retim Planlama ve Programlama retim yneticileri belli bir
Üretim Planlama ve Programlama • Üretim yöneticileri, belli bir ürünün gelecekte – – Ne zaman ve Ne kadar talep edileceğini belirlemek ve buradan hareketle ileride ihtiyaç duyulacak üretim faktörlerini de – – – Zaman Miktar ve Nitelikler yönünden planlamak durumundadırlar Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 1
• Rekabet edebilmek için, Pazar talebi ile uzun dönemli üretim planlaması arasında bir denge kurulmalıdır. • Uzun ve orta dönemli planların yapılması, stokların etkin kullanımı, işgücü atamaları ve iyi bir kapasite planlaması talepteki değişikliğin etkilerini azaltır. • Üretim kaynaklarının gelecekte nasıl kullanılacağı, örgütün başarısını direk etkiler ve burada üretim planlama sistemi yardımcı bir araçtır. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 2
• İşletmelerde amaçları gerçekleştirebilmek için birtakım planlar yapılır. • İşletme politikası-stratejisi diye tanımlanan uzun zaman dilimini kapsayan planların yanı sıra • Daha kısa zaman dilimini kapsayan, mal ve hizmetlerin miktar ve türünü belirleyen, talep öngörülerini esas alan planlar da söz konusudur. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 3
Planning Tasks and Responsibilities Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 4
Planlama dönemleri ve sorumluluklar Sorumlu: Üretim Yöneticileri Kısa-dönem planlar Görev atamaları Sipariş verme Orta-dönem planlar Görev programlama Sorumlu: Üst Satış planlama sevkiyatlar yönetim Üretim planlama ve bütçeleme İşgücü, stok ve taşaron Sorumlu: Uzun-dönem planlar düzeylerini saptama Üretim AR-GE Üretim-iş planlarını analiz etme yöneticileri, Yeni ürün planları nezaretçiler Sermaye harcamaları , ustabaşı Tesis kuruluş yeri ve yayılma Bugün 3 Ay 1 yıl 5 yıl Planlama Ufku Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 5
Üretim planlama • Gelecek belli bir dönem boyunca üretim düzeyinin belirlenmesi çabasıdır. • Yani üretilecek ürünlerin ne miktarda ve ne zaman üretilmesi gerektiği, üretim kapasitesinin kullanımı ve kapasite ile çıktıların dengelenmesi konularını kapsamaktadır. • Plan ayrıntılara girmez, kesinlik taşımaz, gerekirse düzeltilir. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 6
Üretim programlama • Hangi ürünün ne zaman, ne miktarda ve nerelerde işlem görerek üretileceği üretim programlamanın kapsamına girer. • Programlar bağlayıcıdır, zorunlu olmadıkça değiştirilmez. • Üretim planlama ve programlama üretim öncesi faaliyetleri, üretim kontrolü ise üretim esnası ve sonrası faaliyetleri kapsar. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 7
Üretim planlama • Üretim planlamasının amacı üretim sürecinde yapılmakta olan faaliyetleri minimum maliyetle gerçekleştirerek ve zamanında üretim yaparak tüketici taleplerini karşılamaktır. • Üretim planı, işletme planı ile uyumlu olmalı ve; pazarlama ve finans planlarını etkilediğinden bölümler arasında birlik sağlayabilmelidir. • Kötü veya hatalı bir üretim planlaması fazla stok bulundurmaya-stoklama maliyetlerinin artmasına veya stoksuzluğa-tüketici isteklerinin karşılanamamasına yol açar. Verimlilik azalır. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 8
Üretim planlama ve programlama süreci 1. Talep öngörümü 2. Bütünleşik-toplam üretim planlaması (Aggregate production planning) 3. 4. 5. Ana üretim programlaması→genel kapasite planlaması ile birlikte (Master production scheduling) Malzeme ihtiyaç planlaması →detaylı kapasite planlaması (Material Requirements Planning) (MRP) Kısa dönem programlama →kısa dönem kapasite kontrolü Faaliyetlerin tümü birbiriyle uyumlu olmalı, faaliyetlerin detayı aşağı doğru artarken, kapsanan süre azalmalıdır. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 9
Bütünleşik Üretim Planlaması • BÜP genellikle bir yıl gibi orta dönemde, beklenen talebi karşılayabilecek üretimi sağlama çabasıdır. • Arzı talebe uydurma çalışmalarının tümüdür. • Öngörülen talep ile üretimi birbirine uydurabilme çalışmaları genellikle tek grup çıktı veya birkaç birleştirilmiş ürün grubu için yapıldığından bütünleşik ya da toplam planlama deyimi kullanılır. (ayakkabı imalatında renk ve tür ayrımı yapmadan imal edilen ayakkabı adedi, kaç ton çelik, kaç litre boya, kaç metre kumaş vs. . gibi) Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 10
Bütünleşik üretim planlaması • Ne kadar kapasiteye ihtiyaç var? • İhtiyaç duyulan kapasite nasıl temin edilecek? • Dönemler arasındaki farklı talepler nasıl dengelenecek? sorularını cevaplanmaya çalışır. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 11
Bütünleşik üretim planlaması • 1. 2. 3. Bu amaçla şu sorular cevaplanır: İşletme gelecek yıl ne kadar üretmelidir? Kaynak kapasitesi ne kadardır? Talebi karşılamak için üretim aylık ne kadar değiştirilmelidir? 4. Hangi mal ve hizmetlerden ne kadar satın alınmalıdır? Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 12
Bütünleşik plan ve ilişkileri Pazar Ve talep öngörüleri, siparişler Ürün kararları Araştırma ve teknoloji Süreç planlama ve kapasite kararları işgücü Eldeki hammaddeler Eldeki stok Bütünleşik plan Dış kapasite Taşeron, fason Ana üretim programı Ve MRP sistemleri Detaylı iş programları Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 13
Bütünleşik üretim planının özellikleri • Genellikle 3 -12 aylık bir süre için üretimin miktar ve zamanını saptar. • Plan aylık dönemler itibariyle hazırlanır. • Üretimi adet, saat, lira gibi ortak birimlerle ifade eder. • Kapasite ve talep değişkenlerini kullanır. Arz veya talep değişkenlerini değiştirebilme imkanı verir. • Plan döneminde işletmenin fiziki kapasitesi sabittir, değiştirilemez varsayar. • Talebin değişken veya mevsimsel olduğu durumda planı hazırlamak anlamlı olur. Talep değişmez olsa plan kolaylıkla hazırlanır. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 14
Amaçları • Talebi karşılamak • Kapasiteyi etkin kullanmak • Envanter politikasına uymak • Maliyetleri minimize etmek – işgücü – envanter – Tesis ve ekipman – taşeron Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 15
Bütünleşik planlama stratejileri • Kapasiteyi veya talebi değiştirme stratejileri izlenebilir: • Kapasite seçenekleri- kapasiteyi değiştir 1. Üretim miktarını değiştirmek – – Fazla mesai Eksik çalışma Taşeron Fason 2. İşgücü miktarını değiştirme – – – İşe alma , işten çıkarma Part-time Geçici işgören 3. Stok düzeylerini değiştirme – – Stoklama stoksuzluk Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 16
Bütünleşik planlama stratejileri • Talep seçenekleri- talebi değiştir: – Talebi etkilemek (fiyatlama, reklam, satış geliştirme) – Farklı ürün üretme (mevsimlik talep durumunda tamamlayıcı ürünler üretme) – Yüksek talep dönemlerinde talebi geç karşılama (talep edenin beklemesi) Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 17
Aggregate Scheduling Options Advantages and Disadvantages Option Advantage Disadvantage Changing inventory levels Changes in human resources are gradual, not abrupt production changes Varying workforce size by hiring or layoffs Avoids use of Hiring, layoff, other alternatives and training costs Inventory holding costs; Shortages may result in lost sales Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Some Comments Applies mainly to production, not service, operations Used where size of labor pool is large 18
Advantages/Disadvantages Continued Option Advantage Disadvantage Some Comments Varying production rates through overtime or idle time Matches seasonal fluctuations without hiring/training costs Permits flexibility and smoothing of the firm's output Overtime premiums, tired workers, may not meet demand Allows flexibility within the aggregate plan Loss of quality control; reduced profits; loss of future business Applies mainly in production settings Subcontracting Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 19
Advantages/Disadvantages Continued Option Advantage Disadvantage Some Comments Using part-time workers Less costly and more flexible than full-time workers Good for unskilled jobs in areas with large temporary labor pools Influencing demand Tries to use excess capacity. Discounts draw new customers. High turnover/training costs; quality suffers; scheduling difficult Uncertainty in demand. Hard to match demand to supply exactly. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Creates marketing ideas. Overbooking used in some businesses. 20
Advantage/Disadvantage Continued Option Advantage Disadvantage Back ordering during highdemand periods May avoid Customer must overtime. Keeps be willing to capacity constant wait, but goodwill is lost. Many companies backorder. Counterseasonal Fully utilizes May require products and resources; allows skills or service mixing stable workforce. equipment outside a firm's areas of expertise. Risky finding products or services with opposite demand patterns. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Some Comments 21
• Stok düzeyini değiştirme ile: işgücü düzeyindeki değişimler dereceli olur, ani işe alma, işten çıkarma olmaz, ani üretim değişiklikleri olmaz. Stok tutma maliyeti artar, stoksuzluk durumunda satış kaybı olabilir. İmalat sektörüne uygun, hizmette uygun değil. • İşe alma ve işten çıkarma ile işgücü düzeyini değiştirme: Diğer seçenekleri kullanma zorunda kalmayız, işe alma, çıkarma ve eğitim maliyetleri olur. İşgücü arzının piyasada bol olduğu durumda kullanılır.
• Fazla mesai veya eksik çalışma ile üretim miktarını değiştirmek: işe alma ve eğitme maliyeti olmadan talepteki mevsimlik değişimler karşılanır. Fazla mesai ücretleri, işgücünün yorgun olması sonucu kalite problemleri oluşur. Fazla mesai dahi talebi karşılayamayabilir. Planda esnekliğe izin verir. • Taşeron/fason kullanmak: firmanın çıktı düzeyini düzgünleştirir, esneklik sağlar, kalite kontrol gücü kaybolur, kar azalabilir, ileride işletme pozisyonunu kaybedebilir, iş yapma kapasitesi azalabilir. Yeni üretim yaparken, üretim miktarını ayarlamada uygulanır.
• Part-time işgücü kullanma: full-time dan daha az maliyetli ve esneklik fazla. İşgücü devri ve eğitim maliyetleri fazla, kalite etkilenebilir, programlama güçtür. Geçici işçilerin çok olduğu beceri istemeyen işler için uygundur. • Talebi etkilemek: fazla kapasiteyi kullanmaya çalışır. İndirimler yeni müşteri çeker. Talepte belirsizlik olması, arz ile talebi her zaman dengeleyememek dezavantajdır. Yeni pazarlama fikirleri ortaya çıkabilir. Fazla yer satma (overbooking) bazı işletmelerde kullanılabilir.
• Siparişleri geç karşılama: fazla mesai yapılmamış olur. Kapasite sabitlenir. Müşteri beklemeye razı olmalı, ancak iyi niyet kaybolabilir. Çoğu firma uygular. • Zıt mevsimlik ürünler/hizmet sunma: kaynakların kullanımını artırır. Dengeli, sabit işgücüne olanak verir. Firmanın uzman olduğu alanın dışından beceri ve ekipman gerektirebilir. Farklı dönemlerde zıt talebe sahip ürünleri bulmak zordur.
İki zıt strateji Level Strategy Chase Strateg y Sabit üretim hızı Üretimin talebi izlemesi Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 26
Bütünleşik Planlama Stratejileri İki Zıt Strateji Sabit Üretim Hızı Stratejisi (Level Strategy) Üretimin Talebi İzlemesi Stratejisi (Chase Strategy) Karma Strateji (Mixed-Hybrid Strategy)
Bütünleşik planlama stratejileri • Chase-talebi izleme stratejisi – Üretim hızının talebi çok yakından izlemesi ve stok düzeyinin sıfıra yakın olması (işe alma ve işten çıkarma maliyeti artar) • Level-sabit üretim hızı stratejisi – – Her gün aynı miktarı üretmek İşgücü düzeyi aynı kalır Stok bulundurma veya bulundurmama maliyetleri artar kolay • Mixed-hybrid-karma strateji – İlk iki stratejinin sakıncalarını gidermek için orta yol izlenir. örneğin üretim hızı birkaç ayda bir değiştirilir. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 28
Bütünleşik planlama yöntemleri • Grafik & şema yöntemleri – Anlaşılması kolay, popüler – deneme & yanılma yaklaşımına dayanır • Kantitatif-matematiksel yöntemler – Doğrusal programlama – Ulaştırma modeli – Doğrusal karar kuralı – Yönetim katsayılar modeli – Simülasyon. . vs Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 29
Grafik yaklaşım • Planlamacılar tecrübe, sezgi ve maliyet verilerini kullanarak bütünleşik planlar ortaya çıkarabilirler. • Alternatif planları göstermek için grafikler kullanılır. • Grafikte talep ile üretim kapasitesi karşılaştırılır. • Deneme yanılmayı esas alan basit, popüler bir planlama tekniğidir. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 30
Grafik yaklaşım • Talebi her dönem için öngörüle • Her dönem için kapasiteyi; normal çalışma, fazla mesai ve taşeron kullanma durumunda belirle • İşgücü, işe alma ve çıkarma, stoklama maliyetlerini belirle • Stok düzeyleri ve işgücü için firma politikasını dikkate al. • Alternatif planlar hazırla ve toplam maliyetlerini karşılaştır. Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 31
örnek • Aşağıdaki talep öngörülerine sahip ABC işletmesinde: • Normal üretim kapasitesi ayda 2200 • Dönem başı stok 1000 ise ve her ay normal kapasite kadar üretilirse: : : • Plan 1 sabit üretim stratejisi, ayda 2200 birim üretmek ise Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 32
Ocak ayı için dönem sonu stok= Ocak ayı dönem başı stok + Ocak ayı üretim – Ocak talebi Ocak DSS= 1000 +2200 – 1500 = 1700 olur Şubat DSS= 1700 +2200 – 1000= 2900 olur
Örnek-ABC işletmesi talep öngörüsü ve plan 1 ay talep Küm talep üretim Küm üretim Dönem satış sonu stok kaybı Ocak 1500 2200 3200 1700 0 Ş 1000 2500 2200 5400 2900 0 M 1900 4400 2200 7600 3200 0 N 2600 7000 2200 9800 2800 0 My 2800 9800 2200 12000 2200 0 H 3100 12900 2200 14200 1300 0 T 3200 16100 2200 16400 300 0 Ağ 3000 19100 2200 18600 0 500 Ey 2000 21100 2200 21300 200 0 Ek 1000 22100 2200 23500 1400 0 K 1800 23900 2200 25700 1800 0 A 2200 26100 2200 27900 1800 0 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 34
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 35
maliyetler • Birim maliyet: 7. 000 pb • Birim başına aylık stoklama maliyeti: 140 pb • Birim aylık satış kaybı: 9. 000 pb • Fazla mesai mal(ilave birim başına): 650 pb • Eksik çalışma mal(birim başına): 300 pb • Üretim miktarını değiştirme mal (birim başına): 500 pb
Üretim planı 1(level) için maliyetler ay üretim Üret. mal (7000) DS stok Stok mal (140) Ocak 2200 15. 400. 000 1700 238. 000 Ş 2200 “ 2900 406. 000 M 2200 “ 3200 448. 000 N 2200 “ 2800 392. 000 My 2200 “ 2200 308. 000 H 2200 “ 1300 182. 000 T 2200 “ 300 42. 000 Ağ 2200 “ 0 Ey 2200 “ 200 28. 000 Ek 2200 “ 1400 196. 000 K 2200 “ 1800 252. 000 A 2200 “ 1800 252. 000 TOP 26. 400 184. 800. 000 0 2. 744. 000 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol Satış kaybı Sat. kay. M (9000) 500 4. 500. 000 37
Plan 2 • Plan 2 , alternatif bir plan olarak; daha az talebe sahip olan ocak, şubat, mart aylarında 1500 er birim, nisan, mayıs, haziran, temmuz, ağustos aylarında 2800 er birim, eylül, ekim, kasım aylarında 2200 er birim ve aralık ayında 1500 birim üretileceği varsayılırsa…dönem sonu stoklar şöyle olur:
Üretim planı 2(karma) ay Küm talep üretim Küm üret D. S stok Satış kaybı Ocak 1500 2500 1000 0 Ş 2500 1500 4000 1500 0 M 4400 1500 5500 1100 0 N 7000 2800 8300 1300 0 My 9800 2800 11100 1300 0 H 12900 2800 13900 1000 0 T 16100 2800 16700 600 0 Ağ 19100 2800 19500 400 0 Ey 21100 2200 21700 600 0 Ek 22100 2200 23900 1800 0 K 23900 2200 26100 2200 0 A 26100 1500 27600 1500 0 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 39
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 40
• Ocak, şubat , mart aylarında normal üretim miktarı 2200 birimden (2200 -1500= 700) 700 birim eksik üretim vardır. • Nisan-ağustos arası normal miktar 2200 den (2800 -2200=600) 600 birim fazla üretim vardır. • Eylül, Ekim, kasım aylarında normal miktarda üretim • Aralıkta (2200 -1500=700 ) 700 birim eksik üretim vardır. • Ayrıca bu dönemlere geçişte üretim miktarını ayarlamaktan ötürü üretimi değiştirme maliyetleri oluşur.
Üretim planı 2(karma) maliyetler ay üretim Ür. mal (7000) D. S stok St. mal (140) Ür. mik. Değ(500) Fazla mesai(650) Eksik çalışma (300) O 1500 10. 500. 000 140. 000 - - 210. 000 Ş 1500 “ 1500 210. 000 - - 210. 000 M 1500 “ 1100 154. 000 - - 210. 000 N 2800 19. 600. 000 1300 182. 000 650. 000 390. 000 - M 2800 “ 1300 182. 000 - “ - H 2800 “ 1000 140. 000 - “ - T 2800 “ 600 84. 000 - “ - Ağ 2800 “ 400 56. 000 - “ - Ey 2200 15. 400. 000 600 84. 000 300. 000 - - Ek 2200 “ 1800 252. 000 - - - K 2200 “ 2200 308. 000 - - - A 1500 10. 500. 000 1500 210. 000 350. 000 - 210. 000 26600 186. 200. 000 2. 000 1300. 000 1950. 000 840. 000 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 42
Planları karşılaştırma • Plan 1 -level maliyet=192. 044. 000 • Plan 2 -karma maliyet=192. 292. 000 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 43
Örnek: Densepack ocak-haziran talebi • • • • Ocak: 1280 Şubat: 640 Mart: 900 Nisan: 1200 Mayıs: 2000 Haziran: 1400 Aralık sonunda çalışan : 300 kişi Aralık sonunda eldeki stok: 500 Haziran sonunda eldeki stoğun: 600 olması istenir İşe alma maliyeti: 500 $/işgücü İşten çıkarma mal. : 1000$/işgücü Envanter mal: 80$/birim/ay K= işgücü başına günlük üretim 22 işgününde 76 işçi 245 birim üretmiş ise K=245/22=11, 1364/76=0, 14653 birim/işgücü/gün Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 44
ay talep Net talep Küm talep 780 işgünü Ocak 1280 -500=780 Şubat 640 1420 24 Mart 900 2320 18 Nisan 1200 3520 26 Mayıs 2000 5520 22 haziran 1400+600=2000 7520 15 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 20 45
Plan 1 -chase-üretimin talebi izlemesi • Sıfır stok, işe alma ve işten çıkarma ile ay işgünü Net talep İşgücü başına aylık üretim Gerekli işgücü Ocak 20 780 20 x 0, 14653= 780/2, 931= 2, 931 267 Şubat 24 640 3, 517 182 Mart 18 900 2, 638 342 Nisan 26 1200 3, 810 315 Mayıs 22 2000 3, 224 621 Haziran 15 2000 2, 198 910 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 46
Aralık sonunda 300 çalışan var ise Ay işgücü İşe alma İşgücü İşten çıkarma başına Top üretim Küm üretim aylık üretim Küm talep stok O 267 300267=33 2, 931 267 x 2, 93 1=783 780 3 Ş 182 267182=85 3, 517 640 1423 1420 3 M 342 2, 638 902 2325 2320 5 N 315 3, 810 1200 3525 3520 5 M 621315=306 3, 224 2002 5527 5520 7 910621=289 2, 198 2000 7527 7520 7 H top 342182=160 342315=27 755 145 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 30 47
maliyetler • M= 755 x 500+145 x 1. 000+30 x 80=524. 900 • Haziran sonunda 600 birim stok istenir: mal=600 x 80=48. 000 • Top mal= 524. 900+48. 000=572. 900 • Dönem başı stok(500) maliyete girmez • Martta ve mayısta elde stok olduğu için 1 er işçi azaltılabilir. 755 -2=753 işçi işe alınırsa, işten çıkarma 144 olur. Envanter 13 e iner. Maliyet 569. 540 olur… Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 48
Plan 2 -level-sabit işgücü-stoksuzluk yok • İşe alma işten çıkarma yok, satış kaybı yok. • Minimum kaç kişi gerekli? İşgücü başına küm. üretim Gerekli kişi sayısı 780 2, 931 780/2, 931=267 Ş 1420 6, 448 221 M 2320 9, 086 256 N 3520 12, 896 273 M 5520 16, 120 343 H 7520 18, 318 411 max ay Küm talep O Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 49
411 KİŞİ GEREKLİ- aralık sonu 300 kişi var ise 111 kişi işe alınacak, dönem sonu stoklar ise aşağıdaki gibi: İşgücü başına aylık üretim (1) Ay Aylık top. Üretim (2)= (1)x 411 Küm. Üretim Küm. Net talep stok O 2, 931 1205 780 425 Ş 3, 517 1445 2650 1420 1230 M 2, 638 1084 3734 2320 1414 N 3, 810 1566 5300 3520 1780 M 3, 224 1325 6625 5520 1105 H 2, 198 903 7528 7520 8 top 5962 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 50
• Dönem sonu envanter: 5962+600=6562 • Maliyet=envanter mal+ işe alma mal. • Maliyet=6562 x 80 + 111 x 500=580. 460 • Plan 1 569. 540 idi • Plan 2 580. 460 ikisi birbirine yakın • İşe al, çıkar yerine 2. plan uygulanır Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 51
Plan 3 - karma strateji • Sadece 1 kez kişi sayısını değiştirsek • Ocak-nisan arası 1 dönem, mayıs –haziran arası 2. dönem olsa • İlk 4 ay kümülatif talep 3520 • İlk 4 ay kişi başı küm. Üretim: 2, 931+3, 517+2, 638+3, 810=12, 896 • 3520/12, 896=272, 95 kişi≈273 • 5 -6 aylar için • Küm talep=4000 • Üretim: 3, 224+2, 198=5, 422 • 4000/5, 422=737, 7 kişi gerekli Ay Küm talep İşgücü başına aylık üretim O 780 2, 931 Ş 1420 3, 517 M 2320 2, 638 N 3520 3, 810 M 5520 3, 224 H 7520 2, 198 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 52
Karma strateji Ay Küm talep İşgücü (1) İşe alma İşten çıkarma Kişi başı üretim(2 Üretim (1). (2) Küm üretim stok 2, 931 800 20 O 780 273 Ş 1420 273 3, 517 960 1760 340 M 2320 273 2, 638 720 2480 160 N 3520 273 3, 810 1040 3520 0 M 5520 738 465 3, 224 2379 5899 379 H 7520 738 2, 198 1622 7521 1 top 27 465 27 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 900 53
Karma strateji maliyeti İşten çık. +işe alma+stok 27 x 1000+465 x 500+(900+600)x 80=379. 500 Bu sonuç aynı zamanda doğrusal programlama sonucu elde edilen optimal strateji Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 54
Örnek: çatı malzemeleri imalatçısı • Çatı malzemeleri imalatçısı, 6 aylık çatı kaplama malzemesi öngörülerini tablodaki gibi hazırladı. • Ort. Talep= 6200/124 • Ort. Talep=50 birim/gün ay talep gün Günlük talep O 900 22 41 Ş 700 18 39 M 800 21 38 N 1200 21 57 May 1500 22 68 H 1100 20 55 top 6200 124 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 55
Öngörülen talep ve ortalama talep 22 20 18 21 21 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 22 56
Plan 1: 6 ay boyunca talebi karşılayacak sabit işgücü ay üretim 50. Gün Küm üretim talep Küm talep stok Dönem sonu stok O 1100 900 200 Ş 900 2000 700 1600 200 400 M 1050 3050 800 2400 250 650 N 1050 4100 1200 3600 -150 500 M 1100 5200 1500 5100 -400 100 H 1000 6200 1100 6200 -100 0 1850 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 57
Kümülatif talep grafiği Plan 1 7, 00 0 6, 00 0 Cumulative Demand (Units) Cumulative level production 5, 00 using average monthly 0 forecast 4, 00 requirements Cumulative forecast 0 requirements Excess inventory 3, 00 Reduction of inventory 0 Jan Feb Mar Apr May Jun 2, 00 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 58
Maliyet verileri • • • Stoklama mal= 5 pb/birim/ay Fason mal= 10 pb/birim Ortalama ücret= 5 pb/saat (40 pb/gün) Fazla mesai= 7 pb/saat (8 saatin üstüne) Üretim miktarını artırma mal= 10 pb/birim Üretim miktarını azaltma mal= 15 pb/birim • Bir birim üretim için gerekli işgücü saat = 1, 6 saat Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 59
Plan 1 maliyeti • Günde 50 birim sabit üretim için, sabit işgücü istenirse (fazla mesai yok, dönem başı stok yok, fason yok. . ) • Günde 50 birim üretim için gerekli işgücü: 50 birimx 1, 6 saat=80 saat gerekli 80 saat/ 8 saat/işgücü = 10 işçi • Stok maliyeti=1850 birimx 5 pb=9250 pb • Normal çalışma=10 kişix 124 günx 40 pb=49600 • Toplam maliyet=49600+9250=58. 850 pb Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 60
Plan 2: günlük talebin en düşük olduğu dönemdeki kadar işgücü tutup, kalanını fason karşılamak ay talep gün Günlük talep O 900 22 41 Ş 700 18 39 M 800 21 38 min N 1200 21 57 My 1500 22 68 H 1100 20 55 top 6200 124 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 61
Plan 2 maliyet • 38 adet x 1, 6 saat= 60, 8 saat gerekli • 60, 8/8= 7, 6 kişi gerekli • 7 full-time , 1 part-time • • • İşletme içi üretim= 38 birim/günx 124 gün=4712 6200 - 4712= 1488 birim fason İşgücü mal= 7, 6 kişix 40 pb/günx 124 gün=37696 Fason mal=1488 birimx 10 pb/birim=14880 Toplam maliyet=37696+14880=52576 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 62
Plan 3: işe alma ve çıkarma ile üretimi talebe eşitleme ay talep Üretim mal Üretimi art. (işe alma) İşten çıkarma toplam O 900 x 1, 6 x 5= 7200 --- 7200 Ş 700 5600 --- 200 x 15= 3000 8600 M 800 6400 100 x 10= 1000 ---- 7400 N 1200 9600 4000 ---- 13600 My 1500 12000 3000 ---- 15000 H 1100 8800 ---- 6000 14800 top 6200 49600 8000 9000 66600 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 63
karşılaştırma Plan 1 Plan 2 Plan 3 Stoklama 9250 0 0 Norm çalış. 49600 37696 49600 Fazla çal. 0 0 0 İşe alma 0 0 8000 İşten çık. 0 0 9000 Fason 0 14880 0 toplam 58850 52576 66600 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 64
ödev • Aynı örnekte 8 kişi ile çalışılıp, gerektiğinde fazla mesai yapılması halinde planı hazırlayıp maliyetini hesaplayınız Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 65
ödev 2 • Buzdolabı imalatçısı firma Ocak-Haziran arası için bütünleşik plan hazırlamak istemektedir. Firma aşağıdaki verileri hazırlamıştır. • Üretimin öngörülen talebi karşılaması için işgücünü değiştirerek bir plan hazırlayınız. (aralıkta 8 işgören var) • Planın maliyetini hesaplayınız. ay talep Ocak 400 Şubat 500 Mart 550 Nisan 700 Mayıs 800 haziran 700 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 66
• Maliyetler: – – Stoklama m=8 pb/buzdolabı/ay İşgücü ücreti=12 pb/saat (8 saat normal çalışma) İşe alma (üretimi artırma)= 40 pb/kişi İşten çıkarma= 80 pb/kişi • Diğer veriler: – – – Mevcut işgücü (aralık)= 8 kişi İşçilik saati/buzdolabı=4 saat Aylık işgünü=20 gün Dönem başı stok=250 buzdolabı Dönem sonu stok= 0 buzdolabı Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 67
Örnek- Level Strategy Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 68
Non-Financial Criteria • Operations perspective: – Smooth & even flow is easy to manage • Human resources perspective: – Nobody hired or fired, no overtime or furloughs, so employee morale should be fine • Marketing perspective: – All demand met, so no customer service issues Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 69
Örnek-Chase Strategy Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 70
Non-Financial Criteria • Operations perspective: – Can operations ramp up & back down this quickly? – Much more difficult to accomplish • Human resources perspective: – Will employees tolerate being hired & fired so rapidly? – What about training & learning curve issues? • Marketing perspective: – All demand is met (assuming no strikes) Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 71
Örnek • Bir fabrika üretim, talep, kapasite ve maliyete ilişkin verileri aşağıdaki gibi toplamıştır. D. P. nin ulaştırma yöntemi ile ulaştırma tablosunu ve başlangıç uygun çözümü hazırlayınız. Mart Nisan Mayıs 800 1. 000 750 Normal 700 700 Fazla Mesai 50 50 50 Fason 150 130 Talep Kapasite Dönem Başı Stok 100 Maliyetler Normal Çalışma 40 pb/br Fazla Mesai 50 pb/br Fason 70 pb/r Stoklama 2 pb/br/ay Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 72
Farnsworth’s Transportation Table Period 1 (Mar) Beginning Inventory Regular Overtime Period 2 Subcontract Regular Overtime Subcontract Period 3 Period 1 Regular Overtime Subcontract Total Demand 0 100 40 700 50 70 X X X 800 Period 2 (Apr) Period 3 (May) Unused Capacity (Dummy) Total Capacity Available (Supply) 2 4 0 42 44 0 52 50 72 150 40 700 50 50 70 50 54 0 74 0 42 0 52 0 72 0 100 0 X X x 1000 40 700 50 50 70 750 0 0 230 Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 100 700 50 150 700 50 130 2780 73
Comparison of Three Major Aggregate Planning Methods Techniques Approaches Aspects Trial and Simple to understand, Charting/graphica error Transportation method easy to use. Many solutions; one chosen may not be optimal Optimization Management coefficient model Heuristic LP software available; permits sensitivity analysis and constraints. Linear function may not be realistic l methods Simple, easy to implement; tries to mimic manager’s decision Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 74
- Slides: 74