretime yönelik bilgi, beceri ve tutumlara sahip olmaları gerekliliği program geliştirmede önemlidir. q Ayrıca ekonomiye nitelikli insan gücü kazandırılması hususu programlara yansıtılmalı, en az maliyetle çok sayıda hedefin gerçekleştirilme imkânları gözetilmelidir.

Program Geliştirmenin Bireysel (Psikolojik) Temelleri q Program geliştirmenin en önemli temelidir. Öğrencilerin gelişim süreci ve gereksinimleri eğitim programlarına yön verir. q Program bireylerin kendini gerçekleştirme sürecine destek olmalıdır. q Program geliştirme sürecinde eğitim psikolojisinin bulgularından yararlanılmasını öngörür. q Program geliştirme sürecinde psikolojik temel "Nasıl" sorusunun cevabını arar. Bireysel temel ise "kim" sorusunun cevabını arar.

q Program geliştirme sürecinde öğrenme-öğretme kuramlarından yararlanılmasını öngörür. q Program geliştirme sürecinde öğrencilerin ilgi yetenek ve öğrenme stil. Ieri ve kendini gerçekleştirme düzeyinin ön planda tutulmasını öngörür. q Öğretimde hedeflerin gözlenebilir öğrenci davranışlarına dönüştürülmesinde ve içeriğin anlamlı ve düzenli bir şekilde sunulmasında bireysel temel (özellikler) göz önüne alınarak öğretimin hedeflerine daha etkili ulaşılır.

Program Geliştirmenin Toplumsal (Sosyal) Temelleri q Programın bireyin sosyal gelişimini ve uyumunu (toplumsallaşmasını) sağlayabilecek şekilde düzenlenmesidir. q Eğitim programları toplumun kültürel mirasını ve değerlerini bireylere kazandırabilir olmalıdır. q Eğitim programları, bireyin sosyal gelişimini ve topluma uyumunu sağlayacak biçimde hazırlanmalıdır.

q Okul toplumunun kendisi olmalıdır görüşüne ağırlık verir. Program bireye sosyal sorunları çözme davranışını verebilmelidir. q Toplumun yapısı, gelişimi, değişimi ve dinamik değerleri programla uyumlu olmalıdır. Program toplumun bireylerden beklentilerini karşılayabilmelidir. q Toplumsal değişimler ile programlar arasında ilişki vardır. q Toplumun hedefleri programın hedeflerine yön verir. q Eğitim programı toplumsal değişmeler ve yenilikleri etkilemeli, hızlandırmalı ve bu süreçten etkilenmelidir.

Program Geliştirmenin Felsefi Temelleri q Her eğitim programının dayandığı bir felsefi yaklaşım olmalıdır. Eğitim programı hangi felsefi yaklaşımlara dayalı olmalıdır? q Eğitim felsefesi eğitimin hedeflerini sorgular ve iç-dış tutarlılığını sağlar. q Eğitime ilişkin bütün uygulamaları inceleyerek açıklamalarda bulunur. q Öğretmenlere yol gösterir. q Geçmişteki ve günümüzdeki uygulamaları karşılaştırma ve geleceğe ilişkin yordamalarda (tahminlerde) bulunmayı sağlar. q Program geliştirme sürecinde "Niçin" sorusunun cevabını arar.

► Eğitimi Etkileyen Felsefeler◄ Bu felsefelerden idealizm ve realizm geleneksel, pragmatizm ve existentializm çağdaş felsefelerdir. İdealizm: Gerçeğin maddi güçlerden çok fikir, düşünce ve zihinle yakından ilişkili olduğunu ileri süren bir kuramdır. Gerçeğe giden yolda sezgisel düşüncenin de bilimsel tutum kadar önemli olduğunu savunur. İdealizme göre insanın kendisini gerçekleştirmesi ve kişisel gelişimi en değerli şeydir. İdealizmde gerçek akıldır ve madde onun ürünüdür. Okul kültürel mirası oluşturan değerleri öğretmelidir. Realizm (Gerçekçilik): Dış dünyanın bilgi ve duygularımızdan bağımsız olarak var olduğunu savunan felsefe akımıdır. Kişisel tecrübeler ve bilimsel yöntem ön plandadır. Realizm açısından öğrenci; gerçeğe ulaşması beklenen bireydir.

Pragmatizm ( Yararcılık): • İnsanın işine yarayan şeylerin gerçek ve doğru olduğunu savunan felsefi görüş. Bu görüşte bir fikrin, bir inancın ve bir hipotezin sonuçlarını değerlendirerek gerçeğe varmak önemlidir. Eğitimde çıkış noktası konu değil, çocuktur. Çocuğun tüm yaşamı bir bütün olduğundan eğitim; yaşama hazırlıktan öte yaşamın kendisidir. Bu görüşü benimseyen eğitim anlayışında bireysel özellikler ve çocuğun etkin katılımı önemlidir. Existentializm (Varoluşçuluk): • Varoluşçu görüşe göre eğitimin amacı özgürlüklerin artmasıdır. Her bir öğrencinin, kendi değerler sisteminin özgürce ve yetişkinlerin zorlaması olmaksızın geliştirilmesine izin verilmeli ve yardımcı olunmalıdır. Toplumu geliştirmeye bireyden başlanmalıdır.

Başlıca Eğitim Felsefesi Yaklaşımları Daimicilik: q İdealist akımın etkisi q. Eğitimde bireysel farklılıklar önemli değildir, öğrenciler için tek bir program yeterlidir. q. Sınıf ortamında öğrencinin kişiliğin ön plana çıkarılması değil, öğretmene ve derse uyumluluğu önemlidir. q. Eğitim sağlam karakterli ve doğru insanlar yetiştirmelidir. q Çocuklara maddi ve manevi öğeler birlikte verilmelidir. q Öğretmen öğrencilerin düşünmelerine yardımcı olur. (Soru cevap) q Evrensel ve entelektüel (Bugün-gelecek-geçmiş ilişkisi) eğitim q Evrensel nitelikteki(Edebiyat- klasik, felsefe, tarihi, dini) eserler okutulur. q Sabit eğitim programları uygulanır. q Üstün zekalı, akıllı bireyleri seçme ve elit kişileri eğitmek temel özelliğidir. Temsilcileri: Adler, Mortinerd, Maynard KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Esasicilik: q İdealizm ve realizm akımlarının etkisi vardır. q Öğrenci doğuştan herhangi bir bilgiye sahip olmadığından, okulun ve programların görevi; bilgileri öğrencilere aktarmaktır q Konu alanı önemlidir, öğrenci pasiftir. q Eğitim kültürel mirası aktarmalıdır. Geleneksel değerlerin öğretimi gerçekleştirilir. q Öğretim sıkı tutulmalıdır, disiplinli olmayı gerektiren bir süreçtir. q Öğretmen merkezlidir. q Eğitim sürecinin özünü konu alanlarının özümsenmesi oluşturur. q Öğrenci zorlanmalıdır. q Öğrencinin zihinsel gelişimi sağlanmalıdır. q Uygulamaya değil, kurama ağırlık verilmelidir. q Geleneksel öğretim yöntemleri kullanılmalıdır (Ezberleme) q Temel beceriler öğretilmelidir. (Okuma yazma) q Zihinsel gelişimi sağlamak ve yetenekli bireyleri eğitmek temel değerdir. Temsilcileri: Horne, Bagley ve Kandel KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

İlerlemecilik: q Pragmatist (Faydacılık) yaklaşımının eğitime uygulanmasıdır. q Öğrenme sürecinde öğrenci aktiftir. Öğrenci merkezli eğitim esastır. q Okulun ve programların görevi öğrencilere bilimsel bir bakış açısı kazandırmak, sürekli değişen bilgileri yorumlayabilme becerisi kazandırmaktır. q Öğrencinin ilgi ve yetenekleri merkeze alınır. q Üst düzey zihinsel beceriler geliştirilir. q Eğitim(Okul) yaşamla iç içe olmalıdır q Demokratik eğitim ortamı geliştirilir. q Problem çözme, bilimsel yöntem, proje, gözlem deney gibi yöntemler kullanılır. q Okul yaşama hazırlık değil yaşamın kendisi olmalıdır. q Öğrenciler yarıştırılmamalı, işbirliği içinde çalıştırılmalıdır. q Demokratik ve sosyal hayatı geliştirme temel özelliğidir. Temsilcileri: J. Dewey, Bacon, Conte KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Yeniden Kurmacılık: q İlerlemecilik akımının devamı niteliğindedir. q Varoluşçu ve pragmatist yaklaşımı temel alır. q Eğitimin hedefi toplumda gerçek demokrasiyi sağlamak ve toplumu bu yönde yeniden düzenlemektir. q Toplumun yeniden yapılandırılmasında eğitim önemli bir sosyal reform aracıdır. q Okul toplumsal değişimin en dinamik kurumudur. q Demokratik eğitim ilkelerinin okulda yaşatılması esastır. q Eğitimde yalnızca mevcut yaşamı içeren konuları değil, geleceği de içeren konulara yer verilmelidir. q Eğitimde fırsat eşitliği sağlanmalıdır. Temsilcileri: J. Dewey ve Bergson’dur.

Dayandığı Akım Ana İlkeler Program Çeşitleri İdealizm ØEvrensel ve Entelektüel eğitim, ØDeğişmez gerçekler, ØHayata hazırlık, ØMaddi ve manevi olgular, ØKlasik kitaplar Konu (İçerik) merkezli programlar. Değişmez program. İdealizm ve Realizm ØÇok sıkı çalışma ve zorlama, ØÖğretmen girişimciliği, ØKonu alanını özümseme, ØZihinsel disiplin meydana getirme, ØTemel beceriler Konu (İçerik) merkezli programlar. Temel beceri ve konular Esasicilik Daimicilik Eğitim Felsefesi

Eğitim Dayandığı Felsefesi Akım Yeniden Kurmacılık İlerlemecilik Pragmatizm (Faydacılık) Ana İlkeler Program Çeşitleri ØÇocuğun ilgisine göre eğitim, ØEtkin katılım, ØProblem çözme becerisi, ØRehber öğretmen, ØOkul hayatın kendisi, Øİşbirliği, demokratik eğitim, Öğrenci merkezli eğitim programları. Öğrencinin ihtiyaçlarına göre oluşmuş programlar. Demokratik etkinlikler Varoluşçuluk ØToplumu yeniden ve düzenleme, Pragmatizm ØGerçek demokrasiyi yerleştirme, ØSosyal reform hareketleri, ØPsikolojiden yararlanma, Kişilik gelişimini sağlayacak, duygusal ve estetik yetenekleri destekleyen programlar, Fırsat eşitlikleri

Soru: "Okulun bir görevi de, bireye içinde yaşadığı toplumun değerlerini kazandırmaktır. " Sözü edilen görev okulun hangi işlevinin kapsamındadır? (KPSS 2001) A) Toplumsal değişmeyi hızlandırma B) Akılcı düşünmeyi yaygınlaştırma C) Bireylerin toplumsallaşmalarını sağlama D) Demokrasiye olan inancı güçlendirme E) Sağlıklı kişilerin gelişimine katkıda bulunma. Soru: Eğitim hedefleri belirlenirken sosyal boyutla ilgili olarak yapılacak araştırmalarda aşağıdakilerden hangisinin kapsanmış olması gerekmez? (KPSS 2004) A) Öğrencinin içinde yaşadığı toplumun sağladığı olanaklar B) Toplumun sosyo-kültürel ve ekonomik özellikleri C) Toplumdaki bireylerin kendini gerçekleştirme düzeyleri D) Toplumun insan gücü gereksinmeleri E) Toplumun bireyden istedikleri

Soru: I. İlerlemecilik II. Daimicilik III. Esasicilik IV. Yeniden Kurmacılık Yukarıdaki eğitim felsefesi akımları en açık, çağdaş ve reformcu olanından en tutucu olanına doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS-2005) A) I, IV, III, II B) IV, III, I, II C) III, I, IV D) IV, I, II E) IV, II, I, III Soru: Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde bir eğitim felsefesi ilgili olduğu öğretim yöntemiyle eşleştirilerek verilmiştir? (KPSS 2005) A) İlerlemecilik-Problem çözme B) Esasicilik-Proje yöntemi C) İlerlemecilik-Düz anlatım D) Esasicilik-Problem çözme E) Yeniden kurmacılık-Düz anlatım

Soru: I. Demokratik ve sosyal yaşamı geliştirmek II. Zihinsel yönden üst düzeyde, seçkin bireyler yetiştirmek III. Toplumu yeniden yapılandırarak geliştirmek IV. Bireylere zihinsel yetilerini geliştirmelerinde yardımcı olmak Aşağıdakilerin hangisinde bu vurgulamaları ön plana çıkaran eğitim felsefesi akımları doğru sıralanmıştır? (KPSS 2004) A) Daimicilik B) Yeniden kurmacılık C) İlerlemecilik D) İlerlemecilik Esasicilik İlerlemecilik Yeniden kurmacılık Daimicilik Esasicilik İlerlemecilik Esasicilik Yeniden kurmacılık Daimicilik Esasicilik Daimicilik Soru: Program geliştirme sürecinde eğitim hedeflerinin tutarlılığının kontrolünü sağlayan temel aşağıdakilerden hangisidir? A) Bireysel temel D) Konu alanı temeli B) Sosyal temel E) Psikolojik temel C) Felsefi temel

Program Geliştirme Yaklaşımları KİMYA EĞİTİMİNDE PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Program Geliştirme Yaklaşımları Davranışçı Yaklaşım Æ Bilinen en eski program geliştirme yaklaşımı olan davranışçı yaklaşım, eğitimin bilim haline getirilmesi çabalarıyla birlikte üretilmiştir. Bu yaklaşıma rasyonel bilim yaklaşımı da denilir. Davranışçı yaklaşımın ortaya çıkarılması ve sistematik hale getirilmesi çeşitli hayvanlar (köpek, fare, güvercin, kedi) üzerinde yapılan deneysel çalışmalara dayanır (Ekiz, 2001). Æ 1918 yılında Bobbitt, program geliştirme tekniğinin bilime dayandırılması, bunun için de hedef/davranışların tespit edilmesi gerektiğini belirterek davranışçı yaklaşımı program geliştirme yaklaşımı olarak tanıtmıştır. Bobbitt, bireyin ihtiyaçlarının davranışlar haline getirilmesi gerektiğini ve bu davranışlarının da programa alınması gerektiğini savunmuştur (Bobbitt, 1918).

Davranışçı Yaklaşım u Bu yaklaşıma göre geliştirilen programda hedefler, hedeflerin gerçekleşmesini sağlayacak davranışlar adım hazırlanır. Davranışların bireylerde gözlemlenebilir ve ölçülebilir olması durumunda hedeflere ulaşıldığı düşünülür. u Davranışlar ise, detaylı olarak hazırlanmış konular aracılığıyla bireylere kazandırılır. Programın temel işlenişi bir şemaya göre düzenlenir. u Davranışçı yaklaşıma göre öğrenmede ürün üzerinde durulur. Bireyin ne öğrendiği önemlidir. Hazırlanan programdaki konular yoğundur. Bu yüzden öğretmenin konuları öğrencilere doğrudan aktarması ve öğrencilerin çoğunlukla zihinsel olarak edilgen öğrenmesi söz konusudur.

Yapısalcı Yaklaşım Æ Yapısalcı yaklaşım, davranışçı yaklaşıma alternatif olarak üretilmiştir. Bilginin, bireyler tarafından zihinsel süreçlerin etkin katılımıyla oluşturulduğunu vurgulayan yapısalcı (oluşturmacı) yaklaşım, öğrenme olayının bireysel özümseme ve yorumlama sürecini gerektirdiğini, bireylerin sürekli olarak bu süreç içerisinde olmalarıyla öğrenmenin gerçekleşebileceği üzerinde durur.

Yapısalcı Yaklaşım Æ Bu yaklaşıma göre gerçek öğrenme, bilginin anlamlandırılması sürecini gerektirir. Yeni öğrenmeler, önceki öğrenmeler ile ilişkilendirilir ve anlamlı bir sonuca ulaşılırsa öğrenme meydana gelir. Öğrenme, bireyin zihninin etkin kullanımı ile onun çevre ile etkileşimi arasında gerçekleşir. Bunun için bireye, çevresel öğrenme yaşantılarının sunulması gerekir Æ Bu yaklaşıma göre geliştirilen programda genel nitelikte hedefler oluşturulur, hedeflere yönelik kazanımlar yazılır. Ancak bunlar, yoğun değildir. Öğrenmede hem ürün hem de süreç önemlidir. Æ Öğrenme sürecinde bireyin yaşantıları da önemlidir. Bireyin sadece ne öğrendiği değil, öğrendiğiyle ne yapabildiği önemlidir.

13. 2005’te uygulamaya konulan ilköğretim programlarının dayandığı belirtilen yapılandırmacı (oluşturmacı) öğrenme yaklaşımı için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? (KPSS-2008) A) Öğretmen, bilgileri yapılandırarak sistematik bir biçimde öğrenciye sunmalıdır. B) Bilginin nasıl yapılandırılacağını ve nasıl kulanılacağını, ders kitapları ve öğretmen kılavuzları ayrıntılı olarak anlatmalıdır. C) Öğrencilerin, önceden öğrendikleri bilgileri zaman tekrar edip hatırlamaları önemlidir. D) Öğrenciler, öğretmenden, öğretim araçlarından ve kitaplardan öğrendikleri bilgileri gerektiği zaman ve kendilerinden istendiğinde bir düzen içinde sunmalıdır. E) Bilişsel etkinlikler içinde öğrenilen yeni bilgiler eski öğrenilenlerle birlikte yorumlanır, geliştirilir ve sentezlenir.

2. Yeni ilköğretim programlarının dayandığı öğrenme yaklaşımları, öğrenenlerin öğrendikleri bilgilerle günlük yaşam durumları arasında bağlantı kurmalarına, bilgiyi özümsemelerine ve kalıcı bilgi edinmelerine fırsat vermektedir. Bu özellikler dikkate alındığında, yeni ilköğretim programlarının ağırlıklı olarak hangi eğitim felsefesine dayandırılmaya çalışıldığı söylenebilir? A) Yeniden Kurmacılık B) Esasicilik C) İlerlemecilik D) Varoluşçuluk E) Daimîcilik

Program Geliştirme Modelleri 1. Tyler Modeli 2. Taba Modeli 3. Taba-Tyler Modeli Tyler tarafından önerilen program geliştirme modeli, sistematik bir şekilde hazırlanan ilk program olarak tanınır. Hatta bu model, klasik model olarak da bilinir. Tyler’in program geliştirme modelinin genel açılımı Şekilde gösterilmiştir.

Program Geliştirmede Tyler Modeli Kaynak Birey Kaynak Toplum Kaynak Konu Alanı Olası Genel Amaçlar Süzgeç Eğitim Felsefesi Süzgeç Öğrenme Psikolojisi Kesinleşmiş Öğretim Amaçları Öğrenme Yaşantılarının Seçimi Öğrenme Yaşantılarının Düzenlenmesi Öğrenme Yaşantılarının Yönlendirilmesi Öğrenme Yaşantılarının Değerlendirilmesi

Taba Modeli q. Tümevarım yaklaşımı benimsenen Taba modelinde dünyada yaygın olarak benimsenen program geliştirmedeki ilk aşama olan ihtiyaçların tespiti bulunur. q. Bu modele göre, ilk önce ihtiyaçlar saptanır, ihtiyaçlar doğrultusunda hedefler belirlenir ve hedeflere göre içerik düzenlenir. Daha sonra da öğrenme yaşantıları ile değerlendirme etkinlikleri belirtilir. En son basamakta ise, öğeler sırası ve bunların ilişkileri denetlenir. İhtiyaçların Belirlenmesi Amaçların Belirlenmesi İçeriğin Seçimi İçeriğin Düzenlenmesi Öğrenme Yaşantılarının Seçimi Öğrenme Etkinliklerinin Düzenlenmesi Neyin Nasıl Değerlendirileceğinin Saptanması Program Öğelerinin Sırası ve İlişkilerin Kontrolü

BAŞLA İhtiyaçları Belirle Taba-Tyler Modeli Genel Amaçları Belirle Amaçları Sapta İçeriği Seç İçeriği Düzenle Öğrenme Yaşantılarını Belirle Ayrıntılı İşleri Düzenle Öğrenme Yaşantılarını Düzenle Değerlendirme Yap Sonuç Yeterli Değilse Sonuç Yeterli İse İşlemleri Tekrar Belirle BİTİR

Program Tasarımı Yaklaşımları 1. Konu (İçerik) Merkezli Tasarım 2. Öğrenci Merkezli (Öğrenen merkezli) Tasarım 3. Sorun Merkezli Tasarım

1. Konu (İçerik) Merkezli Tasarımlar • Eğitim programı, her bir konu alanının kendine özgü yapısı dikkate alınarak düzenlenmektedir. • Dayanağını temel felsefelerden idealizm ve realizm, eğitim felsefelerinden daimicilik ve esasicilik oluşturur. • Öğretmen merkezli bir yaklaşımı benimser. • Bu yaklaşım beş şekilde görülür: • a. Konu Tasarımı • b. Disiplin Tasarımı • c. Disiplinlerarası tasarım • d. Geniş Alan Tasarımı • e. Süreç Tasarımı?

a) Konu Tasarımı qİdealist felsefeye dayanır. qÖğrenciye verilecek geçerli ve evrensel nitelikteki konuların düzenlenmesi yapılır. q. Evrensel değerleri ve doğrulan kapsayan konular uzmanlar tarafından belirlenerek öğrencinin yaş, sınıf ve gelişim özelliklerine göre düzenlenir. qÖğrenme konuları sınıfların seviyesine göre hiyerarşik bir sıralamayla üniteler ve konular şeklinde bilinenden - bilinmeyene, somuttan - soyuta ve basitten – karmaşığa doğru düzenlenir.

a) Konu Tasarımı q. Temel kaynak kitaptır. Öğretim sunuş yoluyla yapılır. q. Dersler ve konular birbirinde bağımsızdır. qÖrneğin; liselerde biyoloji, ya da diğer derslerdeki (kimya, matematik, edebiyat gibi) konuların birbirinden kopuk ve bağımsız şekilde düzenlenmesi bu tür tasarımlara örnek verilebilir.

b) Disiplin Tasarımı • Temel felsefe olarak realizme ve eğitim akımı olarak esasiciliğe dayanır. • Ortak noktalar ve benzer yapıya sahip bilgiler aynı ders (disiplin) içerisinde yer alır. • Disiplin tasarımında da içeriğe önem verilir. • Disiplin tasarımında o disipline ait bilgilerin ve disiplinin gelişim sürecinin anlaşılması önemlidir. Bu nokta disiplin tasarımı ve konu tasarımı arasındaki en büyük farktır. • Disiplin tasarımında, öğrenciler disiplinleri tecrübe ederler. Bu sayede anlar ve özümserler.

b) Disiplin Tasarımı • Eğitim programının içeriği, akademik disiplinler ve dersler üzerinde yoğunlaşır. • Her ders ya da disiplin kendi içinde bütündür ve diğerlerinden bağımsızdır. • Önemli olan öğrencinin disiplinin yapısını, dayandığı mantığı anlaması ve edindiği bilgileri yeni ya da benzer durumlarda kullanmasıdır. • Öğretmenin alanında uzman olması önemlidir. • Sıklıkla yükseköğretim programlarının tasarımında kullanılır.

c) Disiplinler Arası Tasarım • İdealizm baskındır. • Konu merkezli tasarımların sınırlılıklarını ortadan kaldırmak için geliştirilmiş tasarımlardan biridir. • Dersler ya da konular arasında ilişki kurmak esastır. • Öğretmenler işbirliği içinde olmalı, öğretimi planlama, uygulama ve değerlendirme süreçlerinde eşgüdüm içinde çalışmalıdır.

c) Disiplinler Arası Tasarım • Farklı disiplinlerde çok farklı durumlar işleniyor gibi gözükse de aslında konunun ortak ele alındığı içerik merkezli program tasarımı yaklaşımıdır. • Dersler arası ilişki etkinlikler ile sağlanır. • Doğal afetlerle ilgili ara disiplin konusunun aynı haftalık veya dönemlik programda, Hayat Bilgisi dersinde bir okuma parçası, Türkçe dersinde bir şiir, Fen Bilgisi dersinde oluşumu ve türleri, müzik dersinde şarkı şeklinde işlenmesi en güzel örneğidir.

d) Geniş Alan Tasarımı • İdealizm baskındır. • Öğrenciye kazandırılacak bilgi, beceri ve duyguların birleştirilmesi gerekir; çünkü bütündür. • Bilgi, beceri ve duyguların bir bütünlük içinde öğrenciye sunulması; aralarındaki ilişkinin de anlaşılmasını sağlar. • Fen ve teknoloji, sosyal bilgiler, dil ve edebiyat, güzel sanatlar gibi dersler geniş alan örnekleridir. • Ayrıntılı bilgiye yer verilmez, daha yüzeysel bilgiler verilir. • Anlamlı, mantıklı ve ilişkili bir biçimde benzer derslerin ya da konuların bir araya getirilerek yeni derslerin oluşturulması esastır.

d) Geniş Alanlı Tasarım q. Bilgilerin ve konuların disiplinler / dersler arasında bütünleştirme sağlanarak, daha işlevsel hale getirilmesini sağlayan bir yaklaşımdır. q. Benzer özellik taşıyan bilgi, beceri ve duyguları kapsayan konular ve alanların bir araya getirilmesidir. Birbirini ilgilendiren bilgilerin ve etkinliklerin bir disiplinde toplanması yaklaşımıdır. qÖrneğin; Ortaokul düzeyinde uygulanan eğitim programları bu tasarıma örnektir. Sosyal bilgiler dersi tarih, coğrafya, vatandaşlık bilgisi gibi alanların; fen bilgisi dersi ise sağlık bilgisi, aile bilgisi ve hayat bilgisi gibi alanların veya fizik, kimya, biyoloji gibi disiplinlerin birleşiminden oluşmuştur.

e) Süreç Tasarımı ? ? • “Konular daha iyi nasıl öğretilebilir? ” sorusuna odaklanır. Temel amaç, öğrencinin konuları en iyi nasıl öğreneceğinin belirlenmesidir. • Eleştirel düşünme bu tasarım yaklaşımının en önemli ürünüdür. • Her konu için ayrı öğrenme ortamı ve yöntemi yerine tüm konular için ortak olan öğrenme yolu benimsenir. • Problem çözebilme, karar verebilme ve kavrama önemli öğrenme yollarıdır. • Okulöncesi dönemde yaşamın, kavramların ortak öğrenme yolu olarak kabul edilen oyunla öğretilmesi süreç tasarımına örnektir.

2. Öğrenen Merkezli (Etkinlik merkezli) Tasarım Yaklaşımları • Temel felsefe olarak pragmatizme, eğitim akımı olarak ilerlemeciliğe dayanır. • Bireylerin değişen ilgi ve gereksinimleri önemlidir. Her eğitsel çaba, yenilerini doğuracaktır. • Öğrenme, ancak öğrencinin öğrenmeye aktif katılması ile gerçekleşir. • Çoğunlukla ilköğretimde kullanılır. • Bu tasarımlar şunlardır: a. Çocuk Merkezli Tasarımlar b. Yaşantı Merkezli Tasarımlar c. Romantik (Radikal) Tasarımlar d. Hümanistik Tasarımlar

Öğrenen Merkezli Tasarım Yaklaşımları • Programın düzenlenmesinde ve öğelerin belirlenmesinde temel etken öğrenci ilgi ve gereksinimleridir. • İçerik ve öğrenme yaşantıları öğrencilerin ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarına göre belirlenir. Program esnektir. Öğrencileri bireysel işbirliği içinde çalışmaya yöneltir. • Öğrenci yaşantılarına önem verilir. • Çoğunlukla problem çözme yöntemi uygulanır. • Program öğelerinden eğitim durumları (öğrenme etkinlikleri) baskındır ve öğrencinin önceden belirlenmiş içeriği öğrenmesi değil, kendi içeriğini kendisi yaratması söz konusudur. • Öğretmen rehberdir.

a. Çocuk Merkezli Tasarımlar • Bu yaklaşımda eğitim programının içeriğini öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları belirler. • Program tasarlanmadan önce öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları belirlenir. • Etkinlikler ve amaçlar öğretmen ve öğrencilerin işbirliği ile planlanmaktadır. • Uygulamada genellikle problem çözme yöntemi kullanılır. • Taba’nın “kişi yaşadığını öğrenir” görüşü, bu yaklaşımın ana düşüncesidir.

b. Yaşantı Merkezli Tasarımlar • Bu yaklaşım da çocuk merkezli yaklaşım gibidir, ondan farklı olarak programlar çocuklar okula geldikten sonra her birinin tek ilgisine göre düzenlenmelidir. • Önceden , öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları belirlenemez. • Öğrencilerin gerçek ilgi ve ihtiyaçları süreçte belirlenerek program hazırlanır. • Program, öğrenme-öğretme süreçlerinin başında hazır değildir, süreçte öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarına göre program şekillenir. • Program hazırlama ve öğretim süreci eş zamanlı ilerler. • Öğretmenler, öğrencilerin gereksinimlerini okula geldiklerinde belirlemeli, bu gereksinimlere göre programlar öğrencilerle birlikte hazırlanmalıdır.

c. Romantik (Radikal) Tasarımlar • Resmi eğitimin öğrencinin gelişimini olumsuz etkilediğini savunur. • Öğrencilere kendi doğalarına göre seçim ve karar verme hakkı veren program tasarımıdır. • Öğrencinin yeri ve zamanı geldiğinde kendi doğasında daha iyi öğreneceğini savunur. • Bireysel farklılıkları gözeten bir yaklaşımdır. Her öğrenci kendi doğasında ele alınmalıdır. • Çocuk sınıfa girmeden yapılacak herhangi bir programın geçerli olamayacağını savunurlar. Bu nedenle bu tasarım yaklaşımında plan ve programdan hoşlanılmaz. • Anlamlı öğrenmenin olabilmesi için toplumsal etkinliklere katılımı sağlayacak bir program düzenlenmelidir.

d. Hümanistik Tasarımlar Bu yaklaşım insan ilişkilerine önem verir. Öğrencinin kendini gerçekleştirmesi için fırsatlar verilmesini savunur. Öğretmenin görevi kişinin kendini tanımasına yardımcı olmaktır. Öğrencilerin kendilerini gerçekleştirebileceği, baskı ve zorlamanın olmadığı eğitim ortamları önemlidir. Kendini gerçekleştirme hümanistik tasarımın çıkış noktasıdır. Bu tasarımın amacı öznel ve sezgisel olanı, nesnel olanla kaynaştırmaktır.

3. Sorun Merkezli Tasarım Yaklaşımları • Temel felsefe olarak pragmatizme, eğitim akımı olarak yeniden kurmacılığa ve ilerlemeciliğe dayanır. • Programın merkezinde zorunlu olan toplum gereksinimleri vardır. • Ayrı ayrı derslerin öğretimi toplumun geliştirilmesinde işlevsel değildir. • Sosyal değerlere önem verir. • Toplumda önemli olan problemlerin çözümünde yetenekli, fikir sahibi bireylerin yetiştirilmesi sağlıklı bir toplumu yaratır.

3. Sorun Merkezli Tasarım Yaklaşımları q Programın düzenlenmesinde bireyin ve toplumun yaşamındaki problem durumları seçilir. q Yaşam koşulları belirleyicidir. q Problem durumu tanımlanarak problemin etkilendiği tüm bireyler etkinliğe katılır ve sorun çözüldüğünde program uygulanmadan kaldırılır. q Yaşam şartları ve toplumsal sorunlar üzerinde durulur. q Sosyal ve toplumsal problemleri merkeze alan programlarda en kritik nokta incelenecek problem alanlarının belirlenmesidir.

3. Sorun Merkezli Tasarım Yaklaşımları Bu program tasarımları; konular arasında bağ kurulmasını, yaparak -yaşayarak öğrenmenin sağlanmasını merkeze alan görüşlerle ortaya çıkmıştır. Temel vurgusu sorun çözmedir. Yeniden kurmacılık ilkelerine dayanır. Sorun merkezli tasarımlar şunlardır: a. Yaşantı Şartları Tasarımı b. Çekirdek (CORE) Tasarımı c. Toplumsal Sorunlar ve Yeniden Kurmacılık Tasarımı

a. Yaşam Şartları Tasarımı Sorunların merkeze alındığı bu yaklaşımda öğrenciler araştırma yapmalı, bu sorunlarla ilgili bilimler belirlenip bulgularından yararlanılmalı ve çeşitli çözüm önerileri getirilmelidir. Bu tasarımın en önemli özelliği, öğrencileri öğrenmeye ve problem çözme süreçlerini kullanmaya özendirmesidir.

b. Çekirdek (CORE) Tasarımı Bu yaklaşımda, kişilerin toplumsal sorunları çözebilecek bilgi ve becerilerle donanmış olarak yetiştirilmesi savunulur. Zorunlu sosyal ihtiyaçlara programın merkezinde yer verilir. Bu yaklaşım, okulların sosyal gelişmede fonksiyonel olmayışına karşı bir tepki olarak doğmuştur. Sınıf içindeki demokratik uygulamaları teşvik edici bir anlayışa sahiptir. İşbirliğine dayalı öğrenme modelini esas almaktadır.

c. Toplumsal Sorunlar ve Yeniden Kurmacılık Tasarımı Bu yaklaşıma göre, eğitim programları uygulanmadan önce toplumsal sorunlar ele alınmalı ve eğitim programlarına yansıtılmalıdır. Eğitim hem değişim aracı, hem de denge aracıdır. İnsan sadece yaşadığı anı değil, geleceği de düşünmek zorundadır. Sınıf ortamı demokratik olmalıdır. Uygulamaya ağırlık verilmelidir. Eğitim ortamında kesinlikle cezaya yer verilmemelidir.

Soru: Aşağıdaki yaklaşımların hangisinde konuların ve bilgilerin, disiplinler/dersler arasında bütünleşme sağlanarak, daha işlevsel hale getirilmesini benimseyen tasarım yaklaşımı kullanılmıştır? (KPSS 2005) A) Süreç yaklaşımı C) Geniş alan yaklaşımı E) Konu merkezli yaklaşım B) Disipliner yaklaşım D) Sarmal yaklaşım Soru: Sınıf içi öğretme-öğrenme süreçlerinde konu merkezli yaklaşımları benimseyen bir öğretmen aşağıdakilerden en çok hangisine ağırlık verir? (KPSS 2003) A) Öğrenci katılımına B) İçeriğin ayrıntılarına D) Çok yönlü etkileşime E) Grup çalışmasına C) İşbirlikli öğrenmeye Soru: Aşağıdakilerden hangisi öğrenci merkezli program geliştirme yaklaşımının ilkelerinden birisi değildir? A)Öğrencinin doğal gelişimini destekleme B)Öğrenci etkinliklerine yer verme C)Öğrenmeyi öğrenme yeteneklerini geliştirme D)Öğrencinin ilgi ve gereksinimlerini karşılama E)Öğrencinin konu alanlarını derinlemesine özümlemesini sağlama