Reisliteratuur 24 april 2017 Bronnen Hugo Brems Altijd

Reisliteratuur 24 april 2017

Bronnen: Hugo Brems, Altijd weer vogels die nesten beginnen, romans (2006) Reisverhalen en historische Siegfried Huigen, Reisliteratuur tussen representatie en identiteit (2007) Louise O. Fresco, Nederlandse reisliteratuur vandaag, Maatstaf. Jaargang 39 Rudi Wester, De onstuimige opmars van de nederlandstalige reisliteratuur Ons Erfdeel. Jaargang 36 Marijke Barend-van Haeften, Van scheepsjournaal tot reisverhaal: een kennismaking met zeventiende-eeuwse reisteksten (1990)

Reisliteratuur is een rekbaar begrip • De problematische afbakening van het begrip • Een beperkte opvatting over wat tot de reisliteratuur gerekend moet worden • Een genre op de grens van literatuur en journalistiek • Een helder benoemingscriterium ontbreekt • Termen als reisverslag, reisbeschrijving, reisjournaal, reisroman, reisverhaal, reisteksten en reisliteratuur worden deels door elkaar gebruikt of niet scherp afgebakend

Reisliteratuur is een rekbaar begrip • Reisbeschrijving en reisjournaal behoren tot de vroegmoderne reisliteratuur. • Reisjournaal: alle feitelijkheden van dag tot dag op een rij gezet, gebaseerd op scheepsjournalen • Reisbeschrijving: een uitgebreide schets van een reis met een tijdelijk verblijf van de auteur • Vanaf het eind van de 17 de eeuw verschenen imaginaire reisverhalen. • Imaginaire reisverhalen beschreven reizen naar landen, gebieden en volken die niet bestonden, behalve dan in het hoofd van de schrijver.

Reisliteratuur is een rekbaar begrip 4 types hedendaagse reisliteratuur: Reisverslag: een vermelding van tijdens de reis doorstane belevenissen. Typerend: een reis vol ontberingen naar exotische gebieden Reisreportage: een (journalistieke) schets van een land of gebied Reisverhaal: het verslag van een niet-fictieve reis – een geografische verplaatsing die voor die auteur een belangrijke periode in zijn/haar bestaan vormt. Reisroman of reisnovelle: gebaseerd op een reis, een verblijf of een ver land waartegen een dramatische ontwikkeling wordt geschetst

Reisliteratuur is een rekbaar begrip Reisliteratuur: Literair subgenre dat inhoudelijk bepaald wordt door het feit dat reiservaringen en de entourage van vreemde landen en volkeren er de belangrijkste elementen van vormen Algemeen letterkundig lexicon (2012 -2016) De afbakening aan de hand van inhoud of vorm? Reiservaringen komen ook vaak voor in de avonturenroman, de journalistiek, de column, de autobiografie, het literaire essay, het egodocument …

Hoe ziet een goed reisverhaal eruit? Vé Bobelyn uit VBK België: “Reisverhalen zijn niet zozeer verhalen over de ervaringen die iemand opdoet die door een streek reist. Je moet ruimer denken. … Een goed reisverhaal is een verhaal van mensen in hun omgeving, een verhaal waarin geschiedenis, heden, en de blik van de schrijver op een ongewone manier samenkomen waardoor een bijzonder beeld ontstaat. ” Ben Rutte uit Hollandia: “We zijn niet geïnteresseerd in de ‘reis an sich’ maar in het verhaal erachter. Een veelgemaakte fout is te denken dat een verre, exotische reis per definitie interessant is. Een verhaal moet uniek zijn qua stem, invalshoek of beleving. ” Lieven Dufour uit Lannoo: “Je moet je reis in taal kunnen omzetten en het visueel interessant maken. ”

Reisliteratuur is een bijzonder genre Grote diversiteit: • avontuur • informatie • verwondering • inleving en observatie • distantie en engagement • zelfbespiegeling • aandacht voor de mens • cultuur en natuur komen in alle mogelijke verhoudingen voor … • verslagen van reisjes naar culturele evenementen in het nabije buitenland Een tafel voor één. Reisberichten (1990) van Eric de Kuyper • verslagen van een wandeling in de Brusselse kanaalzone Bellevue/Schoonzicht of de nieuwe kunst van het wandelen (1997) Koen Peeters en Kamiel Vanhole • zeer exotische bestemmingen in het werk van Cees Nooteboom, Lieve Joris, Carolijn Visser

Reisliteratuur is een bijzonder genre Een lange traditie van tekstedities De Linschoten-Vereeniging publiceert zeldzame of eerder onuitgegeven Nederlandse reisverslagen sinds 1908. Sinds 1998 de Linschoten-penning De eerste laureaat: Arthur Japin De romandebuut De zwarte met het witte hart - de vergeten geschiedenis van twee Afrikaanse prinsjes die in 1837 door Nederlanders als kinderen werden 'gekocht' en formeel ten geschenke werden aangeboden aan koning Willem I.

De Bob den Uyl Prijs De prijs voor het beste Nederlandstalige literaire of journalistieke reisboek van het afgelopen jaar Jaarlijks uitgereikt door de VPRO Voor het eerst vergeven in 2004 De naamgever van de prijs: Bob den Uyl, een auteur van reisverhalen Hij reisde op fiets of met de trein en niet verder dan Duitsland, België en Noord-Frankrijk. Winaars: 2011 – C. Nooteboom: Scheepsjournaal 2013 – Carolijn Visser: Argentijnse avonden - Van de Zwart Janstraat naar de pampa 2014 – Lieve Joris: Op de vleugels van de draak Op 11 juni 2017 zal de prijs, bestaande uit 7500 euro, worden uitgereikt aan Fleur de Weerd voor haar boek Het land dat maar niet willen lukken

Reisliteratuur is een bijzonder genre Groot publiek: Reisverhalen zijn van alle tijden er tal van auteurs die met hun reisverhalen een groot publiek bereiken Grote lezersmarkt: De uitgeversgroep Veen, Bosch en Keuning (VBK): een heel grote speler in de wereld van reisverhalen, vooral haar uitgeverijen: Atlas Contact, Kosmos en Ambo/Anthos Hollandia: reisverhalen uitgeven met regelmaat Lannoo: originaliteit en het literaire aspect Elmar: indrukwekkende fysieke reisprestaties de Arbeiderspers: reisverhalen, reisromans en vertalingen ervan Vrijdag: de informatieve waarde van een reisverhaal Podium en Van Halewyck: een landenreeks journalistieke boeken De Bezige Bij: af en toe literaire reisverhalen (C. Nooteboom, T. Wieringa)

De hausse van reisverhalen Vanaf de jaren tachtig Nederland en Vlaanderen overspoeld met reisliteratuur: Uitgeverijen: nieuwe reeksen reisverhalen 1981 Kosmos de serie Op Schrijvers Voeten 1983 Meulenhoff: Bibliotheek voor de Literaire Reiziger Vanaf 1988: een serie van jaarlijkse bloemlezingen uit de beste reisverhalen van het voorgaande jaar door Rudi Wester 1991: Het thema van de boekenweek – Schrijvers op reis Het boekenweekgeschenk: C. Nooteboom, Het volgende verhaal Het literaire jaarboek Mekka 1992: de tien beste reisauteurs door Rudi Wester Adriaan van Dis Carolijn Visser Lieve Joris Koos van Weringh Jacqueline de Gier Aya Zikken Jan Donkers Jan Brokken Linda Polman Cees Nooteboom

De hausse van reisverhalen Mogelijke verklaring ervoor • internationale voorbeelden het Britse blad Granta: themanummers over het reizen Buitenlandse auteurs: Bruce Chatwin, Paul Theroux, V. S. Naipaul hun werk rond 1980 in vertaling beschikbaar kwam • de groeiende afkeer van een deel van het lezende publiek van een al te literaire literatuur Waarschijnlijk de allerbelangrijkste factor: • de explosie van het toerisme, ook naar verre en exotische bestemmingen Het succes van de reisliteratuur, in de breedste zin, blijft voortduren.

e Reisliteratuur in de 20 eeuw voor de jaren tachtig Bertus Aafjes (1914– 1993) “Wie reist leeft dubbel. Hij beweegt van binnenuit, maar hij beweegt ook van buitenaf. ” “Reizen is het ‘godengeschenk’. ” Beroemd om lyrische reisverslagen Vanaf de jaren vijftig: Talloze boeken met reisverhalen De wereld is een wonder (1959), Morgen bloeien de abrikozen (1954), In de schone Helena (1962) Over zijn reizen langs de Middellandse zee Verder is Aafjes bekend van zijn Rechter Ooka verhalen, waarin hij zijn reizen naar Japan verwerkte

e Reisliteratuur in de 20 eeuw voor de jaren tachtig Belcampo (1902– 1990) De zwerftocht van Belcampo (1938) -een van de beste reisverhalen -groot aandacht van een aantal critici -tien maal herdrukt Verzamelbundels: Verhalen uit 1934 Nieuwe Verhalen uit 1946 Belcampo vormt in zijn eentje een aparte literaire stroming

e Reisliteratuur in de 20 eeuw voor de jaren tachtig De merkwaardigste reisauteurs: Johan Fabricius (1899– 1981) veel gereisd en veel over zijn reizen verteld in een van zijn latere boeken, vooral Mijn huis staat achter de kim (1951) Het oeuvre van 106 boeken gebruikte het Journaal van Bontekoe over een zeereis in de Gouden Eeuw als raamwerk voor zijn jongensboek De scheepsjongens van Bontekoe (1924) Beroemd door enige generaties

e Reisliteratuur in de 20 eeuw voor de jaren tachtig De merkwaardigste reisauteurs: Alfred Kossman (1922– 1998) Viertal boeken over de reizen door Zuid-Europa: halfautobiografische en halfreportageachtige verslagen van zijn reizen. Uit het perspectief van een toerist Reislust (1963) De smaak van groene kaas (1965) Reisverhaal (1966) Clownsreis, een epiloog (1967)

Is reisliteratuur marginaal? “Het is een merkwaardig feit dat in de literaire ontwikkeling van de thans 47 -jarige Cees Nooteboom zijn romans, verhalen en gedichten wel tot de literatuur plegen te worden gerekend, maar zijn reisverhalen niet. ” (literaire criticus Wam De Moor 1981) Na een literaire start in de jaren 50 met een roman en enkele gedichtbundels, De jaren 60: reisverhalen in bladen als Elsevier, de Volkskrant en vooral Avenue. In 1963 bundel: Een middag in Bruay De start van een lange reeks soortgelijke boeken, die algemeen toch als een ontsporing van de literaire carrière van Nooteboom werden gezien. Pas met zijn roman Rituelen in 1981 werd hij weer als een volwaardig auteur in de literatuur binnengehaald.

Is reisliteratuur marginaal? Aandacht voor reisliteratuur in de letterkunde in is tamelijk minder. De voorkeur wordt meestal gegeven aan oudere reisteksten. Er wordt soms spottend opgemerkt dat moderne reisliteratuur op de salontafel thuishoort. Om moderne reisliteratuur achtenswaardig te maken wordt niets gedaan Reisliteratuur staat laatst in onze syllabus.

Cees Nooteboom ‘De grote reiziger van de Nederlandse literatuur’, ‘onze grootste kosmopoliet’, ‘de nestor van de reisliteratuur’ ‘Meneer Europa’ ‘godfather van reisliteratuur’ Typerend voor zijn reisverhalen: ‘Reizen is, als het goed is, ook een vorm van mediteren. ’ ‘Op reis leer je jezelf kennen. ’ ‘De wereldkaart van Cees Nooteboom is bijna vol’

Cees Nooteboom Reiziger

Cees Nooteboom: reisboeken Een middag in Bruay. Columns, reisverhalen. De Bezige Bij, Amsterdam 1963. Een nacht in Tunesië. Columns, reisverhalen. De Bezige Bij, Amsterdam 1965. De Parijse beroerte. Essay. De Bezige Bij, Amsterdam 1968. Een ochtend in Bahia. Columns, reisverhalen. De Bezige Bij, Amsterdam 1968. Bitter Bolivia, Maanland Mali. Reisverhalen. De Bezige Bij, Amsterdam 1971. Een avond in Isfahaan. Reisverhalen. De Arbeiderspers, Amsterdam 1978. Voorbije passages Reisverhalen, essays. De Arbeiderspers, Amsterdam 1981. Waar je gevallen bent, blijf je Columns, reisverhalen, essays (Privédomein 89). De Arbeiderspers, Amsterdam 1983. De zucht naar het Westen. Reisverhalen. De Arbeiderspers, Amsterdam 1985. Het Spaanse van Spanje. Reisverhaal. De Bijenkorf, Amsterdam 1986.

Cees Nooteboom: reisboeken De wereld een reiziger. Reisverhalen, essays. De Arbeiderspers, Amsterdam 1989. Berlijnse notities. Reportages, essays. De Arbeiderspers, Amsterdam 1990. Vreemd water Reisverhalen, essays. De Arbeiderspers, Amsterdam 1991. De omweg naar Santiago Reisverhalen, essays. Atlas, Amsterdam 1992. De koning van Suriname. Verhalen. Muntinga, Amsterdam 1993. De atlas van Cees Nooteboom. Reisverhalen bij foto’s van Eddy Posthuma de Boer. Atlas, Amsterdam 1993. Van de lente de dauw Oosterse reizen. Reisverhalen, essays. De Arbeiderspers, Amsterdam 1995. De filosoof zonder ogen Europese reizen. Reisverhalen, essays. De Arbeiderspers, Amsterdam 1997. Nootebooms Hotel. Reisverhalen, essays. Atlas, Amsterdam 2002. Het geluid van Zijn naam. Reizen door de Islamitische wereld. Reisreportages, gedichten. Atlas, Amsterdam 2005. Tumas. Graven van dichters en denkers. Essay en portretten. Met foto’s van Simone Sassen. Atlas, Amsterdam 2007 Verleden als eigenschap. Gekozen door Arjan Peters. Atlas, Amsterdam 2008. Berlijn 1989/2009. Reportages, essays. De Bezige Bij, Amsterdam 2009. Scheepsjournaal. Reisverhalen. De Bezige Bij, Amsterdam 2010.

Lieve Joris (1953) Getalenteerde Vlaamse reisauteur de maatschappelijke betrokkenheid In de krant Libération: een van de beste journalisten ter wereld genoemd Het oeuvre bekroond met: 1993 – De Henriette Roland Holst-prijs voor De melancholieke revolutie. 1999 – De Cultuurprijs van de Vlaamse Gemeenschap, voor Mali blues. 1999 – De Prix Astrolabe, een Franse prijs voor literaire reisverhalen, voor Mali blues. 2003 – De Cultuurprijs van de provincie Limburg (België) voor haar hele oeuvre. 2009 – De Franse Prix Nicolas Bouvier voor De hoogvlaktes. 2010 – Frankrijk bevordert Lieve Joris tot Ridder in de Franse Orde van Kunst en Letteren. 2014 – De tweejaarlijkse Spiegelprijs voor ‘een realistische beeldvorming over Afrika’, bij wijze van Lifetime Achievement Award. 2014 – VPRO Bob den Uyl Prijs voor het beste literaire reisboek van het afgelopen kalenderjaar voor Op de vleugels van de draak

Carolijn Visser (1956) een van de succesvolste reisschrijfsters van Nederland Al sinds haar negentiende reist ze voor haar beroep, met name naar (post)communistische landen. Haar eerste reisboek: Grijs China (1982) Meer dan twintig titels op haar naam staan, De bekendste: Buigend bamboe Argentijnse avonden De krant AD: een van de avontuurlijkste vrouwen in NL “Nu ga ik verkracht of vermoord worden, dacht ik, of allebei. Nee, dat was niet leuk”

Iris Hannema (1985) 'Ik ben gelukkig zonder douche en vers brood’ De reisauteur die in haar eentje bijna 100 van de 192 wereldlanden heft bezocht. https: //www. youtube. com/watch? v=r. Id. F_QATDi. U Miss yellow hair, Hello! avonturen van een ontembare wereldreiziger (2014) vergezeld met een interactieve website http: //www. missyellowhairhello. nl/#home Het bitterzoete paradijs (2016) https: //vimeo. com/166351817

Nog andere Adriaan Van Dis werken geïnspireerd zijn op de vele reizen naar China, Japan en Afrika. Een barbaar in China: een reis door Centraal Azië (1987) Casablanca (1986) en In Afrika (1991) Het beloofde land: een reis door de Karoo, In Afrika, Tikkop (2017) Jan Brokken Zijn werk in diverse talen vertaald en verfilm hij internationale faam Bekendste reiswerken: De blinde passagiers, De droevige kampioen, Mijn kleine waanzin, Waarom elf Antillianen knielden voor het hart van Chopin en In het huis van de dichter.

Tommy Wieringa “Een goed reisboek is gebaat bij evenwicht tussen beschrijving en bezinning. ” Zijn reisverhalen in Ik was nooit in Isfahaan (2006) Enige verwijzingen naar Tsjechië Tommy Wieringa over reisliteratuur: https: //www. canvas. be/video/de-afspraak/najaar 2015/dinsdag-8 -december/tommy-wieringa-reisliteratuur de laatste jaren veel van de wereld gezien: de reisverhalenbundel: Honorair Kozak (2015)