retim Programlarnn Temel eleri PROGRAM GELTRME VE RETM

Öğretim Programlarının Temel Öğeleri PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Programın Temel Öğeleri HEDEFLERKazanımlar Öğrenme Yaşantılarının Düzenlenmesi Öğrenme Yaşantıları Ölçme ve Değerlendirme GERİ BESLENME (DÖNÜT VE DÜZELTME) Temel Sorular: q q Bireye hangi davranışlar kazandırılacak? Davranış değişmesi için hangi yaşantılar gereklidir? Yaşantılar nasıl düzenlenmelidir? Tasarlanan sonuçlar gerçekleşti mi? PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

1. Hedef Davranış ØUzak Hedefler ØGenel Hedefler ØÖzel Hedefler ØDavranışsal Hedefler Niçin Eğitim? Ne tip birey? 2. İçerik (Kapsam) 3. Eğitim Durumları ØÜniteler-Tema (Öğrenme Yaşantıları) ØKonular ØÖğretim stratejileri ØYöntem ve teknikler Ne öğretelim? ØAraç ve gereçler Nasıl öğretelim? Nerede öğretelim? Ne zaman öğretelim? Ne ile öğretelim? PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM 4. Sınama Durumları (Ölçme ve Değerlendir me) Ne kadar öğretildi? Ne düzede hedeflere ulaşıldı?

Niçin? Hedef (Davranış) Ne kadar? Ölçme ve Değerlendirme (Dönüt) İçerik (Kapsam) Ne? Ne kadar? Eğitim Durumları Öğretme-Öğrenme Süreci Nasıl? PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİ Dört temel aşamadan oluşur; 1. Program Geliştirmenin Planlanması • Planlama çalışma gruplarının oluşturulması • Program geliştirme çalışma planı • İhtiyaç belirleme 2. Program Tasarısı Hazırlama • • Hedef yazma/belirleme İçerik analizi yapma/belirleme Eğitim durumları hazırlama Sınama durumları 3. Programın Denenmesi 4. Programın Değerlendirme

Program Geliştirmenin Planlanması

1. Çalışma Gruplarının oluşturulması Çalışma gruplarını üç grupta toplayabiliriz. I. GRUP: Program karar ve koordinasyon grubu 2. GRUP: Program çalışma grubu 3. GRUP: Program danışma üyeleri grubu

Program Karar ve Koordinasyon Grubu • Hangi alanlarda program geliştirme çalışmalarının yapılacağına karar verilir. • Ülkede başat olan eğitim felsefesinin bu programlara yansıtılması sağlanır. • Hazırlanan programları kabul yada değiştirmede karar organıdır. • Tüm program geliştirme çalışmalarında koordinasyonu sağlar.

Grupta Bulunan Üyeler şunlardır; • • • Milli Eğitim Bakanlığı temsilcileri (Talim Terbiye Kurulu/Teftiş Kurulu/İlgili genel müdürlük temsilcileri/Program dairesinden bir uzman). Program geliştirme alan uzmanı (akademisyen) Öğretmen örgütlerinin temsilcileri Konu alanı uzmanları ve temsilcileri (öğretmenler, meslek odası birliği ve temsilcisi) Veli temsilcileri. Öğrenci temsilcisi

Program Çalışma Grubu Programın; • hazırlanması, • uygulanması, • değerlendirilmesi, ve • geliştirilmesi aşamalarında sürekli görev yapan bir gruptur.

Grupta bulunan üyeler; • Program geliştirme uzmanı • Eğitimde ölçme ve değerlendirme uzmanı • Konu alanı uzmanları (Alt ve üst sınıf düzeylerinden, yakın ders alanlarından • Branş öğretmenleri ve alandan üniversite öğretim elemanları • Dilbilim uzmanı

Program Danışma Grubu Program çalışma grubuna danışma yapacak uzmanlardan oluşur. Gerektiğinde katılırlar. Bunlar; • Eğitim Psikologu • Eğitim Sosyologu • Eğitim Felsefecisi • Eğitim Ekonomisti • Eğitim Denetçisi • Eğitim Teknoloğu • İletişim Uzmanı • Okul yöneticisi • Gerekli görülen diğer uzmanlar. .

2. Program Geliştirme Çalışma Planı • Program geliştirme sürecinde hangi işlemlerin, ne zaman ve ne kadar sürede gerçekleştirileceğini belirleyerek bir zaman takvimi hazırlanır.

3. İHTİYAÇ BELİRLEME Programın hazırlanması için bir program ihtiyacının ortaya çıkması ve bu ihtiyacın en iyi şekilde karşılanması için gerçek ihtiyacın ne olduğunun belirlenmesi gerekir. İhtiyacın belirlenmesi, yapılacak eğitim etkinliklerinin programlanması için gerekli bilgileri elde etmede ve program hedeflerinin yerindeliğini ortaya koymada da yardımcı olur.

İhtiyaç belirleme aşamasında şu sorulara cevap aranmalıdır: ▪ Toplumun beklenti ve ihtiyaçları nelerdir? ▪ Bireyin ihtiyaçları nelerdir? ▪ Konu alanı ile ilgili ihtiyaçlar nelerdir? ▪ Doğanın ihtiyaçları nelerdir? → Toplum, birey, konu alanı ve doğayı göz önüne alıp, bunlardan birine ters düşmeden, onlarla uyum içinde olacak şekilde belirlenen hedeflere aday hedefler denir. → Aday hedefler süzgeçlerden (Eğitim Sosyolojisi, Eğitim Psikolojisi, Eğitim Ekonomisi ve Eğitim Felsefesi) geçirilerek olası hedefler ortaya konur. By_Ofspring 2007/2008

Maslow’un İnsan İhtiyaçları Hiyerarşisi Kendini gerçekleştirme Kendine saygı gösterme Sevme ve ait olma Güvenlikte olma Fizyolojik

Kendini Gerçekleştirme • “Kendini Gerçekleştirme” kavramını ilk kez Maslow kullanmıştır. • Sağlıklı bir kişiliğin gelişebilmesi için gerekli olan gereksinmelerden meydana gelen, piramit biçiminde bir gereksinmeler hiyerarşisi ortaya koymuştur. • Bu gereksinmelerin en tepesinde kendini gerçekleştirme gereksinmesi bulunmaktadır. Ancak kişinin kendini gerçekleştirmek için güdülenebilmesi, daha alt basamaklarda yer alan – fizyolojik, – güvenlik, – ait olma ve – saygınlık sağlama ile ilgili temel gereksinmelerin yeterince doyum sağlamasına bağlıdır. • Temel gereksinmelere doyum sağlayan insan kendini gitgide daha özgür ve iyi hissedecek, sonuçta kendisinde var olan tüm potansiyelleri açığa çıkaracaktır. Yani gerçek anlamda “kendisi” olacak, kendisini gerçekleştirecektir.

1. Genel ihtiyaçların belirlenmesi: Toplumun ihtiyaçları Ö Okur-yazarlık Ö Mesleki beceriler Ö Sosyal düzen ve ahlak Ö Kişilerarası ilişkiler Ö Kültür ve değerler aktarma Ö Yaratıcılık ve yenilik

2. Bireysel ihtiyaçların belirlenmesi • Önceki eğitim • Var olan bilgi, beceri, tutum • Mevcut performans • Öğrenme biçimleri • Öğrenmeyi etkileyen faktörler • Mevcut kaynaklar • Bireysel gereksinimler

İHTİYAÇ BELİRLEME/ANALİZİ YAKLAŞIMLARI By_Ofspring 2007/2008

1. Farklar Yaklaşımı Bu yaklaşım gözlenenle beklenen başarı düzeyleri arasındaki farkı ortaya çıkarır. Bu tanımı şöyle formüle edebiliriz: Bireyin gerek duyduğu yeterlilikler - Bireyin sahip olduğu yeterlilikler = Bireye kazandırılmak istenen yeterlilikler Okul ortamı ve eğitim birimleri genellikle bu yolla ihtiyaç değerlendirmesi yapar. Örnek: İngilizce hazırlık kursu By_Ofspring 2007/2008

2. Demokratik Yaklaşım İhtiyaç, çoğunluğun veya toplumdaki baskı gruplarının isteklerinden hareketle belirlenir. Birçok insanın ihtiyaç değerlendirme süreci içinde olması insan ilişkileri ve halkla bütünleşme özelliğine sahip olması bu yaklaşımın en önemli özelliğidir. Yüksek sayıda insan grubunun katılımı ihtiyacı belki çok geçerli kılar; ama, bu o ihtiyacın çok değerli olduğu anlamına gelmez. Örneğin turizm dersine yönelik bir program tasarısı hazırlama sürecinde ihtiyacın, grubun çoğunluğunun ilgileri, istekleri ve yetenekleri doğrultusunda hazırlanması

3. Analitik Yaklaşım Bu yaklaşım, gelecekte ortaya çıkması olası durumlardan yola çıkarak ihtiyacın belirlenmesi sürecidir. Bu durumla ilgili bugünkü mevcut duruma ait bilgilerden yararlanılır ve geleceğe yönelik kestirimler yapılır. Bu yaklaşımda eleştirel düşünceden yola çıkılarak çözüm aranır. Örnek: Gelecekte internetin önemli bir araç olacağı varsayımından hareketle, öğretmen adaylarının öğretim sürecinde internetin kullanımına ilişkin gereksinim duyacakları bilgi ve becerilerin belirlenmesi.

4. Betimsel Yaklaşım Bir nesnenin yokluğu veya eksikliği ile ortaya çıkan zararla o nesnenin varlığının ortaya koyacağı, sağlayacağı yarardan hareketle ihtiyaç belirlenmesi sürecidir. Örneğin; Türkçeyi iyi bilmeyen öğrencilerin diğer derslerden başarısız olmasına bağlı olarak programda Türkçe dersine ağırlık verilmesinin ihtiyaç olarak görülmesi gibi. By_Ofspring 2007/2008

İHTİYAÇ BELİRLEME TEKNİKLERİ Ø Delphi (Anket geliştirme) Tekniği: Ortak (çoğunluğun) görüş ve düşünceleri belirlemek üzere bireylerden yazılı (mektup ya da açık uçlu sorulardan oluşan anket) olarak alınan raporların değerlendirilmesine dayanan bir tekniktir. Mektuba cevap veren uzmanlar birbirinden bağımsız ve habersizdir. Böylece var olan durum analiz edilir ve gelecekte nelerin, nasıl olabileceği üzerinde görüşlerin alınması sağlanır. Bu süreçte, öncelikle amaçlar belirlenir ve bunların gelecekte alacağı durum üzerinde çalışılır. Bireylerin bağımsız düşünmesini sağlar ve ekonomiktir. Ø Progel (Dacum) Tekniği: Mesleklerin beceri profilleri (mesleki yeterlik) çıkarılarak yeterlik alanları belirlenir ve iş analizi çalışmalarına dayanır. • DACUM, İngilizce (Developing a Curriculum) sözcüklerinin kısaltılmışıdır ve program geliştirme anlamında kullanılmaktadır. • Bu teknik temel olarak, iş ortamında işin en geçerli ve en gerekli olan işlemlerinin işin ustaları tarafından belirlenmesi ve daha sonra iş ve işlemlerin bir panel çalışmasıyla kesinleşmesini içerir. İş/meslek analizine benzer ancak daha kısa sürede tamamlanabilir.

İHTİYAÇ BELİRLEME TEKNİKLERİ Ø İş/Meslek Analizi Tekniği: Meslek işlem basamaklarına göre analiz edilir ve gerekli davranış düzeyleri belirlenir. • İş ya da meslek, işlere/fonksiyonlara ayrılır. Bunlar; bilgi, beceri, mesleki tutum ve alışkanlıklardan diğer bir anlatımla bilişsel, duyuşsal ve devinişsel davranışlardan oluşur. İş analizi süreci iş ortamında çalışan, alanlarında usta bireylerin çalışmasıyla gerçekleşir. • İş analizi; programın içeriğinin belirlenmesinde, bir işin gerektirdiği yeterliliklerin ortaya konulmasında, işlerin tanımlanmasında, iş başvurusu yapanların seçiminde, eğitimin amaçlarını belirlemede vb. faydalar sağlar. • Gözlem Tekniği: İhtiyaç konuları doğal ortamında uygun teknikle gözlenir ve rapor alınarak değerlendirme yapılır. • Gözlem, okul merkezli olarak bireysel bilgi ve araştırmaya dayanır. Olaylar doğal ortamlarında doğrudan gözlenerek bilgi toplanmaya çalışılır. • Gözlem yaparken, öğrencilerin bilgi düzeyleri, okuma, yazma, konuşma, problem çözme yetenekleri ve eleştirel düşünme becerileri gibi temel becerilerin gözlenmesi çok önemlidir.

İHTİYAÇ BELİRLEME TEKNİKLERİ • Testler / Ölçme Araçları • Eğitimde test, bireyde aranan özelliklerin ne miktarda var olduğunu belirlemek üzere yapılan işlemlerdir. • Kritik bazı davranışların belirlenmesi amacıyla hazırlanıp, programın girişinde ya da sonunda öğrenciye uygulanan Başarı Testleri veya diğer ölçme araçlarının sonuçlarına göre öğrenme ihtiyaçlarını belirlemek mümkündür. • Görüşme / Grup Toplantıları • Görüşme yoluyla öğrenenlerin ve programla ilgili olabilecek tüm katılımcıların (öğretmenlerin, yöneticilerin, velilerin, yayıncı ve yazarların, uzmanların, iş çevrelerinin, politikacıların, vb. ) program hakkındaki görüş ve tepkileri sözlü olarak belirlenir. • Görüşme, yüze olabileceği gibi anket formları, tele konferans ya da internet aracılığı ile de olabilir. • Kaynak / Literatür Tarama • Son yıllarda yurt içi ve yurt dışındaki eğilimler, bilimsel çalışmalar, mevcut programa ilişkin verilen raporlar değerlendirilerek mevcut program incelenmektedir.

Hedefler

HEDEFLER Hedef; yetiştirilecek bireyde bulunması uygun görülen, eğitim yoluyla kazandırılabilir istendik özelliklerdir. Programın hedef boyutunda “Bireyleri niçin eğitiyoruz? ” sorusuna cevap aranır.

Eğitimin hedefleri üçe ayrılır: Uzak Hedefler Genel Hedefler Özel Hedefler Milli Eğitimin Hedefleri Okulun Hedefleri Dersin ve Konunun Hedefleri

HEDEFLERİN / SEVİYELERİ Ülkenin Eğitim Felsefesi Anayasal uzak amaçlar Milli eğitimin uzak amaçları Belirli öğretim kurumlarının genel amaçları Belirli düzeyde okulların genel amaçları Dersin özel amaçları PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM Belirli bir konunun öğretim amaçları

Amacın Düzeyi Soyut Genel Amaçların Hiyerarşisi Eğitimin küresel amaçları Uluslar arası kuruluşlar Eğitimin Genel Amaçları Yasa ile belirlenmiş (1739 S. K) Okulun Yasa ile belirlenmiş (1739 S. K 2547 YÖK) Amaçları Dersin Amaçları Ünitenin Amaçları Somut Davranışa dönük Amaçları Kimin Hazırladığı Konunun amaçları Bir komisyon tarafından hazırlanır TTKB onaylar Amaçların Özelliği Örnek Öneri niteliğinde Eğitilmiş bireyin genel özelliklerini yansıtır. Milli Eğitim kademesini bitiren bireylerin özellik-lerini yansıtır. Bir derste kazandırılması gereken hedeflerdir. UNESCO’nun belirlediği eğitimin küresel amaçları Türk Milli Eğitimin Genel Amaçları İlköğretimin amaçları Sosyal Bilgiler dersinin amaçları Bir derste kazandırılması gereken hedeflerdir. Sağlığımızı koruyalım ünitesinin amaçları Bir konuda öğrenci-den beklenen davra-nışları ifade eder. Sağlığımızı korumanın önemini kavrayabilme

I. Uzak Hedefler: Ülkenin politik hedefleri olup yetiştirmek istediği insan tipi ile ilgilidir. Uzak hedeflerin şekli ülkenin anayasası ile belirlenir. 1739 sayılı Milli Eğitim temel Kanunu’nun 2. maddesinde Türk Milli Eğitiminin uzak hedefi şu şekilde belirtilmiştir: “Biryandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk milletinin çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir otağı yapmaktır” II. Genel Hedefler: Uzak hedeflerle tutarlı olan ve uzak hedeflerin gerçekleşmesine hizmet eden okulların hedefleri ile milli eğitimin hedefleri genel hedeflerdir. Türk Milli Eğitim Sisteminin Genel Hedefleri(1739) 1. Atatürk inkılâp ve ilkelerine ve Anayasada ifadesi bulunan Atatürk Milliyetçiliğine bağlı; Türk milletinin milli, ahlâki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluğunu bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar yetiştirmek.

2. Beden, zihin, ahlâk, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip insan haklarına saygılı, girişken kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek. 3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini gerçekleştirerek, gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların kendilerini kutlu kılacak ve toplumun mutlulu ğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak. III. Özel Hedefler: Bir disiplin ya da çalışma alanında öğrenciye kazandırılması uygun bulunan bilgi, beceri, ilgi, tutum ve alışkanlıklar gibi özelliklerdir (Derslerin hedefleridir. ) Öğrencilerin yetiştirilmesi için eğitim durumlarının hazırlanması ve değerlendirilmesinde bu özel hedefler işe koşulur.

DİKKAT! • Hedefler tasarlanırken yukarıdan aşağıya • (uzak → genel → özel) doğru tasarlanır. • Fakat gerçekleştirilirken aşağıdan yukarıya doğru • (özel → genel → uzak) gerçekleştirilir. • Hedeflerin belirlenmesinin yanı sıra aşamalı olarak sınıflandırılmasının da önemi vardır. Hedeflerin kolaydan zora, basitten karmaşığa, somuttan soyuta doğru sıralanması öğrenme etkinliklerini olumlu yönde etkileyecektir.

Bir Hedefte Bulunması Gereken Özellikler • Hedef cümlelerinin sonunda ne kazanılacağını ifade eden kelime kullanılmalıdır: • Bilgisi, becerisi, gücü, yeteneği, alışkanlığı vs. veya “-bilme” ekiyle biten bir bileşik sözcük. • Örnek: - Matematik dersinde dört işlemden yararlanarak problem çözebilme (çözme yeteneği) • - Bilgisayar Programlama dersinde, verilen bir problem durumunun çözümüne en uygun programı hazırlayabilme

Bir Hedefte Bulunması Gereken Özellikler • 2) Hedefin ilgili olduğu konu alanı belirtilmelidir. • Örnek: - Felsefede geçen temel kavramların bilgisi - Bilgisayarda donanım parçalarını tanıyabilme - Bilimsel yöntemi kullanabilme (Yanlış) - Doğrusu: Kimya dersinde verilen doğal problemlerin çözümünde bilimsel yöntemi kullanabilme

Bir Hedefte Bulunması Gereken Özellikler • 3) Açık-Seçiklik: • Örnek: - Biyoloji Dersinde sürüngenlerin sindirim sistemi bilgisi - Problem Çözme ilgili süreçler bilgisi (Yanlış). - Doğrusu: Matematik dersinde tam sayılarla ilgili problemlerin çözümünde süreçler bilgisi - Bilgisayarda komutları kullanabilme (Yanlış). - Doğrusu: Bilgisayarda işletim sistemlerine ilişkin komut işlemlerini yapabilme

Bir Hedefte Bulunması Gereken Özellikler • 4) Öğrenci Davranışına Dönüklük: • Örnek: - Türkçe dersinde noktalama işaretlerini kullanma becerisinin öğretilmesi (Yanlış). • Doğrusu: Türkçe dersinde noktalama işaretlerini kullanabilme - Öğrencilere disket ile ilgili işlemleri yapma kazandırmak (Yanlış). becerisi - Doğrusu: Bilgisayar dersinde disket ile ilgili işlemleri yapabilme

Bir Hedefte Bulunması Gereken Özellikler • 5) Genellik-Sınırlılık • Genellik ilkesi; Hedef cümlesinin yeterince kapsamlı olmasını ifade eder. Genellik, hedefin yazıldığı plan türüne göre değişir: Örneğin: • - Türkçe Dersi: Günümüz Türkçesiyle yazılmış düzeyine uygun bir metni anlayabilme (Yıllık plan) • - Türkçe Dersi: Günümüz Türkçesiyle yazılmış düzeyine uygun bir öyküyü anlayabilme (Ünite planı) • Türkçe Dersi: Ömer Seyfettin’in “Forsa” adlı öyküsünü anlayabilme (Günlük plan) • Örnek: - 5 ile 7’ yi çarpma gücü (Yanlış) • Doğrusu: Matematik dersinde sayılar arasındaki belli ilişkileri kavrama gücü

Bir Hedefte Bulunması Gereken Özellikler • Sınırlılık ilkesi: Hedef cümlesi öğrenciye kazandırılacak tek bir özelliği içermelidir. • Örnek: - Türkçe dersinde duygu ve düşüncelerini yazılı ve sözlü olarak anlatabilme (Yanlış) • Bilgisayar dersinde bilgisayarın donanım parçalarını monte edebilme ve onların arızalarını giderebilme (Yanlış)

Hedeflerin Belirlenmesinde Dikkat Edilecek hususlar Öğrenci Davranışına Dönük Olma Öğrenci Yaşantılarına Dönük Olma Öğrenciye Uygunluk Hedeflerin öğrencilerin öğretimin sonucunda neler yapabileceğini ifade etmesi Hedefler öğrencinin öğretme-öğrenme etkinliklerine aktif olarak katılımın sağlayacak özelliklere sahip olmalıdır. Öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları ile gelişim özeliklerine uygun olmalıdır. Kenetlilik(Konu alanı ile ilişkilik) Hedefler konular ile bağlantılı olarak ifade edilmelidir. Hedefler bir içerik ile ilişkili olmalıdır. Açık-seçiklik Hedef ifadeleri okuyanlar için açık ve seçik olmalıdır Öğrenme Ürününe Dönüklük Güvenilir(Tutarlı) olma Genellik ve sınırlılık Hedefler öğrenme sonucuna dönük olmalıdır. Öğretimi tamamlayan bir öğrencinin ne yapacağını gösterir nitelikte olmalıdır. Hedefler birbirlerini destekler ve mantıksal açıdan tutarlı olmalıdır. Hedefler hangi özelliklerin kazandırılacağını belirtecek kadar genel ve kazandıracağı özelliği başka bir özellikle karıştırmayacak kadar sınırlı olmalıdır.

KAZANIMLAR YAZILIRKEN UYULMASI GEREKEN İLKELER Hedef alanda olmalı Gözlenebilir ve ölçülebilir olmalı. İfade açık ve anlaşılır olmalıdır. Kazanım ifadesinden herkes aynı anlamı çıkarmalıdır. Cümlelerin sonundaki eylem ifade eden sözcükler “ yazar, açıklar, tasarlar, ilişki kurar” gibi kazanım ifade eden şekilde ve geniş zaman kullanarak yazılmalıdır. Basitten karmaşığa, somuttan soyuta doğru sıralanmalıdır. Kazanımlar öğretmenlerin yapacakları değil, öğrencinin yapacakları yani öğrencide gerçekleşecek davranış değişiklikleri olmalıdır. Birbirinin önkoşulu oluş biçimlerine göre sıralanmalıdır.

Soru: Türk eğitim sisteminde genel hedefler aşağıdakilerden hangisine dayalıdır? (KPSS-2005) A) Türk Milli Eğitim Temel Kanunu’na B) Okul Yönetmeliklerine C) Tebliğler Dergisine D) Şura Kararlarına E) Öğretim Programlarına Soru: Aşağıdakilerden hangisi Türk Milli Eğitim Kanunu’nda belirlenen Türk Milli Eğitiminin temel ilkelerinden birisi değildir? A) Laiklik B) Karma eğitim C) Okul-Aile işbirliği D) Yöneltme E) Toplumsallaşma Soru: Aşağıdakilerden hangisi uzak hedef ifadesidir? A) İletişim becerilerini geliştirebilme B) Karşılaştığı problemlere bilimsel araştırma yöntemlerini kullanabilme C) Teknolojiyi ve bilimsel gelişmeleri takip edebilme D) Çağdaş uygarlık seviyesine ulaşabilme E) Sağlıklı yaşam alışkanlıklarını kazanabilme

Hedef Belirleme ÆProgramın ilk ve temel öğesi olan hedef belirleme, program geliştirmenin en önemli aşamasıdır. Çünkü, programın diğer öğeleri de hedef doğrultusunda tespit edilir ve düzenlenir. ÆEğitimde hedef belirlenirken birtakım unsurlar vardır. Bunlar; belirleyiciler, süzgeçler ve ürünlerdir.

Hedef Belirleme Belirleyiciler Süzgeçler Toplumun Gerçekleri ve İhtiyaçları Konu (disiplin) Alanının Nitelikleri Bireyin İlgi ve İhtiyaçları Doğanın Denge ve Niteliği Öğrenme Ürünleri Eğitim Felsefesi Eğitim Psikolojisi Aday Hedefler Eğitim Sosyolojisi Olası Hedefler Bilişsel Duyuşsal Devinişsel Eğitim Ekonomisi Kazanımlar

Hedeflerin Sınıflandırılması/ Taksonomisi

Öğrenilmiş davranışlar bilişsel, duyuşsal, devinişsel olarak sınıflandığı gibi, her alan da kendi içinde basitten karmaşığa, kolaydan zora, somuttan soyuta ve birbirinin önkoşulu olacak şekilde aşamalı olarak sıralanmıştır. İstendik davranışların basitten karmaşığa, kolaydan zora, somuttan soyuta, birbirinin ön koşulu olacak şekilde aşamalı sıralanmasına Taksonomi denir. PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

DAVRANIŞ ALANLARI Bilişsel Alan Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez Değerlendirme Duyuşsal Alan Alma Tepkide bulunma Değer verme Örgütleme Kişilik/ Kendine Mal etme Devinişsel Alan Uyarılma Kılavuzla yapma Beceri Duruma uydurma Yaratma Değişik alanlarda öğrenilmiş davranışlar, birbirlerinden kopuk değildir. Tersine aralarında yatay ve dikey anlamlı ve sıkı bir ilişki vardır. Bu, biri olmadan diğeri olamaz anlamına gelebilir.

BİLİŞSEL ALAN

Bilişsel Alan q. Kişinin öğrenilmiş davranışlardan zihinsel yönü ağır basanlar bu kapsamın içindedirler. Böyle olmakla birlikte öğrenilmiş hiçbir davranış tek bir alana girmez. Örneğin, Fen Bilgisi dersinde kanın yapısını ve görevlerini açıklamada bilişsel davranışlar daha ağır basarken, kan ihtiyacı olan birine kan verme, canlıları sevme, trafik kurallarına uyma, saygılı olma gibi davranışlarda duyuşsal yön ağırlık gösterir.

Bilişsel Alan Basamakları Değerlendirme ru ğ o D a ar K n e t t ğ ı ş ma Sentez Analiz i s Ba Uygulama Bilgi Uygulama Kavrama Kavrama Bilgi Bilgi PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

BİLGİ BASAMAĞI Bu basamakta her hangi bir nesne ve olguyla ilgili bazı özellikleri kişinin görünce tanıması, sorunca ezberden aynen tekrar etmesi davranışlarını kapsar. Elde edilen bilginin niçin ve nasıl olduğu önemli değildir. Kısaca öğrencilerin daha önce öğrendikleri bilgileri hatırlaması ve tanıması ile ilgili bir süreçtir.

Hedef/Kazanım Alanları Bilgi Göstergeler Söyler, yazar, tanımlar, hatırlar, tanır, tekrarlar, belirtir, seçer, yerleştirir, isimlendirir, listeler, sıraya koyar, eşleştirir, sıralar, gösterir, işaretler vb. Örnekler w Eğitim kavramını tanımlar. w. Bilişsel alanın basamaklarını söyler/yazar. w. Derinin katmanlarını sıralar. w. Akciğer loblarının isimlerini listeler. w. Lale devrinin ünlü şairlerini söyler/yazar. w. Soy gazları söyler.

KAVRAMA BASAMAĞI • Bilişsel Alanın bilgi basamağında elde edilen bilgilerin, bu basamakta kişi tarafından özümlenmesi, kendine mal edilmesi söz konusudur. • Kavrama basamağında, öğrencinin bilgi basamağında elde ettiği bilgileri anlamını kaybetmeden başka bir biçimde ifade etmesi, yani çevirmesi, anlamını açıklaması, yani yorumlaması, bu anlama dayanarak nesnelerin gelecekteki durumlarını kestirmesi yani öteleme yapması gerekmektedir. • Olayı veya olguyu öğrencinin kendi kelimeleri, sembolleri, şekilleri veya gösterimleriyle verebilmesi veya özetleyebilmesidir. • Verilen tanımı, bir başka şekil üzerinde veya bir başka örnekle açıklayabilmesidir.

Hedef/Kazanım Alanları Göstergeler Örnekler Kavrama Açıklar, özetler, tahmin eder, örnek verir, anlamını değiştirmeden kendi cümleleriyle ifade eder, ana fikrini çıkarır, tablo ve grafikle bir fikri özetler, tablo ve grafikle gösterir, çevirir vb. w. Aile planlaması yöntemlerini açıklar w. Bloom Taksonomisin bilgi basamağındaki hedeflerin özelliklerini örneklerle açıklar. wİyonlaşma enerjisinin periyodik cetvelde nasıl değiştiğini açıklar. w. Sesli okumanın önemine örnekler verir. w. Bir cismin hız-zaman değişimini grafikle ifade eder.

UYGULAMA BASAMAĞI • Kavrama basamağında kazanılan davranışlara dayanarak öğrencinin kendisi için yeni olan daha önce karşılaşmadığı bir sorunu çözebilme yeterliğine kavuşması bu ana basamakta olur. • Bu basamakta daha önceden kazanılan bilgiyi yeni durumlarda kullanır. Öğrenci sorunu çözerken ilgili ilkeleri genellemeleri kullanmalıdır. • Uygulama düzeyinde öğrenci, bilgi birikimini kendisine sunulan yeni durumları anlama ve yeni problemleri çözmek için kullanır. • Burada önemli olan kavramla veya olayla ilgili durumun ya da problemin yeni olmasıdır.

Hedef/Kazanım Alanları Uygulama Göstergeler Bilgi ve kavrama basamağındaki edinimleri uygular, ilke ve düşünceleri kullanır, problem çözer, ilke ve düşünceden yararlanır, herhangi bir düzeneği hazırlar vb. Örnekler w. Geometri dersinde üçgenlerde benzerlik ile ilgili problemleri çözer. w. Kendisine verilen çeşitli reaksiyon denklemlerini denkleştirir w. Bloom Taksonomisin her bir seviyesine uygun kazanımlar yazar w. Sesli okuma tekniklerine uygun bir metni sınıfta okur. w. Beden eğitimi dersinde öğrendiği bir hareketi günlük yaşamında doğru kullanır.

ANALİZ BASAMAĞI • Öğrencilerin bir bütünün örüntülerini ve bunlar arasındaki ilişkiyi görebilmesi becerilerini kapsar. Bir bütünün parçalarını ve bu öğeler arasındaki ilişkileri bir araya getirebilme becerilerini kapsar. Analiz düzeyinde öğrenmeye sahip öğrenci parçacıkları tanıyabilmekte, onlar arasındaki ilişkileri belirleyebilmekte ve son olarak parçacıklar cinsinden bütünü açıklayabilmektedir. • Karmaşık bir bilgi yapısını, yani nesneler, olgular, olaylar, sistemler ve yapıları öğrenebilmek için onları analiz etmek zorunluluğu olabilir. Örneğin bir şiiri anlamak için, şiirdeki ilişki ve kuralları analiz etmek gerekir. • Bu analizler sonucu, nesnel evrenin öğelerini, öğeler arasındaki ilişkileri, dayandıkları temel sayıltıları ilkeleri anlayabilir

Hedef/Kazanım Alanları Analiz Göstergeler Analiz eder, öğelerine ayırır, ilişkileri saptar, ayrıntıları görür, bağıntıları tespit eder, bölümler arası ilişkileri fark eder vb. Örnekler w Bir doğrunun denkleminin bulunuşunun dayandığı temel ilkeleri belirler. w. Bilgisayarı oluşturan parçaları belli ölçütlere göre öğelerine ayırır. w. Noktalama işaretleriyle sesli okuma arasındaki ilişkiyi saptar. wİdeal gaz denkleminden yola çıkarak sıcaklık-basınç ilişkisini ortaya çıkarır. w. Kendisine verilen cümleyi doğru olarak ögelerine ayırır.

SENTEZ BASAMAĞI Öğeleri belli ilişki ve kurallara göre birleştirip bir bütün oluşturma işidir. Sentezde yenilik, buluş, icat, özgünlük söz konusudur. Toplumsal sorunları çözmede yeni bir yöntem, teknik geliştirme; yeni bir plan oluşturma; toplumsal olguları açıklayan yeni ilkeler ortaya koyma gibi etkinlikler bu basamakta olur. • Sentez düzeyinde bilgiye sahip olan öğrenci ilgili kavram veya olayı kullanarak özgün çözümler ortaya koyabilir.

Hedef/Kazanım Alanları Göstergeler Örnekler Sentez Yeni bir şey hazırlar, özgün olarak ortaya çıkarır, yeni bir şey önerir, belli ilişkilere göre bütünleştirir, sonuç çıkarır, öneride bulunur, üretir, fikir ya da düşünceleri yeniden düzenler vb. w. Bloom taksonomisine alternatif bir sınıflama önerir. w. Boyle-Mariotte ve Charles yasalarını kullanarak İdeal gaz denklemini kurar. w. Sesli okumada nefesi doğru kullanabilmeyle ilgili fikirler sunar. w. Beden eğitimi dersinin önemine ilişkin özgün bir fikir üretir. w. Sayı problemlerinin çözümü ile ilgili yeni bir yöntem oluşturur. w. Sıcaklığı ölçmek için termometreye alternatif bir araç tasarlar.

• DEĞERLENDİRME BASAMAĞI • Öğrencilerin herhangi bir konuya ilişkin yargıda bulunmasını ve değer biçmesini gerektiren davranışları kapsar. • Hüküm ya da karar verebilme, daha önce öğrenilenleri bir başka şartta yeniden ele alma, onlardan yararlanabilme ve onları başka ortamlara taşıyabilmesi, yeni varsayımlarda bulunulmasını ve çeşitli durumlarda geçerli olup olmadığının araştırabilmesini içerir.

Hedef/Kazanım Alanları Göstergeler Değerlendirme Belli ölçütlere göre eleştirir, değerlendirir, yargıda bulunur vb. Örnekler w. Asit yağmurlarının canlılar üzerindeki etkisini değerlendirir. wÖğrenme hedeflerinin sınıflandırılmasında Bloom taksonomisinin etkiliğini değerlendirir. w. Beden eğitimi dersinde yapılan hareketlerin sağlığımız açısından önemini değerlendirir. w. Radyoaktivitenin insan sağlığı üzerindeki etkilerini değerlendirir.

Soru: Aşağıdakilerden hangisi ilköğretim düzeyinde amaçların belirlenmesinde diğerlerine göre daha az etkilidir? (KPSS 2005) A) Toplumsal değer yargıları C) Bireyin geleceğe yönelik ihtiyaçları E) Toplumdaki istihdam olanakları B) Toplumun yaşam biçimi D) Konu alanının temelleri Soru: Öğretme-öğrenme süreci sonunda öğrencilere kazandırılması planlanan hedeflerinin belli A) B) C) D) E) niteliklerde olması gerekir. Aşağıdakilerden hangisi bu niteliklerden biri değildir? (KPSS 2002) Davranışın hangi koşullar altında gösterilmesi beklendiğini belirtme Öğrencinin hazır bulunuşluğuyla erişilebilir olma Gözlenebilir ve ölçülebilir olma Öğrencilerin kendi çabalarıyla ulaşabilecekleri nitelikte olma Öğrenci davranışı olarak ifade edilebilme Soru: Aşağıdakilerden hangisi, hedef davranışlara bağlı olarak belirlenmez? (KPSS 2002) A) Test durumları B) Değerlendirmede kullanılacak ölçütler C) Öğrenme yaşantıları için gerekli hazırlıklar D) Öğrenme-öğretme etkinlikleri E) Eğitimin genel hedefleri

Soru: Bilişsel öğrenmelerle ilgili aşamalı sınıflamada, "uygulama" basamağının içerdiği süreç aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS 2002) A) Öğrenilenleri ilk kez karşılan bir durumda kullanma B) Ortaya konmuş bir ürünün öğelerini belirleme C) Ortaya konmuş bir üründeki ilişkileri belirleme D) Yeni ve özgün bir ürünü ortaya koyma E) Bir ürünün, belli ölçütlere uygunluğunu belirleme Soru: Aşağıdakilerden hangisinin, "noktalama işaretlerini doğru kullanabilme" hedefine erişmiş olan öğrencileri diğerlerinden ayırma gücü en azdır? (KPSS 2001) A) Verilen bir yazıda eksik bırakılmış noktalama işaretlerini doğru olarak tamamlama B) Bir yazıda, hatalı konulmuş olan noktalama işaretlerini saptama C) Noktalama işaretlerinin cümledeki görevlerini yazma D) Noktalama işaretleri kusursuz olan cümleler yazma E) Noktalamanın bir yazıdaki anlama nasıl etki ettiğini gösteren örnekler bulma Soru: Verilen hedef davranışın başta verilen hedef düzeyi için uygun bir örneği aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS 2003) Hedef Düzeyi A) Bilgi B) Analiz C) Kavrama D) Alma E) Değerlendirme Hedef Davranış Öğelere Ayırabilme Özgün bir bütün meydana getirebilme Başka bir biçimde ifade edebilme Saygı duyma Yordama

Soru: Türkçe dersinde, anlatım üzerinde durulurken bir öğrencinin özgün bir öykü yazması, aşağıdaki davranış düzeylerinin hangisine örnek olabilecek bir düzeye eriştiğini gösterir? (KPSS 2002) A)Kavrama B) Hatırlama C) Değerlendirme D) Analiz E) Sentez Soru: Aşağıdaki davranışlardan hangisi "suyun buharlaşması olayının kavrama düzeyinde öğrenildiğini” gösteren bir kanıt olamaz? (KPSS 2001) A)Olayı değişik bir örnekle açıklama B)Olayı kendi ifadesiyle açıklama C)Olayın kitaptaki tanımını söyleme D)Olayı kendi çizdiği bir şema ile gösterme E)Olayı resmederek ifade etme

Soru: Aşağıdaki sorulardan hangisinin, bilişsel alan sınıflamasına göre diğerlerinden daha yüksek düzeydeki bir hedef davranışı ölçmeye yönelik olduğu söylenebilir? (KPSS 2004) A)ATP ne demektir? B)Kök hücre çalışmaları neler getirebilir? C)Doku çeşitleri nelerdir? D)Biyoloji biliminin konuları nelerdir? E)Biyolojinin alt alanları nelerdir. Soru: Aşağıdakilerden hangisi "kavrama" düzeyinde bir hedef alanı değildir? A)Bir konuyu resim yaparak açıklama B)Bir cümlenin anlamını açıklama C)Okuduğu bir hikayenin sonucunu tahmin etme D)Okuduğu bir şiiri bölümlerine ayırma E)Verilen bir grafiği yorumlama

Soru. “Küreselleşmenin eğitim üzerindeki etkileri” konusunda özgün bir kompozisyon yazma çalışması yapan Pınar’ın, bilişsel alanın hangi düzeyinde beceriler geliştirmesi beklenir? A) Kavrama B) Sentez C) Değerlendirme D) Analiz E) Bilgi Soru. Öğretme - öğrenme sürecinde, aşağıdakilerden hangisi yapılırsa bireyin bilişsel gelişimine en fazla hizmet edebilir? A) Öğretmen öğrencilere yeni bilgileri vermeden önce eski bilgileri özetlerse B) Dışsal uyaranlardaki aşırılıktan kaçınılır, içsel uyaranlar kontrol edilirse C) Öğrenciler farklı düşünmeye ve çoklu bakış açısı geliştirmeye yönlendirilirse D) Sınıfta sessiz bir ortam yaratılarak öğrenciler öğrenme konusunda uyarılırsa E) Öğrenilenler konusunda alıştırmalar yaptırılarak öğrenme pekiştirilirse

DUYUŞSAL ALAN

Duyuşsal Alan q. Bir nesne, bir olaya karşı tutum, tavır ve duygu gibi davranışlardır. Bu alandaki davranışlar bireyin yaşantılarının ürünüdür. q. Duyuşsal davranışların oluşmasında ailenin, çevrenin önemi büyüktür. Bireylere bu alanla ilgili davranış değişikliği yapmak ve yanlış olan davranışları ortadan kaldırmak, bu tür davranışların derecesini ölçmek zordur. Bu alana giren davranışlar yaparak yaşayarak, model alınarak kazanılır. q. Razı olma, isteklilik, gönüllü oluş, bir işi yapmaktan zevk alma, takdir etme, eleştiriye açık olma, adanmışlık, bağlılık, özveride bulunma, kararlılık, tutarlılık, tahammül gösterme, paylaşma gibi davranışlarda bu alana giren davranışlardır.

Bu alan da bilişsel alan gibi kendi arasında aşamalı olarak sınıflandırılmıştır. Bilişsel alanın bilgi basamağında sayılabilecek bazı öğeler olmadan, duyuşsal alandaki özellikler gerçekleşmeyebilir. Çünkü bilmediğimiz bir nesneye, olguya karşı herhangi bir sevgi, nefret, korku vb. gibi duygusal bir tepki gösteremeyiz. Bu alandaki hedef cümlelerin sonunda, isteklilik, farkındalık, açıklık, hoşgörülük, adanmışlık gibi sözcükler yer alır. ØKişilerin düşünce ve inançlarına karşı hoşgörülü oluş. ØBirlikte çalışmaktan zevk alış. ØBüyüklere karşı saygılı oluş.

Duyuşsal Alan Basamakları ru ğ o D a ar K n e t t ğ ı ş ma i s Ba Tepkide Bulunma Alma Kişilik Örgütleme Değer Verme Tepkide Bulunma Alma PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM Alma

ALMA: Belirli bir olayı fark etme isteğidir. -Farkında olma (uyarıcıları fark etme söz konusudur) -Almaya isteklilik (uyarıcıyı reddetmeme söz konusudur) -Kontrollü-seçici dikkat (uyarıcılar arasında seçici olunur ve seçilene odaklanılır)

1. Alma: • Söz konusu kavram, olgu veya herhangi bir uyarıcıya karşı bireyin dikkatini yöneltmesi, farkında olması. • Belirli bir fikir, olay ya da uyarıcıya dikkat etme • Bunlara karşı hoşgörülü olma • Belirli uyarıcıları diğerlerinden ayırarak seçme • Öğrenci bu aşamada karşılaştığı olayların, olguların, değerlerin, özelliklerin, kuralların farkında olur. Örnek: - Trafik kurallarına uymanın öneminin farkında olur. - İnternetin olumsuz yanlarının farkındadır. - Gazete ve diğer medya araçlarında sigaranın zararlarıyla ilgili haberler dikkatini çeker. - Bilgisayar hakkında konuşanı dikkatlice dinlemeye dönük olur. - Sesli okumanın öneminin farkına varır. 75/114

TEPKİDE BULUNMA: Bu aşamada tepki gösterme söz konusudur. Deneyimlerin sonucu olarak yeni davranışlarda bulunur. -Tepkide uysallık (olaya razı olma söz konusudur) -Tepkide isteklilik (gönüllü olarak aktivitelere katılma) -Tepkide doyum (zevk alma, mutluluk söz konusudur)

2. Davranımda (Tepkide) Bulunma: • Uygun davranışı gösterme isteğinde bulunmak, uyarıcıya karşılık vermek • Belirli uyarıcılarla ilgilenme • Onlara belli biçimlerde tepkilerde bulunma Bu aşamada öğrenci farkında olduğu olayı, olguyu, ilişkiyi değeri kabul eder, ona yönelik tepkide bulunur, karşılık verir ve bunların sonuçlarını gözler. Sonuç olumlu ise davranımdan zevk alır, mutluluk duyar. Örnek: • Trafik kuralarına uymada isteklidir • Kimya ile ilgili deneyler yapmaya istekli olur. • Arkadaşlarıyla birlikte bilgisayarda çalışma yapmaya istekli olur. • Başkalarına yardım etmekten zevk alır. • Beden eğitimi dersinde gösterilen hareketleri yapmaya istekli olur. 77/114

DEĞER VERME: Bir şeyin değerini kabul edip ona kuvvetli bağlılık gösterir. -Bir değeri kabullenme (değeri kabullenip önem verir) -Bir değeri tercih etme (birini diğerine yeğleme) -Bir değere adanmışlık (üst seviyede inanç ve kesinlik içerir, ona bağlılık söz konusudur)

3. Değer Verme • Kabullenme, taraftar olma, adanma (Doğru olduğuna inanma ve başkalarını da uyarma), telkinde bulunma. • Bir davranış, olay ya da olguya önem verme • Bir değeri diğerlerine tercih etme • Bir değere kendini adama Eğer bir önceki aşamada uygulamalar ve tercihler olumlu sonuç vermiş ise kıymet biçme/değer verme aşamasında birey farkında olduğu değer, yargı veya olguyu benimser, tercih eder ve onun savunucusu olur. Onların doğru olduğuna inanır. Ancak onlarla ilgili mantıklı gerekçeler henüz gelişmemiştir. Örnek: w Trafik kurallarına uymaya çalışır. w Bilgisayar kullanılmasının önemini, eğitim-öğretim için takdir eder. w Günlük yaşamda bilimin rolünü takdir eder. w Beden eğitimi dersinin insan sağlığındaki önemine değer verir. 79/61

ÖRGÜTLEME: Birey kendisini ve diğer insanları organize etme davranışı gösterir. -Bir değeri kavramsallaştırma (benimsenen değere yeni bir anlam verir) -Bir değer sistemini örgütleme (bireyin bir yaşam felsefesi oluşturması beklenir)

4. Yeniden Düzenleme (Örgütleme) • Değer, olgu, yargı veya kavramla ilgili tercihlerde hisler yerini mantığa bırakır. Öğrenci daha önceki inançları ile tutum ve davranışları ile yenilerini karşılaştırır, ilişkiler kurar, uzlaşma yolları arar. • Davranışlarında kararlılık gösterir, davranışla ilgili değerler oluşturur, durumla ilgili özgün ve yeni davranışlara sahiptir. Örnek: Başarısını artırmak için yeni yöntem geliştirmede kararlılık gösterir. Bilgisayar kullanma konusunda kendini yargılamada kararlı olur Sesli okurken kurallara uymada kararlı olur Kendine beden sağlığı içinde spor olan bir yaşam planı oluşturur 81/61

KİŞİLİK KALİNE GETİRME: Birey ömrü süresince geliştirdiği, kendine ait bir değer sistemi oluşturur. -Davranışı ölçüt haline getirme (değerlerle tutarlılık gösteren bir davranışın gösterilmesi) -Karakterlenme (birey değerle özdeşleşmiştir)

5. Kendine Mal Etme (Kişileştirme) • Duyuşsal alanın en üst seviyesidir. Öğrenci vardığı sonuçları, yaptığı tercihleri değerlendirir ve genelleyebilir. Onları davranış biçimine dönüştürebilir. • Özümsenen değerlerle tutarlı bir yaşam felsefesi ya da dünya görüşü geliştirme • Alışkanlık haline getirir, kişiliğe sahip olur, vb. kelimeler en önemli göstergeleridir. Örnek: w Trafik kurallarının uygulaması gerektiğini her platformda savunur. w Bilgisayar kullanmayı alışkanlık haline getirir. w Sağlık için spor yapmaya alışkanlık haline getirir. 83/61

Hedef/Kazanım Alanları Alma Tepkide Bulunma Göstergeler Örnekler Farkında olur, dönük olur, ilgi duyar, eğilim gösterir, dikkatli olur vb. w. Bilgisayar hakkında konuşanı Razı olur, gönüllü olur, onaylar, istekli olur, zevk alır vb. w. Arkadaşlarıyla birlikte dikkatlice dinlemeye dönük olur. w. Sesli okumanın öneminin farkına varır. w. Beden eğitimi dersinin sağlığımız açısından öneminin farkında olur. bilgisayarda çalışma yapmaya istekli olur. w. Okuma metinlerini sesli okuma tekniklerine uygun okumaya istekli olur. w. Beden eğitimi dersinde gösterilen hareketleri yapmaya istekli olur.

Değer Verme Örgütleme Kişilik Haline Getirme (Değerler Bütünüyle Nitelenmişlik) w. Bilgisayar kullanılmasının önemini, Takdir eder, açık olur, eğitim-öğretim için takdir eder. w. Sesli okumayla ilgili yeni fikirlere adanır, kendini verir, açık olur. önemser, değer verir w. Beden eğitimi dersinin insan sağlığındaki önemine değer verir. vb. Kararlı olur, değerler oluşturur, özgün davranır, tutarlı olur, kendini gösterir vb. Alışkanlık haline getirir, kişiliğe sahip olur, kişilik haline getirir, karaktere sahip olur, sürekli aynı davranışlarda bulunur vb. w. Bilgisayar kullanma konusunda kendini yargılamada kararlı olur w. Sesli okurken kurallara uymada kararlı olur w. Kendine beden sağlığı içinde spor olan bir yaşam planı oluşturur w. Bilgisayar kullanmayı alışkanlık haline getirir. w. Sesli okumayı alışkanlık haline getirir. w. Sağlık için spor yapmaya alışkanlık haline getirir.

DEVİNİŞSELPSİKOMOTOR ALAN

DEVİNİŞSEL ALAN q Kişinin kaslarını, organlarından bir veya birkaçını kullanarak kazandığı becerilerdir. Genellikle fiziksel özellik taşırlar. Belirli hareketlerin basitten karmaşığa doğru bir sıra izlenerek belirlenen standartlara uygun olarak yapılmasıdır. q Bisiklete binme, yüzme, bir müzik aleti çalma, bir şekil çizme, on parmak daktilo yazma, bir otomobilin lastiğini değiştirme gibi hareketler devinişsel alana giren davranışlardır. q Diğer davranışlar gibi aşamalılık gösterirler. Kişi bu alanla ilgili bir davranışı öğrenirken Øönce o davranışı gözler, Øsonra aynı davranışı tekrarlamaya çalışır, Øsonra beceri haline getirir. ØElde ettiği bu beceriyi yeni durumlara uygular. ØEn üst basamakta da bu becerileri kullanarak yeni ürünler ortaya çıkarmaya çalışabilir. q Becerilerin edinilmesinde genelde bir kılavuz vardır. Bazı beceriler işlem yapraklarından da öğrenilebilir.

Devinişsel Alan Basamakları ru ğ o D a ar K n e t t ğ ı ş ma i s Ba Beceri Kılavuzlama Uyarılma Yaratma Duruma Uydurma Beceri Kılavuzlama Uyarılma PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETİM

Hedef/Kazanım Alanları Uyarılma Kılavuz Denetiminde Yapma Göstergeler Örnekler Duyu organlarıyla tanır, w. Bilgisayar kullanabilmek için, izler, gözlem yapar, bir vücudu hazır duruma getirir beceriyi algılar, bir w. Sesli okuma için vücudu hazır hale beceriyi yapmak için getirir vücudu hazır duruma w. Beden eğitimi dersinde getirir vb. hareketlerin nasıl yapıldığını izler Kılavuz yardımıyla yapar, kılavuz ile örneğini yapar, kılavuz denetiminde kendi başına yapar vb. wÖğretmenin yardımıyla bilgisayar kullanır w. Fen Bilgisi dersinde basit deneyleri laboratuarda öğretmeniyle beraber yapar wÖğretmen yardımıyla piyano çalar w. Bilgisayarın donanım parçalarını öğretmen gözetiminde söker/takar.

Beceri Haline Getirme Duruma Uydurma Yaratma Kılavuz olmadan kendi başına istenilen nitelikte yapar, belli nitelikte bir işi gerçekleştirir, istenilen nitelikte ve belli sürede yapar, istenilen nitelikte, sürede ve yeterlikte yapar vb. w. Bilgisayarı, verilen nitelikte zorlanmadan kullanır. w. Müzik dersinde bir melodiyi ezgisine uygun çalar wİlk yardım hizmetlerini kurallara uygun yapar w. Bilgisayarda on parmak yazı yazar w. Damardan kanı, kurallara uygun olarak bir dakikada alır w. Bilgisayara benzer teknolojileri kullanır. Edinilmiş bir beceriyi benzer w. Elde ettiği becerilerle ilk kez karşılaştığı duruma uyarlar, transfer eder, becerisel genellemede bulunur vb. başka bir müzik aletini çalar w. Elde ettiği becerilerle, bir programın yeni versiyonlarını kolayca çalıştırır Özgün bir iş yapar, özgün bir eser oluşturur, yeni bir eser tasarlar, yeni bir şey üretir vb. w. Bilgisayarda kendine özgü bir yazılım hazırlar. w. Sesli okuma konusunda kendisine özgü teknik geliştirir w. Yeni ve orijinal bir beste yapar w. Duygu ve düşüncelerini anlatan özgün bir resim yapar

Soru: Aşağıdakilerden hangisi eğitim hedefleriyle ilgili sınıflamada duyuşsal alan içinde yer alır? (KPSS-2002) A) Bir müzik aleti çalma B) Toplama işlemi becerisi C) Bilgisayarda “kelime işlem” programını kullanma D) Topluluk karşısında konuşma E) Fen Bilgisi dersine yönelik tutum. Soru: I. Farkı öğrencilere hoşgörülü olma. II. Demokratik ilkelere uyma eğilimi gösterme. III. Düşünceleri yansıtan bir kompozisyon yazma. IV. Bu pateninde yeni bir hareketi kolayca uygulama V. Eğitim için yeni bir eğitim modeli geliştirme. Yukarıdakilerden hangileri, duyuşsal alanla ilgili hedeflere örnektir? (KPSS 2003) A) I ve II B) II ve III C) IV ve V D) I, II, ve III D) III, IV ve V

Soru: Devimsel(psikomotor) becerilerin öğretilmesinde, aşağıdaki öğretim tekniklerinden hangisinin en etkili olması beklenir? A) Düz anlatım B) Örnek olay incelemesi C) Örneğini göstererek yaptırma D) Soru-Cevap E) Küçük grup tartışması

Soru. Türk Millî Eğitimi yurttaşlarına, w topluma karşı sorumluluk duyma, w geniş bir dünya görüşüne sahip olma, w hür ve bilimsel düşünce gücüne sahip olma genel hedeflerini kazandırmak istemektedir. Yukarıda belirtilen davranışlar, Bloom’un taksonomisine göre aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak sıralanmıştır? (KPSS 2008) A) Duyuşsal - duyuşsal - bilişsel B) Duyuşsal - bilişsel - psikomotor C) Duyuşsal - bilişsel - duyuşsal D) Bilişsel - duyuşsal - psikomotor E) Bilişsel - bilişsel - duyuşsal

Soru: Eğitim amaçlarının sonuçları ve başarı düzeyini kesin, net ve açık bir şekilde ifade edilmesi gerekmektedir. Bu gereklilik eğitimin amaçlarının hangi yönünü doğrudan ilgilendirir? (KPSS 2004) A) Öğrenci davranışına dönük olmalıdır. B) Çok boyutlu olmalıdır C) Hiyerarşik bir düzende sıralanmalıdır. D) Öğretmen etkinliklerini kapsamalıdır E) Evrensel kültür değerleriyle ilişkili olmalıdır. Soru: Öğretmenin, öğretme-öğrenme sürecinde birey temelini dikkate alarak, içeriği düzenli ve A) B) C) D) E) anlamlı bir bütünlük içinde sunmaya öncelik vermesi gerekir. Bunun bireye sağlayacağı en önemli fayda aşağıdakilerden hangisidir? (KPSS 2004) Öğretimin hedeflerine daha etkili ulaşılması İçerikte ön plana çıkan ayrıntılara odaklanılması İşbirliği içinde çalışılması Materyallerin daha ekonomik kullanılması Öğretimin eğlenceli olarak algılanması Soru: Aşağıdakilerden hangisi program geliştirme sürecinde aday hedeflerin, kesin hedeflere dönüştürülmesinde kullanılan süzgeçlerden birisi değildir? A) Eğitim Felsefesi B) Eğitim Psikolojisi C) Eğitim Sosyolojisi C) Eğitim Ekonomisi D) Eğitim Teknolojisi

İçerik = Ne Öğretelim? • Eğitim programının amaçlarına ulaşması için öğretilecek konular içerik olarak adlandırılır. • İçerik seçiminde bazı ölçütlere dikkat edilmesi gerekir.

İçerik seçiminde dikkat edilecek ölçütler • • • Geçerlik ve güvenirlik Bilimsellik Öğrenci ilgi ve ihtiyaçlarını karşılama Faydalılık Öğrenilebilirlik Sosyal gerçeklerle tutarlılık

Geçerlilik ve güvenirlik • Geçerlilik İçeriğin amaçla ilişkisi Güncel ve doğru bilgileri kapsaması l Güvenirlik = Tutarlılık (konunun başında anlatılanla sonradan söylenenler arasında çelişkiler olmamalı)

Bilimsellik • Öğretilecek içerik bilgi depolamayı değil bilgi üretmeyi hedeflemelidir, dolayısıyla içerik soru ve merak uyandırarak öğrenciyi araştırmaya yönlendirmelidir

İlgi çekicilik • İçerik öğrenci için açık olmalı öğrencinin ilgi ve ihtiyacını karşılar nitelikte olmalıdır. • İçerikte yer alan konu, kavram veya olgunun niçin öğrenileceğinin öğrenci tarafından bilinmesi derse karşı ilgiyi arttırır.

Faydalılık Öğretilecek konular günlük hayatla ilişkilendirilmelidir. Bir başka deyişle içerik öğrencinin mevcut ve gelecekteki problemlerine cevap verecek nitelikte olmalıdır

Öğrenilebilirlik • Öğretilecek içerik öğrencinin düzeyi ile uyumlu olmalıdır.

Sosyal gerçeklerle tutarlılık • Belirlenen içerik öğrencinin sosyo-ekonomik durumu, toplumun sosyal yapısı, tercihleri ve değerleri ile uyumlu olmalıdır.

İçerik Belirleme İlkeleri (İçeriğin sahip olması gereken nitelikler) • • Hedeflerle tutarlı, Öğrencilerin gelişim düzeylerine, ilgi ve isteklerine uygun, Öğrencilerin öğrenme düzeylerine ve önbilgilerine uygun, Bireysel ve toplumsal fayda sağlayıcı, Öğrenilebilir, güncel, geçerli ve öğrenciler için anlamlı, Bilimsel açıdan geçerli, Özel bir alanla ilgili, Önceki öğrenmelere dayalı, sonraki öğrenmelere hazırlayıcı,

İçerik Belirleme İlkeleri (İçeriğin sahip olması gereken nitelikler) • Kendi içinde tutarlı ve ilişkili (Konuların ön koşul öğrenmelere ve aşamalılık özelliğine sıralanması) • Gerçek yaşamla bağlantılı, kullanılabilir, yararlı ve ekonomik (Bilgi işlevsel olmalı durağan olmamalı), • Somutlaştırılmış, • Sistematik/aşamalı (somuttan soyuta, basitten karmaşığa, kolaydan zora, bilinenden bilinmeyene, , yakından uzağa, genelden özele…vb. ) olmalıdır

İçerik Düzenleme Yaklaşımları a. Doğrusal Programlama Yaklaşımı (Tyler ve Bloom) Ardışık sıralı, yakın ilişkili, zorunlu ya da önkoşul öğrenmelerin düzenlenmesinde ağırlıklı kullanılır. olduğu Özellikle konuların aşamalılık özelliği taşıyan ders içeriklerinin düzenlenmesinde elverişlidir.

b. Sarmal Programlama Yaklaşımı (Bruner) Önceki konuların yeri ve zamanı geldikçe tekrarlandığı, konuların kendi içinde ve birbiriyle ardışıklık ilişkisinin bulunduğu, özellikle dil öğretiminde ağırlıklı olarak kullanılan bir yaklaşımdır.

c. Modüler Programlama Yaklaşımı (Vygotsky) Öğrenme üniteleri modüllere ayrılır. Her modül kendi içinde doğrusal, sarmal ya da farklı yaklaşımla düzenlenebilir. Modüller arasında aşamalı bir bağ olması önemli değildir; önemli olan her modülün anlamlı bir bütün oluşturmasıdır. Özellikle beceriye dayalı ders içeriklerinin düzenlenmesinde kullanılır.

d. Piramitsel Programlama Yaklaşımı • İlk yıllarda geniş tabanlı konuların yer aldığı giderek uzmanlaşmanın küçük birimlerde olduğu ve daraldığı bir düzenleme tarzıdır. • Bu yaklaşıma göre içerik, ayrıntılı ve kesin bir biçimde belirlenmiş konular bütününden oluşur. Program esnek değildir. Bilgiler karmaşık ve özel bir formata büründürülür ve konuların kapsamı giderek daralır. • Bir konu alanına yönlenmiş olan yükseköğretimde kullanılan bir yaklaşımdır. • Öğrencinin programa başlamadan önceki ve programı bitirdikten sonraki durumu kesinlikle bilinmektedir. Öğrenci programı bitirdikten sonra o alanın uzmanı olur. • Eğitim fakültesi programları ve meslek lisesi programları buna örnek olarak verilebilir.

e. Çekirdek Programlama Yaklaşımı (J. Dewey) • Bu yaklaşımda da ilk yıllarda ortak ve geniş konuların verildiği ve sürecin sonunda uzmanlaşmanın olduğu bir durum vardır. • Piramitsel Programlama Yaklaşımı’ndan temel farkı, birden fazla uzmanlık seçeneği sunuyor olması ve daha esnek olmasıdır. • Ortak, zorunlu konular programın çekirdeğini oluşturur ve çekirdek konular ilk öğrenilecek konular olarak planlanır. • Bu çekirdek program etrafında her öğrenci ilgi duyduğu alanlarda ders alabilir.

f. Konu Ağı / Proje Merkezli Programlama Yaklaşımı (John Dewey) • Konular ağının öğrencilere bir harita gibi çıkarılıp verildiği, belirli zamanlarda nerelerde olmaları gerektiğinin söylendiği ve öğrencilerin konuların içeriğine bireysel ya da grup olarak karar verdikleri bir düzenlemedir. • Konular küçük projeler olarak belirlenebilir. Dönem ödevleri, sunu ya da proje ödevleri bu programlama yaklaşımına örnek olarak verilebilir.

g. Sorgulama Merkezli Programlama Yaklaşımı (John Dewey) • İçeriğin öğrencilerin sorularına göre oluşturulmasına dayanan bir düzenleme yaklaşımıdır. Bu yaklaşım öğrencilerin sorularına ve gereksinimlerine yanıt verme gerekliliğini benimseyen felsefi görüşe (ilerlemecilik) göre temellendirilir. • Özellikle ilkokul düzeyinde öğrenci soruları çok değerli bir öğrenme yaşantısı oluşturabilir. Eğitim düzeyi yükseldikçe daha sınırlı ve özel uzmanlık alanlarına ilişkin sorulara göre programların içerikleri düzenlenir.

Belirtke Tablosu (Hedef-İçerik Tablosu) • Bir eğitim programında yer alan hedef ve hedef davranışlarla, program içeriğinin iki boyutlu bir çizelge üzerinde gösterilmesine belirtke tablosu denir. • Belirtke tablosunun hazırlanmasında üç aşama önemlidir. • Öğretim hedeflerini belirleme; (Üst yatay bölüme yazılır) • Ders içeriğini belirleme; (Dikey boyuta içerik yazılır) • Hedeflerle içerik arasındaki ilişki tabloda gösterilir

Belirtke Tablosu (Hedef-İçerik Tablosu) • Hedeflerin hangi kategoride (yani Bilişsel, Duyuşsal ve Psikomotor) ve hangi düzeyde (bilgi, kavrama vs) oldukları belirlenir. • Hedeflerin ünite ve Bloom Taksonomisinin basamakları bazında toplam sayıları belirlenir. • Bu tablo sayesinde hangi konuların hangi hedeflerin gerçekleşmesine hizmet ettiği ve dersin bütününde ne kadar ağırlık taşıması gerektiği kolaylıkla görülebilir.

BELİRTKE TABLOSU Hedefler Konular 1. Ünite 2. Ünite 3. Ünite Bilişsel Alan Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez Değerlendirme

BELİRTKE TABLOSU ve DEĞERLENDİRME • Test/sınav hazırlarken, belirtke tablosunda bulunan hedef ve davranışlar göz önünde bulundurularak madde sayısı belirlenir. • Burada, belirlenen hedefler ile test maddelerinin sayısı, testin kapsam geçerliliğini sağlayacağı şekilde planlanmalıdır. • İşlenen tüm konular, önemlilik derecesine göre yoklanmalıdır.