REHBERLK TRLER Prof Dr Mevlt KAYA HZMET ALANLARINA

REHBERLİK TÜRLERİ Prof. Dr. Mevlüt KAYA

HİZMET ALANLARINA GÖRE REHBERLİK Eğitim Alanında Rehberlik Sağlık Alanında Rehberlik Sosyal Yardım Alanında Rehberlik Endüstri Alanında Rehberlik Dini Kurumlarda Rehberlik

EĞİTİM ALANINDA REHBERLİK

SAĞLIK ALANINDA REHBERLİK

SOSYAL YARDIM ALANINDA REHBERLİK

ENDÜSTRİ ALANINDA REHBERLİK

ÖĞRETİM BASAMAKLARINA GÖRE REHBERLİK Okul Öncesi Eğitimde Rehberlik İlköğretimde Rehberlik Ortaöğretimde Rehberlik Yükseköğretimde Rehberlik

Okul Öncesi Eğitimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik Okul öncesi eğitim dönemi çocuğun bilişsel, sosyal ve fiziksel gelişimi için kritik sayılacak yaşlardır. Rehberlik hizmetleri ile bu gelişim alanlarını destekleyici bir eğitim ortamında bulunmalarını sağlamak, hizmet grubunun en önemli görevlerindendir. Bu dönemde verilen eğitimin daha sonraki dönemler için öğrencide hazırbulunuşluk oluşturacağından, özellikle sunulan eğitim ortamının niteliği özel bir öneme sahiptir.

Okul Öncesi Eğitimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bu dönemde, ana-babadan bağımsızlaşma, sosyal rollerin öğrenilmesi, okula uyum, kapasitelerini ortaya koyma gibi bilişsel/sosyal ve fiziksel alanlardaki becerileri kazanması ancak rehberlik hizmetlerinin katkısıyla oluşturulan uygun öğrenme ortamlarında mümkün olacaktır. Bu dönemde özellikle; kendini kabul, özgüvenini geliştirme, ben kavramını oluşturma, merakını giderme, hayal ve isteklerini açığa vurma vs gibi ihtiyaçlarına yönelik etkinliklerin bulunması gerekmektedir.

İlköğretimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik İlköğretim dönemi çocuğun akademik özellikleri (okuma-yazma ve aritmetik) kazanma süreciyle tanıştığı dönemdir. Ayrıca evdeki ana-baba modeline alternatif model (öğretmen) ile karşılaşır. Buna da ek olarak arkadaş grupları ile ve evin koruyucu ve kollayıcı ortamından uzaklaştığı, kuralların formal olarak yer aldığı kritik bir dönemdir.

İlköğretimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik İlköğretimde rehberlik hizmetleri ile desteklenecek eğitim ortamı, • çocuğun okulu sevmesi, • kendini okula ait hissetmesi, • etkinliklere isteyerek katılması, • öğrenme için içsel motivasyonunu kullanması, • kendi ilgilerini ortaya çıkarabilmesi, ve • arkadaş grupları ile uyum içerisinde olmayı öğrenmesi için önemlidir.

İlköğretimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bunları başarmada ortak bir rehberlik hizmetleri anlayışı ve ortam oluşturmada, öğretmen-yöneticiana/baba ile birlikte çalışmalıdır. Bu dönemde yapılan rehberlik hizmetleri, bundan sonraki dönemlerde yapılacak rehberlik hizmetlerine de temel oluşturmaktadır.

Ortaöğretimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik Gelişim sürecinde ergenlik önemi en zorlayıcı dönemlerden biri olarak sayılmaktadır. Kimlik arayışının ve ergenin kendisiyle küstüğü ve barıştığı ve gelecek planlarını yaptığı dönemdir.

Ortaöğretimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bu dönemde rehberlik hizmetlerinin kısa-orta-uzun vadeli görevleri vardır. Kısa vadeli görevi; önceki dönemlerden kalan kazanılmamış, eksik veya yanlış kazanılan gelişim görevlerinin tamamlanması; Orta vadeli görevleri; bu dönemde kazanması gereken görevlerini kazanmalarına yardımcı olmak; Uzun vadeli olarak; geleceğe yönelik yaşamındaki yol haritasını belirleyecek kararlar almasını içerir. (meslek edinme süreci gibi)

Yükseköğretimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik Yaşamın yeni bir dönemine uyum gerektirir. Evden uzaklaşma, üniversiteye / iş’e uyum sağlama söz konusudur. Barınma, kendi yaşamını kendisinin yönetebilmesi; yeni birlikteliklere açık olma mesleğe ve gelecek yaşamına hazırlanma; İşe yönelenlerde ise; iş ortamına, göreve sorumluluk vs. gibi yeni durumlara uyum sağlamayı gerektirir.

Yükseköğretimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik Yetişkin kulvarına geçiş yaptığından artık; Davranışlarının sonuçlarının sorumluluğunu alma, Uyumunu bozan duygularla baş etme, Sosyal ve fiziksel çevreye uyum sağlama, Akademik beklentileri karşılama sürecinde sorunlar yaşayabilmektedir. Bu ihtiyaçları karşılayıcı üniversitelerin PDR ve kariyer merkezleri gibi farklı isimlerle oluşturulmuş kurumların olması beklenir.

PROBLEM ALANLARINA GÖRE REHBERLİK Eğitsel Rehberlik Mesleki Rehberlik Kişisel Rehberlik

EĞİTSEL REHBERLİK

MESLEKİ REHBERLİK

MESLEKİ REHBERLİĞİN AŞAMALARI Bireyi (Öğrenciyi) Tanıma Meslekleri Tanıma Karşılaştırma ve Karar Verme Birey Meslek

KİŞİSEL ve SOSYAL REHBERLİK

KİŞİSEL – SOSYAL REHBERLİĞİN KAPSAMI

BİREY SAYISINA GÖRE REHBERLİK • Bireysel Rehberlik • Grup Rehberliği • Bireysel Psikolojik Danışma • Grupla Psikolojik Danışma

REHBERLİK ANLAYIŞINDAKİ DEĞİŞME VE GELİŞMELER • • Önleyici rehberlik yaklaşımı Kriz yönelimli rehberlik yaklaşımı İyileştirici-çare bulucu rehberlik yaklaşımı Gelişimsel rehberlik yaklaşımı

KRİZ YÖNELİMLİ (PROBLEM ODAKLI) REHBERLİK YAKLAŞIMI Okulda beklenmedik bir anda, aniden ortaya çıkan ve acil müdahale gerektiren durumlarda sunulan hizmetlerdir. Danışman, problem oluşmadan önce bir müdahalede bulunmaz. Kriz durumları için öğrenciye psikolojik anlamda destek hizmetleri sunulur. Bireyin bazı travmatik durumlarla baş edebilmesinde acil müdahale şeklinde sunulur. Örneğin; anne veya babanın kaybı, boşanması, cinsel istismar, intihar girişimi, doğal afetler (deprem, sel), öğretmenin öğrencilerin gözü önünde sınıfta öldürülmesi, sınıfta öğrencilerin gözü önünde bir öğrencinin vefat etmesi veya silahlı saldırıya uğraması.

İYİLEŞTİRİCİ - ÇARE BULUCU REHBERLİK YAKLAŞIMI İyileştirici rehberlik, öğrencilerin gelişim sürecinde kazandığı istenmedik özelliklerin ve davranışların ortadan kaldırılarak bunların yerine istendik özelliklerin ve davranışların kazandırılmasını hedefleyen rehberlik hizmetleridir. Öğrencilerin yaşadıkları problemlerle baş etmelerine yardımcı olmak amacıyla sunulur. Yani öğrencilerin sürmekte olan problem durumuna müdahale edilerek düzeltilmeye çalışılır. Mesela; olumsuz benlik algısını olumlu yönde değiştirme, sınav başarısızlığını çözme, iletişim problemlerini yok etme, özgüven eksikliğini kırma, tırnak yeme alışkanlığı azaltma gibi durumlarda öğrenciye sunulacak rehberlik hizmeti, çare bulucu rehberliktir.

ÖNLEYİCİ REHBERLİK YAKLAŞIMI Rehberlik hizmetlerinin amacı sadece olumlu değişmeleri meydana çıkarmak değil aynı zamanda olumsuzlukların da ortaya çıkmasını önlemektir. Olumsuzlukların ortaya çıkmadan önce önlenmesi, ortaya çıktıktan sonra giderilmesinden hem daha ekonomik hem de daha kolaydır. Bu doğrultuda, önleyici rehberlik, gelecekte istenmeyen olay ya da durumları önlemek veya gelecekte istenilen bir sonuca ulaşmak için yapılır. Özellikle sağlık alanında sunulan rehberlik hizmetleri (koruyucu hekimlik) önleyici işlevini taşır. Mesela; anne-baba eğitimi verme, iletişim becerileri eğitimi verme , sigara ve alkol bağımlılığının önlenmesi için yapılan etkinlikler, kişiler arası çatışmaları önlemek için iletişim becerileri kazandırmaya yönelik yürütülen etkinlikler, okulda sene başında öğrenciye disiplin kurallarından bahsetmek.

GELİŞTİRİCİ REHBERLİK YAKLAŞIMI • Bireyin tüm yönleriyle en iyi şekilde gelişmesine yönelik ortamlar sağlamayı hedef alan rehberlik hizmetidir. • Gelişimsel rehberlik anlayışına dayanır. Bu anlayışa göre, birey sürekli gelişim halindedir. • Birey, bir gelişim dönemini başarıyla geçirirse daha sonraki gelişim döneminin gelişim ödevlerini daha iyi başaracaktır. • Öğrencilerin gelişim görevlerini başarmaya yardımcı olmaya yönelik yürütülen rehberlik hizmetleridir.

TEMEL İŞLEVLERİNE GÖRE REHBERLİK Uyum Sağlayıcı Rehberlik Yöneltici Rehberlik Ayarlayıcı Rehberlik Geliştirici Rehberlik Önleyici Rehberlik Tamamlayıcı Rehberlik