RECHTSVERGELIJKING Prof M E Storme 2006 OVERZICHT VAN

RECHTSVERGELIJKING Prof. M. E. Storme 2006

OVERZICHT VAN TRADITIES EN RECHTSSTELSELS n Inleiding n Tradities van het christelijke Westen n Tradities van de joodse en islamwereld n Tradities van Indië n Tradities van Oost-Azië

Westerse rechtstraditie n Algemene historische inleiding n Continentale (romaans-germaanse) n Scandinavische n Byzantijns-orthodoxe n Anglo-amerikaanse n Gemengde anglo-continentale

(Westen) Algemene inleiding Belangrijkste fazen n Erfgoed van de oudheid n Vroege Middeleeuwen n Hoge/Late Middeleeuwen n Moderne Tijden n 19 e eeuw n Nieuwe breuklijn ca. 2000 ?

Erfgoed van de oudheid (1 -2) n Athene: polis / burgerschap naast familie / nomocratie - wetten van mensen / ethiek en persoon n Jeruzalem: ethiek en profeten / een zin van de geschiedenis (eschatologie) n Rome n Christendom

Erfgoed van de oudheid (3) Rome n Res iudicata / litis contestatio n Recht = procedurele remedie n Formula-proces: praetor / iudex n Rechtsbronnen: lex, ius honorarium (edictum), responsa = consilia n Laatromeins: keizerlijke decreta & rescripta, keizerlijke edicta n Corpus iuris van Iustinianus

Erfgoed oudheid (4) Christendom n Belijdenisgeschriften (orthodoxie) n Ecclesia vivit lege romana n Scheiding kerk-staat: leer van de twee zwaarden

Anthropologica van het Westen n Westerse verwantschapsstructuren: - Bilaterale verwantschap - Exogamie - Monogamie - Belang van het paar man/vrouw n Begrip van « eer » n Individuele eigendom n Niet-familiale loyaliteiten

Vroege Middeleeuwen n n Romeins volksrecht en germaans volksrecht personaliteitsbeginsel Romeinse structuur leeft voor in de kerk scheiding kerk-staat bisdommen en abdijen Alle recht is privaatrecht familiale verhoudingen persoonlijke reciproke verhoudingen; feodaliteit Weinig formalisering weinig geschreven recht

Hoge Middeleeuwen n Grote toename van recht n Ontwikkeling canoniek recht n Ontwikkeling seculier geleerd recht n Ontwikkeling professionele rechtbanken n Handelsrecht, Gewoonterecht, Statuten n Grote charters (constitutionele documenten)

Hoge Middeleeuwen (2) canoniek recht n n n Bronnen (romeins, canones en decretalen, rechtspraak) Gregoriaanse hervormingen Bijbelglossen (Rashi); Glossatoren (zie verder) Systematisering: Decretum Gratiani Romeins-canonieke procedure Verstrenging familierecht

Hoge Middeleeuwen (3) geleerd recht Uitgangspunt: de teksten van de oudheid n De glossatoren: - Redenen - Methode n De commentatoren of Consiliatoren - Redenen: rechtspraktijk - Methode: systematisering (scholastiek) > Mos italicus n Receptie n

Moderne tijden n n Reformatie en contrareformatie Staatsopvattingen (centrale monarchie; republiek en parlementaire oligarchie Staat krijgt monopolie op Legitiem geweld Wetgeving en uitleg van wetten Opkomst kapitalisme, natuurwetenschap, « Verlichting » (radicale en gematigde)

Moderne tijden 2: 19 e eeuw n n n Ontwikkelingen w. b. de overheid: Opstellen van grondwetten Legitimatie door verkiezingen; uitbreiding kiesrecht Trias politica Verhouding staat-maatschappij: klassieke driedeling (burgerlijk evenwicht): Staat: monopolie wetgeving én rechtspraak Markt: vrijheid van handel en nijverheid Civil society: fundamentele vrijheden van drukpers, godsdienst, vereniging Radicale tendensen (1792, 1917)

Continentale subtraditie n n - Moderne tijden wetgeving & rechtspraak Modenre tijden: rechtsleer en maatschappij Humanisme Usus modernus Van laatscholastiek naar nieuw natuurrecht Mercantilisme en kapitalisme Verlicht despotisme

Continentale subtraditie n 19 e - en 20 e eeuw - het kader Constitutionalisme: trias politica Verhouding wetgever-rechter Verhouding wetgever-uitvoerende macht Verhouding Staat-Markt-Civil Society

Continentale subtraditie n 19 e - eeuw - de methode en inhoud Rechtswissenschaft & Begriffsjurisprudenz Codificatie als vervanging van het recht De continentale rechter Recht als systeem

Continentale subtraditie n n - 20 e eeuw - methode welk wetenschapsmodel ? gewijzigde rol van de rechter 20 e eeuw - maatschappelijk kader algemeen stemrecht totalitarisme en sociaal-democratie juridisering strijd om het laatste woord (toetsing van wetten; mensenrechten)

Frankrijk n n n n - Politieke geschiedenis Geschiedenis privaatrecht Politieke instellingen Gerecht Grondwettelijke waarden Rechtsbronnen Privaatrecht Familierecht Recht en civil society

Frankrijk - politieke geschiedenis n - - - Politieke geschiedenis (1) groei van de monarchie absolute monarchie / verlichting 1 e revolutie (1789): Assemblée nationale; Déclaration des droits de l’homme; gelijkheid voor de wet; loi organisation judiciaire; constitution civile du clergé: afschaffing gildewezen 2 e revolutie (1792): République une et indivisible; la Terreur; inrichting burgerlijke stand en atheïsme; echtscheiding; metriek stelsel en republikeinse kalender; dienstplicht; staatsonderwijs Convention / Directoire Consulat / 1 e Keizerrijk

Frankrijk - politieke geschiedenis n - Politieke geschiedenis (2) Restauratie (1815) Constitutionele monarchie (1830) 2 e republiek / 2 e keizerrijk 3 e republiek: parlementair; radicaal-liberaalantiklerikaal 4 e republiek (1945) 5 e republiek (1958)

Frankrijk - geschiedenis privaatr. n n n Middeleeuwen Gerechtelijke instellingen: lokaal/koninklijk Rechtsbronnen: canoniek, romeins (beperkt), costumen, koninklijke wetgeving Eerste optekening costumen Moderne tijden Homologatie costumen Rechtspraktijk en doctrine Koninklijke Ordonnanties Republiek: gerechtelijke hervorming Codificatie Doctrine na de Code