Rektal Tp Uygulama Barsaklarda fermantasyon sonucu ve yutma
Rektal Tüp Uygulama
�Bağırsaklarda fermantasyon sonucu ve yutma ile 150 ml kadar hava bulunması normaldir. Bağırsaklarda aşırı miktarda gaz birikmesine flatulans, bunun dışarıya atılamamasına distansiyon denir. Temel amaç, gaz oluşumuna sebep olan etkenlerin ortadan kaldırılmasıdır. Hastaya egzersiz önerilmeli ve hekim istemine göre gaz gidericiler verilmeli, buna rağmen gaz çıkarılamıyorsa rektal tüp uygulanmalıdır
�Flutulans belirtileri � Şişkinlik hissi �Abdominal distansiyon �Abdominal kramplar � Solunum sıkıntısı �Göğüs ağrısı
AMAÇ �Bağırsakların alt kısmında toplanan flatusun (gazın) yaptığı distansiyonu azaltmak için rektuma uygun tüp yerleştirilmesidir.
Rektal tüp uygulanmasında kullanılacak malzemeler �Rektal tüp (yetişkinlerde 22 -30 Fr. no. lu, çocuklarda yaşına uygun olarak 12 -18 Fr. no. lu) �Kayganlaştırıcı (likit vazelin, gliserin vb. ) �Gazlı bez ya da kâğıt havlu � İki çift eldiven �Tedavi bezi ve muşambası �Hastanın üzerine örtmek için örtü �Böbrek küvet �Kirli torbası
Dikkat Edilecek Noktalar � • Rektal tüp mukoz membranı tahriş etmemesi için yumuşak ve kıvrılabilir olmalıdır. � • Tüp hastanın yaşına uygun seçilmelidir. � • Hastanın mahremiyeti korunmalıdır.
� • Hasta rektal tüp uygulama sırasında tansiyonda artma/azalma, nabızda artma/azalma, terleme, cilt renginde solukluk, gaz çıkarma yönünden izlenmelidir. � • Hasta rektal tüp uygulama sonrası karında gerginlik, ağrı ve gaz çıkarma yönünden izlenmelidir.
� • Ostomisi olanlar ve anal bölge operasyonu geçirenlerde rektal tüp uygulanmamalıdır. � • Rektal tüp uygulama işlemi 20 dakikadan uzun sürmemelidir
İŞLEM BASAMAKLARI � 1. Hasta ve ailesine işlem anlatılır, hasta kimlik doğrulaması yapılır. � 2. Malzemeler hastanın yanına getirilir ve kolay ulaşılabilecek şekilde yerleştirilir. � 3. Yatak kenarına paravan ya da perde çekilir. � 4. Eller el yıkama standardına göre yıkanır. � 5. Eldiven giyilir.
� 6. Koruyucu örtü yatağa serilir. � 7. Hastaya sol lateral veya sim’s pozisyonu verilir. � 8. Hastanın üzeri anal bölge açıkta kalacak şekilde örtülür. � 9. Tüpün 5 cm’ lik bölümüne suda eriyebilen kayganlaştıcı sürülür
� 10. Aktif olmayan elle kalçalar açılarak anüs bölgesi görülür. � 11. Hastaya derin nefes alması söylenir. � 12. Aktif olmayan el ile anüs bölgesi açılır, aktif olan el ile rektal tüp hastanın yaşına uygun mesafede ilerletilir. � 13. Tüp boyu ve bu boya uygun tüp ilerletme mesafesine dikkat edilmelidir
�Tablo 1. Yaş Grubuna Göre Rektal Tüp Boyutu ve İlerletme Mesafesi �Yaş grubu Tüp Boyu İlerletme Mesafesi �Bebekler 10 - 12 Fr �Çocuklar 14 - 16 - 18 Fr �Yetişkinler 22 - 30 Fr 2 - 4 cm 5 - 7, 5 cm 7, 5 - 10 cm
� 14. Rektal tüpün dışarıdaki ucu, sıvı dolu böbrek küvetin içine uzatılır. � 15. Gaz çıkışı gözlenir. � 16. Gaz çıkışı yoksa 20 dakikadan fazla olmamak üzere tüp rektumda bırakılır.
� 17. Gaz çıkışı gözlendikten sonra, hastaya nefes alması söylenerek rektal tüp çıkarılır. � 18. Anal bölgenin temizliği yapılır. � 19. Hastaya rahat bir pozisyon verilir. Hasta isterse sürgü verilir ya da tuvalete gitmesine yardımcı olunur.
� 20. Atıklar, uygun şekilde atılır. � 21. Eldiven çıkarılır, atılır. � 22. Eller el yıkama standardına göre yıkanır. � 23. Yapılan işlem ve gözlem sonuçları kayıt edilir.
Lavman Uygulama �Rektum ve sigmoid kolona solüsyon verilmesi işlemine, lavman denir. Lavmanın ana işlevi, feçesi ve gazı çıkarmaktır. Bağırsağın peristaltik hareketlerini uyararak bu işlevi yerine getirir.
Lavman uygulamasının yapılış amaçları � Konstipasyon ve feçes tıkanıklığında defekasyonu sağlamak � Cerrahi girişimden önce kolonun temizliğini sağlamak � Doğum sırasında istemsiz feçes kaçmasını önlemek � Rektoskopiden (Rektumun özel bir aletle incelenmesi) önce bağırsakları boşaltmak � İrrite olmuş bağırsak mukozasını tedavi etmek � Kolona ilaç vermek � Radyo opak madde verilerek çekilen mide bağırsak filmlerinden sonra bağırsakları boşaltmak � Laboratuvar muayeneleri için gerektiğinde feçes örneği almak � Bağırsağın peristaltik hareketlerini uyarmak
LAVMAN ÇEŞİTLERİ �Boşaltıcı (Temizleyici) Lavman �Kolonu boşaltmak için yapılan lavmandır. Bu lavman: � Konstipasyonu gidermek, � Gaz şikâyetlerini ortadan kaldırmak, � Bazı tanı yöntemlerinden (örneğin, rektoskopi) önce bağırsakları boşaltmak, � Bağırsak ameliyatlarından önce enfeksiyon gelişimini önlemek amacıyla boşaltıcı lavman uygulanır.
Boşaltıcı lavmanda kullanılan solüsyonlar � İzotonik solüsyon: Serum fizyolojik (tuzlu su) %09 Na. Cl izotonik solüsyon olarak kullanılır. Sıvı elektrolit dengesini bozmaz, sık kullanılan bir solüsyondur. �Hipotonik solüsyon: Musluk suyu, hipotonik solüsyon olarak kullanılır. Bağırsak dokusu sağlıklı olan, normal kilolu kişilerde kullanılır. Bebeklerde, yaşlı hastalarda, kalp, akciğer, böbrek hastalarında volüm artışı ve su toksisitesi olasılığı nedeniyle kullanılmamalıdır.
�Hipertonik solüsyon: Etkisini, bağırsak duvarının yarı geçirgen özelliği nedeniyle interstisiyel sıvıyı bağırsak içine çekerek gösterir. Yüksek tansiyonu ve ödemi olan hastalarda uygulanır. Bebeklerde ve kaşektik hastalarda kullanılmamalıdır. Bilinçsiz ve uzun süre kullanılması, sıvı elektrolit dengesinin bozulmasına neden olur. Kullanıma hazır solüsyonlar vardır
�Yağlı solüsyonlar: Etkisini, bağırsak çeperini ve dışkıyı yağlayarak gösterir. 1000 cc suya 200 cc yağ (zeytinyağı, likit vazelin veya gliserin) eklenerek hazırlanır. � Sabun solüsyonu: Bağırsak peristaltizmini hızlandırır. Ancak sabunun bağırsak mukozasını tahriş etme riski nedeniyle sık kullanılmaz. 1000 cc su içine 30 g sabun katılarak elde edilir
�Lavmanda kullanılan solüsyon miktarı, hastanın yaşı ve kilosu dikkate alınarak doktor istemiyle belirlenir. Genellikle; � Bebeklerde, 15 -50 100 cc � Okul öncesi çocuklarda, 200 -300 cc � Okul çağı çocuğunda, 500 -1000 cc � Erişkinlerde, 1000 -1500 cc solüsyon kullanılır. �Lavmanda solüsyon ısısı; yetişkinlerde 41 -43 Co, bebek ve çocuklarda 38 Codir.
�Lavmanda hastanın pozisyonu �Hastaya sol lateral veya sims pozisyonu verilir ( Hasta sol yanına çevrilir ve altta kalan bacağı düz olarak uzatılır. Hastanın üstte kalan bacağı, dizden bükülmüş olarak diğer bacağın üzerine kıvrılır). Bu pozisyonun amacı, lavmanda verilen solüsyonun kolonun üst seviyelerine rahat ulaşmasıdır.
� Tedavi Edici Lavman � Tedavi edici lavmanda kullanılan solüsyonlar � Hipnotik ( sakinleştirici) ilaçlar (Kloral hidratlı lavman uygulanır. ) � Antihelmintikler (Bağırsak parazitlerini tedavi amacıyla uygulanır. ) � Baryum sülfatlı solüsyonlar (Tanı koymak amacıyla yapılır. ) � Neomisin içeren solüsyonlar (Bağırsak ameliyatlarından önce bağırsak florasını temizlemek için uygulanır. ) � Elektrolit dengesini sağlamak için gerekli solüsyonlar
Tutucu Lavmanlar �Uzun bir süre bağırsaklarda tutularak, dışkıyı yumuşatmak, akışkan hale getirmek ve antienflamatuar etki oluşturmak için uygulanırlar. Genellikle zeytinyağı, gliserin, steroid gibi maddeleri içerir. Yağlı maddeler sert dışkının yumuşamasına ve anüse doğru ilerlemesine yardımcı olur. Antienflamatuar etki oluşturan solüsyonlar kolonda 30 - 60 dk, antihelmintik solüsyonlar 15 - 30 dk tutulmalıdır
�Solüsyonun içeride kalacağı süre, lavmanın amacına göre ve bireyin dış sfinkterinin kontraksiyonuna bağlı olarak değişebilir. Normal olarak solüsyon içeride 1015 dk tutulur. Hasta inkotinanslı ise solüsyonun içeride kalmasına yardımcı olmak için kalçalar birbirine bastırılarak anal bölge üzerine basınç uygulanır.
Uygulamada kullanılan malzemeler �Lavman Solüsyonu �Lavman seti veya solüsyonu içerisinde bulunan hazır lavman setleri �Termometre � Suda eriyen kayganlaştırıcı madde (gliserin, vazelin gibi) �Tedavi bezi ve muşambası �Tüp klempi
�Eldiven � İstemde bulunulmuş ise örnek toplama kabı � Böbrek küvet � Kapaklı sürgü � Tuvalet kâğıdı, kâğıt havlu vb.
Dikkat Edilecek Noktalar �Lavman uygulaması sırasında hastanın mahremiyetine dikkat edilmelidir. � • Lavman için kullanılacak sıvının sıcak olması yanıklara, soğuk olması ise kramp ve kontraksiyonlara neden olacağından sıvı ısısı çocukta 37, 5 o. C, yetişkinde 37, 5 o. C- 40, 5 o. C olmalıdır. � • Rektal tüp, mukozayı tahriş etmemesi için yumuşak ve kıvrılabilir olmalıdır.
�Uygulamadan önce rektal tüpün ucuna kayganlaştırıcı bir madde (jel, vazelin vb. ) sürülmelidir. � • Rektum CA, kolon CA, kolostomili hastalarda lavman daha dikkatli ve hekim istemine uygun olarak yapılmalıdır. � • Bağırsak obstrüksiyonu, apandisit şüphesi ve tanısı olan hastalara lavman uygulanmamalıdır.
�Bireylerde, laksatif ve lavman kullanımı fiziksel ya da psikolojik bağımlılık oluşturabilir. Bağımlılığın önlenmesi için bağırsakların boşaltılması amacıyla bu yöntemlere sık başvurulmamalıdır.
İŞLEM BASAMAKLARI � 1. Eller el yıkama standardına göre yıkanır ve kullanılacak tüm malzemeler hazırlanır, istem kontrol edilir. � 2. Hasta / hasta ailesine işlem hakkında bilgi verilir ve izin alınır. � 3. İşlemin her aşamasında hastanın mahremiyeti korunur. � 4. Hastanın işlemi daha iyi tolere edebilmesi için mümkünse mesanesini boşaltması sağlanır.
� 5. Lavman seti kullanılıyorsa setin klempi kapalı konumda iken solüsyon torbanın içine doldurulur ve torba hastadan 60 cm yüksekte olacak şekilde serum askısına asılır. Klemp açılarak setin içinin sıvı dolması sağlanır. � 6. Torbanın yüksekliği kontrol edilir. Yetişkinlerde 45 - 60 cm, çocuklarda 20 - 40 cm, bebeklerde 15 - 20 cm olmalıdır
� 7. Tüm malzemeler hasta odasına getirilir ve kolay ulaşılabilecek şekilde yerleştirilir. Sürgü hastaya yakın olmalıdır. � 8. Yatak etrafına paravan ya da perde çekilir. � 9. Eller el yıkama standardına göre yıkanır
� 10. Eldiven ve önlük giyilir. � 11. Hasta ayağa kalkamıyorsa hastanın altına sürgü yerleştirilir. � 12. Koruyucu örtü yatağa serilir. � 13. Hastaya sim’s ya da sol lateral pozisyon verilir. İşlem banyoda yapılacak ise hastanın öne doğru eğilmesi sağlanır. Bebeklerde dorsal rekümbet pozisyonu verilir.
� 14. Hastanın kalçalarının altına alt bezi yerleştirilir. � 15. Hastanın üzeri anal bölge açıkta kalacak şekilde örtülür. � 16. Rektal tüpün uç kısmına kayganlaştırıcı jel sürülür. � 17. Aktif olmayan elle hastanın üste kalan kalçası yukarı kaldırılır ve anüs bölgesi değerlendirilir.
� 18. Gevşemeyi sağlamak için hastaya derin nefes alması söylenir. � 19. Enema ya da lavman setinin ucu dikkatli ve nazik bir şekilde rektum içine doğru ilerletilir. Tüp gerektiği kadar ilerletilir, gereğinden fazla itme bağırsak perforasyonuna neden olabilir
� 20. Enema kullanılıyorsa; enemanın gövdesi sıkılarak içindeki sıvı rektuma verilir. Ikınma ve basınç artışı tüpün çıkmasına yol açacağından işlem boyunca tüp elle tutulmalıdır. � 21. Lavman seti ile sıvı veriliyorsa; setin klempi açılarak solüsyonun hava gitmeyecek şekilde yavaşça akması sağlanır. � 22. İşlem süresince hasta ağrı, kramp, dispne yönünden gözlenir. Bu belirtiler varsa hastanın işlemi tolere etme durumuna göre bir süre beklenir, nefes alıp vermesi sağlanır ya da işlem sonlandırılır
� 23. İstenen miktarda solüsyon verildikten sonra klemp kapatılır, rektal tüp geri çekilir. � 24. Hasta 3 - 5 dakika sırt üstü yatırılır. Altına sürgü verilir. Hasta ayağa kalkabiliyorsa beklemesi gereken süre hatırlatılır, hareket etmesine izin verilir, tuvalete gitmesine yardım edilir. � 25. Hastaya verilen sıvı miktarı kadar sıvının gelip gelmediği kontrol edilir, dışkının rengi, miktarı, kıvamı ve görünümü gözlenir.
� 26. Boşaltım işlemi bittikten sonra anal bölgenin temizliği yapılır. � 27. Lavman seti kirli kutusuna atılır, kullanılan örtü ve gömlek kirli torbasına atılır. � 28. Eller el yıkama standardına göre yıkanır. � 29. Yapılan işlem ve gözlemler kayıt edilir. � 30. Dışkılama olmamış ise uygulamadan bir saat sonra hekime haber verilir
Lavman Uygulamasında Gelişebilecek Komplikasyonlar � Bağırsak mukozasında tahriş olabilir. � Sıvı elektrolit dengesinde bozulmalar olabilir. � Bağırsak hareketleri artabilir. � Diyare gelişebilir. � Vagal sinirin uyarılmasıyla lavman bağımlılığı gelişebilir. � Lavman solüsyonu yüksek basınçla verilirse bağırsağın iç katmanında yırtılmalara (rüptür) yol açabilir.
LAVMAN SONU DIŞKININ KONTROLÜ VE DEĞERLENDİRİLMESİ �Lavman uygulamasından sonra hastanın defekasyona çıkıp çıkmadığı ve rahatlayıp rahatlamadığına bakılır. Hemşire dışkının; rengine, kokusuna, miktarına, kıvamına bakar. Dışkının içerisinde kan, irin, mukus veya parazit varsa hasta dosyasına kayıt eder. Gerekirse laboratuvar incelemesi için örnek alınır. �Uygulanan lavmanın şekli, solüsyonun miktarı, cinsi, hastanın defekasyona çıkıp çıkmadığı ve dışkı kontrolünde elde edilen veriler hemşire gözlem formuna kayıt edilir. Uygulamadan sonra istenmeyen durumlar gelişirse hemen doktora bildirilir.
LAVMANDAN SONRA ÇIKARAMAYAN HASTADA ALINACAK ÖNLEMLER �Uzun süre hareketsizlik (yatağa bağımlı olma, felç vb. ) durumunda bağırsak hareketlerinin yavaşlaması defakasyonu güçleştirir. Bazı durumlarda boşaltıcı lavman etki etmeyebilir. Boşaltıcı lavman ile defakasyon gerçekleşmeyen hastada fekal tıkaç ( dışkı tıkacı) oluşur.
�Fekal tıkaç batının elle muayenesi ve rektumdaki sert dışkının elle hissedilmesi ile tespit edilir. Hastanın son dışkılama tarihi sorgulanır. Dışkılama durmuş olmasına rağmen anüsten sıvı şekilde dışkı sızması fekal tıkacın tipik belirtisidir. İleri durumlarda abdominal doluluk hissi, bulantı, kusma, solunum güçlüğü ve hipertansiyon gelişebilir.
�Fekal tıkacın nedenleri �Uzun süre yatağa bağımlılık ve hareketsizlik, � Bağırsak hareketlerinin yavaşlaması, �Kabızlığa neden olan ilaçların kullanımı, �Dehidratasyon ve yetersiz sıvı alımı, �Baryumlu film çekiminden sonra baryumun katılaşmasıdır
�Fekal tıkaç oluştuğunda, ağızdan ilaç verilmesi kütlenin atılmasını sağlamaz. Fekal kütle önce elle müdahale edilerek kısmen veya tamamen parçalanmalıdır. Parçalanan kütle kısmen çıkarılmalı daha sonra lavman ya da supazituvar uygulanmalıdır. �Fekal tıkacın elle çıkarılmasına, hekim istemine göre karar verilir. Kütlenin elle çıkarılması ağrılı bir işlemdir. Parmakla ulaşılamayacak kadar yukarıda yerleşmiş kütlenin çıkarılması, bazen cerrahi girişim gerektirebilir.
- Slides: 53