REJESTRATORY PARAMETRW LOTU FDR Tu154 M NIEWIARYGODNE ZAPISY

REJESTRATORY PARAMETRÓW LOTU (FDR) Tu-154 M NIEWIARYGODNE ZAPISY PARAMETRÓW W KOŃCÓWCE LOTU Marek Dąbrowski, 08. 2013

REJESTRATORY PARAMETRÓW LOTU (FDR) Tu-154 M Samolot Tu-154 M „ 101” był wyposażony w rosyjski system rejestracji danych MSRP-64, na który składały się dwa rejestratory taśmowe: • katastroficzny MŁP-14 -5 oraz • eksploatacyjny KBN-1 -1, a także • polski cyfrowy rejestrator szybkiego dostępu ATM QAR (30 h zapisu), który oprócz zakresu danych zapisywanych przez rejestratory rosyjskie rejestrował także niektóre dodatkowe parametry silników. • na pokładzie powinien także znajdować się rejestrator eksploatacyjny K 3 -63, którego wg MAK nie odnaleziono na miejscu katastrofy.

DANE DOSTĘPNE STRONIE POLSKIEJ Strona polska przyjęła, że w związku z brakiem błędów zapisu podstawą prac będzie materiał zarejestrowany przez polską „czarną skrzynkę” ATM QAR. Zapis ATM QAR zakończył się 1, 5 sekundy przed zanikiem zasilania elektrycznego w samolocie, i należało uzupełnić jego końcówkę danymi z rosyjskiej „czarnej skrzynki”: „algorytm kompresji wbudowany w rejestratory ATM-QAR/R 128 ENC, powoduje opóźnienie zapisu o około 1, 5 sekundy, dlatego podjęto próbę uzyskania brakującego 1, 5 sekundy zapisu z innego rejestratora”. MAK w swoim raporcie pokazał wykresy pochodzące z rejestratora eksploatacyjnego KBN-1 -1. Pomimo cyklicznych błędów zapisu, dane z tego rejestratora aż do momentu katastrofy stanowiły podstawę analiz MAK. Natomiast zapis rejestratora KBN-1 -1, który otrzymali Polacy, zakończył się „kilka sekund przed początkiem 41 minuty „. Oznacza to, że strona polska otrzymała jego wadliwą kopię. Przygotowując raport KBWL LP dysponowano jeszcze dwoma kopiami zapisów z rejestratora MŁP-14 -5. Były to: - kopia wykonana 31. 05. 2010 w obecności przedstawicieli Prokuratur Generalnych RP i FR, KBWLLP i MAK. KOPIA O NAJGORSZEJ JAKOŚCI ZE WSZYSTKICH, NIE BYŁA WYKORZYSTANA DO BADAŃ W POLSCE. - -kopia danych przekazana przez Komitet Śledczy przy Prokuraturze FR (wykonana bez udziału Polaków). WYKORZYSTANA DO BADAŃ W POLSCE. ZAWIERAŁA DUŻĄ ILOŚĆ BŁĘDÓW.

BŁĘDNA METODOLOGIA ATM Przed uzupełnieniem brakujących danych ATM QAR eksperci ATM sprawdzili, czy posiadane przez nich kopie rosyjskich rejestratorów pochodzą z lotu z 10. 04. 2010. Przyjęli metodologię, zgodnie z którą porównywali zapisy 3 danych (wysokości barometrycznej, pochylenia i przechylenia samolotu) w pierwszych zapisach w każdej minucie lotu. Ostatni porównany zapis pochodzi z godziny 08: 40: 00, czyli z 1 minuty i 4 sekund przed katastrofą. Przed uzupełnieniem zapisu ATM QAR nie porównano ze sobą posiadanych rosyjskich kopii z „czarnych skrzynek” w celu ustalenia ilości błędów w tej części materiału, którą miano uzupełnić zapis ATM QAR. Oznacza to, że pokazane w dokumentach wytworzonych w Polsce ostatnie 2 sekundy zapisu parametrów lotu Tu-154 M mają niewiadome pochodzenie i nieustaloną liczbę błędów zapisu.

BŁĘDNA METODOLOGIA ATM OSTATNIE POPRAWNE 0, 5 SEKUNDY zapisu ATM QAR zastąpiono kopią zapisu z MŁP-14, pochodzącą od Komitetu Śledczego Federacji Rosyjskiej, a zatem wykonaną bez udziału Polaków, materiałem o niewiadomym stopniu wiarygodności, co jest związane chociażby z dużą ilością błędów. Oryginalny zapis ostatniej poprawnej 0, 5 sekundy zapisu ATM QAR NIE ZOSTAŁ UJAWNIONY DO DZIŚ. POLSCY EKSPERCI W OGÓLE ZANIECHALI PRÓB BADANIA kopii zapisu z MŁP 14 wykonanej w obecności przedstawicieli strony polskiej i porównania jej zawartości z kopią uzyskaną od strony rosyjskiej. Jak zapisano: „Ze względu na fakt posiadania trzech innych zapisów z tego dnia, nie podjęto próby rekonstrukcji danych w tym pliku i pominięto go w dalszej analizie. ” Eksperci ATM zarekomendowali niewykonywanie dodatkowych kopii zapisu z MŁP-14, pomimo że dwa z trzech posiadanych przez nich zapisów (ATM QAR, KBN-1 -1) były pozbawione danych z końcówki lotu.

ZATAJONE PROBLEMY Z ATM QAR W przeciwieństwie do ekspertów z firmy ATM, MAK określił koniec zapisu ATM QAR na 2, 5 sekundy przed zanikiem zasilania w samolocie, czyli o sekundę wcześniej, niż możemy to wyczytać w ekspertyzach firmy ATM. Strona polska w Uwagach do raportu MAK tłumaczyła, że podczas odczytu ATM QAR w Instytucie Technicznym Wojsk Lotniczych „zastosowano rutynowy proces, który nie pozwala na uzyskanie zapisu z niepełnej ramki danych. Późniejsza modyfikacja programu odczytującego zapis kasetowy (zmiana bufora pamięci stosu kasetowego) pozwoliła na uzyskanie pełnego zapisu danych z lotu do chwili katastrofy (czas zakończenia rejestracji przez rejestrator ATM QAR 08: 41: 02, 5 UTC)”. Zapis ten oznacza, że dane z ostatniej jednej sekundy zapisu ATM QAR musiały być odtwarzane w niestandardowy sposób, ponieważ polski rejestrator miał w ostatniej sekundzie pracy problemy techniczne (zapisał niepełne ramki danych). Informacji o tych problemach nie znajdziemy jednak w Ekspertyzach ATM, wykonanych na potrzeby KBWLLP oraz Prokuratury Wojskowej, ani w żadnym dokumencie wytworzonym przez Komisję Millera.

TAWS 38 – INGERENCJA W DOWODY ATM QAR miał problemy z zapisem w sekundzie, w której wystąpił TAWS#38. W tym miejscu miała miejsce późniejsza ingerencja Rosjan w dowody na miejscu zdarzenia. Kwiecień 2010 Czerwiec 2010

PROBLEMY Z ZAREJESTROWANYMI PARAMETRAMI LOTUWnioski: TAWS#38 • Polscy eksperci z firmy ATM, mimo że strona polska otrzymała od Rosjan wadliwe kopie zapisu z rejestratorów parametrów lotu, nie tylko nie zwrócili się do strony rosyjskiej o przekazanie bezbłędnych danych, ale sami zarekomendowali niewykonywanie dalszych kopii. • Przyjęta przez ekspertów ATM metodologia porównywania ze sobą otrzymanych od Rosjan zapisów parametrów lotu była bezużyteczna w ustaleniu prawdziwości zapisu ostatnich 2 sekund rosyjskich danych. Wiarygodny zapis z całego lotu pochodzący z ATM QAR eksperci ATM uzupełnili materiałem o niezweryfikowanej wiarygodności. • Eksperci ATM bez uzasadnienia usunęli ostatnie prawidłowo zarejestrowane pół sekundy z ATM QAR, zastępując je materiałem rosyjskim o niewiadomym pochodzeniu i wiarygodności. • Eksperci ATM w swoich ekspertyzach dla Prokuratury Wojskowej i KBWLLP zataili, że w TAWS#38 rejestrator ATM QAR miał problemy techniczne z prawidłowym zapisem. • W związku z powyższymi faktami, wytworzone w Polsce wykresy parametrów lotu z ostatnich 2 sekund przed zanikiem zasilania w samolocie nie mogą służyć do wnioskowania o jego sprawności bez dodatkowej weryfikacji prawdziwości danych wejściowych.

ŹRÓDŁA • • • RAPORT KOŃCOWY Z BADANIA ZDARZENIA LOTNICZEGO NR 192/2010/11 SAMOLOTU TU-154 M NR 101 ZAISTNIAŁEGO DNIA 10 KWIETNIA 2010 R. W REJONIE LOTNISKA SMOLEŃSK PÓŁNOCNY, KBWLLP, Warszawa 2011 ZAŁĄCZNIK NR 2. OPIS I ANALIZA PRACY SYSTEMÓW POKŁADOWYCH SAMOLOTU TU-154 M NR 101, RAPORT KOŃCOWY Z BADANIA ZDARZENIA LOTNICZEGO NR 192/2010/11 SAMOLOTU TU-154 M NR 101 ZAISTNIAŁEGO DNIA 10 KWIETNIA 2010 R. W REJONIE LOTNISKA SMOLEŃSK PÓŁNOCNY, KBWLLP, Warszawa 2011 AIR ACCIDENT INVESTIGATION COMMISSION. FINAL REPORT, Interstate Aviation Committee, 2011 EKSPERTYZA TECHNICZNA PORÓWNANIE I DESZYFRACJA ZAPISÓW Z POKŁADOWYCH REJESTRATORÓW PARAMETRÓW, ATM EKSPERTYZA TECHNICZNA DESZYFRACJA I ANALIZA DANYCH Z POKŁADOWYCH REJESTRATORÓW PARAMETRÓW, ATM UWAGI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ DO PROJEKTU RAPORTU KOŃCOWEGO MAK Z BADANIA WYPADKU SAMOLOTU TU-154 M NR BOCZNY 101, 2011