RELACJE POMIDZY WADZ WYKONAWCZ A USTAWODAWCZ PREZYDENCJALIZM System

RELACJE POMIĘDZY WŁADZĄ WYKONAWCZĄ A USTAWODAWCZĄ

PREZYDENCJALIZM System wyrosły w Stanach Zjednoczonych – próba stworzenia ustroju pozwalającego pogodzić EFEKTYWNOŚĆ władzy centralnej z zachowaniem znacznego stopnia SUWERENNOŚCI STANÓW oparty na idei separacji władz (checks and balance) • MONIZM WŁADZY WYKONAWCZEJ • PREZYDENT i PARLAMENT wyłaniani w WYBORACH POWSZECHNYCH • PREZYDENT obejmuje funkcję BEZ FORMALNEJ ZGODY PARLAMENTU (nie ma instytucji wotum zaufania) i NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI POLITYCZNEJ przed PARLAMENTEM

PREZYDENCJALIZM • zakaz łączenia stanowisk rządowych z mandatem deputowanego • brak możliwości odwołania PREZYDENTA przez PARLAMENT i rozwiązania PARLAMENTU przez PREZYDENTA • PREZYDENT (ani tym bardziej sekretarze departamentów) nie posiada inicjatywy ustawodawczej • PREZYDENT dysponuje wetem zawieszającym poza USA – Cypr oraz większość krajów Ameryki Pd. , Korea Pd. , Tajwan, Filipiny

PARLAMENTARYZM System kształtował się w Wielkiej Brytanii skąd stopniowo rozprzestrzeniał się na dalszą część kontynentu. Istotą tej ewolucji było przejmowanie władzy od MONARCHY i przekazywanie jej w ręce PARLAMENTU, który wyłaniał z siebie kolegialne ciało sprawujące władzę wykonawczą (GABINET) odpowiedzialne zarówno przed PARLAMENTEM, jak i GŁOWĄ PAŃSTWA. • DUALIZM EGZEKUTYWY • w wyborach powszechnych wyłaniany PARLAMENT (głowa państwa nie koniecznie) • powiązania pomiędzy EGZEKUTYWĄ i LEGISLATYWĄ • głównym organem WŁADZY WYKONAWCZEJ jest RZĄD wyłaniany przez PARLAMENT

PARLAMENTARYZM • GŁOWA PAŃSTWA spełnia funkcje reprezentacyjne i ceremonialne, wobec czego nie ponosi odpowiedzialności politycznej • odpowiedzialność polityczną ponosi RZĄD, który może zostać zmuszony do ustąpienia przez PARLAMENT poprzez udzielenie mu wotum nieufności • PARLAMENT może zostać rozwiązany przed upływem kadencji z inicjatywy władzy wykonawczej poza Europą – m. in. Australia, Nowa Zelandia, Kanada, Izrael, Japonia, Indie, Botswana, Kenia, Nigeria, Tanzania, + byłe kolonie brytyjskie w Oceanii

PARLAMENTARYZM Rozbieżności w ramach parlamentaryzmu: RELACJE POMIĘDZY LEGISLATYWĄ I EGZEKUTYWĄ system dwupartyjny PRZEWAGA EGZEKUTYWY (system gabinetowo-parlamentarny) • WOTUM NIEUFNOŚCI niemal nie udzielane • PARLAMENT legitymizuje działania rządu [WB, Malta oraz Grecja, Niemcy, Irlandia, Hiszpania] system wielopartyjny PRZEWAGA LEGISLATYWY (system parlamentarno-gabinetowy) • wzrost znaczenia komisji parlamentarnych (PARLAMENTARYZM KOMITETOWY) [Włochy, Szwecja, Dania, Norwegia, kraje Europy Środkowej i Środkowo-Wschodniej]

PARLAMENTARYZM SPOSÓB PODEJMOWANIA DECYZJI DEMOKRACJA WESTMINSTERSKA decyzje podejmowane większością głosów DEMOKRACJA KONSENSULARNA decyzje podejmowane w taki sposób, aby uzyskać rozwiązanie satysfakcjonujące możliwie wiele stron PARLAMENTARYZM WIĘKSZOŚCIOWY PARLAMENTARYZM KONSENSULARNY 1. Ordynacja większościowa 2. System dwupartyjny 3. Bikameralizm niesymetryczny 4. Przewaga egzekutywy 5. Centralizacja władzy 1. Ordynacja proporcjonalna 2. System wielopartyjny 3. Bikameralizm symetryczny 4. Równowaga pomiędzy legislatywą a egzekutywą 5. Decentralizacja władzy WB, Malta, Grecja, Hiszpania Belgia

PARLAMENTARYZM SPOSÓB ROZPOCZYNANIA FUNKCJONOWANIA RZĄDU PARLAMENTARYZM POZYTYWNY PARLAMENTARYZM NEGATYWNY rozpoczęcie działania rządu wymaga udzielenia mu wotum zaufania rozpoczęcie działania rządu nie wymaga udzielenia wotum zaufania Belgia, Irlandia, Włochy WB, Malta, Austria, Holandia PARLAMENTARYZM KLASYCZNY PARLAMENTARYZM ZRACJONALIZOWANY władza ustawodawcza sprawowana wyłącznie przez parlament, a decyzja o formowaniu i upadku rządu w gestii partii politycznych • istnienie klauzuli zaporowej • konstruktywne wotum nieufności • uprawnienia osobiste głów państw

SYSTEM PREZYDENCKO-PARLAMENTARNY W klasycznej postaci występuje we Francji. System łączący elementy prezydencjalizmu i parlamentaryzmu. • DUALIZM WŁADZY WYKONAWCZEJ • PARLAMENT i PREZYDENT wyłaniani w wyborach powszechnych • PREMIER i ministrowie powoływani i odwoływani przez PREZYDENTA • ograniczenie kompetencji ustawodawczych PARLAMENTU • PREZYDENT posiada kompetencje pozwalające mu kontrolować zarówno GABINET, jak i PARLAMENT • PREZYDENT nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed PARLAMENTEM i ma bardzo szerokie uprawnienia osobiste

SYSTEM PREZYDENCKO-PARLAMENTARNY • RZĄD ponosi odpowiedzialność zarówno przed PREZYDENTEM, jak i przed PARLAMENTEM (parlament może mu udzielić wotum nieufności) • PARLAMENT może zostać rozwiązany przez PREZYDENTA na wniosek PREMIERA • zakaz łączenia mandatu deputowanego ze stanowiskiem rządowym W praktyce rola PREZYDENTA zależna od tego, jakie ugrupowanie (ugrupowania) uzyska większość w PARLAMENCIE. KOABITACJA (fr. cohabitation = współzamieszkiwanie) brak KOABITACJI realna władza wykonawcza przechodzi w ręce PREMIERA współpraca legislatywy i egzekutywy; PREZYDENT rzeczywistym szefem egzekutywy

RZĄDY KONWENTU Unikalny model występujący obecnie jedynie w Szwajcarii. Podstawą odrzucenie klasycznej zasady podziału władz. • SZCZEGÓLNA ROLA PARLAMENTU: a) domniemanie, że kompetencje nie przyznane wprost innym organom należą do PARLAMENTU b) brak organów kontrolujących pracę PARLAMENTU • MONIZM władzy wykonawczej, która ma charakter KOLEGIALNY • RZĄD wyłaniany przez PARLAMENT, ale działa bez wyrażenia formalnego wotum zaufania • brak możliwości skrócenia kadencji zarówno PARLAMENTU jak i odwołania RZĄDU

• RZĄD dysponuje inicjatywą ustawodawczą • PRZEWODNICZĄCY RZĄDU pełni równocześnie rolę PREZYDENTA FEDERACJI; jego kompetencje są bardzo ograniczone i nie oznaczają przełamania zasady kolegialności; stanowisko to jest obsadzane co rok, wedle zasady starszeństwa zasiadania w rządzie; • zakaz łączenia stanowisk rządowych z mandatem deputowanego Sukces tego rozwiązania jest warunkowany: 1. kooperacją partii politycznych 2. bardzo częstym odwoływaniem się do form demokracji bezpośredniej 3. dalece posuniętą decentralizacją władzy