retim Yntemleri ve Yaklamlar LATERAL DNME YNTEM LATERAL

Öğretim Yöntemleri ve Yaklaşımlar LATERAL DÜŞÜNME YÖNTEMİ

LATERAL DÜŞÜNME Bu yaklaşım Edward de Bono tarafından geliştirilmiştir. Yaklaşımın esası buluşçu düşünmedir ve bir beceri olarak düşünmenin öğretimi üzerinde durur. (Edward de Bono/1933)

Lateral Düşünme: Kişilerin sorunlara farklı yönlerden bakabilmeyi ve geniş düşünebilmeyi öğrenmelerini sağlamayı amaçlayan düşünme biçimidir. Lateral düşünce, klasik düşünce kalıplarının dışına çıkmaktır. Herkesin sahip olduğu verileri farklı şekillerde işleyip, ayrıcalıklı sonuçlar çıkarmaktır.

Lateral düşünme yaklaşımında, düşüncenin sistematikleştirildiği, 6 düşünce şapkası ile 6 uygulama ayakkabısı yaklaşımı en yaygın olanıdır.

6 düşünce Şapkası 6 düşünce şapkası yönteminde iki önemli husus vardır. Birinci husus: Düşünmenin en büyük düşmanı karmaşıklıktır. Sade bir düşünce daha etkilidir. O halde düşünme faaliyetinin sadeleştirilmesi gerekir. 6 düşünce şapkası aracılığıyla öğrenciler; Duygularının, Mantığının, Bilgisinin, Buluşçuluğunun hepsine aynı anda dikkat etmek yerine, onlara tek yer verme imkanına kavuşurlar.

İkinci husus: Değişik düşünme biçimlerine istendiği anda geçiş yapabilmesidir. Mesela, bir konuda bir öğrenci sürekli olarak olumsuz tavır ya da düşünce sergiliyorsa, öğrenciden «siyah düşünce şapkasını çıkarması» istenebilir. O öğrenciden «sarı düşünce şapkası» takmasını istemek kendisinden olumlu düşünceler beklendiğini ima eder. • 6 düşünce şapkası yöntemi düşünme faaliyetini bir oyun haline getirerek, • Belirli düşünce tarzlarını sistematik şekilde ortaya çıkarır.

6 düşünce şapkası yöntemi nasıl uygulanır? Katılımcılara üzerinde görüşme yapacakları konu verilir. Tüm katılımcıların konuya yaklaşırken aynı şapkayı giymeleri yani konuya aynı şekilde yaklaşmaları istenir. Okullarda ise öğretmen öğrencilerine kartondan yapılmış şapkaları dağıtarak, belli bir düzen içinde onları takmalarını ister. Bu yöntemde önemli olan, öğrencilerin düşünce ve önerilerini diğer gurup üyeleri ile paylaşmalarıdır.

Bu yöntemde kullanılan şapkaların ilkeleri ve özellikleri şöyledir:

BEYAZ ŞAPKA AÇIK VE TARAFSIZ OL ØBeyaz renk tarafsızlığı ve objektifliği anlatır. ØBeyaz şapka objektif bilgiler ve sayılarla ilgilidir. ØBeyaz şapkanın amacı pratik olmaktır.

KIRMIZI ŞAPKA DUYGUSAL TEPKİLERİNİ AÇIKLA ØKırmızı renk öfke, tutku ve duyguyu çağrıştırır. ØKırmızı şapka düşünceye duygusallık katar.

SİYAH ŞAPKA TEHLİKELERİ BİL ØSiyah renk karamsarlık ve olumsuzlukları çağrıştırır. ØSiyah şapka kötümserdir. Negatiflik taşır. ØBir şeyin niçin yapılmayacağını görür, riskleri ve bir şeyin neden işe yaramayabileceğini gösterir. ØEleştirme şapkasıdır ama bu bir tartışmada taraf tutmak anlamına gelmez.

SARI ŞAPKA AVANTAJLARI VE FAYDALARINI SIRALA ØSarı renk güneşi çağrıştırır. Aydınlıktır, olumluluktur. ØSarı şapka iyimserdir; pozitiflik taşır. ØOrtaya atılan görüşü beğenmesek bile sarı şapka bizden, bu önerinin iyi yönlerini de bulmamızı ister. ØAnahtar soru: Bu olayın bize sağlayacağı yarar ne olabilir?

YEŞİL ŞAPKA BULUŞÇULUĞUNU KULLAN ØYeşil renk çimen, bitki ve bereketi akla getirir. ØYeşil şapka yeni fikirler, buluşçuluk demektir. ØYeşil şapka enerji şapkasıdır. ØYeşil şapkayla düşündüğünüz zaman, önerileri sürer, yeni görüş ve seçenekler ortaya koyabilirsiniz. ØYine bu şapkayla, ortaya atılan bir görüşe ilişkin değişiklikler önerebilirsiniz.

MAVİ ŞAPKA SONUÇLARI TOPARLA, ÇÖZÜMLERİNİ ÖNER ØMavi her şeyin üstündeki gökyüzünün rengidir. ØMavi renk, tarafsızlığı, sakinliği ve hakim olmayı akla getirir. ØMavi şapka düşünme sürecinin düzenlenmesi ve kontrolü ile ilgilidir.

6 uygulama ayakkabısı 6 düşünce şapkası; duygu, düşünce ve bilgilerin paylaşımında kullanılır. Uygulamaların paylaşımında ise, kullanılan yöntem 6 uygulama ayakkabısıdır. Ayakkabılar bir hedefe ulaşmak içindir ve uygulama gerektirir. Her duruma uyan bir davranış yerine, farklı durumlarda kullanılabilecek, 6 farklı davranış biçimi oluşturulabilir.

Altı şapkalı düşünmede bir defada sadece bir şapka takılabilirken, 6 ayakkabı uygulama tekniğinde, aynı anda farklı iki ayakkabı giyebiliriz. Bu bir avantajdır ve hareket rahatlığı sağlar. Uygulama ayakkabılarının şapkalardan farklı olarak, ayakkabının renginin yanında, biçimlerinin de farklı olması gibi bir özelliği vardır. Ayakkabının fiziksel özelliği onun tabiatının bir göstergesidir.

LACİVERT RESMİ AYAKKABI RUTİNİ UYGULA ØLacivert renk üniforma rengidir. ØRutin işleri ve resmiyeti çağrıştırır. ØLacivert renk ayakkabı uygulamasında, rutin işler ve resmi prosedürler izlenir. ØRutinler esnekliği azaltır. Ama zaman bizim tehlike yapmamızı engeller.

GRİ SPOR AYAKKABISI BİLGİ TOPLA VE BU BİLGİYİ KULLAN ØGri renk; sisi, pusu, tam ve net olarak görememeyi çağrıştırır. ØGri renk ayakkabı uygulamasında, araştırma ve delil toplama gerekir. Burada amaç delil toplamak ve toplanan bilgiyi kullanmaktır. ØGri renk ayakkabı aynı zamanda düşünmeyi de kapsar.

KAHVERENGİ YÜRÜYÜŞ AYAKKABISI İNSİYATİFLERDEN YARARLAN ØKahverengi toprağı ve çamuru çağrıştırır. ØYürüyüş ayakkabıları ise zor şartlarda kullanılan sağlam ayakkabılardır. ØKahverengi yürüyüş ayakkabıları; uygulamada inisiyatiflerden, esneklikten faydalanılarak, sonuca ulaşmaya çalışıldığı durumlarda giyilebilen ayakkabılardır. ØBu ayakkabılar, Lacivert (rutin) resmi ayakkabının tam tersi bir uygulama gerektirir.

TURUNCU LASTİK ÇİZME TEHLİKEYİ AZALT ØTuruncu renk tehlikeyi, dikkat çekmeyi ya da uyarıyı çağrıştırır. ØLastik çizmeler ise itfaiyecilerin ya da kurtarma ekiplerinin kullandığı ayakkabı şeklidir. ØTuruncu lastik çizme, tehlike demektir. ØAcil müdahale gerektirir ve güvenliğin sağlanması en önemli iştir.

PEMBE EV TERLİĞİ İNSANLARI KORU ØPembe renk sıcaklığı, rahatlığı çağrıştırır. ØBu uygulama biçimi; korumayı, acımayı, insanların duygu ve düşüncelerine karşı hassas olmayı gerektirir. ØPembe terlik uygulamasında; kişi problemi kendi problemi gibi ele almalı, karşısındaki kişiye ailesinden biriymiş gibi davranmalıdır.

MOR BİNİCİ ÇİZMELERİ ROLÜNÜN GEREKLERİNE GÖRE HAREKET ET ØMor renk yetkiyi çağrıştırır. ØBinici çizmesi de yine yetki ile ilgilidir. ØMor binici çizmesi uygulamada bir yetkinin sağladığı üstünlüğü kullanma ile ilgilidir. ØBurada kişi resmi bir yetki ile hareket eder. ØMor binici çizmesi otoriteyi temsil eder.

6 düşünce şapkası ya da 6 uygulama ayakkabısı uygulaması yapılacak etkinliklerde öğrencilere; Bir süre için beyaz şapkamızı çıkarıp, şimdi sarı şapkamızı takalım… Sizden şimdi yeşil şapkanızı çıkarmanızı istiyorum… Kırmızı şapka düşüncesi için süre yeterli… Ayaklarınıza pembe ev terlikleri giyin… Şimdi spor ayakkabısı uygulaması yapın… gibi direktifler verilmesi yöntemin başarısı için gereklidir.

Her iki yöntemi ortaya atan Edward De Bono göre; «basit şeyler kullanışlıdır. Yöntem basit de olsa, çocukça da görülse, öğrenciler için öğretici olması önemlidir» .

GLOBAL DÜŞÜNME YAKLAŞIMI Bu yaklaşımın temeli, öğrenmeyi kolaylaştırmak için harita çizmeye dayanmaktır. Yani bu yaklaşımda öğrenmemiz gereken bilgilerin haritalaştırılması esastır. Bu konuda temel olarak üç tür harita geliştirilmiştir: a) Zihin haritaları b) Kavram haritaları c) Bilgi haritaları

a) Zihin haritalarını geliştiren Tony Buzan (1942) Doğrusal düşünme tavrından vazgeçip çok boyutlu düşünmeye yarayan bu sistem; Sadece bir sorunu ortaya çıkarmak için değil; zihninizi boşaltmak, daha temiz düşünebilmek ve bütünü görebilmek için de kullanılır,

Zihin haritaları, belirli bir kavramlar kümesinin, hiyerarşik bağlantılar içerisinde yazılması, resmedilmesidir. Daha doğrusu zihin haritaları bir çeşit düşünce organizasyonudur, kavramları birbirleriyle olan ilişkileri üzerinden tanımlamaya yarar. Yapılan bazı çalışmalar, insanın liste halinde verilen bilgiye kıyasla, organizasyonel ve hiyerarşik olarak dizilmiş bilgiyi algılamakta daha etkin olduğunu göstermiştir.

Zihin haritaları sayesinde; bir işi, konuyu, dersi, toplantıyı ister hazırlarken, ister not tutarken, çok daha kolay çalışılabilir ve bu çok daha akılda kalıcı olur.

Örneğin; elma yemenin 5 ana nedeni dediğimizde; Vitam lık in ğ Sa ı o Kil yb Ka Le zze Pa rla k. D işl er tli

Buzan’ın da belirttiği gibi zihin haritaları bir çeşit düşünme aracıdır. Zihin haritaları hayatımızı kolaylaştırır. Buzan’ın tabiriyle zihniniz kitap, kaset, film vb. şeylerle dolmayı bekleyen bir kütüphane , Siz de bu kütüphanenin şefisiniz. Önemli olan sizin doğru kararlar verip, doğru şeylerle raflarınızı doldurmanız ve aradığınızı kolayca bulabilmenizdir.