rda przemocy w yciu prywatnym i spoecznym dr

Źródła przemocy w życiu prywatnym i społecznym dr Anita Kucharska-Dziedzic

Przemoc • Wynika z działania człowieka • Charakteryzuje się 4 podstawowymi cechami: 1. Jest intencjonalna (zmierza do osiągnięcia jakiegoś celu, intencja skrzywdzenia i zdobycia przewagi) 2. Przyczynia się do naruszania praw i dóbr drugiego człowieka (przekroczenie granic) 3. Uniemożliwia samoobronę (z powodu przewagi fizycznej lub psychicznej) 4. Efektem jest szkoda (materialna, fizyczna, psychiczna)

Źródła i cechy przemocy: Źródła przemocy: • biologiczne i endogenne – zakładają i szukają w biologii usprawiedliwień dla sprawców przemocy, • psychologiczne, środowiskowe i egzogenne – zakładają przenoszenie doświadczeń przemocy z pokolenia na pokolenie, szukają ich w wychowaniu i kulturze Cechy przemocy: • to proces, zwykle cykliczny • powtarza się, eskaluje, niezatrzymana – zyskuje na sile • toczy się w wymiarze: dominacja – uległość • przejawia się w różnych formach

GDZIE • dom, • szkoła, • praca (mobbing), • cyberprzemoc, • instytucje (instytucjonalna). KTO • Przemoc ze strony mężczyzn – charakter instrumentalny – uzyskanie totalnej władzy i kontroli nad partnerką. • Przemoc ze strony kobiet – charakter ekspresyjny – rozładowanie negatywnych emocji. To krzyk, wulgaryzmy, wyklinanie, grożenie przemocą, stosowanie przemocy rzadko przynoszącej efekty ciężkich uszkodzeń ciała i śmierci. • Tak jak mężczyźni, kobiety są skłonne do agresji, jednak agresja męska stanowi większe zagrożenie dla rodziny.

• Mężczyźni popełniają ok. 95% przestępstw, w tym ponad 99% gwałtów i ponad 97% przestępstw znęcania się nad rodziną. • 87% aktów przemocy w Polsce, jakiej doświadczają kobiety, stanowi przemoc popełniana przez mężów i partnerów. Fizyczna agresja ze strony mężczyzn jest częściej przyczyną zranień i innych uszkodzeń ciała kobiet niż wypadki samochodowe, napady i zgwałcenia ze strony obcych napastników razem wzięte. • Około 80% spraw znęcania się nad rodziną zostaje umorzonych w prokuraturze. • 50% ludzi sądzi, że ofiary przemocy akceptują swoją sytuację. • 25% sądzi, że sprawca zaprzestanie przemocy, gdy nie będzie prowokowany; • 25% uważa za normalne podczas kłótni w rodzinie obrażanie i wyzwiska, a prawie 20% - szarpanie i popychanie; • 34% uważa za przejaw gospodarności wydzielanie pieniędzy i kontrolowanie wydatków współmałżonka

Trochę statystyki • Co 40 sekund Polka doświadcza przemocy fizycznej, • Co 7 minut policja przyjmuje zgłoszenie o przemocy domowej, • Co szósta ofiara wymaga hospitalizacji, • Co 2, 5 dnia Polka jest zabijana przez Polaka, • Co roku 800 tysięcy Polek staje się ofiarami przemocy • Z pomocy instytucji i organizacji korzystało 21% rodzin, w których zaistniała przemoc.

W procesie wychowania i kształtowania tożsamości uczestniczymy przez całe życie, niemniej, najistotniejsze są doświadczenia zdobywane na etapie dojrzewania. Światopogląd, charakter, skłonności do różnych zachowań, odruchy, przekonania ugruntowują się w sposób półświadomy, niemal – nieświadomy. Chłoniemy wiedzę o świecie, obserwując świat nam najbliższy – rodzinę, szkołę, wspólnotę religijną, krąg przyjaciół. Ale najważniejsza jest rodzina.

Wydałyśmy ponad 270 tys. broszur prawnych dostępnych na terenie całego województwa poświęconych przemocy domowej, przemocy seksualnej, naruszaniu praw pracowniczych, rozstaniom rodziców, opiece nad dziećmi i alimentacji ze wzorami pozwów sądowych oraz informacjami, jak zachować się w sądzie podczas rozprawy.

Dorosłe dzieci z przemocowego domu Wiemy na podstawie badań, że dzieci, świadkowie przemocy mają w późniejszym życiu: dziewczęta - skłonności do wycofywania się i depresji, chłopcy - skłonności do agresji. Bycie świadkiem przemocy zwiększa ryzyko, że chłopcy, szczególnie ci, którzy identyfikują się z ojcem mogą go naśladować i stosować przemoc wobec kobiet w dorosłym życiu, a dziewczynki wejdą w rolę ofiary. Doświadczenie przemocy w dzieciństwie powoduje w przyszłości zaburzenia rozwoju emocjonalnego i społecznego. Dziecko w środowisku przemocy doświadcza strachu i poczucia bezsilności wobec agresji, gróźb, zastraszenia, przywiązane jest przecież do osób wykorzystujących i zaniedbujących. Klapsy Polskie prawo, ustawą z 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw, wprowadziło do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego artykuł 96 czyli jednoznaczny zakaz stosowania karcenia fizycznego dzieci (w tym klapsów).

Rodzina przemocowa • W przypadku przemocy wobec partnera, 15 razy częściej wystąpi akt agresji wobec dzieci, w odróżnieniu od rodzin, w których relacje pomiędzy partnerami są bezprzemocowe i partnerskie. • Ryzyko stosowania przemocy wobec dziecka wzrasta proporcjonalnie do częstości i poziomu przemocy wobec partnera. • Zanim uznamy, że dziecko powoduje problemy w szkole czy wśród rówieśników, sprawdźmy, czy nie jest to efekt maltretowania.

Nie tylko matka Madzi • Sprawcami krzywdzenia dzieci są i kobiety i mężczyźni, jednak znacząco przeważają mężczyźni. • Agresywne zachowania kobiet wobec własnych dzieci są najczęściej następstwem przemocy doświadczanej z rąk partnera (kobieta bije dziecko, aby odzyskać poczucie sprawczości, które utraciła, będąc ofiarą agresji. • Reakcja na przemoc stosowaną wobec dziecka przez matkę, powinna uwzględniać fakt, że ona też najprawdopodobniej jest ofiarą przemocy obecnie lub w swoim dzieciństwie.

Przemoc fizyczna czynna • wszelkie formy własnoręcznego bicia: w tym klapsy i policzkowanie, • bicie za pomocą narzędzia (np. pasa, kija, kabla), • kopanie, szarpanie, uderzanie dzieckiem o ściany lub inne przedmioty, ciągnięcie za włosy, przypalanie papierosami, żelazkiem, duszenie, podtopienie, trucie • zespół Münchhausena • usiłowanie lub dokonanie zabójstwa

Przemoc fizyczna bierna • �wymuszenia z użyciem siły fizycznej • ograniczanie swobody ruchu (np. krępowanie, areszt domowy) • �uniemożliwianie dziecku zaspokajania podstawowych potrzeb fizjologicznych, takich jak potrzeba snu, jedzenia, wypróżniania się • odmawianie dziecku niezbędnej pomocy medycznej

wykorzystywanie seksualne zaspokojenie osoby dorosłej kosztem dziecka • • • wciąganie dziecka w sferę aktywności seksualnej nieadekwatnej do etapu jego rozwoju, w sferę działań, których dziecko nie rozumie i nie jest w stanie zaakceptować i które naruszają jednocześnie normy prawne i społeczne, petting, czyli dotykanie i pobudzanie intymnych części ciała dziecka, praktyki masturbacyjne, czyli ręczne pobudzanie narządów płciowych dziecka, gwałt, czyli zmuszanie dziecka do stosunku seksualnego, także oralnego lub analnego, nagabywanie: obsceniczne rozmowy (otwarte wyrażanie pożądania, wyrażanie opinii o atrakcyjności seksualnej dziecka, opowiadanie o seksie), ekshibicjonizm, masturbowanie się w obecności dziecka, podglądactwo (dziecka podczas kąpieli, przebierania się), prezentowanie dziecku pornografii, robienie dziecku pornograficznych zdjęć, werbowanie w internecie do kontaktów seksualnych,

kazirodztwo • Sprawcami przemocy seksualnej wobec dzieci są najczęściej członkowie najbliższej rodziny. Ze względu na więzi łączące sprawcę z ofiarą (emocjonalne, społeczno-ekonomiczne i prawne) – konsekwencje kazirodztwa są dla dziecka dotkliwsze niż konsekwencje przemocy seksualnej ze strony osoby niespokrewnionej). Zwłaszcza, że kazirodztwo zazwyczaj powtarza się i ma charakter systematycznego znęcania się nad dzieckiem, wykorzystanie przez osobę obcą jest zazwyczaj incydentalne. Zależność dziecka od rodzica sprawia, że ma ono utrudnioną możliwość obrony i ucieczki. Sprawca zaś, mając władzę rodzicielską, dysponuje większą swobodą działania oraz ma stały i nieograniczony dostęp do swojej ofiary.

Przemocjonalna (psychiczna) • najczęstsza i najtrudniejsza do udowodnienia • obrażanie (wyzwiska, inwektywy) i ośmieszanie dziecka, wyśmiewanie lub upokarzanie, w szczególności w obecności osób trzecich, • umniejszanie wartości dziecka, jego umiejętności, sprawczości, samodzielności, • straszenie, grożenie lub szantażowanie; • negatywne nastawianie dziecka do drugiego z rodziców, emocjonalne odrzucenie, • izolowanie od kolegów, przyjaciół, innych członków rodziny, • stawianie nadmiernych wymagań, nieadekwatnych do wieku i możliwości psychofizycznych, • brak szacunku dla prywatności dziecka; niszczenie jego osobistej własności, • torturowanie zwierząt domowych, które dziecko lubi i którymi się opiekuje.

Zaniedbywanie niezaspokajanie jego podstawowych potrzeb • • • zaniedbywanie dziecka może być działaniem nieświadomym i niezamierzonym fizyczne: niedostarczanie odpowiedniego wyżywienia, ubrania, � niedbanie o higienę dziecka, niedostarczanie odpowiedniej opieki medycznej, brak odpowiedniego nadzoru i opieki, wyrzucanie dziecka z domu. emocjonalne: ignorowanie dziecka, niezwracanie na niego uwagi, nieinteresowanie się jego uczuciami, problemami i troskami. edukacyjne: brak nadzoru nad obowiązkiem szkolnym, pozwalanie na wagary, brak dbałości o zapewnienie dziecku ze szczególnymi potrzebami odpowiednich warunków i pomocy edukacyjnych. wychowawcze: przyzwolenie na narkotyki, alkohol, papierosy, chuligaństwo

skala przemocy wobec dzieci • Ponad jedna trzecia (35%) rodziców, którzy w dzieciństwie doświadczyli którejkolwiek formy przemocy przynajmniej raz zastosowali przemoc wobec swoich dzieci. • Blisko dwie piąte (37%) społeczeństwa deklaruje, że w dzieciństwie stosowano wobec nich jakąkolwiek formę przemocy przynajmniej raz. • Do bycia ofiarą przynajmniej jednej formy przemocy częściej niż raz przyznało się 29% Polaków. • Wiele razy doświadczyło przemocy w dzieciństwie 9% respondentów. Najczęściej doświadczyli w dzieciństwie przemocy fizycznej (27%) oraz psychicznej (21%). Zdecydowanie mniej respondentów przyznało, że gdy byli dziećmi stosowano wobec nich przemoc ekonomiczną (9%) i seksualną (2%).

I jeszcze • Z badań przeprowadzonych w 2012 r. przez Fundację Dzieci Niczyje oraz Uniwersytet Warszawski na losowej próbie 1005 dzieci w wieku 11– 17 lat w ramach „Ogólnopolskiej diagnozy problemu przemocy wobec dzieci” wynika, iż ponad 21% dzieci przyznaje, że doświadczyło przemocy fizycznej ze strony znajomych dorosłych, a 22% było ofiarami przemocy psychicznej. Połowa osób z tych grup wskazała, że sprawcą przemocy był ich prawny opiekun (ojciec/ojczym bądź matka/macocha). 12% dzieci było świadkami przemocy skierowanej w stronę rodzeństwa bądź jednego z opiekunów. Doświadczaniedbania przed ukończeniem 12 roku życia było udziałem 6% respondentów. 12% było świadkami przemocy pomiędzy bliskimi dorosłymi, a 9% krzywdzenia innych dzieci przez dorosłych. Omawiane zjawiska często współwystępowały ze sobą.

• Połowa dzieci będących ofiarami fizycznej przemocy domowej dzieli ten los ze swoimi matkami. • Dzieci, które są świadkami przemocy wobec matek są także ofiarami przemocy emocjonalnej. • 80% dzieci kobiet bitych jest świadkami przemocy, jakiej doznają ich matki. • 40% dzieci doznało obrażeń stając w obronie matki.

• Tylko w 2016 roku w Polsce za znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad najbliższymi skazano ponad 14 tys. osób oraz wypełniono przez właściwe podmioty niemal 200 tysięcy formularzy „Niebieskie Karty”. • W roku 2014 w sprawach związanych z przemocą w rodzinie pomocy udzielono ponad 156 tys. osób. (Sprawozdanie z Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014 -2020 za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2014 przygotowane przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej). • Liczba ofiar przemocy domowej w Polsce w roku 2014 utrzymywała się na poziomie ok. 200 tys. osób (197. 989) • Według danych Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Polsce 1, 5 miliona dzieci wychowuje się w rodzinach alkoholików. Instytut Matki i Dziecka podaje, że corocznie średnio 120 tys. dzieci w wyniku urazów i zatruć wymaga leczenia szpitalnego, z czego około 70% ma miejsce w domu.

• • • 84% - 97% rodziców stosuje kary fizyczne wobec swoich dzieci w różnych momentach życia, chłopcy są mocniej i częściej karani niż dziewczynki, karanie jest związane zarówno z wiekiem dziecka, jak i wiekiem rodziców; natężenie kary jest silniejsze w stosunku do dzieci małych, młodzi rodzice stosują kary bardziej surowe niż rodzice starsi, kolejność urodzenia dzieci ma związek z częstotliwością karania – dzieci najstarsze i najmłodsze oraz jedynacy, karani są rzadziej niż pozostali, bicie ręką stosuje 66, 8% badanych rodziców, klapsy – 81%, do solidnego lania przyznało się 38, 5% rodziców – 4, 5 % stwierdziło, że robi to dość często, bicie pasem lub innym przedmiotem stosuje 44, 2 %, kilkanaście osób przyznało się do bicia na oślep, bicia pięściami, obezwładniania, kopania dziecka, agresję symboliczną - stosowanie wymyślnych sposobów karania tj; ograniczanie ruchów i swobody dziecka, wyrzucanie dziecka z domu, pozbawienie jedzenia czy miejsca do spania – zadeklarowało ok. 25% badanych.

Podejrzani o zgwałcenie 2011: kobiety - 1, 4% (13) mężczyźni - 98, 6% (880) 2010: kobiety - 1, 3%, mężczyźni - 98, 7%

Sprawca Ofiara Kim jest? Jak wybiera ofiarę? Co go podnieca? Jaka jest? Jak się zachowuje przed i w trakcie? Kiedy zgłasza gwałt? Dlaczego nie zgłasza gwałtu? Okoliczności 60% to domówki 80% ofiara znała sprawcę wcześniej

Ofiara Kat Świadek

Zasady reagowania • • Natychmiast Spokojnie i bez agresji Stanowczo Krótko i na temat (jeden, a nie kilka) Komunikat o zachowaniu, nie o sobie Zrozumiałym językiem Poszukaj wsparcia

MODEL reagowania • Przerwij sytuację, przekieruj uwagę sprawcy Stop / Dosyć / Przestańcie • Opisz co się stało. Nazwij problem Widziałam uderzenie / Obraziłeś go / To agresja • Wyraź swój sprzeciw Nie zgadzam się na to / Nie podoba mi się to • Powołaj się na normy Nie rozwiązuje się konfliktów przemocą • Dodaj empatii Sprawiłeś ból / Przezywanie jest przykre. • Okaż zrozumienie Widzę, że się zdenerwowałeś / Jesteś wściekły • Powiedz krótko, czego oczekujesz Oczekuję, że taka sytuacja się nie powtórzy / Masz przestać. • Powiedz, co czujesz Jest mi przykro, że uczniowie z mojej klasy tak się tratują. / Jestem zezłoszczona, kiedy tak zwracasz się do koleżanki.

Obowiązek zawiadomienia o przemocy • Osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych lub zawodowych powzięły podejrzenie o popełnieniu ściganego z urzędu przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie, niezwłocznie zawiadamiają o tym Policję lub prokuratora. • Osoby będące świadkami przemocy w rodzinie powinny zawiadomić o tym Policję, prokuratora lub inny podmiot działający na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Cyberprzemoc ang. : cyberbullying • to przemoc rówieśnicza z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Technologie te to głównie: internet, komputer i urządzenia mobilne (telefony komórkowe, tablety itp. ), które dążą do wyrządzenia krzywdy lub wywołania dyskomfortu u ofiar. Problem ten w oczywisty sposób dotyczy szkół. W klasie, szatni, świetlicy, stołówce czy na boisku szkolnym dochodzi do aktów przemocy z użyciem telefonów komórkowych lub Internetu. Cyberprzemoc to jedno z najbardziej bolesnych doświadczeń dla dziecka. Informacja w internecie rozprzestrzenia się błyskawicznie, grono widzów lub świadków upokorzenia rośnie wykładniczo. Stad też i wiele przypadków, w których cyberprzemoc ma tragiczne konsekwencje, aż po samobójstwo ofiary.

rozmowy GSM, SMS, MMS czaty i komunikatory serwisy społecznościowe, fora dyskusyjne poczta elektroniczna przeglądarki internetowe i blogi

Specyfika cyberprzemocy: • • wysoki poziom anonimowości sprawców, wielość form krzywdzenia, szybkość rozpowszechniania się i powszechna dostępność, stałe narażenie na kolejny atak na pokrzywdzone osoby, trudności z usunięciem kompromitujących wpisów i zdjęć, trudności w wyśledzeniu sprawcy, słabsza znajomość specyfiki mediów elektronicznych u opiekunów prawnych sprawców niż samych sprawców, • bagatelizowanie problemu przez dorosłych.

Wulgarne wyzwiska, publikacja treści, zdjęć, obrazów, memów • Kodeks wykroczeń art. 141 Kto w miejscu publicznym umieszcza nieprzyzwoite ogłoszenie, napis lub rysunek albo używa słów nieprzyzwoitych, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny do 1. 500 złotych albo karze nagany

Poniżanie, ośmieszanie, upokarzanie, nękanie Kodeks wykroczeń art. 107 Kto w celu dokuczenia innej osobie złośliwie wprowadza ją w błąd lub w inny sposób złośliwie niepokoi, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny do 1 500 złotych albo karze nagany. Kodeks karny art. 190 a § 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej. § 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Szantaż, groźby • Kodeks karny art. 190&1 -2 § 1. Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. • i Kodeks karny 191&1 -2 § 1. Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Jeżeli sprawca działa w sposób określony w § 1 w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Publikacja zdjęć i filmów bez zgody (naruszenie wizerunku) • Kodeks cywilny art. 23 Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. oraz

• Kodeks cywilny art. 24 § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. § 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

Publikacja kompromitujących zdjęć i nagrań – to zniesławienie, znieważenie • Kodeks karny art. 212&1 -4 § 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. § 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

oraz § 3. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego. § 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Podszywanie się pod kogoś, cyberwłamanie Kodeks karny art. 267 § 1. Kto bez uprawnienia uzyskuje dostęp do informacji dla niego nieprzeznaczonej, otwierając zamknięte pismo, podłączając się do sieci telekomunikacyjnej lub przełamując albo omijając elektroniczne, magnetyczne, informatyczne lub inne szczególne jej zabezpieczenie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Tej samej karze podlega, kto bez uprawnienia uzyskuje dostęp do całości lub części systemu informatycznego. § 3. Tej samej karze podlega, kto w celu uzyskania informacji, do której nie jest uprawniony, zakłada lub posługuje się urządzeniem podsłuchowym, wizualnym albo innym urządzeniem lub oprogramowaniem. § 4. Tej samej karze podlega, kto informację uzyskaną w sposób określony w § 1 -3 ujawnia innej osobie. § 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 -4 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Kodeks karny art. 268 a&1 -3 § 1. Kto, nie będąc do tego uprawnionym, niszczy, uszkadza, usuwa, zmienia lub utrudnia dostęp do danych informatycznych albo w istotnym stopniu zakłóca lub uniemożliwia automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie takich danych, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Kto, dopuszczając się czynu określonego w § 1, wyrządza znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na

Kodeks karny art. 190 a&2 § 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej. § 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.