Realizacja Strategii Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich na lata 2010

Realizacja „Strategii Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich na lata 2010 -2021” Zadanie: Badanie efektywności bibliotek publicznych i pedagogicznych Lidia Derfert-Wolf Biblioteka Główna Uniwersytetu Technologiczno -Przyrodniczego w Bydgoszczy VII Forum SBP nt. "Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich w Narodowym Programie Czytelnictwa", 2 -3 września 2011 w Kiekrzu k. Poznania

Zadanie realizuje zespół kierowany przez Lidię Derfert-Wolf (Uniwersytet Technologiczno. Przyrodniczy w Bydgoszczy), w składzie: • Artur Jazdon (Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu) • Małgorzata Jezierska (Biblioteka Narodowa) • Marek Jurowski (Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska w Toruniu) • Danuta Kaczmarek )Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy) • Grażyna Leonowicz (Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. KEN w Warszawie) • Agnieszka Pietryka (Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie) • Teresa Szmigielska (Biblioteka Sejmowa) • Aldona Zawałkiewicz (Biblioteka Pedagogiczna w Toruniu) • obserwator: Danuta Brzezińska (Towarzystwo Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich) Ekspert: prof. dr hab. Ewa Głowacka (UMK Toruń) Z ramienia ZG SBP opiekę sprawuje Joanna Pasztaleniec-Jarzyńska

Badanie efektywności bibliotek publicznych i pedagogicznych Harmonogram prac 2010 -2012 • działania w 2010 r. – tłumaczenie normy ISO 11620 dot. wskaźników funkcjonalności bibliotek – zebranie materiałów na temat wskaźników funkcjonalności i badań efektywności bibliotek w Polsce i wybranych krajach – opracowanie zestawu wskaźników do badania działalności bibliotek publicznych – wstępne uzgodnienia dot. opracowania zestawu wskaźników do badania działalności bibliotek pedagogicznych

Badanie efektywności bibliotek publicznych i pedagogicznych Harmonogram prac 2010 -2012 • działania w trakcie realizacji w 2011 r. – prowadzenie badań pilotażowych w wybranych bibliotekach publicznych wojewódzkich i miejskich – ustanowienie normy ISO 11620 – opracowanie zestawu wskaźników funkcjonalności bibliotek pedagogicznych – opracowanie specyfikacji programu informatycznego do obsługi badań efektywności – opracowanie projektu kwestionariusza badań satysfakcji użytkowników bibliotek

Badanie efektywności bibliotek publicznych i pedagogicznych Harmonogram prac 2010 -2012 • działania planowane na 2012 r. – analiza danych z badań pilotażowych prowadzonych w 2011 r. w bibliotekach publicznych – badania pilotażowe w bibliotekach pedagogicznych – opracowanie i testowe wdrożenie programu informatycznego do obsługi badań efektywności – analiza możliwości włączenia do badań bibliotek szkolnych

Tryb pracy Zespołu • • • spotkania robocze mailowa lista dyskusyjna seminaria, warsztaty kluczowe dokumenty dostępne w portalu SBP linki do przydatnych witryn i dokumentów elektronicznych w serwisie Connotea

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych Etap 1. Zebranie materiałów na temat stanu badania efektywności bibliotek w Polsce i na świecie - http: //www. sbp. pl/artykul/? cid=1570&prev=521 – „Wskaźniki funkcjonalności i badanie efektywności bibliotek – wprowadzenie” – „Wskaźniki funkcjonalności i badania efektywności bibliotek polskich” – „Wskaźniki funkcjonalności i badania efektywności bibliotek w różnych krajach – wybór” Etap 2. Opracowanie krajowego zestawu wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – cele – założenia – obszary/grupy wyznaczania wskaźników – przyjęty zestaw wskaźników dla bibliotek publicznych

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek [nie tylko publicznych] - cele • dostarczenie kierującym bibliotekami narzędzia do zarządzania, w tym zapewnienia i podnoszenia jakości, monitoringu postępów działania oraz oceny wykonania zadań w zakresie wszystkich obszarów funkcjonowania bibliotek • wsparcie dla tworzenia strategicznych planów rozwoju bibliotek • dostarczenie władzom nadrzędnym, organizatorom narzędzia do monitoringu postępów działania oraz oceny wykonania zadań • dostarczenie narzędzia do badań porównawczych bibliotek (benchmarking) • dostarczenie materiałów do działań promocyjnych na rzecz bibliotek (w skali lokalnej i ponadlokalnej) • dostarczenie materiałów do opracowywania wniosków o granty itp.

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych - założenia • wskaźniki dobierane z trzech punktów widzenia: – użytkownika – organizatora – zarządzającego biblioteką • wskaźniki rozpatrywane w perspektywie dalszego rozwoju, z uwzględnieniem trendów panujących w bibliotekarstwie światowym • wskaźniki bazują na łatwo dostępnych danych statystycznych – biblioteki nie powinny być mocno dodatkowo obciążane trudem gromadzenia danych • zestaw wskaźników powinien być modyfikowany i rozwijany w kolejnych latach, szczególnie o wskaźnik bazujący na satysfakcji użytkowników obliczonej na podstawie jednolitego w skali kraju kwestionariusza ankiety

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – założenia c. d. • dane/wskaźniki powinny być obliczane obowiązkowo przez bibliotekę rozumianą jako jednostka organizacyjna (włącznie z filiami) – należy poszukiwać możliwości zobligowania bibliotek do dostarczania danych • dane statystyczne niezbędne do obliczania wskaźników powinny być w możliwie największym stopniu skorelowane z danymi wymaganymi przez GUS • należy usilnie dążyć do gromadzenia niezbędnych danych ze wszystkich bibliotek wg ujednoliconego formularza elektronicznego w celu automatycznego obliczania wskaźników – taki program komputerowy powinno sfinansować np. MKi. Dz. N

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – założenia c. d. • wskaźniki analizowane i porównywane pomiędzy bibliotekami w zależności od wielkości obsługiwanej populacji oraz typów: – biblioteki wojewódzkie – biblioteka gminy miejskiej » » » do 20 tys. 20 -50 tys. 50 -100 tys. 100 -500 tys. powyżej 500 tys. – biblioteka gminy miejsko-wiejskiej » » » do 5 tys. 5 -10 tys. 10 -15 tys. 15 -20 tys. powyżej 20 tys. – biblioteka gminy wiejskiej » » do 5 tys. 5 -10 tys. 10 -15 tys. powyżej 15 tys.

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – założenia c. d. • wskaźniki zgodne z innymi ważnymi projektami krajowymi i zagranicznymi oraz normami i zaleceniami międzynarodowymi, w szczególności: – ISO 11620: 2008 Information and documentation – Library performance indicators – Poll, R. , Te Boekhorst, P. Measuring Quality. Performance Measurement in Libraries, 2007 – AFBN – Analiza Funkcjonowania Bibliotek Naukowych w Polsce – Global Library Statistics (IFLA/SEC) – niemiecki projekt BIX – norweskie wskaźniki dla bibliotek publicznych

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych - obszary/grupy wyznaczania wskaźników • ustalono następujące obszary funkcjonowania biblioteki – najistotniejsze dla efektywności jej działania: • Zbiory biblioteczne • Infrastruktura (dostęp, wyposażenie, godziny otwarcia, lokale, miejsca) • Pracownicy • Finanse • Usługi i użytkownicy • zestawienie miało charakter roboczy i służyło jedynie do dobierania wskaźników do każdego z w/w obszarów

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – przyjęty wykaz • wskaźniki usystematyzowano zgodnie z założeniami Zrównoważonej Karty Wyników czyli pomiaru efektywności w czterech perspektywach: finansowej, klienta, procesów wewnętrznych, infrastruktury i rozwoju • założenia koncepcji zastosowano zgodnie z perspektywami oceny z normy ISO 11620 • • zasoby (w tym pracownicy, zbiory i infrastruktura) korzystanie z biblioteki wydajność, potencjał i rozwój • w ramach każdej perspektywy wskaźniki pogrupowano wg (minimum jednej) grup zagadnień: • • • Kolekcja Dostęp Wyposażenie Personel Ogólne

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – przyjęty wykaz 1) Liczba zbiorów bibliotecznych (jedn. inwentarzowych) w przeliczeniu 1000 członków obsługiwanej populacji 2) Liczba tytułów czasopism bieżących w przeliczeniu na 1000 członków obsługiwanej populacji 3) Liczba nabytków (książki - zakup) w przeliczeniu na 1000 członków obsługiwanej populacji 4) Liczba nabytków w stosunku do liczby zbiorów bibliotecznych (jedn. Inwentarzowych) w % 5) Liczba ubytków w stosunku do liczby zbiorów bibliotecznych (jedn. Inwentarzowych) w % 6) Zbiory opracowane komputerowo jako procent ogólnej liczby zbiorów 7) Przestrzeń dostępna dla użytkowników w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji 8) Liczba publicznie dostępnych stanowisk komputerowych z dostępem do internetu w przeliczeniu 1000 członków obsługiwanej populacji 9) Liczba godzin, w których dostępne są usługi biblioteczne w tygodniu 10) Liczba pracowników biblioteki przypadających na 1000 członków obsługiwanej populacji

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – przyjęty wykaz 11) Liczba wypożyczeń w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji 12) Wykorzystanie zbiorów na miejscu w bibliotece w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji 13) Aktywność wykorzystania zbiorów (obrót) 14) Liczba odwiedzin fizycznych w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji 15) Liczba odwiedzin wirtualnych w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji 16) Liczba uczestników imprez organizowanych przez bibliotekę w przeliczeniu na 1000 członków obsługiwanej populacji 17) Liczba uczestników szkoleń dla użytkowników w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji 18) Liczba zarejestrowanych użytkowników w stosunku do liczby członków obsługiwanej populacji w % 19) Koszt w przeliczeniu na odwiedziny w bibliotece 20) Proporcja wydatków na zbiory (w tym oprawa itp. ) w stosunku do wydatków na personel 21) Koszty biblioteki w przeliczeniu na użytkownika 22) Wydatki na zbiory elektroniczne w stosunku do wydatków na gromadzenie informacji w % 23) Wydatki na zbiory biblioteczne w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji

Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – przyjęty wykaz 24) Biblioteka oferuje usługi sieciowe i/lub interaktywne (TAK/NIE): – – – udostępnianie katalogów w internecie elektroniczne zamawianie / rezerwacja poprzez katalog online elektroniczna prolongata poprzez katalog online elektroniczne powiadamianie czytelników o terminie zwrotów (e-mail, sms) witryna www tematyczne zbiory linków elektroniczna informacja, np. formularz e-mail, komunikatory interaktywne szkolenia online blogi kanał RSS biuletyny, newslettery biblioteka cyfrowa (samodzielna albo udział) 25) Liczba godzin udziału w szkoleniach zawodowych w przeliczeniu na 1 pracownika biblioteki 26) Liczba wykwalifikowanych pracowników biblioteki w stosunku do wszystkich pracowników w % 27) Procent budżetu organizatora przeznaczany na bibliotekę 28) Budżetu biblioteki z grantów specjalnych lub dochodów własnych w stosunku do budżetu biblioteki w %

Dane statystyczne wymagane do obliczania wskaźników • w 90% skorelowane z danymi, które są/będą wymagane przez GUS – zgodnie z projektem formularza K-03 dla danych z 2011 r. • 31 danych • wszystkie szczegółowo objaśnione i skonsultowane z bibliotekami testującymi • objaśnienia na bieżąco modyfikowane i uzupełniane

Dane statystyczne wymagane do obliczania wskaźników GUS 2010 GUS 2011 Liczba użytkowników TAK Liczba zbiorów bibliotecznych w jednostkach inwentarzowych wg stanu na 31. 12 TAK TAK Liczba nabytków (książki - zakup) TAK Liczba ubytków TAK Dane statystyczne Liczba członków obsługiwanej populacji Liczba czasopism bieżących TAK Zbiory opracowane komputerowo jako procent ogólnej liczby zbiorów TAK Przestrzeń dostępna dla użytkowników TAK Liczba godzin, w których dostępne są usługi biblioteczne w tygodniu Liczba publicznie dostępnych stanowisk komputerowych z dostępem do Internetu TAK TAK Liczba odwiedzin fizycznych TAK Liczba odwiedzin wirtualnych TAK Liczba wypożyczeń na zewnątrz TAK TAK Liczba wypożyczeń międzybibliotecznych Liczba udostępnionych egz. na miejscu

Dane statystyczne wymagane do obliczania wskaźników GUS 2010 GUS 2011 Liczba pracowników biblioteki TAK Liczba pracowników biblioteki działalności podstawowej TAK Liczba wykwalifikowanych pracowników biblioteki TAK Dane statystyczne Liczba godzin udziału pracowników w szkoleniach zawodowych TAK Liczba uczestników imprez organizowanych przez bibliotekę TAK Liczba uczestników szkoleń bibliotecznych dla użytkowników TAK Budżet biblioteki (wydatki bieżące) TAK Budżet biblioteki (wydatki bieżące + inwestycje) Budżet biblioteki (od organizatora, w tym inwestycje) Budżet organizatora Budżet biblioteki z grantów specjalnych lub dochodów własnych TAK Wydatki na zbiory (drukowane i elektroniczne i inne) TAK Wydatki na gromadzenie i obsługę zbiorów (drukowane i elektroniczne) TAK Wydatki na zbiory elektroniczne TAK Usługi sieciowe i/lub interaktywne (wymienonych 12 usług) TAK

Badania pilotażowe w wybranych bibliotekach publicznych wojewódzkich i miejskich • • • Książnica Kopernikańska Książnica Podlaska Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy Książnica Pomorska Dolnośląska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gorzowie Wielkopolskim • Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie • Miejska Biblioteka Publiczna w Szczecinie • Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu Kryteria wyboru bibliotek do badań pilotazowych • biblioteki wojewódzkie – te, które biorą udział w testach (z funkcją wojewódzką i miejską) • biblioteki gminy miejsko-wiejskiej (obsługiwana populacja: 10 -15 tys. ) – minimum 3 • biblioteki gminy wiejskiej (obsługiwana populacja: 5 -10 tys. ) – minimum 3 • biblioteka gminy miejskiej (obsługiwana populacja: od 30 tys. ) – minimum 3

Biblioteka liczy …i Biblioteka się liczy! Źródło: http: //www. flickr. com/photos/c_l_b/4997156268/